Habe gaw kahpu kanau mali nga ai kaw na kaba htum re. 1930 jan hta, mungdan ting hpaga lam n kaja ai aten, shanhte nta ting gaw, Sinna Awstelia Midlen Jangshin hta tengman ai lam chye wa ai. Habe gaw Yehowa hpe tsawra let kaba wa nna, asak 14 hta hkalup hkam la ai. Nawku hpung a lit ni hpe hkap la chye na matu, kade n na yang shi chye wa ai. Zuphpawng kaw Sin Langchyi hti na matu lit ang ai shaloi, asak naw kaji ai majaw, atsam n hpring ai ngu hkamsha nna nyet kau ai. Hpunau langai gaw, Habe hpe chye na hkra ndai hku tsun dan ai: “Yehowa a uhpung na marai langai ngai gaw, lama ma galaw na matu nang hpe hpyi shawn ai nga yang, nang hta atsam nga ai hpe chye ai majaw re.”​—2 Ko 3:5.

Ashawng hte anu zawn, ngai mung Ingalan hta tengman ai lam hpe chye wa ai. Awa gaw tengman ai lam hpe grai na yang she hkap la wa ai. Nnan hta gaw shi ninghkap ai. Awa n ra tim, ngai asak 9 ning hta hkalup hkam la ai. Ningshawng magam gun na, dai hpang sasana magam gun na ngu bandung tawn da ai. Raitim, awa gaw, ngai asak 21 ning du hkra ningshawng galaw na matu ahkang n jaw ai. Dai aten du hkra ngai n lu la ai. Asak 16 ning hta, Awstelia  de htawt mat wa ai ashawng hte sa nga na matu awa ahkang jaw ai. Dai majaw, 18 ning hta ningshawng galaw hpang ai.

Awstelia hta Habe hte hkrum ai. An gaw, sasana magam gun nna Yehowa hpe sak jaw mayu ai. 1951 hta an hkungran ai. Ningshawng magam hpe 2 ning galaw ngut ai hpang, ninghtawn hpung kawan hku nna magam gun ai. An a ninghtawn gaw, Sinna Awstelia kaw na grai dam lada ai shara re. Grai hkun hkraw nna, san san rai nga ai shara ni re. Dai de aten na na mawdaw gawt na sa ra ai.

1954 hta, 25 lang na Gilad jawng lung na matu saw shaga hkrum ai. An a sasana magam gun mayu ai yupmang gaw kade n na yang byin wa sana re. Nyu Yawk de sanghpaw hte sa ai. Chyum Laika hpe ahkri ahkrai hkaja hpang ai. Gilad jawng hta, Sping ga sharin ya ai lamang lawm ai. Dai gaw Habe a matu grai yak ai. R nsen n lu shapraw ai majaw re.

Jawng gawk hta, sara gaw Japan mung hta magam gun na matu myit lawm ai nga yang, Japan amyu ga sharin na matu jahpan mai bang ai ngu tsun ai. An a lit hpe Yehowa a uhpung sha lata ya na matu dawdan da ai. Gilad jawng sara Ebat Sharoda gaw, an yan mying jahpan n bang ai hpe chye mat ai. “Naw myit yu u” ngu nna tsun ai. Mying jahpan bang na matu an htingnut nga ai majaw, shi ndai hku bai tsun ai: “Kaga sara ni hte ngai gaw, nan hpe mying jahpan bang kau ya sai. Japan ga hpe shakut na hkaja u.” Japan ga hpe gaw Habe aloi sha sharin la lu ai.

1955 hta Japan de du ai. Mung ting hta hkaw tsun masha 500 daram sha nga ai. Dai shaloi, Habe gaw 26, ngai gaw 24 ning re. Sanghpaw daru mare re ai Kobe de lit ang nna, dai hta 4 ning magam gun ai. Dai hpang, hpung kawan magam gun na matu bai saw shaga hkrum ai majaw grai kabu ai. Nagoya mare makau hta lit ang ai. An yan lit ang ai shara hta nga ai hpunau nauna ni, malu masha ni, shara ni yawng hpe ra sharawng ai. Kade n na yang, Yehowa saw shaga ai hpe hkap la na matu ahkaw ahkang lu wa ai.

Hpung kawan magam hpe masum ning galaw ngut ai hpang, Japan ginjaw garan rung gaw, Ami amyu masha ni hpe hkaw tsun na matu Taiwan de sa mayu ai kun? ngu nna san ai. Dai shara hta makam masham htak mat ai masha law law nga ai. Dai masa hpe hparan lu na  matu, Japan ga atsawm lu shaga ai hpunau langai ra nga ai. * Japan hta magam gun ai hpe ra sharawng ai majaw, dai de sa na matu yak ai. Raitim, lit jaw ai hpe hkap la na matu Habe sharin la wa ai majaw, dai de sa na matu myit hkrum dat ai.

