1. Dai ni aten na masha law law gaw hpa majaw Chyum Laika hpe n kam ma ai kun?

 DAI ni aten na masha law law gaw, kam ai myit n nga ai majaw hkra machyi nga ma ai. Kadai hpe kam mai ai hpe shanhte n chye ai. Shanhte hkungga nna shanhte a matu kaja htum galaw ya nga ai hpaga la ni, hpungtang hpaji du ni, mung masa ningbaw ni hpe kam mai ai, n mai ai hpe shanhte n chye ai. Ngut nna, Hkristan re ngu tinang hkum tinang tsun ai nawku htung ningbaw ni hpe n hkungga ai. Nawku htung ningbaw ni hkan sa ai ngu tsun ai Chyum Laika hpe mung n kam ai.

2. Shakawn 119:160 hku nga yang anhte hpa hpe kam mai ai kun?

² Karai a mayam re ai anhte gaw, Yehowa gaw “Teng man ai Karai” re ai, anhte hpe galoi mung kaja htum jaw mayu ai hpe kam ai. (Shk 31:5; Esa 48:17) “Mungga a namchyim gaw tengman lam re” ngu ai hpe anhte kam ai. (Shakawn 119:160, hpe hti u.) b Chyum Laika hpaji du langai ndai hku ka wa ai hpe anhte myit hkrum ai: “Karai Kasang tsun ai ga n hpring tsup wa ai (sh) shut taw ai langai mi mung n nga ai. Shi tsun ai hpe Karai a masha ni kam mai ai. Hpa majaw nga yang, dai hpe tsun ai Karai hpe kam ai majaw re.”

3. Ndai sumhpa hta hpa lam bawngban na kun?

³ Chyum Laika hpe anhte kam ai zawn, kaga ni kam wa hkra gara hku karum ya lu ai kun? Chyum Laika hpe anhte kam mai ai lam 3 hpe myit yu u. Chyum Laika a tup hkrak re ai lam, myihtoi ga hpring tsup wa ai lam hte prat hpe galai shai ya lu ai atsam nga ai lam ni hpe bawngban mat na re.

4. Chyum Laika a tup hkrak tengman lam hpe masha nkau hpa majaw ntsen ma ai kun?

⁴ Yehowa gaw Chyum Laika ka na matu sadi dung ai la 40 daram hpe akyu jashawn wa ai. Raitim, shanhte na lata hte nan ka wa ai laika ni chyawm gaw, dai ni aten hta n nga sai. Anhte hta nga ai laika ni gaw bai ka la da ai ni re. Dai majaw, dai ni anhte hti nga ai Chyum Laika ni gaw, mi na laika ni zawn tup hkrak naw re ai kun? ngu ai hpe masha nkau chye mayu ma ai. Nang mung chye mayu ai kun?

5. Hebre Chyum Laika hpe gara hku bai ka la ai kun? (Makawp sumla hpe yu u.)

⁵ Chyum Laika shiga ni hpe makawp maga na matu, Yehowa gaw shi a masha ni hpe Chyum Laika hpe bai ka la na matu tsun wa ai. Tara Laika ni hpe tinang nan bai ka la na matu, Israela hkawhkam ni hpe Yehowa tsun wa nna, dai Tara ni hpe masha ni hpe sharin ya na matu Lewi ni hpe lit jaw wa ai. (Trj 17:18; 31:24-26; Neh 8:7) Yuda bawng masha ni Babelon kaw na bai wa ai hpang, Chyum Laika hpe bai ka la ai hpung langai gaw, Hebre Chyum Laika law law hpe bai ka hpang wa ai. (Ezr 7:6) Shanhte sadi nna ka wa ai. Yawng hpe tup hkrak ka lu na matu, ga hkaw hpe sha n-ga, ga si ni hpe pyi hti nna ka wa ai. Raitim, n hkum tsup ai shinggyim masha ni re ai majaw, Chyum Laika hta kaji kajaw shut ai lam nkau chyawm lawm ai. Bung ai chyum daw law law hpe bai ka la ngut sai raitim, hpang de dai shut ai lam ni hpe sadi hkrup wa ai. Gara hku nna kun?

