1948, Netalan hta ngai hpe shangai ai. Hpang shaning hta, anhte a nta masha ni Brazi mungdan, Saw Polo mare de htawt mat ai. Kanu kawa ni gaw, nawku jawng ayan sa ai ni re. Shana shat sha ngut shagu, dinghku nawng Chyum Laika hti ai. 1959 hta, Amerikan de bai htawt nna, Mansachuset mungdaw hta sa shanu ai.

Wa gaw nta masha marai 8 hpe bungli amyu myu galaw nna bau maka wa ai. Bu hkawm nna rai dut ai, lam galaw ai bungli, nbungli lekmat dut ai bungli ni galaw ai. Nbungli lekmat dut ai majaw, dinghku nawng bu hkawm na ahkang lu sana re ai majaw anhte grai kabu ai.

Lahta tsang jawng lung nga ai shaloi, ‘kaba wa yang hpa galaw na kun?’ ngu chyahkring hkring myit hkrup ai. Manang nkau gaw, dakkasu lung na matu, nkau gaw hpyen magam gun na matu lata ai. Ngai gaw gasat na matu hkum tsun, ga law ai hpe pyi n ra ai majaw, hpyen magam gun na matu n myit ai. Hpyen magam gun ai hpe koi lu hkra, dakkasu lung na matu dawdan ai. Gaja nga yang, ngai gaw masha ni hpe karum ya mayu ai re. Dai gaw prat hpe lachyum nga shangun na ngu shadu ai.

Asak a npawt nhpang hpe myit lawm ai majaw, dakkasu hta, shinggyim hpaji hpe hkaja ai. Anhte hpe sinda masa sharin ya ai. Dai hpe hkap la shangun mayu ai. Raitim, sanglang dan ai lam nkau mi gaw nye a matu lachyum n nga ai. Myi di chyip kam ai zawn re. Hpung tang hpaji hte mung tup hkrak n re.

Ngai lung ai gawk hta, akyang lailen kaja hkra n sharin ya ai. Awng dang na matu, hpa mung mai galaw ai ngu nna sha sharin ya ai. Pati ni lung ai. Nanghpam tsi lang ai. Chyahkring chyahkra gaw pyaw tim, na na n hkam ai. ‘Prat a yaw shada lam gaw dai sha kun?’ ngu myit hkrup ai.

Dai laman, Boston mare de htawt nna, dai hta dakkasu matut lung ai. Jawng jarik lu na matu, gin htawng jawng pat ai shaloi bungli galaw ai. Dai hta, Yehowa Sakse langai hte shawng nnan hkrum ai. Shi gaw, Daniela daw kaba 4 hta lawm ai “aten sanit” a lam tsun dan nna, anhte gaw hpang jahtum nhtoi hta, asak hkrung nga ai lam sanglang dan ai. (Dan 4:13-17) Ngai matut bawngban nna, hkap la dat yang, nye a prat galai shai ra na hpe kalang ta chye mat ai. Dai majaw, dai bungli manang hpe dang lu ai daram koi ai.

Dingda Amerika hta, shawang lit sa gun lu hkra madi shadaw ya na hpaji ni hpe dakkasu hta sharin la ai. Kaga ni hpe karum ya ai gaw, prat hpe grau lachyum nga shangun na ngu shadu ai. Raitim, ndai lam hte prat a lachyum hpe mu tam na n re ai hpe chye wa ai. Myit daw nna jawng lung ai daw ka-ang hkup hta pru mat ai.

1970, May shata hta, awa bungli galaw ai nbungli rung hta galaw na matu, Netalan mungdan, Emsatadam de htawt mat ai. Dai bungli a majaw, Ahprika, Amerika, Uyawpa hte Asha dan na mungdan ni de hkawm chyai na ahkang lu wa ai. Gara kaw mi raitim, shara shagu hta, masha ni manghkang hkrum nga ai lam, tatut re ai hparan lu ai lam n nga ai hpe chye wa ai. Prat hta akyu nga ai lama ma galaw mayu ai myit pru wa ai majaw, Amerikan de bai wa nna, moi lung wa ai Boston dakkasu hta bai lung na matu, jahpan jaw dat ai.

