1. Manghkang hkrum ai shaloi tinang hkrai sha re ngu hkamsha yang hpa gaw shalan shabran ya na kun? (Shk 118:5-7)

MANGHKANG hkrum ai shaloi karum ya na masha kadai mung n nga ai ngu hkamsha ga ai kun? Yehowa a sadi dung ai mayam ni hte hpawn, masha law law dai zawn hkamsha ga ai. (1 Hk 19:14) Dai zawn hkamsha nga yang, “Ngai nang hte teng teng n hka na nngai, gaja wa teng teng n kau da na nngai” ngu ai Yehowa a ga sadi hpe dum u. “Madu [Yehowa] ngai hpe karum ai wa rai nga ai, Ngai hpa mung n hkrit nga nngai” ngu nna kamhpa myit hte lu tsun na re. (Heb 13:5, 6) Dai ga ni hpe A.D. 61 daram hta, Yuda mung na Hkristan ni hpe kasa Pawlu ka wa ai. Shakawn Kungdawn 118:5-7 (Hti u) hta lawm ai ga ni hpe bai shadum ya ai.

2. Ndai sumhpa hta hpa lam hkaja na kun? Hpa majaw kun?

² Shakawn kungdawn sara zawn, Pawlu mung Yehowa gaw Karum Ya Ai Wa re ai hpe shi nan chye wa ai. Ga shadawn, Hebre ni kaw shagun dat ai laika hpe garai n ka shi ai lahkawng ning jan hta, laja lana nbung laru ru ai panglai kaw hkrun lam hkawm ai. (Kas 27:4, 15, 20) Ndai hkrun lam hta mung, lai wa sai shaning ni hta mung, Yehowa gaw Pawlu hpe lam amyu myu hku nna karum ya ai. Dai ni kaw nna lam 3 hpe hkaja yu ga. Yehowa gaw Yesu hte lamu kasa ni hku nna, ahkang aya nga ai ni hku nna, hpunau nauna ni hku nna karum ya wa ai. Pawlu a mabyin ni hpe bai myit yu ai gaw, anhte karum hpyi yang,  mahtai jaw na ngu ai Yehowa a ga sadi hpe kamhpa ai myit grau nga wa shangun ai.

3. Pawlu hpa hpe myit chye ai kun? Hpa majaw kun?

³ Pawlu gaw karum shingtau lam ra nga ai. A.D. 56 daram hta, masha hpawng gaw shi hpe Yerusalem nawku htingnu shinggan de garawt shapraw nna sat na matu shakut ai. Hpang shani, Sanhedrin Yuda tara rung daju de garai n sa shi yang, hpyen ni gaw shi hpe sat na matu gyam nga ai. (Kas 21:30-32; 22:30; 23:6-10) ‘Ndai zawn n tara ai lam hpe kade daram du hkra hkam sharang ra na kun?’ ngu nna Pawlu myit chye ai.

4. Yehowa gaw Yesu hku nna Pawlu hpe gara hku karum ya wa ai kun?

⁴ Pawlu hpa karum shingtau lam lu wa ai kun? Shi rim hkrum ai shana hta “Madu” Yesu gaw shi makau hta tsap nna ndai hku tsun ai: “Hkum hkrit et, nang nye a lam Yerusalem mare hta sakse hkam nit dai hte maren Roma mare hta mung naw hkam lu na ndai.” (Kas 23:11, JCLB) Aten hkrak n-gun jaw lam re! Yerusalem hta shi sakse hkam wa ai lam hpe Yesu shakawn ya ai. Matut sakse hkam ra na Roma mare de mung shim lum let du na ngu ga sadi jaw ai. Dai ga sadi a majaw, Pawlu gaw kawa ahpum da ai ma zawn shim lum ai ngu hkamsha na re.

