1. Anhte hkrum nga ai manghkang nkau mi gaw hpa ni rai a ta? Raitim, Yehowa gaw shi a sadi dung ai mayam ni hpe hpa majaw ra sharawng ai kun? (Ndai sumhpa shawng na sumla hpe yu u.)

YA aten hta asak hkrung na matu gaw n loi ai. Ga shadawn, anhte tsawra ai hpunau nauna law law gaw grai machyi sawng ai majaw, yakhkak jamjau hkrum nga ai. Nkau mi gaw, tinang nan asak kaba sai raitim, asak kaba ai jinghku ni hpe mung lanu lahku ra nga ai. Nkau mi chyawm gaw, shanhte a dinghku hpe bau maka na matu, yakhkak jamjau let shakut shaja nga ra ai. Nanhte law malawng gaw, manghkang langai sha n-ga, law law hpe kalang ta hparan ra nga ai hpe anhte chye ga ai. Dai gaw ahkying aten, n-gun atsam hte ja gumhpraw law law htum shangun ai. Raitim, Yehowa nang hpe karum ya na hpe teng sha kam mai ai. Shi ga sadi jaw da ai majaw, ndai lam ni grau nna kaja wa na hpe nang chye ai. Na a makam masham gaw, Yehowa hpe teng sha myit shapyaw ya na re.

2. Esaia 40:29 gaw anhte hpe gara hku n-gun jaw ai kun? Raitim, anhte gaw hpa hpe galaw hkrup chye ai kun?

² Nang hta nga ai manghkang ni hpe, hkam sharang na matu grai yak ai ngu kalang lang hkamsha ai kun? Dai zawn hkamsha ai gaw, nang langai sha n re. Lai wa sai aten na Karai Kasang a mayam nkau mi mung, dai zawn hkamsha wa ai. (1 Hkawhkam 19:4; Yoba 7:7) Hkam sharang na matu shanhte hpe hpa gaw  karum ya wa ai kun? Shanhte gaw, Yehowa a ntsa shamyet shanat ai. Chyum Laika hta Karai Kasang gaw, “n-gun yawm ai ni hpe n-gun shaja” ya na nga nna tsun da ai. (Esaia 40:29) Raitim, masha nkau mi gaw, shanhte hkrum nga ai manghkang ni hpe hkam sharang lu na matu, Yehowa hpe nawku dawjau ai lam hpe chyahkring mi jahkring kau ai gaw kaja htum re, nga nna myit wa ai gaw yawn hpa re. Yehowa hpe nawku dawjau ai gaw, shaman chyeju ngu nna hkam la na hta, lit li ai ngu shanhte hkamsha ma ai. Dai majaw shanhte gaw, Chyum Laika hti ai, zuphpawng lung ai, hkaw tsun sa ai hpe jahkring kau ma ai. Shanhte dai hku galaw na matu Satan teng sha myit mada ai.

3. (a) Anhte hpe n-gun shayawm ya ai Satan hpe gara hku ninghkap lu na kun? (b) Ndai sumhpa hta hpa lam hpe anhte hkaja na kun?

³ Satan gaw anhte makam masham ngang kang na hpe n ra sharawng ai. Yehowa hpe nawku ai lam hta anhte grai shakut wa yang, makam masham ngang kang wa na hpe shi chye ai. Dai majaw, hkum hkrang hte myit masin grai pu ba ai ngu hkamsha ai shaloi, Yehowa hte tsan gang mat hkra hkum galaw. Shi hte nihtep hkra nga u. Chyum Laika hta ndai hku tsun da ai: Karai Kasang gaw nanhte hpe “shangang shakang na hte n-gun sharawng na.” (1 Petru 5:10; Yaku 4:8) Ndai sumhpa hta, anhte hpe shangang shakang ya lu ai Yehowa a atsam ningja ni lawm ai Esaia 40:26-31 hpe anhte hkaja lu na re. Yehowa a magam hta shayawm nna galaw ai baw byin shangun chye ai masa lam lahkawng hte Chyum Laika tara ni gaw hkam sharang lu hkra karum ya lu na lam hpe hkaja yu ga.

