1-3. (a) Yehowa gaw Shawlumon hpe hpa majaw tsawra ai kun? Shawlumon gaw gara shaman chyeju ni lu la wa ai kun? (b) Ndai sumhpa hta gara ga san ni a mahtai hpe chye lu na kun?

SHAWLUMON gaw asak naw kaji ai shaloi Israela ni a hkawhkam byin wa ai. Shi hkaw dung hpang ai aten hta, Yehowa gaw shi hpe yupmang kaw nna ndai hku tsun ai: “Ngai nang hpe hpa jaw ra na kun? Hpyi u.” Shi ndai hku bai tsun ai: “Ngai gaw ma kaji naw rai nga nna, mahkrum madup n nga ai. . . . Dai majaw, na a amyu masha ni hpe tara jeyang lu na matu, madat mara chye ai myit masin hpe jaw rit.” (1 Hk 3:5-10, NW) “Madat mara chye ai myit masin” jaw na matu hpyi ai hpe yu yang, shagrit shanem ai myit nga ai hpe mu lu ai. Yehowa gaw Shawlumon hpe grai tsawra na re. (2 Sa 12:24) Anhte a Karai Kasang gaw, ramma hkawhkam Shawlumon a mahtai hpe grai ra sharawng mat nna, “hpaji byeng-ya rawng ai hte chye chyang ai myit” hpe jaw wa ai.​—⁠1 Hk 3:12.

² Shawlumon gaw, sadi dung ai laman hta shaman chyeju law law lu wa ai. “Israela Karai Kasang Yehowa amying nsang a matu” nawku htingnu gawgap nna, shakawn shagrau na ahkang lu wa ai. (1 Hk 8:20) Karai Kasang jaw ai hpaji byeng-ya a majaw, mying gumhkawng wa ai. Shi hpe Karai Kasang shung ya ai majaw, Chyum Laika hta lawm ai laika masum hpe ka lu ai. Langai gaw Ga Shagawp Laika re.

³ Myit masin a lam hpe Ga Shagawp Laika hta grai law hkra ka da ai. Ga shadawn, Ga Shagawp 4:23 hta ndai hku lu hti ai: “Myit masin gaw asak a npawt nhpang rai nga ai majaw, Dai hpe tsam mari bau sin nga u.” “Myit masin” ngu ai ga si gaw hpa hpe tsun mayu ai kun? Ndai sumhpa hta dai ga san a mahtai hpe chye lu na re. Kaga ga san lahkawng a mahtai hpe mung bawngban mat na re. Anhte a myit masin hpe jahten na matu Satan gara hku shakut ai kun? Anhte a myit masin hpe makawp maga na matu hpa galaw lu na kun? Karai Kasang hpe matut sadi dung lu na matu, dai ahkyak ai ga san ni a mahtai hpe chye na ra ai.

4-5. (a) “Myit masin” ngu nna tsun da ai ga si a lachyum hpe chye na na matu Shakawn 51:6 gaw gara hku karum ya ai kun? (b) Anhte a myit masin hpe yu lanu lahku ra ai lam hte seng nna chye na hkra, hkam kaja lam hpe yu lanu lahku ra ai lam gaw gara hku karum ya ai kun?

⁴ Ga Shagawp 4:23 hta lawm ai “myit masin” ngu ai lachyum gaw, myit kata na masha (sh) kraw lawang hpe tsun mayu ai re. (Shakawn 51:6 hpe hti u.) “Myit masin” ngu ai ga si gaw, anhte a myit mang ai lam ni, hkamsha lam ni, shadut ya ai lam ni hte ra marin ai lam ni hpe mung tsun ai re. Ntsa lam mu lu ai hpe n re sha, myit kata hta gaja wa nga ai lam hpe tsun ai re.