1962, November hta Taiwan de du ai. Dai hta hkaw tsun masha 2,271 nga nna, law malawng gaw, Ami amyu masha ni re. An gaw, Miwa ga hpe shawng sharin la ra ai. Sharin la na matu an hta laika buk langai sha nga nna, sara mung Ingalik ga n chye shaga ai. Raitim, sharin la ai.

Taiwan de du nna kade n na yang, Habe gaw ginjaw garan rung hpe woi awn na matu lit shatsam hkrum ai. Ginjaw garan rung gaw kaji ai majaw, rung lit ni hpe Habe atsawm galaw lu nna, shata mi hta bat masum gaw, Ami hpunau ni hte bungli rau galaw lu ai. Ginwang hpung kawan hku nna mung magam gun ra ai majaw, zuphpawng kaba ni hta chyahkring hkring mungga htawn ra ai. Habe gaw Japan ga hku mungga lu htawn ai majaw, Ami hpunau ni chye na ai. Raitim, asuya gaw nawku zuphpawng ni hpe Miwa ga hte sha galaw shangun ai. Dai majaw Habe gaw, Miwa ga hte mungga htawn lu na matu, amyu ga hpe sharin la ra nna, hpunau langai gaw Ami amyu ga hte ga gale ya ai.

Dai aten hta, Taiwan gaw hpyen dap uphkang ai npu hta nga taw ai majaw, hpunau ni gaw zuphpawng kaba galaw na matu ahkang hpyi ra ai. Ahkang lu na matu n loi ai. Balik ni ahkang jaw na matu, grai na hkra la ra ai. Zuphpawng kaba galaw na bat du hkra ahkang n jaw ai nga yang, Habe gaw n lu dingsa balik dap kaw sa la taw ai. Maigan masha langai shanhte a dap kaw sa la nga ai hpe shanhte kaya ai majaw, alawan ahkang jaw dat ai.

Hpunau ni hte magan gun ai bat ni hta, hkying hkum mi (sh) hkying hkum mi jan lam hkawm ra ai. Bum ni lung ra ai, hkanu ni hpe rap ra ai. Shawng nnan bum lung ai hpe naw dum ai. Grai tsan ai kahtawng de sa na matu, jahpawt shat hpe alawan sha la nna, 5:30 pru ai mawdaw jawn ra ai. Dai hpang, hkanu ni hpe lagaw hku rap nna, grai tsaw ai bum ni lung ra ai. Bum ni grai tsaw ai majaw, shawng kaw lung nga ai hpunau a lagaw hpe sha mu lu ai.

Dai jahpawt hta, Habe gaw buga na hpunau nkau mi hte hkaw tsun sa ai. Ngai gaw, Japan ga shaga ai kahtawng hta ngai hkrai sha sa hkaw tsun ai. Hpa mung n sha da ai aten hkying hkum hku na wa sai majaw, shani hkying 1 daram hta ngai baw sin wa ai. Habe hte hkrum ai shaloi, kaga hpunau ni n nga sai. Habe gaw magazin nkau hte u di masum hpe galai dat ai. U di hpe hku shawaw la nna, ngai hpe chyup sha dan ai. Sha mayu na zawn n san tim, langai mi shakut na sha dat ai. Langai sha ngam ai hpe mung sha kau ai. Kawsi nna galau mat yang, bum lagaw du hkra ngai hpe Habe n lu hpai na tsang ai majaw, ngai sha kau ai re.

Ninghtawn zuphpawng langai hta, mahkrum madup nnan lu la ai. Nawku Htingnu a hkra  maga na hpunau langai a nta hta manam ai. Ami masha ni a matu, hka shin ai gaw grai ahkyak ai majaw, ninghtawn hpung kawan jan gaw hka shin na matu lajang ya ai. Habe gaw grai amu shuk taw ai majaw, ngai hpe shawng sa shin shangun ai. Hka shin na matu, hka katsi pung, hka kahtet pung, hpa n lawm ai pung hpe lajang da ya ai. Dai pung ni hpe nta shinggan hta tawn da ya ai. Nawku Htingnu hta zuphpawng a matu hkyen lajang nga ai hpunau ni yu dat yang dingtawk mu lu ai. Lama ma hte grang kau na matu hpyi ai shaloi, hpung kawan jan gaw asan sha mu lu ai plastic la wa ya ai. Nta shingdu kaw sa shin na ngu myit dat yang mung, hkrangma ni nga taw ai majaw, ngai hpe sa achye na tsang ai. ‘Hpunau ni grai amu law nga ai majaw, ngai hka shin nga ai hpe kadai mung sadi hkrup na n re. Ngai hka n shin yang mung, shanhte myit n pyaw na tsang ai. Shin kau dat na’ ngu myit nna shin dat ai.

Ami hpunau law law gaw laika n chye ai. Shanhte a amyu ga hte laili laika mung n nga ai majaw, wenyi lam hta n rawt jat ai hpe Habe sadi hkrup ai. Kade n na shi ai aten hta, Ami amyu ga hpe Roma laika hkrang hte ka hpang wa ai majaw, hpunau nauna ni hpe laika chye hti hkra sharin ya yang kaja na ngu myit ai. Loi na gaw n rai tim, hpunau ni angwi ngwi shanhte hkrai chye hti wa ai. 1960 jan shaning ni hta Ami laili laika ni lu wa ai. 1968 hta Ami ga hku Sin Langchyi hpe shapraw lu wa ai.