4. Esaia 40:26 kaw nna anhte hpa sharin la lu ai kun?

⁴ Esaia 40:26 hpe hti u. Ninggawn tawa hta nga ai shagan yawng hpe kadai mung n lu hti ai. Anhte a shagan majaw langai mi hta sha pyi, shagan wan sen mali (400 billion) daram nga ai ngu hpungtang hpaji du ni kam ma ai. Yehowa gaw shagan langai hpra hpe amying jaw da ai. Dai gaw Yehowa hte seng nna anhte hpe hpa sharin ya ai kun? Shi gaw asak n rawng ai shagan ni hpe pyi myit lawm ai nga yang, nang hte seng nna shi gara hku hkamsha na hpe shingran yu u. Anhte gaw, shi hpe nawku ra ai majaw sha nawku taw ai n re. Shi hpe tsawra ai majaw re. (Shakawn 19:1, 3, 14) Anhte yawng a Kawa gaw, nang hte seng ai lam yawng mayawng hpe chye ai. Chyum Laika hta ndai hku tsun da ai: “Nanhte a baw na kara singgawng mahkra hpe mung, hti da nu ai.” (Mahte 10:30) “Mara n rawng ai ni a nhtoi hpe Yehowa chye nga ai” ngu ai lam anhte hpe chye shangun mayu ai. (Shakawn 37:18) Nang hta nga ai manghkang yawng hpe Yehowa mu nna, dai langai hpra hpe hkam sharang lu na matu shi nang hpe n-gun atsam jaw lu ai.

5. Yehowa gaw anhte hpe n-gun atsam jaw lu ai lam gara hku kam mai ai kun?

⁵ Esaia 40:28 hpe hti u. Yehowa gaw n-gun atsam yawng a Npawt re. Ga shadawn, shi hpan da ai jan a n-gun hpe myit yu ga. Sekkan (second) shagu hta jan gaw, wan hku law ai nuclear bawm ni kapaw ai hta na grau ja ai n-gun hpe shapraw lu ai nga nna hpungtang hpaji laika ka sara David Bodanis tsun ai. Sekkan mi hta shapraw ai jan a n-gun hpe, mungkan ting hta nga ai masha yawng gaw, shaning 200,000 akyu jashawn lu ai nga nna sawk sagawn ai marai langai tsun ai. Jan hpe n-gun atsam jaw da ai Yehowa gaw, anhte a  manghkang ni hpe hkam sharang lu na matu ra nga ai n-gun atsam hpe gaja wa jaw lu ai.

6. Gara lam hku nna Yesu a kandang gaw hpai loi ai kun? Dai gaw anhte hpe gara hku akyu shabyin lu ai kun?

⁶ Esaia 40:29 hpe hti u. Yehowa hpe nawku dawjau ai gaw ngwi pyaw lam law law lu shangun ai. Yesu gaw shi a sape ni hpe ndai hku tsun ai: “Nye a kandang hpe hpai mu.” Ndai hku bai tsun ai: “Nanhte a myit masin ban sa ai hkrum na malit dai: kaning rai nme law, nye a kandang hpai loi ai hte, nye a lit mung tsang nga li ai.” (Mahte 11:28-30) Dai gaw gaja wa teng ai. Kalang lang, hkaw tsun sa na matu, zuphpawng lung na matu nta kaw nna pru wa ai shaloi, grai pu ba ai ngu hkamsha chye ai. Raitim, anhte bai wa ai shaloi gara hku hkamsha ai kun? Anhte shalan shabran ai lam lu la nna manghkang ni hpe hparan na matu grau kaja hkra galaw lu wa ai. Yesu a kandang hpai loi ai gaw teng nga ai.

