1-2. (a) Gara zawn masa hta Ehpesu nawku hpung de Pawlu laika ka ai kun? Hpa majaw kun? (b) Gara ga san ni hpe bawngban na kun?

 ROMA mare hta, kasa Pawlu nta kaw sharen da hkrum nga tim, hpunau nauna ni hpe n-gun jaw mayu ai. Masha nan sa nna n-gun jaw ga n lu tsun ai majaw, laika ka ai. Laika langai gaw, A.D. 60 hte 61 daram hta Ehpesu nawku hpung de ka ai laika re.—Ehp 1:1; 4:1.

² Lai wa sai 10 ning daram hta, Ehpesu mare kaw, Pawlu aten na na kabu gara shiga hkaw tsun nna sharin achyin ya ai. (Kas 19:1, 8-10; 20:20, 21) Hpunau nauna ni hpe grai tsawra ai. Yehowa a ntsa matut sadi dung lu hkra karum ya mayu ai. Raitim, namman chya hkam ai Hkristan ni hpang de, nsin hte nhtoi a lam hpa majaw ka wa ai kun? Hkristan yawng hpa sharin la lu ai kun? Dai ga san ni a mahtai hpe hkaja yu ga.

NSIN KAW NNA NHTOI DE

3. Ehpesu mare na Hkristan ni grai galai shai mat ai lam gara ga shadawn lang nna Pawlu tsun wa ai kun?

³ “Nanhte shawng e nsin mak rai nga myit ti mung, ya gaw . . . nhtoi rai nga myit dai” ngu Ehpesu mare na Hkristan ni hpe Pawlu tsun ai. (Ehp 5:8) Shanhte grai galai shai mat ai lam hpe, nsin hte nhtoi ga shadawn lang nna tsun wa ai. “Shawng e nsin mak rai nga” ai ngu Pawlu hpa majaw tsun ai kun?

4. Ehpesu mare masha ni gaw, gara lam hku nna nawku htung nsin sin wa ai kun?

⁴ Nawku htung nsin sin ai lam. Ehpesu mare na Hkristan ni gaw, tengman lam n chye shi yang, Hkristan n byin shi yang, shut shai ai nawku htung a makam masham ni, mandan hpaji  ni hpe kam wa ai. Ehpesu mare na Artemi nawku jawng gaw, mungkan a mauhpa lam 7 hta lawm ai. Masha ni gaw dai de sa nna sumla hpe sa nawku ma ai. Artemi Hpara num a hpara sumla ni, nawku jawng hkrang kaji ni hpe galaw dut ai majaw, janghkam ni gaw grai lusu wa ai. (Kas 19:23-27) Dai hta n-ga, mare masha law malawng mung, mandan lakle hpaji hkan ai ni re.—Kas 19:19.

5. Ehpesu mare masha ni gaw gara lam hku nna akyang lailen hta nsin sin nga ai kun?

⁵ Akyang lailen nsin sin ai lam. Ehpesu mare masha ni gaw, akyang hten ai. Dai zawn akyang hten ai lailen galaw ai hpe n kaya ai. Kamung naura ka ai poi ni, nawku htung poi ni hta masai marai ga ni hpe law malawng na lu ai. (Ehp 5:3) Mare masha law malawng gaw, “hkrit kaya ngu ai n dum” ma ai. Lam mi hku tsun yang, shanhte a “kraw lawang ja” nga ai. (Ehp 4:17-19) Jaw ai, shut ai hte seng ai Yehowa a tsang madang ni hpe n chye shi ai aten hta, mara galaw tim, myit nsam gaw dingbai dingna n jaw ai. Shanhte a lailen ni a majaw, Yehowa gara hku hkamsha na hpe mung n myit ai. Dai majaw, “nyan sin mak nga nna, . . . Karai Kasang hte seng ai asak a shinggan de, shanhte rai nga ma ai” ngu Pawlu tsun ai re.

6. Ehpesu na Hkristan ni hpe “ya gaw . . . nhtoi rai nga myit dai” ngu Pawlu hpa majaw tsun ai kun?

⁶ Ehpesu mare masha nkau gaw, nsin kaw na pru wa ai. “Ya gaw dai Madu hta e, nhtoi rai nga myit dai” ngu Pawlu tsun ai. (Ehp 5:8) Chyum Laika tengman lam nhtoi hte maren shanhte hkan sa ai. (Shk 119:105) Shut shai ai nawku htung a lailen ni, akyang hten ai lailen ni hpe kau da ai. “Karai Kasang a samnang ai ni tai” wa ai. Karai Kasang hpe nawku na matu, Karai a myit ra ai lam hte maren byin na matu kaja htum shakut ai.—Ehp 5:1.

