Laning mi na ai hpang, Dingda Ahprika ginjaw garan rung hta, laika dip shapraw ai jak rung nnan gap ai majaw, dai hta magam gun na matu, shawang lit gun ni ra ai ngu nna Behtela nta masha ni hpe shana ai. Jahpan kaw ngai na mying bang dat ai. Lata hkrum ai majaw grai kabu ai. Kaga Kaneda masha hpunau 3 mung lata hkrum ai. Shanhte gaw, Denit Lek, Be Maklelan, Hken Nawdin ni re. Dingda Ahprika hta grai na hkra nga ra na ngu anhte hpe tsun ai.

Anu hpe phone shaga nna ndai hku tsun ai: “Nu hpe tsun dan hpa lam nga ai. Ngai Dingda Ahprika de sa ra sana.” Nu gaw ga nau n shaga ai. Raitim, makam masham grai ngang nna, wenyi lam grai kaja ai wa re. Ngai hpe shi grai law hkra gaw n tsun ai. Raitim, shi ngai hpe karum ya na hpe kam ai. Nu hte Wa gaw ngai na dawdan lam hte seng nna hpa gaw n tsun tim, ngai grai tsan ai de sa mat na re ai majaw, myit gaw n pyaw na re.

Brukalin Behtela hta, anhte mali gaw laika dip shapraw ai dap hte seng nna, shata masum shaman shakyang hkrum ai. Dai hpang, Kape Mare, Dingda Ahprika de sa ai sanghpaw jawn ai. Dai shaloi, ngai asak 20 ning rai sai. Kape Mare kaw nna Jawhanabat de sa ai wanleng jawn ai aten gaw, shana maga rai mat sai. Jahpawt manap jau jau Karu ngu ai zaibru jang mare kasha de du ai. Dai shara gaw, kahtet nna nhpu grai law ai. Anhte mali gaw, hkuwawt chyinghka kaw na ndai shara gaw kaning zawn re ai shara kun? ngu nna yu dat ai. Gara zawn re ai shara de anhte sa wa sai kun? ngu nna myit ai. Shaning loi mi na ai hpang, dai shara de bai du ai shaloi, dai mare kasha ni gaw simsa nna ngwi pyaw ai hpe hkamsha chye wa ai.

Shaning loi mi na hkra ngai galaw ra ai bungli gaw, Linotai ngu ai jak hte dip shapraw na laika ni re ai Sin Langchyi hte Dum Hprang! magazine ni hpe hkyen lajang ya ra ai re. Ahprika amyu ga law law a matu laili laika ni hpe dip shapraw ya ai. Dingda Ahprika a matu sha n-ga, dingdung maga na mungdan law law a matu mung, lawm ai. Anhte la wa ai jak nnan gaw grai akyu rawng ai.

Dai hpang, laika dip shapraw ai, laika sa ai hte ga gale bungli hte seng ai jak rung kaw galaw ai. Nye a prat gaw bungli law ai hte myit dik lam hte hpring nga ai.

1968 hta, ningshawng nauna Laura Bowen hte hkungran ai. Shi gaw Behtela makau kaw sha nga ai. Ga Gale Dap kaw mung karum ya ai wa re. Dai aten ni hta, hkungran da ai yan la nnan ni gaw, Behtela hta n mai nga ai. Dai majaw, an hpe ningshawng lit gun na matu shatsam dat ai. Ngai loi mi gaw myit tsang wa ai. Behtela kaw nga ai shi ning tup, lu na sha na hte nga shara yawng gaw galaw da ya ngut chyalu re. Ningshawng ni a madi shadaw gumhpraw hte dai lam ni hpe gara hku lajang lu na kun? An gaw shata shagu Ahprika gumhpraw ren 25 (dai aten hta Amerikan dola 35) hpra lu la ai. Raitim, tang shawn da ai ahkying, bai kawan hte laili laika garan ai lam hpring ra ai. Dai gumhpraw hte nta shap jahpu, lu na sha na, hkawm sa hkawm wa jahpu, tsi tsi jahpu hte kaga ra ai lam ni jaw ra ai.

