1. Hpa hpe tsep kawp kam ai kun?

 ANHTE hpe Yehowa tsawra ai lam, kaja htum prat hpe lu shangun mayu ai lam, chye da ga ai. (Rom 8:35-39) Chyum Laika tara ni hpe hkan sa yang, galoi mung akyu lu na hpe tsep kawp kam ma ai. (Esa 48:17, 18) Raitim, n myit mada da ai manghkang ni hkrum wa ai shaloi hpa galaw na?

2. Gara mayak mahkak ni hkrum wa chye ai kun? Gara hku myit hkrup chye ai kun?

² Yehowa a mayam yawng mayak mahkak ni hkrum ai. Nta masha langai ngai a majaw myit ru ai, hkamja lam manghkang kaba hkrum ai majaw Karai a magam hta tinang galaw mayu ai daram n lu galaw ai, shingra tara tsin-yam hkrum ai, makam masham a majaw zingri zingrat hkrum ai. Dai zawn hkrum ai shaloi, ‘Ngai wa she hpa majaw dai zawn hkrum ai kun? Ngai hpa mara galaw hkrup ti ma? Yehowa shaman chyeju n jaw mat sai majaw kun?’ ngu myit hkrup chye ai. Nang mung dai zawn hkamsha ga ai kun? Myit hkum daw. Yehowa a sadi dung ai mayam law malawng dai zawn hkamsha ga wa ai.​—Shk 22:1, 2; Hab 1:2, 3. 

3. Shakawn 34:19 kaw na hpa chye lu ai kun?

³ Shakawn 34:19 hpe hti u. Ndai Chyum daw kaw na ahkyak ai lam 2 hpe sadi yu u: (1) Dingman ai ni mayak mahkak hkrum ma ai. (2) Mayak mahkak ni kaw na Yehowa hkye la ai. Yehowa gara hku hkye la ai kun? Lam langai gaw, ndai mungkan  hta tinang hkrum nga ai masa hpe hkap la chye hkra karum ya ai hku na re. Shi hpe nawku yang ngwi pyaw na ngu ga sadi jaw da tim, myitru myit tsang lam n nga ai prat hte nga lu na ngu nna gaw n tsun da ai. (Esa 66:14) Karai Kasang yaw shada da ai ngwi pyaw ai htawm hpang prat hpe myit maju jung na matu karum ya ai. (2 Ko 4:16-18) Ndai laman, Shi hpe matut nawku lu hkra karum ya ai.​—Shy 3:22-24.

4. Ndai sumhpa hta hpa lam hkaja na kun?

⁴ N myit mada da ai mayak mahkak ni anhte hkrum wa chye ai. Raitim, Yehowa hpe kamhpa na nga yang Shi galoi mung karum ya na re. (Shk 55:22) Chyum Laika prat hte ya aten na sadi dung ai mayam ni a kasi ningli kaw na hpa sharin la lu ai lam hkaja yu ga. Hkaja ai shaloi tinang hkum tinang ndai hku san u: ‘Ngai she shanhte a shara kaw rai yang gara hku galaw na? Yehowa hpe kam ai myit ngangkang hkra shanhte a kasi ningli gaw gara hku karum ya ai kun? Prat hta gara hku tatut hkan sa lu na kun?’

5. Laban a majaw Yaku hpa mayak mahkak ni hkrum ai kun? (Makawp sumla hpe yu u.)

⁵ Chyum Laika prat na Yehowa a mayam ni mung, n myit mada da ai mayak mahkak ni hkrum ai. Yaku a lam hpe yu yu ga. Shi kawa gaw, Laban a shayi sha langai hpe hkungran la na matu tsun ai. Yehowa shaman chyeju law law jaw na ngu nna mung tsun ai. Laban a dinghku mung Yehowa hpe nawku ai ni re. (Nin 28:1-4) Dai majaw, kawa tsun ai hte maren Hkanan mung kaw na pru nna, Laban nga ai shara de Yaku bu hkawm ai. Laban hta Lea hte Rahkela ngu ai shayi sha lahkawng nga ai. Kaji htum Rahkela hpe Yaku tsawra mat ai. Dai majaw, Rahkela hpe hkungran la na matu sanit ning bungli galaw ya na ngu Laban hpe ga sadi jaw dat ai. (Nin 29:18) Raitim, Yaku myit mada da ai zawn n byin wa ai. Laban gaw Yaku hpe hkalem sha nna, kana shawng Lea hte jaw sha kau ai. Bat mi na ai hpang, Rahkela hte jaw sha na matu myit hkrum tim, matut nna 7 ning bungli bai galaw shangun ai. (Nin 29:25-27) Hpaga lam hte seng nna mung n tara ai. Yaku hpe 20 ning tup n tara ai hku galaw ai.​—Nin 31:41, 42.