7. Anhte a masa gaw, Ehpesu na Hkristan ni a masa hte gara hku bung ai kun?

⁷ Anhte mung tengman lam n chye shi yang, nawku htung hte akyang lailen hta nsin sin wa ai. Nkau gaw, shut shai ai nawku htung poi ni galaw ai, akyang hten ai prat hte  nga wa ai. Raitim, Yehowa a jaw ai shut ai tsang madang ni hpe chye wa ai shaloi, galai shai wa ai. Karai Kasang ra sharawng ai prat hte maren nga ai. Dai majaw, akyu law law lu la ai. (Esa 48:17) Raitim, tinang kau da wa ai nsin hte tsan tsan nga na matu, “nhtoi a kashu kasha ni zawn, a hkawm nga” na matu ayan na gaw n loi ai.

NSIN HPE KOI U

8. Ehpesu 5:3-5 hku nga yang, Ehpesu mare na Hkristan ni gaw hpa hpe koi ra ai kun?

⁸ Ehpesu 5:3-5 hpe hti u. Ehpesu mare na Hkristan ni gaw, akyang hten ai nsin mungkan hte san san nga lu na matu, Yehowa n ra sharawng ai akyang lailen ni hpe ayan ninghkap nga ra ai. Hpye ai amu hpe koi ai sha n-ga, masai marai ga ni hpe mung koi ra ai. “Hkristu yan Karai Kasang a mungdan hta sali wunli” hkam la mayu yang, dai lam ni hpe koi ra ai ngu Pawlu sadi jaw ai.

9. Hpye ai amu galaw hkrup chye ai lam yawng hpe hpa majaw sadi ging ai kun?

⁹ Anhte mung, ‘asi n lawm ai nsin a bungli ni hte n mazum ai sha’ matut ninghkap nga ra ai. (Ehp 5:11) N san seng ai lam ni, akyang hten ai lam ni hpe yu magang, madat magang, tsun magang, shut ai lam galaw na matu loi magang re ai hpe mahkrum madup ni gaw sakse madun ai. (Nin 3:6; Yak 1:14, 15) Mungdan langai hta, hpunau law law gaw, shawa matut mahkai midiya hku nna ga shaga ma ai. Nnan hta gaw, wenyi lam ni hpe sha tsun ai. Raitim, gau ngwi ngwi n kaja ai lam ni lawm wa ai. Ngang hte seng ai lam ni hpe sha law malawng tsun wa ai. Hpye ai amu galaw hkrup mat ai gaw, dai zawn tsun shaga ai lam kaw na hpang ai ngu, hpunau law law yin la ma ai.

10. Satan gara hku hkalem ai kun? (Ehpesu 5:6)

¹⁰ Satan mungkan gaw anhte hpe hkalem na matu shakut nga ai. Akyang hten ai, n san seng ai ngu Yehowa masat da ai lam ni gaw, gaja nga yang grai sawng ai lam ni gaw n re ngu sawn la shangun mayu ai. (2 Pe 2:19) Dai gaw mauhpa n re. Jaw ai, shut ai hpe masha ni atsawm n lu ginhka hkra galaw ai ladat gaw, Satan ayan lang wa ai ladat re. (Esa 5:20; 2 Ko 4:4) Dai majaw mung, sumla hkrung, TV lamang, website ni hta, Karai a tsang madang hte n htan shai ai myit mang lam ni grau law nga ai re. N san seng ai akyang lailen, prat hkrun lam gaw n shut ai, pyaw hpa re ai, shoihpa n nga ai ngu anhte hpe sawn la shangun mayu ai.—Ehpesu 5:6 hpe hti u.

11. Ehpesu 5:7 hta lawm ai hpaji jaw ga hpe hkan sa ra ai lam Enjela a mahkrum madup kaw na hpa chye lu ai kun? (Sumla hpe mung yu u.)

