1. Babelon ni gaw, myihtoi Daniela hpe hpa majaw yu kaba ai kun?

 MYIHTOI Daniela hpe Yerusalem hte grai tsan ai de bawng masha hku nna Babelon ni woi la mat ai shaloi ramma sha naw re. Raitim, Babelon ahkang aya nga ai ni gaw, Daniela hpe grai yu kaba ai. Daniela gaw, “ra n rawng ai, hpraw tsawm ai” hpe yu nna, ahkyak ai dinghku kaw na rai na re ngu shanhte mu mada ai. (1 Sa 16:7) Dai majaw, hkaw htingnu hta magam gun na matu shi hpe shaman ya ai.—Dan 1:3, 4, 6. 

2. Daniela hte seng nna Yehowa gara hku hkamsha ai kun? (Ezekela 14:14)

² Daniela hpe Yehowa tsawra ai gaw, shi a hpraw nsam, ahkang aya ni a majaw n re ai sha, shi lata la ai lam a majaw re. Daniela hpe Noa, Yoba ni hte bung ai ngu Yehowa tsun ai shaloi, asak 20 ning daram sha naw re. Dai majaw, shaning law law sadi dung let nawku wa ai Noa, Yoba ni zawn sha ding hpring ai wa re ngu, ramma Daniela hpe Yehowa sawn la ai. (Nin 5:32; 6:9, 10; Yob 42:16, 17; Ezekela 14:14 hpe hti u.) Yehowa gaw Daniela hpe prat ting tsawra nga ai.—Dan 10:11, 19.

3. Ndai sumhpa hta hpa lam hkaja na kun?

³ Ndai sumhpa hta, Yehowa a matu manu dan ai masha byin shangun ai Daniela a atsam ningja 2 hpe chye lu na re. Shawng nnan, atsam ningja langai hpra hte dai atsam ningja hpe shi madun wa ai masa ni hpe chye lu na re. Dai hpang, dai atsam ningja ni rawt jat hkra Daniela hpe hpa gaw karum ya wa ai lam chye lu na re. Ngut nna, shi hpe gara hku kasi la lu ai lam bawngban lu na re. Ndai sumhpa gaw ramma ni a matu ka da ai raitim, anhte yawng Daniela a kasi ningli kaw na sharin la lu ai.

4. Daniela gaw nden marai gara hku madun wa ai kun? Ga shadawn tsun dan u.

⁴ Nden marai rawng ai ni mung hkrit chye ai. Raitim, jaw ai hpe n galaw ai sha n nga ai. Daniela gaw grai nden marai rawng  ai ramma re. Shi nden marai madun wa ai masa lam 2 hpe myit yu ga. Langai gaw, Yerusalem hpe Babelon ni jahten ngut nna 2 ning na ai hpang hta rai na re. Babelon hkawhkam Nebuhkadneza gaw, sumla kaba hte seng nna hkrit hpa yup mang mu wa ai. Shi mu wa ai yup mang hte lachyum hpe n lu tsun dan yang, Daniela hte hpawn, hpaji rawng ai masha yawng hpe sat kau na ngu aming jahkrat ai. (Dan 2:3-5) Daniela alawan galaw wa ai. N rai yang masha law law si mat na re. “Daniela shang nna, yup mang htai lu na aten nhtoi daw ya na lam, hkawhkam wa hpe hpyi wu ai.” (Dan 2:16) Ndai zawn galaw na matu, nden marai hte makam masham ra ai. Daniela gaw shawng de yup mang ni hpe htai ga wa ai ngu Chyum Laika hta n tsun da ai. “Sumsing lamu na Karai Kasang kaw na, matsan dum ai chyeju lu la na matu, . . . akyu hpyi” ya rit ngu Shadrak, Meshak, Abed-nego ni hpe Daniela tsun ai. (Dan 2:18) Shanhte a akyu hpyi ga ni hpe Yehowa mahtai jaw ai. Karai a karum shingtau lam hte Daniela gaw Nebuhkadneza a yup mang hpe htai ya lu wa ai. Daniela hte manang ni asak lawt mat ai.