6. Kaga gara manghkang ni hpe Yaku hkrum ai kun?

⁶ Kaga manghkang ni mung Yaku hkrum ai. Yaku a dinghku gaw kaba ai. Kasha ni shada da n htuk ma ai. Kanau majing Yosep hpe pyi mayam hku nna dut sha ai. Kasha Simun yan Lewi a lailen a majaw dinghku mying hten ai. Yehowa a mying hkra machyi ai. Dai sha n-ga, tsawra ai madu jan Rahkela mung, nambat 2 ngu na ma hpe shangai let si mat ai. Mungdan hta hku hku ai majaw, asak kaba yang she Egutu mung de Yaku htawt ra ai.​—Nin 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. Yaku hpe Yehowa gara hku miyman jaw ai kun?

⁷ Yaku gaw mayak mahkak ni hkrum tim, Yehowa hte Shi a ga sadi ni hpe kalang mung ntsen ai myit n nga wa ai. Yehowa mung Yaku hpe myiman jaw ai. Laban n tara ai hku galaw tim, Yaku lusu wa hkra Yehowa shaman chyeju jaw ai. Si mat sai ngu shadu da ai kasha Yosep hte bai hkrum ai shaloi, Yehowa hpe Yaku grai chyeju dum na re. Yehowa hte hku hkau lam kaja ai majaw, mayak mahkak ni hpe awng dang let hkamjan lu wa ai. (Nin 30:43; 32:10, 11; 46:28-30) Anhte mung, Yehowa hte hku hkau lam kaja yang, n myit mada da ai mayak mahkak ni hkrum ai shaloi, awng dang let hkamjan lu na re.

8. Hkawhkam Dawi hpa galaw mayu wa ai kun?

 ⁸ Hkawhkam Dawi gaw, Yehowa a nawku dawjau lam a matu galaw mayu ai daram galaw na ahkang n lu wa ai. Ga shadawn, Dawi gaw Yehowa a matu nawku htingnu grai gap mayu wa ai. Dai lam hte seng nna myihtoi Nahtan hpe tsun dan ai shaloi, “nang myit lu ai hte maren galaw u; Karai Kasang nang hte rau rai nga ai” ngu Nahtan bai tsun ai. (1 Hl 17:1, 2) Dawi grai n-gun lu mat na re. Dai lamang a matu kalang ta lajang yang lajang wa na re.

9. N myit mada da ai shiga na ai shaloi Dawi gara hku bai htang ai kun?

⁹ Kade n na yang myihtoi Nahtan kaw na n myit mada da ai shiga hpe na dat ai. Nawku htingnu hpe Dawi gawgap na ahkang n lu ai. Dawi a shadang sha langai gawgap na ahkang lu na ngu “dai shana e pyi” Nahtan hku nna Yehowa tsun ai. (1 Hl 17:3, 4, 11, 12) Dai shiga na ai hpang Dawi hpa galaw ai kun? Lamang hpe galai shai kau ai. Gawgap bungli hta ra na gawgap rai ni hpe kasha Shawlumon a matu mahkawng ya ai.​—1 Hl 29:1-5.

10. Dawi hpe Yehowa gara hku shaman chyeju jaw ai kun?

¹⁰ Nawku htingnu gawgap lu na n re ai lam shana ngut ai hte kalang ta, Dawi hte Yehowa ga shaka galaw wa ai. Dawi a amyu lakung kaw na yu hkrat wa ai marai langai gaw, htani htana uphkang lu na ngu ga sadi jaw ai. (2 Sa 7:16) Mungkan nnan du wa ai shaloi, Dawi gaw shi a amyu lakung kaw na Shaning Hkying Mi Uphkang Na Hkawhkam Yesu yu hkrat wa ai lam chye lu yang kade daram kabu mat na hpe myit yu u. Tinang myit da ai hte maren Karai a magam hta n lu shang lawm tim pyi, tinang a matu Karai yaw shada da ai kaga shaman chyeju ni nga chye ai hpe dum u. 