An gaw, India Nammukdara hta nga ai Duban ngu ai mare makau na, nawku hpung kaji kaw lit ang ai. Dai shara kaw India masha ni grai law ai. Shanhte kaw na law malawng gaw, 1800 hpring shaning ni hpang hta, jumdwi htuk shapraw ai jak rung kaw bungli galaw na matu letmat htu da ai masha ni kaw na yu hkrat wa ai ni re. Ya gaw kaga bungli ni galaw mat sai raitim, shanhte a htunghking hte lusha hpe gaw matut hkan ai. Shanhte gaw Ingalik ga shaga ai. Dai gaw anhte hpe hkaw tsun na matu loi shangun ai.

Laksan ningshawng ni gaw, shata mi hta hkying hkum 150 hkaw tsun na matu, hpyi shawn hkrum ai majaw, ngai hte Laura gaw lani mi hta hkying hkum 6 hkaw tsun na matu masat da ai. Dai shara gaw kahtet nna madi sa-up ai. Bai kawan ai hte Chyum ga sharin n nga ai. Hkying hkum 6 hkaw tsun ra ai. Hkaw tsun hpang nna kade n na yang, nayi yu dat ai shaloi, minit 40 sha naw re. Ndai hku sha nga yang, an gara hku matut galaw na ngu nna myit ai.

Dai majaw, atsawm galaw lu na matu shakut ai. Shani shagu, sanwit muk galaw sa ai, hka bu hta tsi mai ntsin (sh) kawhpi bang mat ai. Hkring sa na aten du yang, an a mawdaw hpe shingnip grai nga ai hpun npu hkan da ai. Kalang lang, kaw lakai re ai India ma ni gaw, an hpe azi yu nna mau taw ma ai. Nhtoi loi mi na ai hpang, hkying hkum 2 (sh) 3 hkaw tsun ngut ai hpang, aten ni chyahkring sha htum mat ai hpe sadi hkrup ai.

Dai zawn hku hkau chye ai masha ni hpe Chyum Laika teng man lam hpe tsun dan lu ai gaw, grai kabu hpa re. India masha ni gaw hkungga chye ai, hku hkau chye ai hte Karai hpe hkrit hkungga ai ni re ai hpe chye wa ai. Hindu masha law malawng gaw, hkaw tsun ai hpe hkap la ma ai. Shanhte gaw Yehowa a lam, Yesu a lam, Chyum Laika, mungkan nnan a lam, si hkrung si htan hte seng nna myit mada lam hkaja ai hpe ra sharawng ma ai. Laning mi na ai hpang, an hta Chyum ga sharin 20 nga sai. Shani shagu, an a shani shat hpe Chyum ga sharin langai a nta kaw arau sha ai. An grai pyaw ai.

Kade n na yang, an galaw ra na lit nnan bai lu la ai. Grai tsawm ai India Nammukdara dingyang hta nga ai shara hta ninghtawn hpung kawan galaw ra na re. Bat shagu, dinghku langai a nta kaw manam nna, nawku hpung hta nga ai hkaw tsun masha ni hpe kawan nna, arau bungli galaw let n-gun jaw ai. Shanhte a nta masha langai zawn hkamsha wa ai. Shanhte a ma ni, nta hta rem da ai dusat ni hpe grai tsawra wa ai. Ngwi pyaw let lahkawng ni htum mat sai. Dai shaloi, ginjaw garan rung kaw na hpone akajawng shang wa ai. “Nan hpe Behtela de bai shaga mayu ai” ngu tsun ai. Ngai gaw: “Ndai shara kaw an grai pyaw taw ai re wa” ngu tsun dat ai. Raitim, gara shara kaw mi raitim sharawng awng let magam gun mayu ai.