⁵ Myit kata hta gaja wa nga ai lam hpe chye lu hkra, hkum hkrang hkam kaja lam hte seng ai ga shadawn hpe myit yu ga. Langai, hkum hkrang hkam kaja mayu yang, hkam kaja lam hpe madi shadaw ya ai malu masha hpe sha ra nna, shamu shamawt lam ayan galaw ra ai. Dai hte maren, wenyi lam kaja nga na matu wenyi malu masha hpe sha ra nna, Yehowa hpe kam sham ai lam hta shamu shamawt nga ra ai. Dai lam hta, anhte hkaja ai lam hpe tatut hkan sa ra nna makam masham hte seng ai lam hpe tsun shaga ra ai. (Rom 10:8-10; Yak 2:26) Lahkawng, hkum kata hta machyi nga tim, shinggan nsam kaja taw ai majaw, hkam kaja ai ngu shadu chye ai. Dai hte maren, wenyi lam hpe ayan galaw nga ai majaw, anhte a makam masham ngang kang ai ngu shadu chye ai. Raitim, shut shai ai ra marin lam ni gaw anhte a myit masin hta kaba wa chye ai. (1 Ko 10:12; Yak 1:14, 15) Satan gaw, shi a myit mang ai lam ni hte anhte hpe jahten mayu nga ai hpe dum ra ai. Laksan hku nna shi gara hku shakut chye ai kun? Anhte hkum anhte gara hku makawp maga lu na kun?

6. Satan a yaw shada lam gaw hpa rai kun? Awng dang hkra shi gara hku shakut nga ai kun?

⁶ Satan gaw shi zawn anhte hpe gumlau shangun mayu ai. Yehowa a tsang madang ni hpe anhte nyet kau nna, tingkyeng myit grau nga wa hkra shi shadut ya nga ai. Satan gaw shi zawn myit mang na matu hte galaw na matu n lu shadut ai. Dai majaw, kaga lam hku nna shi a yaw shada lam awng dang hkra shakut nga ai. Ga shadawn, anhte a makau grup-yin hta shi hpang hkan ai ni hte shinggrup tawn da ai. (1Yh 5:19) N kaja ai manaw manang ni gaw anhte galaw ai, myit ai lam ni hpe “jahten” kau ya lu ai lam anhte chye tim pyi, shanhte  hte kanawn na matu Satan myit mada nga ai. (1 Ko 15:33) Hkawhkam Shawlumon hpe dai ladat hte hkalem wa ai. Shi gaw gawngngu sumla naw ai num ni hte hkungran la ai. Dai num ni gaw, “shi a myit masin hpe shadam kau ya” ai majaw, Yehowa kaw nna shi a myit masin tsan gang mat ai.​—⁠1 Hk 11:3.

7. Satan gaw shi a myit mang ai lam ni hpe chyam bra hkra hpa ni hpe akyu jashawn nga ai kun? Dai hte seng nna anhte hpa majaw sadi ra ai kun?

⁷ Satan gaw, sumla hkrung hte TV lamang ni hpe akyu jashawn nna, shi a myit mang ai lam chyam bra hkra galaw nga ai. Dai lamang ni gaw shangwi shapyaw ya ai daram sha n-ga, anhte gara hku myit na, hkamsha na, galaw na ngu ai lam ni ntsa shingkang ka-up lu ai hpe Satan chye ai. Yesu gaw dai zawn sharin achyin ya ai ladat hpe kaja ai hku akyu jashawn wa ai. Ga shadawn, kaja ai Samari masha a maumwi, nta kaw nna pru mat wa nna, sali wunli hpe jai shama kau ai kasha a maumwi ni hpe myit yu u. (Mat 13:34, 35; Luk 10:29-37; 15:11-32) Raitim, Satan a myit jasat nga ai masha ni gaw, maumwi hkai dan ai ladat hpe lang nna anhte hpe hten za hkra galaw ai. Dai majaw, anhte rap ra ai ningmu nga ra ai. Anhte a myit mang ai lam hpe awu asin n byin shangun ai sha, shangwi shapyaw ya lu nna hpaji jaw lu ai sumla hkrung ni hte TV lamang ni mung nga ai. Raitim, anhte grai sadi ra ai. Anhte shangwi shapyaw lam lata ai shaloi, tinang hkum tinang ndai hku san mai ai: ‘Ndai sumla hkrung (sh) TV lamang gaw, hkum shan ra marin ai hku hkan ai gaw hpa n byin ai ngu sharin ya nga ai kun?’ (Gal 5:19-21; Ehp 2:1-3) Satan a myit mang ai lam grau nga wa hkra galaw ya nga ai hpe nang sadi hkrup yang, hpa galaw ging ai kun? Kap chye ai ana zinli hpe koi yen ai zawn koi yen ra ai.