11. Myit mada da ai aten hta Mungdan n du wa tim, tsaban langai na Hkristan ni gara hku shaman chyeju lu wa ai kun? (Kasa 6:7)

¹¹ Tsaban langai na Hkristan ni mung, n myit mada da ai mayak mahkak ni hkrum ai. Ga shadawn, Karai A Mungdan du wa na hpe chye tim, gara aten hta du wa na hpe n chye ai. (Kas 1:6, 7) Shanhte hpa galaw ai kun? Hkaw tsun magam hta bungli law nga ai. Kabu gara shiga grau grau chyam bra wa ai majaw, Yehowa karum ya nga ai lam mu wa ai.​—Kasa 6:7 hpe hti u.

12. Hku hku ai tsin-yam hkrum ai shaloi tsaban langai na Hkristan ni hpa galaw ai kun?

¹² “Ga ntsa ting hta” hku hku ai lam grai sawng wa ai. (Kas 11:28) Tsaban langai na Hkristan ni mung hku hku ai tsin-yam hkrum ai. Hku hku ai tsin yam gaw grai sawng ai majaw grai yak wa na re. Dinghku hpe gara hku madi shadaw ra na hte seng nna dinghku ningbaw ni myit tsang na re. Hkaw tsun magam hpe grau jat galaw na matu bandung tawn da ai ramma ni gaw taw? Masa lam ni kaja mat yang she bai magam gun sana ngu myit ai kun? Byin nga ai masa lam hta hkan nna galai shai wa ai. Dang lu ai daram matut hkaw tsun ai. Tinang madu ai arai ni hpe Yuda mung hta nga ai hpunau nauna ni hte kabu gara let garan lang ai.​—Kas 11:29, 30.

13. Tsin-yam hkrum nga ai laman Hkristan ni hpa shaman chyeju ni hkamsha lu ai kun?

¹³ Tsin-yam hkrum nga ai laman Hkristan ni hpa shaman chyeju ni hkamsha lu ai kun? Hkye mawai arung arai ni lu ai majaw, Yehowa karum ya nga ai lam mu lu ai. (Mat 6:31-33) Karum ya nga ai hpunau nauna ni hte mung grau hku hkau wa na re.  Alu gumhpraw bang ai ni mung, hkye mawai bungli hta shang lawm ai ni mung, gam jaw gam ya ai majaw ngwi pyaw ma ai. (Kas 20:35) Masa lam hta hkan nna galai shai ai ni hpe Yehowa shaman chyeju jaw ai.

14. Barnaba hte Pawlu hpa hkrum ai kun? Hpa akyu lu ai kun? (Kasa 14:21, 22)

¹⁴ Tsaban langai na Hkristan ni chyahkring hkring zingri zingrat hkrum ai. Kalang marang n myit mada da ai aten hta re. Lustra mare hta Barnaba hte kasa Pawlu hkaw tsun nga ai shaloi hpa byin wa ai hpe myit yu u. Shawng nnan hta, masha ni gaw alum ala hkap tau la ma ai. Shiga hpe madat ma ai. Raitim, hpang de ninghkap ai ni gaw, “shawa hpawng hpe woi awn” nna, Pawlu hpe nlung hte kabai ma ai. Shi hpe si sai ngu shadu nna kabai da ai. (Kas 14:19) Raitim, Barnaba hte Pawlu shara htawt nna matut hkaw tsun ai. Hpa akyu lu ai kun? Masha law law sape byin wa ai. Shanhte a ga ni, kasi ningli ni a majaw hpunau nauna ni n-gun lu wa ma ai. (Kasa 14:21, 22 hpe hti u.) Ninghkap ai lam ni hpe akajawng sha hkrum tim, Pawlu hte Barnaba gaw asum n jaw ai majaw akyu grai lu wa ai. Anhte ni mung Yehowa a magam hta asum n jaw ai sha shang lawm nga yang, Yehowa shaman chyeju jaw na hpe kam mai ai.