Jawng bai lung nna kade n na yang, prat hte seng ai ga san ni a mahtai langai mi mung n lu shi ai hpe chye wa ai. Hpa galaw ra na hpe n chye mat sai majaw, nyan hpaji lu na matu, shinggyim hpaji du hpe sa san ai. Shi gaw “hpa majaw jawng matut lung nga ai? Pru mat u le” ngu tsun ai. Ngai mung kalang ta jawng pru mat ai.

Prat gaw lachyum n nga ai ngu hkamsha nga dingyang re. Dai majaw, ‘nampan pu ni a atsam’ ngu ai uhpung hte grau kanawn byin ai. Shanhte gaw, htunghking ni hpe nyet kau nna, simsa lam hte tsawra myit rawt jat hkra galaw ai uhpung re. Manang nkau mi hte rau, Amerikan mungdan hpe lai nna, Meksiko mungdan Akapoko mare du hkra bu hkawm ai. Hippi ni hte mung rau nga ai. Shanhte hpe yu yang, myit tsang lam n nga ai zawn re. Shanhte hte rau nga ai shaloi, shanhte a prat hta mung lachyum n nga ai, grin ai ngwi pyaw lam n nga ai hpe chye wa ai. N dingman ai, sadi n dung ai lam ni hpe mung mu wa ai.

Dai laman, ma prat na myit mang ai lam bai pru wa ai. Sanghpaw bungli masha hku n re ai  sha, sanghpaw du hku nna, panglai hta hkawm mayu ai re. Dai hku galaw lu na matu, tinang hta sumpan li nga yang she mai na re. Nye manang Tawm mung, dai zawn galaw mayu ai majaw, mungkan chyam hkra rau hkawm na matu dawdan ai. Masha ni hte tsan ai hparadisu zunlawng hpe tam mayu ai.

Tawm hte ngai gaw Saping mungdan, Basilona mare makau na Aren Di Ma de sa ai. Ligra ngu mying nga ai sumpan li hpe mari dat ai. Pe 31 galu ai. Dai li hpe panglai hta gawt lu hkra bai gram ai. Hkrun lam hpe tin shapun n sa ra ai majaw, jak hpe la kau nna, dai shara hta lu hka zing ai. Li hpe sanghpaw daru ni hta hkring lu na matu, pe 16 galu ai li shap 2 mari ai. Hpang jahtum, Indiya nammukdara kaw na Seshe zunlawng de hkawm ai. Anhte a lamang gaw Ahprika sinna hkin-gau mayan dingyang sa nna, Dingda Ahprika kaw na Gut Hok zunlawng dingchyum kaw na kawai sa mat na matu re. Lam chye na matu, shagan ni, lamu ga sumla ni, laika buk ni lang ai. Tinang a shara hpe tup hkrak madun ya lu ai majaw mau ai.

Anhte a hpun pyen li dingsa hte panglai hta hkawm na matu, n mai byin ai hpe kade n na yang chye dat ai. Li kata de, hkying hkum mi hta, hka galan 6 shang wa ai. Nnan hta tsun wa ai zawn, nbung laru a majaw, hkrit nna prat hta shawng nnan lang akyu hpyi ai. Ndai shoihpa kaw na lawt na nga yang, Karai Kasang hpe chye hkra galaw na ngu ga sadi jaw dat ai. Nbung laru zim mat ai hpang, ga sadi hte maren, ngai kalang ta galaw ai.

Panglai hta nga ai shaloi Chyum Laika hti hpang ai. Pyen nga ai nga ni, nga kaba ni hte lamu htumpa hpe mu lu nga ai Hkarang panglai hta, Chyum Laika hti lu ai gaw kade daram pyaw na hpe shingran yu u. Shana nga yang, shagan majaw ni hpe yu nna, shinggyim masha ni hpe myit lawm ai Karai Kasang nga nan nga ai ngu kam wa ai.

Panglai hta bat loi mi nga ngut ai hpang, Saping mungdan, Elitkan daru de du ai. Dai hta, grau kaja ai sumpan li mari lu na matu ya na li hpe dut kau na matu lajang ai. Dingsa ai, jak n lawm ai, hka shang ai li hpe kadai n kam mari ai gaw mauhpa n re. Raitim, dai laman Chyum Laika lu hti ai gaw kaja htum re.