¹¹ Satan gaw, Yehowa a tsang madang ni hpe hkan sa na matu yak shangun ai manaw manang ni hte kanawn shangun mayu ai. Dai majaw mung, Karai n ra sharawng ai lam ni galaw nga ai ni hte “hkum sharau nga myit” ngu Ehpesu nawku hpung hpe Pawlu n-gun jaw ai re. (Ehp 5:7) Dai ni aten hta, masha nan hkrum nna (sh) shawa matut mahkai midiya hku nna kanawn mazum mai nga ai majaw, moi na Ehpesu Hkristan ni hta na grau sadi ra ai. Shawa matut mahkai midiya ni grai shoihpa law ai lam, Asha dan kaw na nauna Enjela a chye wa ai. “Shawa matut mahkai midiya gaw mahkam re. Nye a myit mang ai lam hpe angwi ngwi galai shai shangun ai. Hpang de, Chyum Laika npawt tara ni hpe n hkungga ai ni hte kanawn ai hpe, myit hta hpa n hkamsha mat sai. Yehowa  n ra sharawng ai prat hkrun lam hte asak hkrung ai gaw, hpa n byin ai ngu nna pyi myit wa ai du hkra re” ngu Enjela tsun ai. Ra ang ai galai shai ai lam ni galaw na matu, Enjela hpe myitsu salang ni tsawra myit hte karum ya ai. “Ya nga yang, shawa matut mahkai midiya hpe n re ai sha, wenyi lam hpe sha myit maju jung sai” ngu Enjela tsun ai.

12. Yehowa a jaw ai shut ai tsang madang ni hpe hkan sa na matu hpa gaw karum ya na kun?

¹² Akyang hten ai prat hkrun lam gaw n shut ai ngu ai mungkan a ningmu hpe anhte ninghkap ra ai. Gara gaw jaw ai, shut ai ngu ai hpe, mungkan kaw na masha ni hta anhte grau chye ai. (Ehp 4:19, 20) ‘Karai a tsang madang ni hpe n hkungga ai bungli manang, jawng manang, kaga ni hte n ra ai sha n kanawn hkrup hkra ngai koi ai kun? Ningmu gyip ai ngu tsun hkrum yang pyi, Karai a tsang madang ni hpe ngai gwi gwi hkan sa ai kun?’ ngu tinang hkum tinang myit yu u. 2 Timohti 2:20-22 hta tsun da ai hte maren, nawku hpung hta pyi kadai ni hte grau kanawn nga ai kun? ngu ai hpe sadi ra ai. Sadi dung let Karai a magam gun lu na matu, manang shagu gaw n lu karum ya ai majaw re.

“NHTOI A KASHU KASHA NI ZAWN, A HKAWM NGA MU”

13. “Nhtoi a kashu kasha ni zawn, a hkawm nga mu” ngu ai gaw hpa hpe tsun mayu ai kun? (Ehpesu 5:7-9)

¹³ Nsin hpe koi ai sha n-ga, “nhtoi a kashu kasha ni zawn, a hkawm nga” na matu, Ehpesu nawku hpung hpe Pawlu n-gun jaw ai. (Ehpesu 5:7-9 hpe hti u.) Jet ai Hkristan ni zawn aten shagu galaw hkawm sa na matu tsun nga ai re. Galaw lu ai lam langai gaw, Chyum Laika hte Chyum Laika hpe madung tawn ai laili laika ni hpe shakut shaja let, hti ai, hkaja ai hku nna re. Grau nna gaw, “mungkan ga a nhtoi” re ai Yesu Hkristu a kasi ningli hte sharin achyin ai lam ni hpe myit maju jung na matu grai ahkyak ai.—Yhn 8:12; Gsh 6:23.

14. Chyoi pra ai wenyi gaw gara hku karum ya lu ai kun?

¹⁴ “Nhtoi a kashu kasha ni zawn” matut hkawm sa lu na matu, Karai a chyoi pra ai wenyi a karum shingtau mung ra ai. Akyang  hten ai mungkan hta matut san seng na matu n loi ai majaw re. (1 Ht 4:3-5, 7, 8) Karai a myit mang ai lam hte n htan shai ai mungkan a myit mang ai lam ni, ningmu ni hpe ninghkap lu na matu, chyoi pra ai wenyi gaw karum ya lu ai. “Mai kaja ai, ding hpring ai . . . hkrai hkrai rai nga” lu na matu mung, karum ya lu ai.—Ehp 5:10.