15. Hpunau Mek Milan kaw na hpa sharin la lu ai kun?

¹⁵ 1914 hta laklai ai lam lama ma byin na ngu Yehowa a amyu masha ni myit mada da ma ai. Ga shadawn, hpunau Mek Milan gaw kaga ni zawn sha shi mung kade n na yang sumsing lamu shaman chyeju lu sana ngu shadu wa ai. 1914, September hta mungga htawn ai shaloi “ndai gaw ngai na hpang jahtum mungga pyi byin mai ai” ngu tsun ai. Raitim, dai zawn n byin wa ai. “Sumsing lamu de kalang ta lung ra na ngu sawn la da ai gaw jau mat ai zawn re. Anhte galaw ra na gaw, Madu a magam hta amu law nga na matu sha re” ngu shi tsun ai. Gaja wa mung bungli law wa ai. Hkaw tsun bungli hta shakut shaja let shang lawm ai. Lapran nga ai majaw htawng hkrat nga ai hpunau ni hpang de sa kawan nna n-gun jaw ai. Asak kaba ai aten hta pyi, zuphpawng ayan lung ai. Sumsing lamu shaman chyeju hpe la nga ai laman, Karai a magam hta amu law nga ai majaw hpunau Mek Milan hpa akyu lu ai kun? “Nye a makam masham grau grau ngang kang wa ai” ngu, 1966, shi garai n si shi ai aten hta ka wa ai. Anhte mung, mayak mahkak ni hpe sawn ai hta na grau hkrum nga yang, hpunau Mek Milan a myit jasat hpe kasi la mai ai.​—Heb 13:7.

16. Hpunau Habat Jen-nit yan la gaw n myit mada da ai gara mayak mahkak ni hkrum ai kun? (Yaku 4:14)

¹⁶ Hpunau nauna law law gaw n myit mada da ai hkamja lam manghkang ni hkrum ai. Ga shadawn, hpunau Habat Jen-nit b gaw, Gana hta sasana magam gun nga ai laman, shan kade daram pyaw wa ai lam shi a prat labau hta tsun dan da ai. Raitim, hpunau hta grai sawng ai myit ana nga ai lam chye dat ai. Hpunau Jen-nit gaw, Yaku 4:14 hpe lakap nna, shi a masa nnan gaw ‘hpawt ni hpa byin na’ hpe n chye lu ai masa re ai hpe tsun dan ai. (Hti u.) “Gana mung hte an grai hkau ai manang ni hpe kau da nna . . . [tsi tsi na matu] Keneda de wa na matu lajang wa ra ai” ngu tsun ai. Mayak mahkak ni nga tim, sadi dung let matut magam gun lu hkra hpunau Jen-nit yan la hpe Yehowa karum ya ai.

17. Hpunau Jen-nit a kasi ningli a majaw kaga masha ni hpa akyu lu wa ai kun?

 ¹⁷ Prat labau hta hpunau Jen-nit gaw, shi a masa hpe jaw ai hku tsun dan da ai majaw kaga masha ni akyu lu la wa ai. “Ndai sumhpa gaw ngai hpe shadut ya dik htum re. . . . hpunau Jen-nit gaw tsi tsi na matu lit langai hpe tat kau ra ai lam hti lu ai gaw, nye a masa hpe rap ra ai hku mu mada lu hkra karum ya ai” ngu nauna langai tsun ai. Hpunau langai mung, “nawku hpung myitsu salang lit hpe 10 ning gun ngut ai hpang, myit hte seng ai yawga a majaw dai laksan ahkaw ahkang hpe sum kau ra ai. Akyu n rawng ai ngu ai hkamsha lam a majaw, prat labau sumhpa ni hpe grai n kam hti ai. Raitim, hpunau Jen-nit a shakut shaja ai lam gaw ngai hpe n-gun lu shangun ai” ngu tsun ai. Prat gaw myit mada da ai zawn n byin wa yang pyi, sadi dung let hkamjan na nga yang, kaga ni a matu n-gun lu hpa byin mai ai lam, ndai mahkrum madup gaw shadum ya ai.​—1 Pe 5:9.