8. Kanu kawa ni gaw ma ni a myit masin hpe gara hku makawp maga ya lu ai kun?

⁸  Kanu kawa ni e, ma ni a myit masin hpe hten za mat hkra Satan hkalem ai lam ni kaw nna makawp maga ya na matu, nanhte hta laksan lit nga ai. Nang gaw, na a ma ni hpe ana zinli n kap hkra makawp maga na gaw teng sha re. Dai majaw, nta hpe san seng hkra galaw  na re. Nang hte na a ma ni hpe hkam kaja lam hkra machyi shangun chye ai arung arai yawng hpe kabai kau na re. Dai zawn sha, ma ni a myit masin hta Satan a myit mang ai lam ni shang wa shangun ai sumla hkrung ni, TV lamang ni, electronic game ni hte website ni kaw nna nang makawp maga ya ra ai. Na a ma ni Yehowa a jinghku byin hkra karum ya na matu nang hta lit nga ai. (Gsh 1:8; Ehp 6:1, 4) Dai majaw, Chyum Laika tsang madang ni hta madung tawn nna, nta hta tara jahkrat na matu hkum htingnut. Na a ma kaji ni hpe, gara TV lamang gaw mai yu ai, gara gaw n mai yu ai hpe tsun da u. Dai hku hpa majaw dawdan ai hpe ma ni chye na hkra atsawm tsun dan u. (Mat 5:37) Ma ni kaba wa ai shaloi, Yehowa a tsang madang ni hte maren, gara gaw shut ai, gara gaw jaw ai hpe shanhte hkrai dawdan chye wa hkra shaman ya u. (Heb 5:14) Na a ma ni gaw nang tsun ai hta, nang galaw ai lam kaw nna grau sharin la na hpe dum u.​—⁠Trj 6:6, 7; Rom 2:21.

9. Satan shadut ya ai lam langai gaw hpa rai kun? Dai gaw hpa majaw shoihpa nga ai kun?

⁹ Yehowa a myit mang ai lam hta na masha ni a nyan hpaji hpe grau kam hkra galaw ai hku nna, anhte a myit masin hpe Satan jahten nga ai. (Kol 2:8) Ga shadawn hku nna, prat hta ahkyak htum lam gaw, lusu na matu re ai ngu Satan shadut ya nga ai lam hpe myit yu ga. Dai hku myit ai masha nkau gaw lusu wa ai mung nga ai, n lusu wa ai mung nga ai. Gara hku mi raitim, dai hku myit yang shoihpa nga ai. Hpa majaw kun? Dai zawn myit ai ni gaw, gumhpraw lu na matu sha myit maju jung wa ma ai majaw re. Shanhte a bandung de du lu na matu, shanhte a hkam kaja lam, dinghku kanawn mazum ai lam hte Karai Kasang hte hku hkau lam hpe pyi asum hkam kau ma ai. (1Tm 6:10) Hpaji rawng ai sumsing Kawa gaw, gumhpraw hpe rap ra ai hku mu mada lu na matu karum ya ai majaw, anhte chyeju dum ga ai.​—⁠Hpj 7:12; Luk 12:15.

10-11. (a) Anhte hkum anhte makawp maga na matu hpa galaw ra ai kun? (b) Chyum Laika prat hta sin langa ni gaw hpa galaw ai kun? Anhte a myit nsam gaw sin langa ni zawn gara hku galaw lu ai kun?

¹⁰ Anhte a myit masin hpe makawp maga lu ai nga yang, shoihpa ni hpe chye lu nna, dai kaw nna tinang hkum tinang alawan makawp maga lu na re. Makawp maga ngu ai ga gaw, sin langa langai galaw ai bungli hpe dum shangun ai. Hkawhkam Shawlumon aten hta, sin langa ni gaw mare bunghku ntsa kaw tsap nga nna, shoihpa lama ma hpe mu yang, sadi jaw ai nsen hte shana ya ra ai. Dai lam gaw, anhte a myit mang ai lam hpe jahten kau ya mayu ai Satan hpe hkum pat na matu, hpa galaw ra na hpe chye na shangun ai.