5. Nden marai madun ra na gara chyam dinglik lam hpe Daniela naw hkrum ai kun?

⁵ Sumla kaba hte seng ai yup mang hpe Daniela htai ya ngut ai hpang aten langai ngai hta, shi a nden marai hte seng nna kalang bai chyam dinglik hkrum wa ai. Nebuhkadneza gaw kaga hkrit hpa yup mang langai hpe bai mu wa ai. Dai yup mang hta nachying kaba ai hpun langai lawm ai. Daniela gaw yup mang a lachyum hte seng nna hkawhkam wa hpe nden marai rawng let sanglang dan wa ai. Dai hta, hkawhkam wa gaw myit n gring mat na, shi a tingnyang mung aten ladaw mi daram sum mat na ngu ai ndau shana ai lam ni lawm ai. (Dan 4:25) Hkawhkam wa gaw, dai shiga a majaw Daniela hpe gumlau ai wa ngu mu nna sat kau chye ai. Raitim, Daniela gaw dai shiga hpe nden marai hte tsun dan wa ai.

6. Nden marai nga na matu Daniela hpe hpa gaw karum ya wa ai kun?

⁶ Nden marai nga na matu Daniela hpe hpa gaw karum ya wa ai kun? Shi naw kaji ai shaloi, kanu kawa ni a kaja ai kasi ningli kaw na sharin la wa na re. Kanu kawa ni gaw, Israela kanu kawa ni hpe Yehowa jaw ai tara ni hpe hkan sa wa nna, kasha hpe mung sharin ya wa na re. (Trj 6:6-9) Daniela gaw Tara Kanu Shi zawn re ai Jep Ai Tara hpe sha n-ga, Israela ni sha mai ai, n sha mai ai lam hte seng nna ahkri ahkrai lam hpe mung chye wa na  re. b (Jaw 11:4-8; Dan 1:8, 11-13) Karai a masha ni a labau hpe hkaja wa nna, Yehowa a tsang madang ni hte maren shanhte n nga ai shaloi, hpa byin wa ai lam hpe mung shi chye wa ai. (Dan 9:10, 11) Shi a prat hta hkrum wa ai mahkrum madup ni gaw, hpa mi byin tim Yehowa hte atsam kaba ai lamu kasa ni karum ya na ngu ai hpe kam shangun ai.—Dan 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. Nden marai nga na matu Daniela hpe hpa gaw naw karum ya ai kun? (Sumla hpe mung yu u.)

⁷ Daniela gaw, Yeremia a myihtoi ga ni hte hpawn, Karai a myihtoi ni ka wa ai laika ni hpe hkaja wa ai. Dai hku hkaja ai majaw, Yuda masha ni Babelon hta bawng masha hku nna nga ai aten gaw kade n na yang htum mat na ngu ai hpe shi chye wa ai. (Dan 9:2) Chyum myihtoi ga ni hpring tsup ai hpe shi mu lu ai gaw, Yehowa hpe kam ai myit grau ngang kang wa shangun ai. Dai zawn kam ai myit nga ai ni gaw nden marai nga ai. (Roma 8:31, 32, 37-39 hte shingdaw yu u.) Ahkyak htum gaw, sumsing Kawa kaw shi chyahkring hkring akyu hpyi wa ai. (Dan 6:10) Shi a mara ni hpe Yehowa kaw yin la nna, hkamsha lam ni hpe mung tsun dan wa ai. Karum shingtau lu na matu mung hpyi shawn ai. (Dan 9:4, 5, 19) Shi gaw anhte zawn shinggyim masha rai nna, nden marai rawng let shangai wa ai n re. Raitim, hkaja ai, akyu hpyi ai, Yehowa hpe kamhpa ai hku nna dai atsam grau nga hkra galaw wa ai.

8. Nden marai grau nga hkra hpa galaw ra ai kun?

⁸ Nden marai grau nga hkra hpa galaw ra ai kun? Anhte a kanu kawa ni gaw nden marai nga hkra n-gun jaw lu ai. Raitim, sali wunli hku nna gaw, dai atsam ningja hpe n lu shalai ya ai. Nden marai nga hkra shakut ai gaw, atsam ningja nnan langai hpe sharin la ai hte bung ai. Atsam rawt jat wa lu ai lam langai gaw, sharin ya ai wa a galaw ai lam ni hpe atsawm hkan yu nna shi zawn hkan galaw ai re. Nden marai nga hkra sharin la ai shaloi, kaga ni dai atsam ningja hpe gara hku madun wa ai hpe atsawm hkan yu nna, shanhte a kasi hpe hkan galaw ai. Rai yang, Daniela kaw na anhte hpa sharin la lu na kun? Shi zawn Karai a Mungga hpe anhte atsawm chye ra ai. Yehowa kaw chyahkring hkring akyu hpyi ai. Hkamsha lam ni hpe tsun dan ai hku nna shi hte hku hkau lam ngang kang hkra galaw ra ai. Anhte hta Yehowa a karum shingtau lam nga ai hpe kam nna, shi hpe kamhpa ra ai. Rai yang, makam masham chyam dinglik hkrum ai shaloi nden marai nga na re.