5. Yehowa gaw lamu kasa hku nna Pawlu hpe gara hku karum ya wa ai kun? (Makawp sumla hpe yu u.)

⁵ Pawlu gaw gara chyam dinglik lam ni naw hkrum ai kun? Yerusalem hta dai mabyin ni byin ngut nna, lahkawng ning daram na ai shaloi, Pawlu gaw Itali de sanghpaw hte sa ai lam hta, laja lana re ai nbung laru hte hkrum ai. Sanghpaw kaw bungli galaw ai ni hte bu hkawm ai ni gaw, si ra sana ngu myit ai. Raitim, Pawlu n hkrit ai. Hpa majaw kun? “Ngai daw jau ai Karai Kasang a lamu Kasa langai mi, mana e nye a makau e sa tsap nna, Pawlu e, hkum hkrit et; hkawhkam Kehta a man e nang tsap lu na rin dai; yu u, nang hte rau ndai li hta jawn ai ni nlang, Karai Kasang nang hpe ap ya nit dai, nga nna ngai e tsun sai” ngu sanghpaw kaw nga ai ni hpe tsun ai. Yehowa gaw Pawlu hpe Yesu hku nna jaw ai ga sadi hpe sha, lamu kasa hku nna bai jaw ai. Dai ga sadi hte maren Pawlu gaw Roma de du wa ai.​—Kas 27:20-25; 28:16.

6. Yesu a gara ga sadi gaw n-gun lu shangun ai kun? Hpa majaw kun?

⁶ Anhte hpa karum shingtau lam lu la ai kun? Yesu gaw Pawlu hpe karum ya ai zawn anhte hpe mung karum ya na re. Ga shadawn, “Lamu ga aprat htum hkra, ngai nanhte hte rau dinggrin a nga nga na” ngu shi hpang hkan ai ni hpe Yesu ga sadi jaw ai. (Mat 28:20) Yesu a ga ni gaw n-gun lu hpa re. Hpa majaw kun? Anhte yawng yakhkak hkrum nga ai majaw re. Ga  shadawn, tsawra ai marai langai ngai si mat ai shaloi, yawn hkyen ai lam gaw nhtoi loi mi sha n-ga, shaning hku pyi na chye ai. Nkau mi gaw asak kaba wa ai majaw yakhkak wa ai. Nkau mi gaw grai myit daw myit hten nga ai. Raitim, grai sin mak ai nhtoi ni hta sha n-ga, prat ting anhte hte arau Yesu “dinggrin a nga nga na” hpe chye ai majaw hkam jan lu ai.​—Mat 11:28-30.

7. Shingran 14:6 hku nga yang dai ni aten hta Yehowa gaw gara hku karum ya ai kun?

⁷ Yehowa gaw lamu kasa ni hku nna karum ya na lam Chyum Laika hta ga sadi jaw da ai. (Heb 1:7, 14) Ga shadawn, “amyu baw shagu, baw lakung shagu, ga amyu shagu” hpe ‘Mungdan kabu gara shi ga’ hkaw tsun ai shaloi, lamu kasa ni gaw lam matsun ya ai, madi shadaw ya ai.​—Mat 24:13, 14; Shingran 14:6 hpe hti u.

8. Yehowa gaw Pawlu hpe hpyen du kabu hku nna gara hku karum ya wa ai kun?

⁸ Pawlu hpa karum shingtau lam lu wa ai kun? Yesu gaw Pawlu hpe Roma de du na ngu A.D. 56 hta ga sadi jaw ai. Raitim, Yerusalem na Yuda masha nkau mi gaw, Pawlu hpe mayun nna sat na matu hkyen da ai. Dai lam hpe Roma hpyen du kaba Klawdi Lusi chye mat ai shaloi, Pawlu hpe hkye la ai. Shi gaw Pawlu hpe Yerusalem kaw nna deng 65 daram tsan ai Kesare de hpyen la law law hte makawp maga nna, kalang ta sa kau ai. Kesare na Munggyi Hpilik gaw shi hpe ‘Herod a htingnu hta rawng da na, hkang dat ai.’ Dai majaw, shi hpe sat mayu ai Yuda masha ni a shoihpa kaw na lawt mat ai.​—Kas 23:12-35.