Behtela hta ngai ang ai dap gaw, Magam Bungli Dap kaw kung hpan nna mahkrum madup grai law ai hpunau ni hte arau bungli galaw ra ai re. Dai aten ni hta, nawku hpung shagu gaw ninghtawn hpung kawan sa kawan ngut ai hpang she ra ai lam ni hte seng nna, shana ai laika sa ya ai. Dai laika gaw, n-gun jaw na matu hte ra ai galai shai lam ni galaw na matu yaw shada ai re. Anhte a hpunau ni gaw, Zosa, Zulu hte kaga amyu ga ni hpe Ingalik ga hku shawng ga gale nna, Ahprika amyu ga ni hte bai ga gale ya ai. Mayak mahkak nga ai Ahprika hpunau ni a matu, dai  zawn shakut shaja let galaw ya ai ga gale ai ni hpe grai shakawn ai.

Dai aten hta, amyu baw sang shagu gaw shanhte a amyu a matu masat da ai shara kaw sha nga mai ai. Dai majaw, kaga amyu ni hte kanawn mazum ai lam n nga mat ai. Anhte a Ahprika hpunau ni gaw, shanhte a amyu ga hte sha hkaw tsun ai, dai amyu ga hte galaw ai zuphpawng ni hpe sha lung ma ai.

Nye a nawku hpung gaw Ingalik nawku hpung re ai majaw, Ahprika hpunau law law hte ngai n chye ai. Raitim ya gaw, Ahprika hpunau ni a htunghking hpe hkaja lu sai. Anhte a hpunau ni hkrum nga ai htunghking hte makam masham hte seng ai mayak mahkak ni hpe hkaja ai. Shanhte gaw Chyum Laika hte nhtan shai ai htunghking ni hpe kau da ai, nat hpaji hte seng ai lam ni hpe nyet kau ai. Grai nden marai rawng ai. Nam kahtawng hkan nga yang, masha ni gaw grai matsan ai. Jawng hpaji nau n chye ai. Raitim, Chyum Laika hpe grai hkungga ai.

Lapran nga ai hte seng ai lam, tara upadi hte seng ai lam ni hta karum ya lu ai ahkaw ahkang lu ai. Asak naw kaji ai sakse hkam ma ni gaw, akyu hpyi lamang ni hte nawku mahkawn hkawn na matu nyet kau gwi ai atsam hpe mu ai shaloi, nye a makam masham hpe grai ngang kang wa shangun ai.

Ahprika mung na Sawazilan ngu ai shara hta nga ai hpunau ni kaw, kaga mayak mahkak langai naw nga ai. Hkawhkam Sawbuza II si mat ai hpang, mung masha yawng gaw, sharung shayawt ai lamang hta shang lawm ra ai. Ala ni gaw shanhte a kara yawng zen kau ra ai. Anum ni mung kara hpe kadun hkra zen kau ra ai. Hpunau nauna law law gaw, dai jiwoi jiwa nawku dawjau lam ni hte seng ai lam ni hpe nyet kau ai majaw zingri hkrum ai. Yehowa a ntsa shanhte a sadi dung ai lam gaw, anhte hpe grai pyaw shangun ai. Sadi dung ai lam hte myit galu ai lam hte seng nna grai law hkra sharin la lu wa ai. Dai lam ni gaw, anhte a makam masham hpe gawgap ya ai.

1981 hta, laika dip shapraw ai kumpyuta ladat ni rawt jat hkra karum ai shara hta lit ang ai. Grai myit lawm hpa re. Laika dip shapraw ai ladat ni gaw grai galai shai mat sai. Dai buga na arai dut ai marai langai mi gaw, jak langai hpe chyam lang yu na matu majoi jaw ai. Linotai jak 9 a shara hta dai jak nnan 5 hpe galai bang lu wa ai.  Dip shapraw ai jak nnan hpe mung lu bang wa ai. Grai law dip shapraw lu ai du hkra rawt jat wa ai.

Kumpyuta hpaji hte MEPS ngu ai ladat hpaji nnan hpe galaw lu wa ai. Dingda Ahprika de Kaneda Behtela nta masha 4 la wa ai lanyen ai Linotai jak kaw nna, grai lawan ai jak rai wa sai. (Esa 60:17) Anhte yawng gaw, wenyi lam hta grai kung hpan ai ningshawng nauna ni hte dinghku de ai. Be hte ngai gaw Behtela kaw sha naw magam gun ai. Hken hte Denit chyawm gaw shanhte a kun dinghku hpe lanu lahku nga ai.