6. Bai ka la ai Chyum Laika hta shut ai lam ni hpe gara hku tam lu ai kun?

⁶ Dai ni aten na chyum hpaji du ni hta shut ai ni hpe tam lu ai, kam mai ai ladat langai nga ai. Ga shadawn, Chyum Laika a laika man langai hpe marai 100 hpe ka shangun ai ngu saga. Marai langai ka ai shaloi, kaji kajaw shut ai lam langai lawm ai. Dai hpe chye lu ai lam langai gaw, shi ka da ai hpe kaga ni ka da ai hte shingdaw yu ai re. Dai hte maren, lata hte ka da ai Chyum Laika law law hpe shingdaw yu ai hku nna, Chyum Laika ka ai hpaji du ni gaw, bai ka la ai ni a shut ai lam ni hte ngam wa ai lam ni hpe tam lu ai.

7. Chyum Laika hpe bai ka la ai ni law law gaw kade daram sadi wa ai kun?

⁷ Chyum Laika hpe lata hte bai ka la ai ni gaw, tup hkrak rai na matu grai shakut ra ai. Dai hpe sakse madun ai ga shadawn langai hpe yu yu ga. Dingsa dik htum lata hte bai ka da ai Hebre Chyum Laika hpe, A.D. 1008 (sh) 1009 hta ka ngut wa ai. Dai hpe Liningret Kodek ngu shaga ai. Raitim, kade n na shi ai aten ni hta, Liningret Kodek hta shaning 1,000 daram grau dingsa ai lata hte ka da ai Chyum Laika law law hte Chyum Laika adaw achyen ni hpe tam mu wa ai. Dai lata hte bai ka da ai Chyum Laika ni hpe, shaning 1,000 jan laman hta bai kahtap htap ka la ngut ai hpang, Liningret Kodek hta ka da ai lam ni gaw dai laika dingsa ni hta ka da ai lam ni hte grai shai nga na re ngu nkau shadu na re. Raitim, n shai ai. Chyum Laika hpaji du ni gaw, lata hte ka da ai Chyum Laika dingsa hte nnan hpe shingdaw yu ai shaloi, ga si loi li shai mat tim, lachyum n galai shai mat ai hpe mu wa ai.

8. Lata hte bai ka la ai Hkristan Grik Chyum Laika ni hte moi na kaga laika buk ni hte shingdaw yu ai shaloi hpa hpe mu lu ai kun?

⁸ Tsa ban langai na Hkristan ni mung Chyum Laika ni hpe bai ka wa ai. Shanhte a zuphpawng ni hte hkaw tsun bungli hta akyu jashawn ai, Grik Chyum Laika buk 27 hpe sadi let bai ka la ai. Lata hte ka da ai Grik Chyum Laika hpe, ban prat bung ai kaga laika buk ni  hte shingdaw yu ngut ai hpang, chyum hpaji du langai ndai hku tsun ai: “Dai ni aten hta nga ai laika buk ni hta, lata hte ka da ai Grik Chyum Laika gaw, kaga laika buk ni hta na grau law ai.” Laika buk langai (Anatomy of hte New Testament) hta mung ndai hku tsun ai: “Dai ni aten na kam mai ai Grik ga gale Chyum Laika hta lawm ai shiga ni gaw, mi na Chyum Laika ka ai ni a ka ai lam hte maren kam mai ai.”

9. Esaia 40:8 hku nga yang, Chyum Laika shiga hte seng nna tengman ai lam gaw hpa rai kun?

⁹ Tsa ban shaning ni laman, Chyum Laika hpe bai ka ai ni gaw sadi let shakut shaja hte ka wa ai. Dai majaw, tup hkrak re ai Chyum Laika hpe anhte hti lu ai, hkaja lu ai. c Chyum Laika hpe anhte tup hkrak hti lu hkra Yehowa galaw ya ai gaw teng sha re. (Esaia 40:8 hpe hti u.) Chyum Laika shiga n galai shai mat ai majaw sha, Chyum Laika hpe Karai Kasang shung ya ai ngu n lu tsun ai ngu masha nkau tsun chye ai. Rai yang, Chyum Laika gaw Karai Kasang shung ya ai re ai hpe sakse madun ai lam nkau hpe yu yu ga.