9. Munggyi Hpestu gaw Pawlu hpe gara hku karum ya wa ai kun?

⁹ Lahkawng ning na ai hpang hta mung, Pawlu gaw Kesare hta bawng dung hkrum nga dingyang re. Hpestu gaw Hpilik a shara hta munggyi byin wa ai. Yuda ni gaw Pawlu hpe Yerusalem de sa nna tara jeyang hkam na matu Hpestu hpe hpyi shawn ai. Raitim, Hpestu n hkap la ai. Yuda ni gaw “Pawlu hpe lam e hkap gyam sat kau lu hkra maw” nga ai hpe munggyi sadi hkrup ai rai na re.​—Kas 24:27–25:5.

10. Kehta kaw ayu hkam shang na ngu Pawlu hpyi shawn ai hpe Munggyi Hpestu gara hku bai htang ai kun?

¹⁰ Dai hpang, Pawlu a manghkang hpe Kesare hta hparan ai. Hpestu gaw Yuda masha ni a myi man lu mayu nna, “Pawlu hpe, Nang Yerusalem mare de lung wa nna, dai yang e nye a man e ndai amu lam dawdan hkam na, nang hkraw nga n ni?” ngu nna san ai. Yerusalem hta rai yang, sat hkrum na masa nga ai hpe Pawlu chye ai. Roma de asak hkrung let du lu nna, shi a magam hpe matut gun hpai lu na hpe mung shi chye ai. Dai majaw, Hkawhkam Kehta kaw ayu hkam shang na ngu tsun ai. Hpestu gaw, mung bawng salang ni hte bawngban ngut ai hpang, Pawlu hpe ndai hku tsun ai: “Nang Kehta kaw du na nga nit dai: Kehta hpang de sa lu na re.” Hpestu dai hku dawdan ai majaw, hpyen ni kaw nna lawt mat ai. Shi hpe sat mayu ai Yuda ni hte grai tsan ai Roma de du mat ai.​—Kas 25:6-12.

11. Esaia ka da ai gara n-gun jaw ga ni hpe Pawlu myit wa na kun?

¹¹ Pawlu gaw Itali de sa na matu la nga ai laman, myihtoi Esaia a sadi jaw ga hpe myit hkrup na re. “Nanhte a hpyen zai ladat shaw mu! Rai ti mung dai ni gaw galoi mung awng dang na mara ai n rai. Nanhte ra ai lam mahkra tsun mu! rai ti mung dai lam yawng kaman lila rai nga ai, hpa majaw nga yang Karai Kasang gaw anhte hte rau rai nga ai” ngu ninghkap ai ni hpe tsun na matu, Esaia hpe Yehowa lam matsun ai. (Esa 8:10, JCLB) Karai  Kasang karum ya na hpe Pawlu chye ai majaw, shawng hta hkrum wa na manghkang ni hpe hkam jan lu na matu n-gun nga wa ai.

12. Yuli gaw Pawlu hpe gara hku kanawn mazum wa ai kun? Pawlu hpa hpe chye wa ai kun?

¹² A.D. 58 hta, Pawlu gaw Itali de sanghpaw hte bu hkawm ai. Bawng masha re ai majaw, Roma hpyen du Yuli a hkang ai npu hta nga ra ai. Dai aten hta, Yuli gaw ahkang aya nga ai majaw, Pawlu gaw shi a lata hta sha re. Ahkang aya hpe Yuli gara hku akyu jashawn ai kun? Hpang shani, sanghpaw hkring ai shara hta, ‘Yuli gaw Pawlu hpe matsan dum nna, shi a jinghku ni kaw sa jahkrum na . . . ahkang jaw ai.’ Hpang hta mung, Pawlu a asak hpe pyi hkye wa ai. Gara hku nna kun? Hpyen la ni gaw sanghpaw kaw nga ai bawng masha yawng hpe sat kau mayu ai. Raitim, Yuli gaw “Pawlu hpe hkye la mayu” ai majaw hkum pat wa ai. Tsawra myit nga ai hpyen du hpe akyu jashawn nna, Yehowa karum ya ai hpe Pawlu chye na re.​—Kas 27:1-3, 42-44.