7. Mahte 11:28-30 gaw teng ai hpe madun ai mahkrum madup hpe tsun dan u. 

⁷ Nauna langai a lam hpe myit yu ga. Shi gaw, ba ai ana machyi jung ai, baw machyi ai hte myit daw myit hten ai lam ni hkamsha nga ai. Dai majaw, shi zuphpawng sa lung na matu kalang lang grai yak ai. Raitim, lani mi hta, zuphpawng hpe shakut nna lung ngut ai hpang, shi ndai hku tsun ai: “Mungga gaw myit daw myit hten ai lam hte seng ai lam re. Dai mungga hta matsan dum myit hte myit tsang ya ai lam hpe tsun ai shaloi, ngai myi prwi si hkrat wa ai. Zuphpawng ni gaw, ngai ra rawng nga ai lam hpe shadum ya ai.” Zuphpawng lung na matu shi shakut wa ai majaw grai kabu mat ai.

8, 9. “Ngai gawngkya nga yang, n-gun atsam rawng nga nngai” ngu Pawlu tsun ai gaw hpa lachyum rai kun?

⁸ Esaia 40:30 hpe hti u. Anhte hta atsam ningja law law nga na re. Raitim, anhte a n-gun atsam hpe shadawn sharam sha akyu jashawn lu ai. Dai lam gaw anhte yawng sharin la ra ai lam re. Kasa Pawlu gaw, lam law law hpe galaw lu na re. Raitim, shi galaw mayu ai lam shagu hpe gaw n lu galaw wa ai. Shi gara hku hkamsha ai hte seng nna Yehowa hpe tsun ai shaloi, Yehowa shi hpe ndai hku tsun wa ai: “Masha a gawngkya ai hta nye a n-gun atsam hkum tsup nga ai.” Pawlu gaw, Yehowa shi hpe tsun ai lam chye na wa ai. Dai majaw shi ndai hku lu tsun ai: “Ngai gawngkya nga yang, n-gun atsam rawng nga nngai.” (2 Korinhtu 12:7-10) Shi hpa hpe tsun mayu ai kun?

⁹ Pawlu gaw, shi a n-gun atsam hte galaw lu ai lam shadawn sharam sha nga ai hpe chye na mat ai. N-gun atsam grau nga ai marai langai ngai kaw nna karum shingtau lam shi ra ai. Karai Kasang a chyoi pra ai wenyi gaw, Pawlu gawng kya ai shaloi n-gun jaw lu ai. Dai gaw grau nna galaw lu hkra karum ya ai. Pawlu a atsam hte n lu galaw ai lam ni hpe galaw ngut kre na matu, Karai Kasang a chyoi pra ai wenyi gaw n-gun atsam jaw wa ai. Anhte hpe mung dai zawn galaw ya lu ai. Yehowa gaw anhte hpe chyoi pra ai wenyi jaw yang, anhte n-gun atsam nga wa na re.

10. Manghkang ni hpe hkam sharang lu na matu Dawi hpe Yehowa gara hku karum ya wa ai kun?

¹⁰ Karai Kasang a chyoi pra ai wenyi gaw, n-gun rawng hkra galaw ya ai lam hpe shakawn kungdawn sara Dawi chyahkring hkring hkamsha wa ai. Shi ndai hku mahkawn wa ai: “Nang hte luksuk ni hpe ngai dang kau nna, Nye a Karai Kasang hte bunghku hpe shingtawt lu nngai.” (Shakawn 18:29) Grai tsaw ai bunghku ntsa de lung na matu n loi ai zawn, kalang lang anhte a manghkang ni mung, grai kaba nna anhte a n-gun atsam hte n hparan lu ai. Yehowa a karum shingtau lam ra ai.

11. Manghkang ni hpe hkam sharang lu na matu chyoi pra ai wenyi gaw anhte hpe gara hku karum ya na kun?

¹¹ Esaia 40:31 hpe hti u. Galang ni gaw, shanhte a n-gun atsam hte sha nbung hta pyen lu ai n re. Galang hpe lamu de du hkra lum ai nbung gaw shalun ya ai. Dai gaw, grai tsan ai shara de pyen lu na matu hte n-gun nau n ma hkra mung galang hpe karum ya ai. Dai majaw, manghkang ni nang hpe ka-up nga  yang galang hpe myit dat u. “Karum ai wa ngu ai chyoi pra ai wenyi” n-gun atsam lu na matu, Yehowa hpang akyu hpyi u. (Yawhan 14:26, JCLB) Anhte gaw chyoi pra ai wenyi lu na matu, Yehowa kaw lani mi hta hkying hkum 24, gara aten hta raitim mai hpyi ai. Nawku hpung hta na hpunau nauna langai ngai hte myit n hkrum ai lam nga wa yang, Yehowa a karum shingtau lam hpyi ra ai ngu laksan hku nna hkamsha chye ai. Raitim, dai zawn myit n hkrum ai lam ni hpa majaw byin ai kun?