15. Chyoi pra ai wenyi gara hku lu mai ai kun? (Ehpesu 5:19, 20)

¹⁵ Chyoi pra ai wenyi lu mai ai lam langai gaw, akyu hpyi ai re. Yehowa gaw, “shi e hpyi ai ni hpe dai chyoi pra ai Wenyi” jaw na ngu Yesu tsun ai. (Luk 11:13) Zuphpawng hta Yehowa hpe rau shakawn ai shaloi hta mung, chyoi pra ai wenyi lu ai. (Ehpesu 5:19, 20 hpe hti u.) Chyoi pra ai wenyi lu yang, san seng ai prat hte asak hkrung lu na re.

16. Kaja ai dawdan lam ni jahkrat lu hkra hpa gaw karum ya na kun? (Ehpesu 5:9, 17)

¹⁶ Ahkyak ai dawdan lam ni jahkrat ra ai shaloi, “Madu [Yehowa] a myit ra ai lam, hpa rai nga ai” hpe chye hkra shakut ra ai. Dai hte maren galaw hkawm sa ra ai. (Ehpesu 5:9, 17 hpe hti u.) Tinang a masa hte seng ang ai Chyum Laika npawt tara ni hpe tam ai gaw, Karai a myit mang ai lam hpe chye na hkra shakut nga ai re. Chyum Laika npawt tara ni hpe hkan sa yang, kaja ai dawdan lam ni jahkrat lu na re.

17. Aten hpe gara hku nna akyu nga hkra jailang mai ai kun? (Ehpesu 5:15, 16) (Sumla hpe mung yu u.)

¹⁷ Aten hpe akyu nga hkra jailang na matu mung, Ehpesu Hkristan ni hpe Pawlu hpaji jaw ai. (Ehpesu 5:15, 16 hpe hti u.) “N hkru ai wa” re ai anhte a hpyen Satan gaw, Karai a magam gun na aten n lu mat ai du hkra, mungkan a lam ni hta sha bungli law nga shangun mayu ai. (1 Yh 5:19) Yehowa a magam gun lu na lam ni hpe n re ai sha, ja gumhpraw, mungkan hpaji, kan bau bungli ni hpe myit maju jung na matu grai loi ai. Dai hku byin nga sai nga yang, mungkan a myit mang ai lam shang nga sai ngu ai lachyum re.  Dai lam ni gaw n shut ai raitim, prat hta nambat 1 n byin ging ai. “Nhtoi a kashu kasha ni zawn, a hkawm nga” lu na matu, “ahkying aten hpe lata mari la” nna, akyu nga hkra jailang ra ai. Ahkyak htum lam hpe myit maju jung ra ai.

18. Hpunau Dawne gaw aten hpe akyu nga hkra gara hku jailang wa ai kun?

¹⁸ Yehowa a magam hta grau shang lawm lu na matu ahkaw ahkang tam u. Dingda Ahprika kaw na hpunau Dawne ndai hku tsun ai: “Nye a masa hpe san jep ai. Karai a magam hta grau shang lawm lu na matu, dai hku shang lawm lu hkra karum ya ai bungli lu na matu akyu hpyi ai. Yehowa karum ya ai majaw, htap htuk ai bungli lu mat ai. Aten hpring magam hta an la rau shang lawm lu mat ai.”

19. “Nhtoi a kashu kasha ni zawn” gara hku hkawm sa lu na kun?

¹⁹ Pawlu a laika gaw, Yehowa hpe matut sadi dung na matu, Ehpesu nawku hpung hpe grai karum ya wa ai. Anhte hpe mung, shangwi shapyaw lam hte manaw manang hpe hpaji rawng ai hku lata na matu karum ya ai. Chyum Laika ayan hkaja na matu shadut ya ai. Dai majaw, tengman ai tara a nhtoi lam madun ai hte maren hkawm sa lu ai. Kaja ai atsam ningja ni nga hkra karum ya ai. Chyoi pra ai wenyi a ahkyak ai lam hpe mung, Pawlu a laika hta ahkyak shatai tsun da ai. Ngut nna, Yehowa a myit mang ai lam hte maren, hpaji rawng ai dawdan lam ni jahkrat lu hkra mung karum ya lu ai. Dai lam ni hpe tatut hkan sa yang, nsin hpe koi lu nna, nhtoi hta matut hkawm sa lu na re.