13. Ahkang aya nga ai ni hpe Yehowa gara hku akyu jashawn mai ai kun?

¹³ Anhte hpa karum shingtau lam lu la ai kun? Yehowa gaw chyoi pra ai wenyi hpe akyu jashawn nna ahkang aya nga ai ni hpe shi myit ra ai hte maren galaw shangun lu ai. Hkawhkam Shawlumon ndai hku ka da ai: “Hkawhkam a myit masin gaw, hka shi hka gai zawn, Yehowa a lata hta rawng nga nna, Shi myit ra ai hte maren shalen dat wu ai.” (Gsh 21:1) Lachyum gaw hpa rai kun? Shinggyim masha ni gaw, tinang ra ai shara de hka shalen lu hkra, hka hkawng htu mai ai. Dai hte maren, Yehowa mung shi a yaw shada ai lam hte maren byin na matu, uphkang du ni a myit ai lam hpe chyoi pra ai wenyi hte galai shai kau ya lu ai. Dai lam hku nna, Yehowa a masha ni hpe akyu jaw ai dawdan lam ni hpe jahkrat lu hkra shanhte hpe shadut ya lu ai.​—Ezra 7:21-22, 25, 26 hte shingdaw yu u.

14. Kasa 12:5 hku nga yang kadai ni a matu akyu hpyi ya mai ai kun?

¹⁴ Anhte hpa galaw mai ai kun? “Hkawhkam ni hte ahkang aya lu ai ni mahkra a matu” akyu hpyi ya mai ai. Dai shaloi, Hkristan prat hte magam bungli hpe akyu shabyin ya lu ai dawdan lam ni hpe jahkrat wa na re. (1 Tm 2:1, 2; Neh 1:11) Tsa ban langai na Hkristan ni zawn, htawng hkrat nga ai hpunau nauna ni a matu, Karai Kasang kaw akroi anoi akyu hpyi ya mai ai. (Kasa 12:5 hpe hti u; Heb 13:3) Hpunau nauna ni hpe sin nga ai htawng agyi ni a matu mung akyu hpyi ya mai ai. Yuli zawn tsawra myit nga nna, htawng hkrat nga ai hpunau nauna ni hpe atsawm kanawn wa hkra, shanhte a myit hpe shadut ya na matu Yehowa kaw akyu hpyi mai ai.

15-16. Aristarku yan Luka hku nna Yehowa gaw Pawlu hpe gara hku karum ya wa ai kun?

¹⁵ Pawlu hpa karum shingtau lam lu wa ai kun? Pawlu gaw Roma de sa ai hkrun lam hta, hpunau nauna ni hku nna Yehowa a karum shingtau lam hpe lu wa ai. Ga shadawn nkau mi hpe yu yu ga.

¹⁶ Pawlu a sadi dung ai manang ni re ai Aristarku yan Luka gaw Roma de shi hte arau bu hkawm ai. * Shan yan hpe Roma de du na ngu Yesu ga sadi n jaw da ai. Raitim, Pawlu hte arau nga na matu asak shoihpa nga ninglen, sharawng awng let sak jaw wa ai. Shoihpa hkrum ai masa hta she asak lawt na hpe shan chye wa ai. Aristarku yan Luka gaw, Kesare mare hta sanghpaw ntsa de lung wa ai shaloi, ndai nden marai rawng ai hpunau yan hku nna, Yehowa karum ya ai hpe chyeju dum ai majaw myit masin mahkra hte Pawlu akyu hpyi wa na re.​—Kas 27:1, 2, 20-25.