¹¹ Chyum Laika prat hta, sin langa ni gaw mare chyinghka sin ai ni hte arau bungli galaw ra ai. (2 Sa 18:24-26) Hpyen ni sa wa ai shaloi, mare chyinghka hpe atsawm pat da ai hku nna, mare hpe makawp maga na matu, shanhte arau karum shingtau hkat ma ai. (Neh 7:1-3) Chyum Laika hte shaman da ai anhte a myit nsam * gaw, sin langa langai galaw ai zawn galaw ra ai. Anhte a myit masin hpe jahten na matu Satan shakut ai shaloi, dai myit nsam gaw sadi jaw ai. Maga mi hku tsun ga nga yang, anhte a myit mang ai lam, hkamsha lam hte ra marin ai lam ni hta Satan shingkang ka-up wa ai shaloi, dai myit nsam gaw sadi jaw ai. Shoihpa hte seng nna myit nsam gaw sadi jaw wa yang, anhte madat ra nna, shoihpa hpe koi lu na matu galaw lu ai lam yawng hpe galaw ra ai.

12-13. Hpa galaw na matu gunglau hkrum chye ai kun? Gara hku bai htang ging ai kun?

 ¹² Satan a myit mang ai lam ni shingkang ka-up ai kaw nna anhte hkum anhte gara hku makawp maga lu ai ga shadawn langai hpe myit yu ga. “Hpye ai amu, n san n seng ai yawng hte hte seng ai lam ni hpe ga hte pyi n tsun” na matu Yehowa anhte hpe tsun da ai. (Ehp 5:3, NW) Jawng hta bungli hta manaw manang ni gaw, hpye ai amu hte seng ai lam hpe tsun hpang wa yang gara hku galaw na kun? “Tara n hkungga ai myit hte mungkan ga hpe marin marit ai lam koi kau” ra na hpe anhte chye ga ai. (Tit 2:12) Sin langa re ai anhte a myit nsam gaw anhte hpe sadi jaw wa chye ai. (Rom 2:15) Anhte madat na kun? Manang ni tsun ai ga hpe madat na matu hte shanhte yu ai sumla ni hpe yu na matu, anhte gunglau hkrum chye ai. Dai shaloi, kaga lam hpe tsun na matu shakut ai hku nna (sh) kaga de pru mat ai hku nna, shoihpa hpe koi ra ai.

¹³ Manang ni myit ai hku (sh) shut ai hku galaw na matu shadut hkrum yang, ninghkap lu na matu nden marai nga ra ai. Anhte shakut shaja ai lam hpe Yehowa teng sha mu na re. Ngut nna Satan a myit mang ai lam hpe ninghkap na matu, ra nga ai nyan hpaji hte n-gun atsam hpe shi jaw na re. (2Hl 16:9; Esa 40:29; Yak 1:5) Anhte a myit masin hpe matut nna makawp maga lu na matu, anhte hpa ni naw galaw ra na kun?

14-15. (a) Hpa a matu myit masin hpe hpaw ra ai kun? Gara hku galaw mai na kun? (b) Chyum Laika hti ai kaw nna akyu grau lu na matu Ga Shagawp 4:20-22 gaw gara hku karum ya ai kun? (“ Myit Sawn Sumru Na Lam” ngu ai lawk hpe yu u.)

¹⁴ Anhte a myit masin hpe makawp maga na matu, n kaja ai shingkang ka-up ai lam ni hpe nyet kau ai sha n-ga, kaja ai hpe hkap la na matu mung lajang da ra ai. Mare chyinghka ga shadawn hpe bai myit yu ga. Chyinghka sin ai wa gaw, hpyen ni shang gasat ai kaw nna makawp maga na matu chyinghka pat da ai. Raitim, malu masha hte kaga arung arai ni hkap la na matu gaw, chyinghka hpe hpaw da ai. Chyinghka galoi mung n hpaw ai nga yang, mare masha ni gaw kaw si hpang gara mat na re. Dai hte maren, Karai a myit mang ai lam ni hpe hkap la na matu gaw, myit masin hpe hpaw da ra ai.