10. 2 Petru 1:21 jaw ai ngu ai hpe shagrin ya ai hpring tsup ngut sai myihtoi ga langai hpe tsun dan u. (Sumla ni hpe yu u.)

¹⁰ Chyum Laika hta hpring tsup ngut sai myihtoi ga law law nga ai. Nkau gaw myihtoi htoi ngut ai hpang shaning tsa lam hku na ai hpang she hpring tsup wa ai. Dai myihtoi ga ni hpring tsup wa ai lam, labau gaw shagrin ya ai. Dai hpe anhte n mau ai. Myihtoi ga a Madu gaw, Yehowa re ai hpe anhte chye ai majaw re. (2 Petru 1:21 hpe hti u.) Moi na Babelon mare hkrat sum ai hte seng ai myihtoi ga hpe myit yu ga. B.C. tsa ban 8 hta, atsam kaba ai Babelon mare hkrat sum na, mare hpe awng dang na wa gaw Kuru re ai, shi gara hku zing la na ngu ai lam ni hpe Esaia tau hkrau tsun wa ai. (Esa 44:27–45:2) Hpang jahtum hta Babelon jahten hkrum na, shingran katsi ai shara byin mat na ngu ai lam ni hpe mung tau hkrau tsun wa ai. (Esa 13:19, 20) Tsun ai hte maren tup hkrak byin wa ai. Babelon gaw B.C. 539  hta Medi hte Persi kaw hkrat sum mat ai. Ya, dai mare kaba gaw tsep kawp hten za ai shara byin mat sai.​—Htani Htana Ngwi Pyaw Ai Prat! laika buk, daw 3, No.5 hta lawm ai, Babelon Hkrat Sum Na Lam Hpe Chyum Laika Tau Hkrau Tsun ngu ai video hpe yu u.

11. Daniela 2:41-43 gaw dai ni aten hta gara hku hpring tsup nga ai kun?

¹¹ Chyum Laika myihtoi ga ni gaw, moi aten hta sha hpring tsup wa ai n re. Dai ni aten hta mung hpring tsup nga ai. Ga shadawn, Inglik-Amerikan Mungkan Daru Magam hte seng ai, Daniela a myithtoi ga hpring tsup wa ai hpe yu yu ga. (Daniela 2:41-43 hpe hti u.) Dai mungkan daru magam gaw hpri zawn “daw mi ja” nna ga kagam zawn “daw mi kya” na lam, dai myihtoi ga hta tup hkrak tsun da ai. Teng sha byin wa ai. Madung hku nna Britin hte Amerika gaw, Mungkan Majan lahkawng yan hta awng dang nna, hpri zawn ja ai lam hpe madun wa ai. Matut nna mung hpyen n-gun kaba nga nga ai. Raitim, bungli masha ni, hpaga lam hte asuya hpe ninghkap ai shamu shamawt ai lam ni galaw nna, ahkaw ahkang hpyi shawn ai mung masha ni a majaw, shanhte a n-gun atsam kya wa ai. Mungkan mung masa hpaji du langai ndai hku tsun ai: “Dai ni mungkan ntsa hta Amerikan Mungdan hta grau nna, mung masa lam hta dumbru dumbra byin nga ai kaga Demokresi mungdan n nga sai.” Dai Mungkan Daru Magam a kaga daw langai re ai Britin mung, kade n na shi ai shaning ni kaw nna, Urawpa Munghpawm Mungdan ni hte matut kanawn mazum na kun? ngu ai hte seng nna myit n hkrum nga ai. Dai majaw, Inglik-Amerikan Mungkan Daru Magam gaw shanhte a n-gun atsam hpe hpring tup n mai lang taw ai.