12, 13. (a) Kalang lang Hkristan ni a lapran hpa majaw myit n hkrum ai lam ni nga ai kun? (b) Yosep a prat kaw nna Yehowa hte seng ai lam hpa sharin ya ai kun?

¹² Anhte yawng gaw n hkum tsup ai majaw, myit n hkrum ai lam ni byin ai re. Kalang lang, kaga masha ni galaw ai, tsun ai lam a majaw anhte masin pawt chye ai zawn, anhte galaw ai, tsun ai lam a majaw mung kaga masha ni masin pawt chye ai. Dai gaw yakhkak ai chyam dinglik lam byin chye ai. Raitim, dai gaw Yehowa hpe sadi dung na matu anhte hpe ahkaw ahkang langai jaw ai re. Gara hku nna kun? Hpunau nauna ni hte kahkyin gumdin let arau jawm galaw ai kaw nna sharin la ai hku nna re. Shanhte n hkum tsup tim, Yehowa shanhte hpe tsawra ai.Dai majaw, anhte mung tsawra ging ai.

¹³ Yehowa gaw shi a mayam ni hpe chyam dinglik hkrum ai kaw nna n makawp maga ya ai. Dai lam hpe Yosep a mabyin kaw nna anhte sharin la lu ai. Yosep asak naw kaji ai shaloi, shi a kahpu ni gaw shi hpe manawn ai. Shanhte gaw shi hpe mayam langai hku nna dut kau ai majaw, Egutu mung de du mat wa ai. (Ningpawt 37:28) Yehowa gaw byin ai lam yawng hpe asan sha mu nna, shi a jinghku re ai sadi dung ai mayam Yosep chyam dinglik hkrum nna kade daram hkra machyi ai hpe mung mu ai. Yehowa gaw byin nga ai lam hpe n jahkring kau ya ai. Dai hpang, Yosep gaw Hputihpa a madu jan hpe roi rip na matu shakut ai ngu n teng ai hku mara tam hkrum nna htawng jahkrat hkrum ai. Dai aten du hkra Yehowa gaw Yosep hpe n hkye la wa ai. Rai yang, Karai Kasang gaw Yosep hpe kau da sai kun? N re. Chyum Laika hta ndai hku tsun da ai: “Yehowa gaw Yosep hte rau nga ai rai nna, shi galaw ai lam mahkra Yehowa shabyin ya wu ai.”—Ningpawt 39:21-23.

14. Masin n pawt yang anhte hpa akyu lu na kun?

¹⁴ Kaga kasi ningli langai gaw Dawi re. Masha law malawng gaw, Dawi zawn grai sawng ai lam ni hkrum ga na n re. Karai Kasang a jinghku re ai Dawi gaw, masin pawt na matu shi hkum shi ahkang n jaw wa ai. Shi ndai hku ka wa ai: “Masin pawt ai kau u, n-yun hkum bu et. Myit hkum kahtet et, yubak sha  pru na ra ai.” (Shakawn 37:8) Masin pawt ai hpe “kau” da na matu (sh) jahkring kau na matu ahkyak htum lam gaw, Yehowa hpe anhte kasi la mayu ai majaw re. “Anhte a yubak hte maren, shi bai tai” ai n re ai sha, anhte hpe mara raw ya ai. (Shakawn 103:10) Masin pawt ai hpe ahkang n jaw yang, kaga akyu ni naw nga ai. Ga shadawn, pawt sindawng ai lam gaw sai rawt ai ana, nsa sa ai lam hte seng ai manghkang hpe byin shangun ai. Dai gaw sin hte pankariya (pancreas) hpe jahten ya nna, shat kan hta mung manghkang byin shangun ai. Anhte masin pawt ai shaloi, atsawm n chye myit sai. Anhte galaw ai, tsun ai lam yawng gaw, kaga ni hpe hkra machyi shangun nna, de a majaw aten grai na hkra myit n pyaw lam byin shangun chye ai. Matut nna simsa hkra galaw ai gaw grau kaja ai. Chyum Laika hta ndai hku tsun da ai: ‘Ngwi pyaw sim sa ai myit masin gaw hkum hkrang hpe hkam kaja shangun nga ai.’ (Ga Shagawp 14:30, JCLB) Dai majaw, kaga ni anhte hpe myit n pyaw hkra galaw ai shaloi, anhte hpa galaw mai ai kun? Hpunau nauna ni hte simsa lam lu hkra anhte gara hku galaw mai na kun? Chyum Laika hpaji jaw ga ni hpe anhte hkan sa mai ai.