9. Nden marai nga ai gaw gara hku akyu lu shangun ai kun?

⁹ Nden marai nga ai gaw akyu law law lu shangun ai. Ramma Ben a mahkrum madup hpe yu yu ga. Shi gaw Jamani hta jawng lung wa ai. Jawng gawk manang yawng gaw sinda masa hpe kam nna, Chyum Laika hta lawm ai hpan da ai labau gaw maumwi sha re ngu kam ai. Lani mi hta Ben gaw, jawng gawk shawng hta tsap nna, asak gaw hpan da hkrum ai ngu ai hpe hpa majaw kam ai lam sanglang dan na matu ahkaw ahkang lu wa ai. Shi a makam masham hte seng nna nden marai rawng let tsun dan wa ai. Hpa akyu lu wa ai kun? Shi ndai hku tsun ai: “Sara mung atsawm madat ya ai. Ngai akyu jashawn wa ai laili laika ni hpe shi kawpi galaw nna, jawng ma yawng hpe garan ya ai.” Jawng manang ni gara hku bai htang wa ai kun? Shi ndai hku matut tsun ai: “Shanhte kaw na law malawng gaw nye a ga hpe atsawm madat nna, ngai hpe yu kaba ai lam tsun ai.” Ben a mahkrum madup hku nga yang, nden marai nga ai masha ni gaw kaga ni a hkungga ai lam hpe lu la ai. Shanhte gaw myit dingman ai masha ni hpe Yehowa hpang de lau la lu ai.  Dai majaw nden marai grau nga hkra galaw na matu kaja ai yaw shada lam nga ai.

10. Sadi dung ai ngu ai gaw hpa rai kun?

¹⁰ Karai Kasang gaw Shi a jinghku ni hpe madun ai sadi dung ai lam hte ngang kang ai tsawra myit hte seng ai lam hpe, Chyum Laika hta chyahkring hkring tsun da ai. Karai a mayam ni a lapran shada da madun ai sadi dung ai lam hte seng nna mung Chyum Laika hta tsun da ai. (2 Sa 9:6, 7) Aten na wa ai hte maren anhte a sadi dung ai lam mung grau ngang kang wa lu ai. Myihtoi Daniela dai zawn gara hku byin wa ai hpe yu yu ga.

11. Daniela asak kaba ai shaloi shi a sadi dung ai lam gara hku chyam dinglik hkrum wa ai kun? (Makawp sumla hpe yu u.)

¹¹ Yehowa a ntsa Daniela a sadi dung ai lam gaw prat ting chyam dinglik hkrum wa ai. Raitim, asak 90 jan hta kaba htum chyam dinglik lam langai hkrum wa ai. Dai aten hta Babelon hpe Medi hte Persi gasat zing la ai. Hkawhkam Dari uphkang ai. Hkawhkam a magam gun ai ahkang aya nga ai ni gaw, Daniela hpe nju ndawng ai sha n-ga, shi a Karai Kasang hpe mung n hkungga ai. Dai majaw, shanhte gaw Daniela sat hkrum hkra masing langai jahkrat ai. Daniela gaw, Karai Kasang hte hkawhkam, kadai hpe sadi dung na kun ngu ai hpe chyam dinglik na matu shanhte gaw hkawhkam hpe tara langai jahkrat shangun ai. Daniela gaw kaga masha ni zawn Yehowa kaw 30 ya tup akyu n hpyi ai hku nna hkawhkam wa hpe sadi dung ai lam sakse madun ra ai. Raitim, shi dai hku n galaw wa ai. Dai majaw hkanghkyi nhkun de jahkrat kau hkrum ai. Hkanghkyi a n-gup kaw na shi hpe hkye la ai hku nna Yehowa gaw Daniela a sadi dung ai lam hpe kumhpa jaw wa ai. (Dan 6:12-15, 20-22) Daniela zawn anhte mung Yehowa hpe gara hku sadi dung lu ai kun?