12. Chyum Laika myihtoi ga gaw hpa hpe kam shangun ai kun?

¹² Hpring tsup ngut sai Chyum Laika myihtoi ga law law nga ai majaw, htawm hpang hte seng ai Karai a ga sadi ni teng sha byin wa na hpe mung, anhte grau kam wa ai. Yehowa hpe ndai zawn akyu hpyi wa ai shakawn kungdawn sara zawn anhte hkamsha ai: “Na a hkye hkrang la ai lam hpe marit nga ai; na a mungga hpe ngai myit mada nga nngai.” (Shk 119:81) Chyum Laika hta Yehowa gaw anhte hpe htawm hpang “myit mada” lam jaw da ai. (Yer 29:11) Anhte a htawm hpang myit mada lam gaw, masha ni a shakut shaja ai lam hta n madung ai sha, Yehowa a ga sadi ntsa madung ai. Chyum Laika myihtoi ga ni hpe atsawm hkaja ai hku nna, Karai a Mungga hpe kam ai anhte a makam masham matut shangang shakang nga ga.

13. Shakawn 119:66, 138 hku nga yang, Chyum Laika hpe kam mai ai kaga lam langai gaw hpa rai kun?

¹³ Chyum Laika hpe kam mai ai kaga lam langai gaw, masha ni Chyum Laika hpaji jaw ga hpe hkan sa ai shaloi, kaja ai akyu ni lu la wa ai majaw re. (Shakawn 119:66, 138 hpe hti u.) Ga shadawn, hka na maw ai yanla ni gaw Chyum Laika hpaji jaw ga hpe hkan sa ai majaw, ya ngwi pyaw nga sai. Shanhte a kasha ni gaw, shimlum nna tsawra myit nga ai Hkristan dinghku hta bau maka hkrum ai.​—Ehp 5:22-29.

14. Chyum Laika hpaji jaw ga hpe hkan sa ai gaw, grau kaja ai masha byin wa lu ai hpe madun dan ai ga shadawn langai tsun dan u.

¹⁴ Hkrit na zawn grai nhkru ai ni pyi, Chyum Laika lam matsun hpe hkan sa ai shaloi, shanhte a prat hpe galai shai lu wa ai. Htawng rawng nga ai Jek hpe Chyum Laika hpaji jaw ga gaw gara hku karum ya ai lam hpe yu yu ga. d Si dam jahkrat hkrum da ai shoihpa  nga ai htawng masha ni hta shi mung lawm ai. Raitim, lani mi hta chyum ga sharin langai hta shi madat lawm ai. Chyum ga sharin ya ai hpunau a tsawra myit a majaw, myit hkra mat nna Chyum Laika sharin hpang wa ai. Shi a prat hta Chyum Laika tengman lam hpe hkan sa ai shaloi, shi a akyang lailen hte ngasat ngasa ni pyi galai shai hpang wa ai. Hpang de, hkalup n hkam shi ai hkaw tsun masha byin na atsam hpring wa ai, hkalup hkam la ai. Jek gaw htawng manang ni hpe Karai a Mungdan lam shakut shaja let hkaw tsun nna, yawm htum shanhte kaw na marai mali hpe Chyum Laika sharin ya wa ai. Shi sat hkrum ai shani hta, Jek gaw grai galai shai mat sai. Shi a tara kasa ni kaw na langai ndai hku tsun ai: “Jek gaw lai wa sai 20 ning hta ngai chye wa ai masha hte n bung mat sai. Yehowa Sakse Ni a sharin achyin lam ni gaw, shi a prat hpe galai shai kau ya ai.” Jek gaw si dam a majaw si mat sai raitim, shi a kasi ningli gaw grau kaja ai masha byin wa hkra Chyum Laika gaw galai shai ya lu ai atsam nga ai ngu ai hpe kam shangun ai.​—Esa 11:6-9.

15. Chyum Laika tengman lam hpe tatut hkan sa ai majaw, dai ni aten Yehowa a amyu masha ni gaw gara hku laklai shai nga ai kun? (Sumla hpe yu u.)

