1, 2. (a) Kasa ni hte arau hpang jahtum akyu hpyi ai aten hta Yesu hpa hpe hpyi wa ai kun? (b) Kahkyin gumdin ai hte seng nna Yesu hpa majaw myit tsang ai kun?

KASA ni hte hpang jahtum shana shat sha ai aten hta, kahkyin gumdin ai lam hte seng nna Yesu myit tsang wa ai. Shanhte hte arau akyu hpyi ai shaloi, shi hte shi Kawa kahkyin gumdin ai zawn, sape ni mung kahkyin gumdin nga na hpe ra sharawng ai lam hpyi wa ai. (Yawhan 17:20, 21 hpe hti u.) Sape ni kahkyin gumdin nga yang, Yesu hpe mungkan ga de shangun dat ai gaw Yehowa re ai hpe, kaga ni chye hkra sakse madun nga ai re. Sape ni shada da tsawra yang, Yesu a sape re ai hpe kaga masha ni chye lu nna, dai tsawra myit mung shanhte hpe grau kahkyin gumdin shangun na re.​—⁠Yawhan 13:34, 35.

² Dai shana hta kahkyin gumdin ai lam hte seng nna hpa majaw law law lang Yesu tsun ai hpe anhte chye ga ai. Shi a sape ni gaw grau nna kahkyin gumdin ra na hpe Yesu sadi hkrup ai. Ga shadawn, “shanhte hta na kadai wa mahtang grau kaba nga ai kun” ngu ai hte seng nna dang rang hkat ai. (Luka 22:24-27; Marku 9:33, 34) Kalang mi hta, Yaku hte Yawhan gaw sumsing  lamu Mungdan hta ahkyak ai shara jaw na matu, Yesu hpe hpyi shawn wa ai.​—⁠Marku 10:35-40.

3. Hkristu a sape ni hpa majaw kahkyin gumdin lam n nga ai kun? Gara ga san ni hpe bawngban mat na kun?

³ Hkristu a sape ni hpe kahkyin gumdin lam n nga shangun ai gaw, ahkang aya hte atsam kaba mayu ai lam sha n-ga, kaga lam ni mung nga ai. Yesu aten na masha ni gaw, nju ndawng ai myit hte lachyen lahka ai myit a majaw garan ginhka nga ai. Dai myit jasat ni hpe Yesu a sape ni tawt lai ra na re. Ndai sumhpa hta ndai ga san ni hpe bawngban mat na re: Lachyen lahka ai hte seng nna Yesu gara hku hparan wa ai kun? Kaga masha ni hpe myi man n lata na matu hte kahkyin gumdin na matu sape ni hpe Yesu gara hku karum ya ai kun? Yesu a kasi ningli hte shi sharin ya ai lam ni gaw, matut nna kahkyin gumdin hkra gara hku karum ya na kun?

4. Yesu hkrum wa ai lachyen lahka ai lam ni gaw hpa ni rai kun?

⁴ Yesu pyi lachyen lahka hkrum wa ai. Meshia hpe mu sai ngu Nahtanela hpe Hpilip tsun ai shaloi, Nahtanela ndai hku bai tsun ai: “Nazaret mare na arai kaja lama mi pru lu a ni?” (Yawhan 1:46) Mihka 5:2 na myihtoi ga hte maren, Meshia gaw Betlehem hta shangai wa na hpe Nahtanela chye ai. Nazaret mare gaw, Meshia a buga n byin ging ai ngu nna myit yang myit la na re. Yesu gaw Galile mare kaw nna re ai majaw mung, mying gumhkawng ai Yuda masha ni gaw Yesu hpe yu kaji ai. (Yawhan 7:52) Yuda masha law malawng gaw, Galile masha ni hpe yu kaji ai. Kaga Yuda masha ni gaw, Yesu hpe Samari masha ngu shaga nna jahpoi asawng ai. (Yawhan 8:48) Samari masha ni gaw kaga amyu kaw nna yu hkrat wa ai. Shanhte a nawku htung gaw, Yuda masha ni a nawku htung hte grai shai ai. Yuda masha ni hte Galile masha ni gaw, Samari masha ni hpe n hkungga ai sha n-ga, shanhte hpe koi ma ai.​—⁠Yawhan 4:9.