Chyum Laika hti magang, prat hta awng dang lam lu hkra karum ya lu ai laika buk re ai hpe chye wa magang re. San seng nna, akyang lailen kaja ai prat hte nga lu ai lam Chyum Laika hta asan sha tsun da ai majaw, mau mat ai. Raitim, ngai hte hpawn, Hkristan ngu tsun ai ni gaw, dai lam hpe ahpa atang sawn la ai gaw mauhpa re.

Prat hpe san seng hkra nga na matu, galai shai ai lam ni galaw na ngu dawdan kau ai. Kani dawn kau ai. Chyum Laika a akyang lailen hte seng ai tsang madang ni hte maren, asak hkrung ai ni nga na re ngu myit hkrup ai. Shanhte hte hkrum mayu ai. Shanhte hte mu hkra, karum ya rit ngu Karai Kasang kaw lahkawng lang hku nna akyu bai hpyi ai.

Jet ai nawku htung hpe mu ai du hkra, nawku htung langai hpra hpe san jep na matu, dawdan kau ai. Elitkan mare kaw na lam ni de hkawm chyai yu ai shaloi, nawku htingnu grai law  hkra mu ai. Raitim, law malawng hta gawngngu sumla ni nga ai majaw, jet ai nawku htung n re ai hpe chye dat ai.

Laban shani, shana maga hta, sanghpaw daru hpe mu lu ai bum nhkrem hta dung let, Yaku 2:1-5 hpe hti hkrup ai. Dai Chyum daw hta, lusu ai ni hpe myiman grau n jaw na matu, sadi jaw da ai. Hkali nga ai shara de bai wa let, nawku htingnu hte bung ai shara langai kaw na lai wa ai. Chyinghka hta, “Yehowa Sakse Ni A Nawku Htingnu” ngu nna ka da ai.

‘Ndai ni ngai hpe gara hku hkap tau la na hpe naw chyam yu dat na’ ngu myit hkrup ai. Dai majaw, hkyep-din n din ai, nhka mung galu, labu shaje hte kata de shang mat ai. Manam tau gaw asak kaba ai num langai a makau hta dung na matu lajang ya ai. Shi gaw, mungga htawn ai wa tsun ai Chyum daw ni hpe mu tam hkra karum ya ai. Zuphpawng ngut ai hpang, yawng sa shakram ai majaw, shanhte a tsawra myit hpe mau mat ai. La langai gaw, ngai hpe shi nta de sa nna, Chyum Laika bawngban na matu saw shaga ai. Raitim, ngai Chyum Laika n hti ngut shi ai majaw, “jin yang tsun na” ngu bai tsun dat ai. Ndai laman, zuphpawng yawng hpe lung hpang ai.

Bat loi mi na ai hpang, dai la a nta de sa chyai ai. Shi gaw Chyum Laika ga san ni hpe htai ya ai. Bat mi na ai hpang, bu hpun palawng kaja ni lawm ai sumbu sa jaw ai. Ndai bu hpun palawng madu gaw, shada da hpe tsawra u, hpyen hpaji hkum sharin, ngu ai Chyum Laika lam matsun hpe hkan sa ai majaw, htawng hkrat nga ai ngu tsun ai. (Esa 2:4; Yhn 13:34, 35) Ya, ngai tam nga ai hpe mu sai. Chyum Laika hta lawm ai, akyang lailen hte seng ai tsang madang ni hte maren nga ai ni hpe gaja wa tam mu sai. Nye a bandung gaw hparadisu zunlawng hpe tam na matu n rai sai. Chyum Laika hpe teng sha chye na hkra hkaja na matu rai mat sai. Dai majaw, Netalan mungdan de bai wa ai.

Mali ya daram na ai hpang, Netalan mungdan, Gronigan mare de du wa ai. Tinang hkum tinang madi shadaw na matu, bungli hkan tam ai. Lak sama bungli galaw ai shara hta bungli shawk ai shaloi, gara nawku htung rai ngu nna san da ai. “Yehowa Sakse” ngu ka dat ai. Madu gaw hti nna myiman hten mat ai. “Bai shana ya na” ngu tsun tim, galoi n shaga sai.