12. Yehowa a ntsa sadi dung ai lam ngang kang hkra Daniela gara hku galaw wa ai kun?

¹² Shawng hta tsun wa ai hte maren, sadi dung ai lam gaw ngang kang ai tsawra myit a majaw byin wa ai re. Yehowa a ntsa Daniela a sadi dung ai lam ngang grin ai gaw sumsing Kawa hpe shi grai tsawra ai majaw re. Yehowa a atsam ningja ni a lam, dai atsam ningja ni hpe gara hku madun wa ai lam hpe myit ai hku nna, tsawra myit grau nga wa hkra galaw wa ai. (Dan 9:4) Daniela gaw shi hte shi a amyu masha ni hpe Yehowa galaw ya wa ai lam hpe mung chyeju  dum let myit sawn sumru ai.—Dan 2:20-23; 9:15, 16.

13. (a) Anhte a ramma ni sadi dung ai hte seng nna gara zawn chyam dinglik ai lam ni hkrum nga ai kun? Ga shadawn jaw u. (Sumla hpe mung yu u.) (b) Video hta mu lu ai hte maren, num, la shada nga sha ai prat hkrun lam lata ai ni hpe Yehowa Sakse ni madi shadaw ai kun? ngu kaga ni san wa yang, gara hku bai htang na kun?

¹³ Daniela zawn, anhte a ramma ni mung Yehowa hte Shi a tsang madang ni hpe n hkungga ai masha ni a lapran hta nga nga ai. Dai zawn masha ni gaw, Karai Kasang hpe tsawra ai ngu tsun ai ni hpe ra sharawng na n re. Nkau nga yang, Yehowa a ntsa sadi n dung mat hkra ramma ni hpe dang sha chye ai. Ga shadawn, Australia hta nga ai ramma Gre-am hpa byin wa ai hpe yu yu ga. Shi lahta tsang jawng lung ai shaloi, chyam dinglik hkrum wa ai. Ngai gaw num, la shada nga sha ai hpe ra ai ngu manang langai tsun wa yang gara hku bai htang na hte seng nna, jawng ma ni hpe sarama san ai. Hkap la ai ni gaw maga mi de, n hkap la ai ni gaw magam mi de tsap na matu sarama tsun ai. Gre-am ndai hku tsun ai: “Ngai hte kaga Sakse Hkam langai hta lai nna, gawk ting gaw dai hpe hkap la ai.” Yehowa a ntsa Gre-am a sadi dung ai lam gaw grau chyam dinglik hkrum wa ai. “Laika sharin aten hkying hkum mi ting, kaga jawng ma ni hte sarama pyi an hpe mara shagun ai, jahpoi asawng ai. Nye a makam msham hpe makawp maga na matu, simsa let hpaji rawng ai hku kaja htum galaw wa tim, ngai tsun ai ga hpe shanhte n madat ai.” Gre-am gara hku hkamsha wa ai kun? Shi ndai hku tsun ai: “Dai zawn ga ni hte gasat hkrum ai hpe ngai n ra ai. Raitim, nye a makam masham hpe asum n jaw ai sha makawp maga lu wa ai majaw ngai grai kabu ai.” c

14. Yehowa a ntsa grau sadi dung lu hkra galaw lu ai lam langai gaw hpa rai kun?

¹⁴ Daniela zawn Yehowa hpe myit kraw kata kaw na tsawra yang grau sadi dung lu ai. Yehowa a atsam ningja ni hpe sharin la ai hku nna, Shi hpe grau tsawra wa lu ai. Ga shadawn, Shi hpan da ai lam ni hpe anhte hkaja mai ai. (Rom 1:20) Yehowa hpe grau tsawra nna hkungga mayu yang, “Hpan Da Hkrum Ai Kun?” ngu ai matut manoi sumhpa hpe hti mai ai (sh) video ni hpe yu mai ai. Hkrung Mahkrung Gaw Hpan Da Hkrum Ai Kun? (Myen) brochure hte Asak A Npawt—San Ging Ai Ga San Manga (Inglik) brochure ni hpe mung hti mai ai. Dingmak mungdan kaw na ramma nauna Esta gaw, dai laili laika ni hte seng nna ndai hku tsun ai: “Sawn maram dan ai lam ni gaw grai kaja ai. Dai brochure ni gaw hpa hpe kam u ngu na n tsun da ai. Asan sha sanglang da nna tinang hpe sha dawdan shangun ai.” Shawng hta tsun wa ai Ben mung ndai hku tsun ai: “Dai laika ni gaw makam masham hpe grai shangang shakang ya ai. Hkrung mahkrung hpe Karai Kasang hpan da ai ngu, ngai hpe sakse madun ai.” Dai laika hpe hkaja ngut ai hpang, Chyum Laika hta ndai hku tsun da ai hpe nang myit hkrum na re: “Anhte a Madu Karai Kasang e, nga yawng nga pra hte hpe nang hpan tawn da nna, dai hte gaw na a myit ra ai hku jaw e tai ma ai hte hpan tawn da hkrum ma ai majaw, nang gaw hpung shingkang, arawng sadang hte hpung dagu lu la na ging dan nga ndai law, nga nna shakawn na ma ai.”—Shr 4:11. d