5. Yesu a sape ni gaw gara hku lachyen lahka hkrum ai kun?

⁵ Yuda nawku htung ningbaw ni mung Yesu a sape ni hpe n hkungga ai. Hparishe ni gaw shanhte hpe “dagam dala hkrum sha ai ni” nga nna shaga ai. (Yawhan 7:47-49) Yuda nawku htung jawng hta n sharin la ai ni hte shanhte a htung lai ni hpe n hkan sa ai ni yawng hpe manu n dan ai ni, yu maya masha ni hku nna Hparishe ni mu mada ai. (Kasa 4:13) Yesu hte shi a sape ni gaw lachyen lahka hkrum ai. Hpa majaw nga yang, dai aten na masha ni gaw, shanhte a nawku htung, shanhte a shara hte shanhte a amyu hpe arawng la ai majaw re. Dai myit jasat ni gaw sape ni hpe mung shingkang ka-up nna shanhte mung dai zawn myit wa na re. Matut nna kahkyin gumdin na matu, shanhte a myit jasat hpe galai shai ra na re.

6. Lachyen lahka ai lam gaw anhte hpe hpa byin shangun chye ai lam, ga shadawn hte tsun dan u. 

⁶ Dai ni na aten hta, lachyen lahka ai lam gaw mungkan ting hta hpring nga ai. Masha ni gaw, anhte hpe lachyen lahka chye ai zawn, anhte mung masha ni hpe lachyen lahka chye ai. Awstrelia kaw nna ningshawng  galaw nga ai nauna langai ndai hku tsun ai: “Moi kaw nna ya du hkra, Aborijine masha ni hkrum sha ai n tara ai lam a majaw, shan hpraw masha ni hpe ngai nju ndawng wa ai.” N tara ai lam shi nan hkrum wa ai shaloi grau nna nju ndawng wa ai. Kaneda mungdan kaw nna hpunau langai mung shi a hkamsha lam hte seng nna ndai hku tsun ai: “Pyintit ga shaga ai ni gaw kaga ni hta grau ai ngu ngai sawn la ai.” Inglik ga shaga ai ni hpe shi nju ndawng wa ai ngu tsun ai.

7. Lachyen lahka ai hte seng nna Yesu gara hku hparan wa ai kun?

⁷ Yesu aten na zawn, dai ni na aten hta mung, lachyen lahka ai myit jasat gaw grau nga wa nna, galai shai na matu yak chye ai. Dai lam hpe Yesu gara hku hparan wa ai kun? Langai, lachyen lahka ai lam shi n galaw ai. Galoi mung myi man n lata ai. Matsan, lu su n ginhka ai sha, Hparishe, Samari masha, kang hta ai ni hte yubak kap ai ni hpe pyi shi hkaw tsun wa ai. Lahkawng, kaga ni a ntsa lachyen lahka ai myit hte ntsen ai myit n nga na matu, Yesu gaw shi a kasi ningli hte sape ni hpe sharin ya wa ai.

8. Kahkyin gumdin lam a npawt re ai ahkyak ai tara langai gaw hpa rai a ta? Sang lang dan u.

⁸ Kahkyin gumdin lam a npawt re ai ahkyak ai tara langai hpe Yesu sharin ya ai. Shi a sape ni hpe shi ndai hku tsun ai: “Nanhte yawng kahpu kanau ni rai nga myit dai.” (Mahte 23:8, 9 hpe hti u.) Anhte yawng gaw Adam a kashu kasha ni re ai majaw, kahpu kanau ni re. (Kasa 17:26) Sape ni gaw, Yehowa hpe sumsing lamu Kawa hku nna hkap la da sai majaw, shanhte mung hpunau, nauna ni re ai lam Yesu sang lang dan ai. (Mahte 12:50) Shanhte gaw Karai Kasang a nta masha byin wa nna, tsawra myit hte makam masham a majaw kahkyin gumdin nga ai. Dai majaw kasa ni gaw, nawku hpung ni de laika ka ai shaloi, Hkristan ni hpe hpunau, nauna ni nga nna shaga da ai.​—⁠Roma 1:13; 1 Petru 2:17; 1 Yawhan 3:13. *

9, 10. (a) Yuda masha ni gaw, shanhte a amyu hte seng nna hpa majaw arawng n mai la ai kun? (b) Amyu n bung ai ni hpe yu kaji ai gaw shut ai ngu Yesu gara hku sharin ya ai kun? (Sumhpa shawng na sumla hpe yu u.)