17. Yehowa gaw hpunau nauna ni hku nna Pawlu hpe gara hku karum ya wa ai kun?

¹⁷ Pawlu gaw hkrun lam hkawm ai laman, hpunau nauna ni kaw nna karum shingtau lam hpe chyahkring hkring lu wa ai. Ga shadawn, Sidon mare kaw hkring ai shaloi, Yuli gaw Pawlu hpe ‘jinghku ni kaw sa jahkrum na hte galaw daw hkam sha na matu, ahkang jaw ai.’ Dai hpang, Potioli mare kaw hkring ai shaloi, Pawlu hte manang yan gaw “hpunau ni hte hkrum nna, sanit ya tup hkring nga na shanhte hpyi ma ai rai nna, anhte hkring nga ga ai.” Shanhte ra nga ai lam ni hpe karum ya ai Hkristan ni hpe n-gun jaw ya lu ai mahkrum madup ni Pawlu tsun dan wa na re. (Kasa 15:2, 3 hte shingdaw yu u.) Shalan shabran lam lu la nna, Pawlu hte manang yan gaw matut nna bu hkawm ai.​—Kas 27:3; 28:13, 14.

18. Pawlu gaw hpa a majaw Karai Kasang hpe shakawn kungdawn nna shalan shabran lam lu la ai kun?

¹⁸ Roma de Pawlu sa ai shaloi, lai wa sai 3 ning hta Roma nawku hpung de ‘nanhte hpang de sa na matu lai wa sai shaning tsawmra kaw nna myit katu nga ai’ ngu ka wa ai hpe myit nga na re. (Rom 15:23, JCLB) Bawng masha hku nna du na hpe gaw myit  mada da na n re. Shi hpe shakram na matu lam dingyang hta la nga ai Roma mare na hpunau ni hpe mu ai shaloi, grai n-gun lu na re. “Pawlu shanhte hpe mu jang, Karai Kasang hpe shakawn kungdawn nna shalan shabran” lam lu la ai. (Kas 28:15) Pawlu gaw dai hpunau nauna ni a majaw Karai Kasang hpe chyeju dum wa ai. Hpa majaw kun? Hpunau nauna ni hku nna Yehowa karum ya ai hpe shi bai mu lu ai majaw re.

19. 1 Petru 4:10 hku nga yang ra nga ai ni hpe karum ya na matu Yehowa gaw anhte hpe gara hku akyu jashawn chye ai kun?

¹⁹ Anhte hpa galaw mai ai kun? Nawku hpung hta, machyi ai majaw, kaga mayak mahkak ni hkrum ai majaw, myit ru myit tsang nga ai hpunau nauna ni hpe chye ai kun? Tsawra ai marai langai ngai si mat ai mung rai chye ai. Karum shingtau ra nga ai ni hpe chye yang, tsawra myit hte tsun shaga na matu hte lama ma galaw ya na matu Yehowa kaw anhte karum hpyi mai ai. Anhte tsun ai, galaw ai lam ni gaw, hpunau nauna ni ra nga ai n-gun jaw lam byin chye ai. (1 Petru 4:10 hpe hti u.) * Shanhte hpe karum ya yang, “Ngai nang hte teng teng n hka na nngai, gaja wa teng teng n kau da na nngai” ngu ai Yehowa a ga sadi hpe bai kam wa na re. Dai gaw nang hpe mung kabu shangun na re.

20. “Yehowa ngai hpe karum ai wa rai nga ai” ngu kamhpa myit hte hpa majaw lu tsun ai kun?

²⁰ Pawlu hte manang ni zawn, anhte hta mung manghkang ni nga na re. Raitim, Yehowa arau nga ai majaw, n-gun lu la na hpe chye ai. Yesu hte lamu kasa ni hku nna shi karum ya na re. Shi a yaw shada lam hte maren rai yang, Yehowa gaw ahkang aya nga ai ni hku nna mung karum ya lu ai. Anhte hpe karum ya na matu, Yehowa gaw chyoi pra ai wenyi hpe akyu jashawn nna, hpunau nauna ni a myit masin hpe shadut ya ai lam, law malawng hkrum ga ai. “Madu [Yehowa] ngai hpe karum ai wa rai nga ai, Ngai hpa mung n hkrit nga nngai: Masha wa ngai hpe hpa di lu na a ta?” ngu nna Pawlu zawn kamhpa myit hte lu tsun na re.​—Heb 13:6.