15. Yehowa hte hku hkau lam ngang kang hkra galaw lu ai kaga lam gaw hpa rai kun?

¹⁵ Yehowa hpe grau tsawra hkra galaw lu ai kaga lam langai gaw, Shi a Kasha Yesu a lam hpe atsawm hkaja ai re. Jamani kaw nga ai ramma nauna Samira dai hku galaw wa ai. “Yesu a lam grau hkaja ai majaw Yehowa a lam grau chye wa ai” ngu shi tsun ai. Shi ma prat ten hta, Yehowa hta hkamsha lam nga ai hpe chye na na matu yak wa ai. Raitim, Yesu hta hkamsha lam nga ai  hpe gaw shi chye na ai. Shi ndai hku matut tsun ai: “Yesu gaw hku hkau chye nna, ma ni hpe mung tsawra ai hpe ngai ra sharawng ai.” Yesu a lam grau chye wa ai shaloi, Yehowa hpe mung grau chye wa nna grau tsawra wa ai. Hpa majaw kun? Shi ndai hku tsun ai: “Yesu gaw shi Kawa hpe htep lahti kasi la ai hpe ngai angwi ngwi chye na wa ai. Shan hta bung ai lam ni grai law ai. Yesu hpe mungkan ga de Yehowa hpa majaw shangun dat ai ngu ai hpe ngai chye na wa ai. Dai gaw Yehowa a lam grau chye wa shangun ai.” (Yhn 14:9) Yehowa hte grau hku hkau mayu yang, Yesu a lam hpe aten jaw nna hkaja u. Rai yang, Yehowa hpe grau tsawra wa nna grau sadi dung wa na re.

16. Sadi dung ai gaw gara hku akyu lu shangun ai kun? (Shakawn 18:25; Mihka 6:8)

¹⁶ Sadi dung ai ni gaw kaga ni hte hku hkau lam ngang grin ai. (Rut 1:14-17) Dai sha n-ga, Yehowa hpe sadi dung ai ni gaw myit simsa lam lu ai. Hpa majaw kun? Yehowa gaw Shi hpe sadi dung ai ni hpe sadi dung na ngu ga sadi jaw da ai majaw re. (Shakawn 18:25; e Mihka 6:8 hpe hti u.) Chyahtum chyalai re ai Hpan Madu gaw anhte hte ngang kang ai hku hkau lam nga mayu ai ngu ai hpe myit yu u. Yehowa hte dai zawn hku hkau lam nga yang, mayak mahkak, ninghkap ai lam, si ai lam pyi dai hku hkau lam hpe n jahten kau lu ai. (Dan 12:13; Luk 20:37, 38; Rom 8:38, 39) Daniela hpe kasi la nna Yehowa hpe matut sadi dung na matu grai ahkyak ai.

17-18. Daniela kaw na hpa naw sharin la lu ai kun?

¹⁷ Ndai sumhpa hta Daniela a atsam ningja 2 hpe sha anhte hkaja wa ai. Raitim, shi kaw na sharin la lu na lam law law naw nga ai. Ga shadawn, Yehowa gaw Daniela hpe shingran, yup mang ni grai law hkra jaw ai sha n-ga, myihtoi ga ni hpe htai dan lu ai atsam mung jaw ai. Dai myihtoi ga ni kaw na law malawng gaw hpring tsup ngut sai. Masha yawng hpe akyu shabyin ya na htawm hpang mabyin ni hte seng nna ahkri ahkrai tsun dan da ai myihtoi ga ni naw nga ai.

¹⁸ Hpang na sumhpa hta, Daniela Laika hta lawm ai myihtoi ga 2 a lam hkaja lu na re. Dai myihtoi ga ni hpe chye na ai gaw, ya aten hta hpaji rawng ai dawdan lam ni jahkrat lu hkra asak kaji kaba yawng hpe karum ya lu ai. Dai myihtoi ga ni gaw nden marai hte sadi dung ai lam grau nga wa shangun ai. Dai hta n-ga, shawng hta hkrum wa na chyam dinglik ai lam ni hpe tawt lai lu hkra mung karum ya lu ai.