15, 16. Marai langai ngai anhte hpe hkra machyi hkra galaw ai shaloi anhte hpa galaw ging ai kun?

¹⁵ Ehpesu 4:26 hpe hti u. Yehowa hpe n nawku ai ni anhte hpe n kaja ai hku tsun shaga yang anhte n mau ga ai. Raitim, Hkristan hpunau nauna (sh) nta masha langai ngai anhte hpe hkra machyi hkra tsun shaga ai, galaw ai nga yang, anhte grai myit n pyaw ai. Byin wa ai lam hpe aloi sha n malap kau lu ai rai yang gara hku galaw na kun? Shaning law law anhte masin pawt nga na kun? Shing nrai, masa lam hpe alawan hparan na matu Chyum Laika lam matsun hpe hkan sa na kun? Aten grai na hkra ga n shaga yang, simsa hkra galaw na matu grau yak chye ai.

¹⁶ Hpunau langai nang hpe hkra machyi hkra galaw ai majaw dai hte seng nna nang n mai malap yang gara hku galaw na kun? Simsa lam lu hkra nang hpa galaw na kun? Shawng nnan, Yehowa kaw akyu hpyi mai ai. Na a hpunau nauna hte ga atsawm shaga lu hkra karum ya na matu akyu hpyi u. Na a hpunau gaw, Yehowa a jinghku langai re ai hpe dum u. (Shakawn 25:14) Karai Kasang gaw shi hpe tsawra ai. Yehowa gaw shi a jinghku ni hpe tsawra myit hte tsun shaga ai. Shi zawn galaw na matu anhte hpe mung myit mada ai. (Ga Shagawp 15:23; Mahte 7:12; Kolose 4:6) Lahkawng, na a hpunau hpe hpa tsun na lam atsawm myit yu u. Shi nang hpe hkra machyi shangun mayu ai ngu hkum shadu u. Dai gaw n myit mada ai sha shut ai lam (sh) masa hpe nang chye na shut ai lam mung mai byin ai. Manghkang shabyin ai hta nang mung lawm ai hpe yin la mayu ai myit nga u. Nang ndai hku tsun shaga mai ai: “Ngai grai hkamsha chye ai wa kun gaw n chye sai. Raitim, mani nang ngai hpe tsun ai shaloi le . . . ngai ndai hku hkamsha mat ai” zawn re ai lam ni tsun nna ga shaga mai ai. Lama na tsun shaga ai lam gaw, nang hte na a hpunau lapran simsa hkra n galaw ya ai nga yang pyi, matut nna shakut u. Na hpunau a matu akyu hpyi ya u. Shi hpe shaman chyeju jaw na matu hte shi a kaja ai atsam ningja ni hpe sha, myit maju jung lu na matu Yehowa hpang akyu hpyi u. Karai Kasang a jinghku langai re ai na a hpunau hte simsa na matu nang shakut ai hpe Yehowa gaja wa ra sharawng na hpe nang kam mai ai.

17. Anhte hta mara galaw hkrup yang, Yehowa gaw shi hte na a lapran hku hkau lam bai kaja hkra gara hku galaw ya na kun? Dai zawn karum ya ai hpe anhte hpa majaw hkap la ra ai kun?