¹⁵ Chyum Laika hta Karai a myit mang ai lam ni lawm ai. Dai majaw, Chyum Laika hpe hti shagu, anhte a myit mang lam, hkamsha lam hte galaw ai lam ni gaw Yehowa myit mang ai hku rai wa na re. Chyum Laika hti ai kaw nna grau akyu lu hkra gara hku galaw na kun? Akyu hpyi ai gaw grai ahkyak ai. Hkristan nauna langai ndai hku tsun ai: “Chyum Laika garai n hti shi yang, Yehowa kaw ngai akyu hpyi ai. Shi a mungga kaw na ‘mauhpa lam’ ni hpe asan sha chye lu na matu karum ya rit ngu hpyi shawn ai.” (Shk 119:18) Anhte hti ai lam ni hpe mung myit sawn sumru ra ai. Anhte akyu hpyi ai, hti ai, myit sawn sumru ai shaloi, Karai a mungga gaw anhte a “kraw lawang kata” de du nna, Yehowa a myit mang ai lam ni hpe tsawra wa ai.​—⁠Ga Shagawp 4:20-22 hpe hti u; Shk 119:97.

16. JW TV lamang yu ai kaw nna gara akyu ni lu la ma ai kun?

¹⁶ Karai a myit mang ai lam anhte kaw nga wa hkra karum ya lu ai kaga lam langai gaw, JW TV^® lamang hpe yu ai hku nna re. Yan la langai ndai hku tsun ai: “Shata shagu na lamang gaw, an a akyu hpyi ga ni hpe teng sha mahtai jaw ai. Myit kaji nna yawn nga ai aten hta an hpe n-gun jaw ai. Dum nta kaw nga ai aten hta, JW TV lamang hta lawm ai mahkawn ni hpe mung ayan na madat ai. Shat shadu nga ai aten, san seng lam galaw ai aten, hpalap lu nga ai aten laman hta mung hpaw da ai.” JW TV^® lamang gaw, anhte a myit masin hpe makawp maga na matu karum ya ai. Yehowa myit ai zawn myit na matu hte Satan a myit mang lam hpe ninghkap  na matu, dai lamang hta lawm ai lam ni gaw anhte hpe sharin ya ai.

17-18. (a) 1 Hkawhkam 8:61 hta tsun da ai hte maren Yehowa kaw nna sharin la wa ai lam ni hpe anhte hkan sa ai shaloi hpa akyu ni lu na kun? (b) Hkawhkam Hezekia a mabyin kaw nna hpa sharin la lu ai kun? (c) Shakawn 139:23, 24 hta mu lu ai Dawi a akyu hpyi ga hte maren, anhte mung hpa a matu akyu hpyi mai ai kun?

¹⁷ Jaw ai hpe galaw ai kaw nna akyu lu wa ai hpe mu shagu, anhte a makam masham gaw grau nna ngang kang wa ai. (Yak 1:2, 3) Anhte shakut shaja ai majaw, Yehowa gaw arawng la let shi a ma ni ngu nna shaga na re. Dai majaw, anhte kabu ga ai. Shi myit ra ai hku grau nna galaw mayu wa na re. (Gsh 27:11) Chyam dinglik lam shagu gaw, anhte hpe lanu lahku chye ai Kawa hpe myit masin mahkra hte nawku nga ai hpe madun na matu ahkaw ahkang lu shangun ai. (Shk 119:113) Yehowa hpe myit masin mahkra hte tsawra ai lam sakse madun lu ai. Shi a myit ra ai lam hpe galaw na matu hte shi a hkang da ai lam ni hpe madat mara na matu mung sakse madun lu shangun ai.​—⁠1 Hkawhkam 8:61 hpe hti u.

¹⁸ Anhte shut chye ai kun? N hkum tsup ai majaw shut chye ga ai. Anhte ahtu kataw yang, Hkawhkam Hezekia a mabyin hpe myit dum u. Shi shut wa ai. Raitim, myit malai lu wa nna, Yehowa hpe “myit masin mahkra hte” matut nna nawku wa ai. (Esa 38:3-6, NW; 2Hl 29:1, 2; 32:25, 26) Anhte a myit masin hpe jahten kau na matu Satan shakut ai lam ni hpe nyet kau ga. “Madat mara chye ai myit masin” grau nna nga wa hkra, anhte akyu hpyi ga. (1 Hk 3:9, NW; Shakawn 139:23, 24 hpe hti u.) Kaga yawng hta na myit masin hpe makawp maga na nga yang, Yehowa hpe matut nna sadi dung lu na re.