Raitim, asuya gaw Miwa ga hku n rai yang, laili laika ni hpe shabra na ahkang n jaw ai. Dai manghkang hpe hparan na matu, Ami Sin Langchyi hpe lam amyu myu hku nna shapraw ya ai. Ga shadawn, Sin Langchyi hpe Ami-Miwa amyu ga lahkawng hte ginrun nna, shata 17 daram shapraw ya ai. N chye ai ni na matu gaw, buga masha ni hpe Miwa ga sharin ya nga ai zawn re. Dai aten kaw nna Yehowa a uhpung gaw, Ami amyu masha ni Chyum Laika tengman lam hpe sharin la lu hkra, laili laika law law shapraw ya ai.​—Kas 10:34, 35.

1960 hte 1970 jan shaning aten ni laman, Ami hpunau law law gaw, Karai a tsang madang ni hpe n hkan sa ai. Chyum Laika npawt tara ni hpe  atsawm n chye na ai majaw, nkau gaw akyang lailen hten za ai, lu lai ai, malut, gangze ni sha ma ai. Habe gaw, nawku hpung law law de sa chyai nna, dai lam ni hte seng ai Yehowa a ningmu hpe hpunau ni chye na hkra karum ya ai. Sumhpa nnan hpang ai shaloi tsun wa ai mahkrum madup gaw, ndai zawn sa ai hkrum lam langai re.

Shagrit shanem ai hpunau ni gaw, galai shai mayu ai. Raitim, law law gaw n kam galai shai ai. Taiwan kaw na hkaw tsun masha ni gaw 20 ning laman hta 2,450 jan kaw nna 900 daram du hkra hkrat mat ai. Grai myit daw na zawn re. Raitim, Yehowa gaw n san seng ai uhpung hpe galoi mung shaman chyeju n jaw ai hpe anhte chye ai. (2 Ko 7:1) Shut shai ai lailen ni angwi ngwi hte san seng mat ai. Yehowa shaman chyeju jaw ai majaw, ya nga yang, Taiwan hta hkaw tsun masha 11,000 jan nga sai.

1980 ning jan aten kaw nna, Ami nawku hpung ni gaw wenyi lam hta rawt jat wa ai. Dai majaw, Habe gaw, Miwa amyu masha ni hpe aten grau jaw lu ai. Nauna law law a madu wa ni hpe kamsham ai ni byin wa hkra karum ya lu ai majaw, shi grai kabu ai. Dai ni kaw na langai gaw, Yehowa kaw shawng nnan akyu hpyi ai shaloi, shi grai kabu ai ngu tsun dan ai hpe ngai naw dum ai. Ngai mung myit dingman ai masha law law hpe Yehowa hte nihtep hkra sharin ya lu ai majaw grai kabu ai. Moi ngai Chyum Laika sharin ya wa ai marai langai a kasha yan mung, Taiwan ginjaw garan rung hta magam gun na ahkang lu wa ai.

Ya gaw ngai hkrai sha rai mat sai. An a dinghku prat 59 ning daram na ai hpang, Habe gaw mawng ana hte 2010, January 1 hta n nga mat sai. Shi gaw aten hpring magam hpe 60 ning daram gun hpai wa ai. Shi hpe ngai grai naw dum nga ai. Mungdan lahkawng hta shi hte arau magam gun lu ai majaw, grai kabu ai. Grai yak ai Asha amyu ga lahkawng hpe an yan sharin la wa ai. Habe nga yang, chye pyi chye ka ai.

Mali ning daram na ai hpang, ngai asak kaba wa sai majaw, Awstelia de bai wa na matu Uphkang Hpung dawdan wa ai. Gaja nga yang, ‘Taiwan kaw na ngai n kam htawt ai.’ Raitim, Habe gaw Yehowa a uhpung tsun ai hpe galoi mung hkap la na matu sharin da ya ai majaw, ngai htawt mat ai. Hpang hta, ndai hku htawt ai gaw hpaji rawng ai hpe ngai chye wa ai.

Ya nga yang, Awstelia ginjaw garan rung hta ngai magam gun nga nna, Kru Ya hte Laban nga yang buga nawku hpung hte arau magam gun ai. Japan hte Miwa amyu ni Behtela de sa chyai ai shaloi, shanhte a amyu ga hte manam hkalum lu ai majaw grai kabu ai. Yehowa shangun ai hpe galoi mung hkap la na matu sharin la wa ai Habe gaw Yehowa a matsing nyan hta shim lum let nga nga na hpe ngai chye ai. Dai majaw, shi hkrung rawt wa na nhtoi hpe myit mada let ngai la nga ai.​—Yhn 5:28, 29.