Ginjaw garan rung hta galaw ai lam ni gaw grai rawt jat wa ai. Chyum Laika hte seng ai laili laika ni hpe amyu ga law law hte ga gale lu wa ai. Dai ni hpe kaga ginjaw garan rung ni de sa ya ai. Dai majaw, Behtela htingnu nnan langai ra wa ai. Dingdung Jawhanabat a grai tsawm ai shara langai hta gawgap wa ai. Dai shara hpe 1987 hta apnawng wa ai. Dai nnan gawgap ai lamang hta shang lawm lu nna, Dingda Ahprika Ginjaw Garan Rung Komiti hku nna shaning law law magam gun lu wa ai gaw grai kabu hpa re.

2001 hta grai kabu hpa shiga langai na wa ai. Amerikan Ginjaw Garan Rung Komiti hku nna magam gun na matu saw shaga hkrum ai. Dingda Ahprika kaw nga ai an a bungli hte manang ni hpe kau da ra tim, Amerikan Ginjaw Garan Rung na Behtela nta masha hku magam gun na prat nnan hpe lu la na re majaw grai kabu ai.

Raitim, Laura a asak kaba sai kanu hte gaw tsan mat na re ai majaw myit tsang ai. Nyu Yawk kaw nna shi a matu law law gaw n lu galaw ya tim, Laura a kanau 3 gaw [dai aten hta asak 51, 49, 38, yawng gaw dinghku num] hkamja lam yu lajang ya nna, ja gumhpraw ni madi shadaw ya ai. Shanhte ndai hku tsun ai: “Anhte gaw aten hpring magam n lu gun tim, Nu a ra kadawn ai lam ni hpe yu lajang ya ai hku nna, nan a magam lit hpe matut galaw lu na matu madi shadaw ya na.” Shanhte hpe grai chyeju dum ai.

Laura a kanau ni zawn sha, Kaneda, Htoranto kaw nga ai nye a kahpu ba yan la mung, nye a gaida kanu hpe yu lajang ya nga ai. Nu gaw hpuba yanla hte arau nga ai shaning 20 ning jan sai. An Nyu Yawk de du nna kade n na ai hpang si mat ai du hkra, Nu hpe atsawm yu lajang ya nna lanu lahku ya ai majaw, shan hpe grai chyeju dum ai. Asak kaba sai kanu kawa ni hpe yu lakawn na matu, tinang a prat hkrun lam hpe galai shai nna karum ya chye ai nta masha ni nga ai gaw shaman chyeju re.

Shaning loi mi na ai hpang, nye a bungli gaw ladat hpaji rawt jat nna grai hkrak ai laika shapraw ai shara hta magam gun ai. Loi mi na ai hpang gaw, arai mari ai dap kaw galaw ai. Lai wa sai 20 ning ting, ndai hkik hkam ai ginjaw garan rung hta magam gun lu nna, ya mung Behtela nta masha 5,000 daram hte tinang a nta kaw na sa karum ai marai 2,000 daram hte arau magam gun lu ai gaw grai kabu hpa re.

Lai wa sai 60 ning hta, ndai shara kaw ngai magam gun lu na ngu kalang mung n myit ga ai. Laura gaw myit masin mahkra hte ngai hpe madi shadaw ya ai. Grai ngwi pyaw ai prat re. An lu la wa ai magam lit ni hte an hte arau bungli galaw wa ai ni, an kawan wa ai shara law law na hpunau nauna yawng hpe grai manu shadan ai. Ya, ngai gaw asak 80 jan sai majaw ngai galaw na bungli nau n nga mat tim, dai bungli ni hpe lu galaw ai asak naw kaji ai hpunau ni grai nga ai.

Shakawn Kungdawn Sara ndai hku tsun ai: “Karai Kasang ngu ai, Yehowa hpe naw ku ai amyu . . . gaw, a nga ai.” (Shk 33:12) Dai gaw grai jaw ai. Yehowa hte shi a amyu masha ni hte arau magam gun hpai lu ai majaw ngai grai kabu ai.