¹⁵ Yehowa a masha ni gaw, Chyum Laika tengman lam hpe hkan sa ai majaw, kahkyin gumdin ai. (Yhn 13:35; 1 Ko 1:10) Mungkan hta nga ai mung masa, amyu bawsang hte masha nga pra lam hte seng ai masa ni hte shingdaw yu yang, anhte a simsa lam hte kahkyin gumdin lam gaw grai laklai ai. Yehowa a mayam ni kahkyin gumdin nga ai hpe ramma Jon mu ai shaloi grai mau mat ai. Shi gaw Ahprika mungdan hta kaba wa ai. Mung shuk wa ai shaloi, hpyen dap de shang ai. Raitim, hpang de grupyin mungdan langai de hprawng mat ai. Dai hta Yehowa Sakse Ni hte hkrum ai. Jon ndai hku tsun ai: “Jaw ai nawku htung hpe hkan ai ni gaw, mung masa lam hta n shang lawm ai, hka bra ai lam n nga ai hpe ngai chye wa ai. De a malai, shada da tsawra ai.” Shi ndai  hku matut tsun ai: “Mungdan hpe makawp maga na matu nye a prat hpe sak jaw wa ai.” Raitim, Chyum Laika tengman lam hpe ngai sharin la ai shaloi, nye a prat hpe Yehowa kaw apnawng na matu, dawdan kau ai. Jon gaw tsep kawp galai shai mat ai. Shi hte shingdu labau n bung ai masha ni hpe gasat na malai, hkrum ai masha shagu hpe kahkyin gumdin shangun ai Chyum Laika tengman lam shi tsun dan nga ai. Gara amyu masha mi rai rai, Chyum Laika hpaji jaw ga ni hkan sa ai majaw akyu lu nga ai hpe yu yang, Chyum Laika hpe kam mai ai lam sakse madun nga ai.

16. Chyum Laika hpe kam ai myit law wa hkra galaw na matu hpa majaw ahkyak ai kun?

¹⁶ Ndai mungkan a masa lam ni grau sawng wa ai majaw, Chyum Laika hpe kam na matu grau yak wa chye ai. Chyum Laika gaw jaw ai kun? Dai ni aten shi a amyu masha ni hpe lam matsun na matu, sadi dung ai mayam hpe Yehowa shatsam da ai gaw re ai kun? ngu ai zawn re ai ga san ni hte ntsen ai myit ni nga wa hkra masha ni galaw chye ai. Raitim, Yehowa a ga galoi mung jaw ai hpe kam na nga yang, dai zawn makam masham gasat hkrum ai hpe ninghkap lu na re. “Si ai shani du hkra, [Yehowa] a tara ni hpe madat mara hkan sa na matu myit daw dan da” lu na re. (Shk 119:112, JCLB) Kaga ni hpe tengman lam tsun dan na matu, dai hte maren nga lu hkra n-gun jaw na matu, anhte “kaya” nga na n re. (Shk 119:46) Zingri zingrat lam hte hpawn, yak dik htum masa lam ni hpe “kabu gara ai hte myit galu” let hkam jan lu na re.​—Kol 1:11; Shk 119:143, 157.

17. 2023 na shaning ginchyum chyum daw gaw hpa hpe dum shangun ai kun?

¹⁷ Yehowa anhte hpe tengman ai lam chye na ahkang jaw da ai majaw chyeju dum hpa re. Tengman lam gaw anhte hpe simsa lam jaw ai. Tup hkrak re ai yaw shada lam jaw ai. Kashuk kashak byin nga ai ndai mungkan hta asan sha re ai lam matsun jaw ai. Karai a Mungdan uphkang ai npu hta, grau kaja ai htawm hpang myit mada lam jaw ai. Dai majaw, Mungga a namchyim gaw tengman lam re ngu ai hpe kam ai myit hte ngang ngang tsap na matu, 2023 na shaning ginchyum chyum daw gaw karum ya u ga.​—Shk 119:160, NWT.