18. Bai hkrang shala da ai sumla hku nga yang, Naijiriya mungdan kaw na gaida nauna langai a kasi ningli kaw na hpa sharin la lu ai kun?

¹⁸ Kobit-19 kap bra ana a majaw, hpunau nauna law law jamjau hkrum ai. Ga shadawn, Naijiriya mungdan kaw na gaida nauna langai hta, malu masha hte gumhpraw kachyi mi sha ngam sai. Lahpawt mi hta, ngam ai n-gu hpe shadu sha ngut yang hpa sha ra na? ngu shi kasha san ai. Gumhpraw hte shahpa n nga sai raitim, Zarephta mare na gaida jan hpe kasi la na matu kanu tsun ai. Dai ngam ai shat da mi hpe sha nna, Yehowa a lata hta tsep kawp ap da ai. (1 Hk 17:8-16) Shani shat a matu garai n myit shi yang, hpunau nauna ni gaw hkye mawai arung arai ni wa sa ya ai.  Bat lahkawng a matu law ai lusha ni lawm ai. Shan nu lahkawng ga shaga nga ai hpe Yehowa atsawm madat nga ai ngu nauna tsun ai. Yehowa hpe kamhpa yang, n myit mada da ai mayak mahkak ni gaw, Shi hte grau pyi ni htep wa shangun ai.​—1 Pe 5:6, 7.

19. Gara mayak mahkak hpe Aliksi Ra-shawp hkrum wa ai kun?

¹⁹ Lai wa sai shaning ni hta, n myit mada da ai zingri zingrat lam ni hpe hpunau nauna ni hkrum wa ai. Rasha mungdan kaw na hpunau Aliksi Ra-shawp a lam myit yu u. Shi hkalup hkam ai 1994 hta, Yehowa a amyu masha ni gaw wanglu wang lang nawku lu ai. Dai hpang, Rasha mungdan a masa lam ni galai shai mat ai. 2020 hta hpunau Ra-shawp a nta hpe shang tam ma ai. Arung arai ni zing mat ai. Shata loi na ai hpang, hpunau Ra-shawp hpe asuya gaw ru hka amu hte tara shawk shawn ai. Laning mi jan daram, Chyum Laika hkaja ai hpe myit lawm masu ai masha langai dem da ai video ni hpe madung nna amu hpe grau sawng hkra galaw dat ai. Sadi run hkrum ai re.

20. Yehowa hte hku hkau lam ngang kang na matu hpunau Ra-shawp hpa galaw ai kun?

²⁰ Hpunau Ra-shawp dai zawn hkrum wa tim, kaja ai lam ni mung nga ai. Yehowa hte hku hkau lam grau ngang kang wa ai. “Ngai hte nye madu jan gaw grau nna akyu hpyi byin ai. Yehowa a karum shingtau lam n lawm yang, ndai masa hpe hkamjan lu na n re. . . . Tinang hkrai hkaja ai lam gaw, myit daw hpa lam ni hpe hkamjan lu na matu karum ya ai. Moi prat na sadi dung ai mayam ni a lam bai myit ai. Myit asim sha hte Yehowa hpe kamhpa ai gaw, kade daram ahkyak ai hpe madun dan ai labau ni Chyum Laika hta lawm ai” ngu shi tsun ai.

21. Ndai sumhpa hta hpa lam chye wa sai kun?

²¹ Ndai sumhpa kaw na hpa ni chye wa sai kun? Ndai mungkan hta, n myit mada da ai manghkang ni hkrum chye ai. Raitim, Yehowa gaw Shi hpe kamhpa ai mayam ni hpe galoi mung madi shadaw ya ai. Madung chyum daw hta tsun da ai hte maren, “ding man ai wa gaw ru tsang law law hkrum nga ti mung, Yehowa shi hpe nlang hta na mawai la nu ai.” (Shk 34:19) Mayak mahkak ni hpe n re ai sha, Yehowa a karum ya lu ai atsam hpe myit maju jung ga. Rai yang, “ngai hpe n-gun lagaw shaja ya ai wa a majaw, lam shagu hpe ngai hkam lu nngai” ngu Kasa Pawlu zawn tsun lu na re.​—Hpl 4:13.