¹⁷ Nkau mi gaw mara kaba tawt lai wa ai majaw, Yehowa hpe nawku na matu n gingdan ai ngu hkamsha ai. Dai hkamsha lam gaw, ngwi  pyaw simsa lam hte n-gun atsam n nga mat hkra byin shangun chye ai. Hkawhkam Dawi gaw mara nga ai ngu ai hkamsha lam hpe ninghkap ra nna ndai hku tsun wa ai: “Ngai atsin sha nga nga yang, Tut tut sharung shayawt nga nngai majaw, Nye a nrut nra ni tsam mat ma ai. Na a lata gaw shani shana nye a ntsa e a li nga” ai. Yehowa gaw shi a mayam ni hpe galaw shangun mayu ai lam hpe Dawi galaw na matu nden marai nga wa ai. “Shaloi ngai gaw nye a yubak nang hpe madun dan nna,” “nang gaw nye a yubak mara hpe raw kau ya nit dai” nga nna shi ka wa ai. (Shakawn 32:3-5) Nang mara kaba tawt lai da yang, Yehowa nang hpe mara raw ya na matu jin jin rai nga ai. Shi gaw nang hte shi a lapran hku hkau lam bai kaja na matu nang hpe karum ya mayu ai. Raitim, myitsu salang ni kaw nna shi madi shadaw ya ai lam ni hpe nang hkap la ra ai. (Ga Shagawp 24:16; Yaku 5:13-15) Dai majaw, hkum la nga sanu. Na a htani htana asak gaw, dai hta madung nga ai. Raitim, mara raw hkrum ai hpang aten grai na ai du hkra mara nga ai ngu hkamsha nga yang gara hku di na kun? Nang hpa galaw ging ai kun?

18. Yehowa hpe nawku na matu n gingdan ai ngu hkamsha ai ni a matu Pawlu a kasi ningli gaw gara hku karum ya lu ai kun?

¹⁸ Kasa Pawlu gaw, lai wa sai aten hta galaw wa ai shi a mara ni a majaw, myit daw myit hten ai aten ni nga wa ai. Shi ndai hku tsun ai: “Kasa ni hta kaji htum ai wa ngai rai nga nngai; Karai Kasang a Hpung hpe zingri zingrat nngai majaw, kasa ngu na pyi ngai n ging n dan nngai.” Pawlu ndai hku bai tsun ai: “Rai ti mung, ngai rai nga nngai hte maren, Karai Kasang a chyeju majaw ngai rai nga nngai.” (1 Korinhtu 15:9, 10) Pawlu n hkum tsup ai hpe Yehowa chye ai. Raitim, shi gaw Pawlu kaning re ai masha raitim hkap la wa nna, dai lam hpe mung Pawlu hpe kam shangun mayu ai. Nang galaw wa ai lam a matu teng sha myit malai lu ai lam Yehowa hpe tsun dan nna, ra ang yang myitsu salang ni hpe mung dai lam tsun dan ngut yang, Yehowa nang hpe teng sha mara raw ya na re. Yehowa nang hpe mara raw kau ya sai hpe kam u, mara raw ya ai lam hpe hkap la u.—Esaia 55:6, 7.

19. 2018 ning na shaning ginchyum Chyum daw gaw hpa rai kun? Dai gaw hpa majaw ra ahkyak ai kun?

¹⁹ Ru tsang kaba ni wa sai hte maren, manghkang ni grau grau law wa na hpe myit mada mai ai. Raitim, Yehowa gaw, shi hpe sadi dung let matut nna nawku dawjau lu na matu, “n-gun yawm ai ni hpe n-gun shaja nna, atsam n rawng ai ni hpe, atsam shalaw” ya lu ai hpe myit dum ra ai. (Esaia 40:29; Shakawn 55:22; 68:19) 2018 ning laman, Nawku Htingnu hta zuphpawng lung shagu, shaning ginchyum Chyum daw re ai ‘Yehowa hpe ala nga ai ni chyawm gaw, n-gun lu la na’ ngu ai ga si ni hpe mu nna, ndai ahkyak ai teng man lam gaw anhte hpe shadum jahprang ya nga na re.—Esaia 40:31.