Dai majaw, kaga lak sama bungli hta, masha ra ai kun? ngu madu hpe san yu ai. Janmau hpaji lekmat, madi shadaw laika ni nga ai kun? ngu san ai shaloi, hpun pyen li gram ga ai ngu, tsun dat ai. Bungli madu gaw, “dai ni ka-ang kaw na bungli  yu sanu. Raitim, ndai bungli hta hpa manghkang mung hkum byin shangun. Hpa majaw nga yang, ngai gaw Yehowa Sakse rai nna, Chyum Laika tsang madang ni hte maren nga ai majaw re” ngu tsun ai shaloi, ngai grai mau mat ai. “Ngai mung Yehowa Sakse sha re” ngu grai mau let tsun dat ai. Ngai na kara galu, nhka mun ni hpe yu nna shi gaw “rai yang, nang hpe Chyum Laika sharin ya na” ngu tsun ai shaloi, ngai hkap la dat ai. Kaga bungli madu ni hpa majaw, bungli n jaw ai hpe, chye na mat sai. Nye a akyu hpyi ga ni hpe Yehowa mahtai jaw ai re. (Shk 37:4) Dai hpunau a bungli hta laning mi daram bungli galaw ai. Dai laman, ngai shi hte Chyum Laika hkaja ai. Dai hpang, 1974, January hta hkalup hkam ai.

Shata mi na ai hpang, ningshawng galaw hpang ai. Grai ngwi pyaw ai prat lu la ai. Hpang shata hta nnan hpaw ai Saping amyu ga shaga ai nawku hpung hpe karum ya na matu, Emsatadam de htawt mat ai. Saping, Potugi amyu ga ni hte Chyum Laika sharin ya lu ai hpe grai kabu ai. 1975, May shata kaw laksan ningshawng hku nna lit ap hkrum ai.

Lani mi hta, Bolibiya ga shaga ai Chyum ga sharin hpe Saping zuphpawng de shaga sa wa ai laksan ningshawng nauna Iniki hte hkrum ai. An laika hte matut mahkai nna, kade n na yang, bandung bung ai hpe chye wa ai. 1976 hta, an hkungran dat nna, laksan ningshawng hku nna matut magam gun ai. 1982 hta, 73 lang na Gilat Jawng lung na matu saw shaga hkrum ai. Sinpraw Ahprika hta lit ang ai majaw, grai mau nna grai kabu ai. Kin-nya mungdan, Munbasa hta 5 ning tup magam gun wa ai. 1987 hta, hkaw tsun na ahkang bai lu wa ai, Tanzaniya hta lit ang ai. Dai hta 26 ning daram magam gun wa nna, Kin-nya de bai du ai.

Chyum Laika tengman lam chye wa hkra, shagrit shanem ai ni hpe karum ya lu ai gaw, lachyum nga ai prat re. Ga shadawn, nye a shawng nnan na Chyum ga sharin hpe Munbasa mare, shawa hpawng sakse hkam ai hta mu ai re. Magazin 2 jaw ai shaloi, “ndai hti ngut yang, matut hpa galaw ra na rai?” ngu shi san ai. Hpang na bat hta, Mungkan Hparadisu Hta Htani Htana Asak Hkrung Lu ngu ai laika buk hte Chyum Laika hkaja hpang ai. Dai laika buk hpe Swahili ga hte, shapraw da ai n na shi ai. Laning mi na ai hpang, shi hkalup hkam ai. Ten galu ningshawng byin wa ai. Dai aten kaw nna, shi hte madu jan gaw marai 100 daram hpe hkalup hkam ai du hkra karum ya wa ai.

Prat a lachyum hpe chye wa ai shaloi, pale hpe tam mu nna, asum n hkam ai, hpaga la zawn hkamsha ai. (Mat 13:45, 46) Jet ai prat tam mu hkra masha ni hpe karum ya mayu ai. Lachyum nga ai prat lu hkra, Yehowa gaw shi a amyu hpe gara hku shaman chyeju jaw ai lam madu jan hte rau tatut hkamsha lu ai.