⁹ Shada da hpunau nauna ni hku nna mu mada na matu, sape ni hpe Yesu tsun ngut ai hpang, shagrit shanem na matu mung ahkyak shatai tsun wa ai. (Mahte 23:11, 12 hpe hti u.) Anhte hkaja wa sai hte maren, gumrawng ai lam gaw, kasa ni hpe garan ginhka ai lam byin shangun ai. Yesu aten hta, masha ni gaw tinang a amyu hpe grai arawng la ai. Yuda masha ni gaw, Abraham kaw nna yu hkrat wa ai majaw, kaga ni hta grau ai ngu hkam la ai. Raitim, Hkalup sara Yawhan gaw shanhte hpe ndai hku tsun ai: “Karai Kasang gaw ndai nlung ni hta na Abraham a matu kasha hpan shapraw dat lu ai.”​—⁠Luka 3:8.

¹⁰ Tinang a amyu hpe arawng la ai gaw shut ai ngu Yesu sharin ya ai. Tara sara langai shi hpe ndai hku san ai: “Nye htingbu wa gaw kadai wa rai na a ta?” Dai ga san hpe htai na matu, Yesu maumwi langai hkai dan ai. Yuda masha langai gaw damya ni a kayat hkrum nna, lam kaw kabai da hkrum ai. Yuda masha nkau mi gaw shi hpe lai kau da nna, n karum ai. Raitim, Samari masha langai gaw shi hpe grai matsan dum ai majaw, karum ya ai. Tara sara hpe Samari masha hte bung ra ai ngu  tsun nna, Yesu dai maumwi hpe hpungdim dat ai. (Luka 10:25-37) Htingbu ni hpe tsawra ai ngu ai lachyum gaw hpa re ai hpe, Samari masha a mabyin kaw nna Yesu sharin ya wa ai.

11. Yesu a sape ni gaw hpa majaw myi man n mai lata ai kun? Dai hpe chye na na matu Yesu gara hku karum ya wa ai kun?

¹¹ Yesu sumsing lamu de n lung shi yang, shi a sape ni hpe “Yuda mung ting, Samari mung hte lamu ga htum hkra” hkaw tsun na matu htet da ai. (Kasa 1:8) Dai hku galaw lu na matu, Yesu a sape ni gaw, gumrawng ai hte lachyen lahka ai lam hpe tawt lai ra na re. Maigan masha ni a kaja ai atsam ningja ni hpe Yesu chyahkring hkring tsun dan ai hku nna, amyu baw yawng hpe hkaw tsun lu hkra, sape ni hpe karum ya wa ai. Ga shadawn, maigan amyu masha hpyen du langai a laklai ai makam masham hpe shi shakawn ya ai. (Mahte 8:5-10) Zarephta mare na Hkanan amyu masha gaida jan hte manggang kap ai Suri masha Naman hpe, Yehowa gara hku karum ya wa ai lam Yesu sang lang dan ai. (Luka 4:25-27) Yesu gaw Samari num langai hpe hkaw tsun ai sha n-ga, shi a shiga hpe myit lawm ai ni nga ai majaw, Samari mare kaw lahkawng ya manam wa ai.​—⁠Yawhan 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Samari num hpe Yesu hkaw tsun ai shaloi kasa ni gara hku bai htang ai kun? (Sumhpa shawng na sumla hpe yu u.) (b) Yesu sharin ya ai hpe Yaku hte Yawhan atsawm n chye na ai lam, anhte gara hku chye lu ai kun?

¹² Lachyen lahka ai lam hpe kasa ni tawt lai na matu n loi ai. Samari num langai hpe Yesu hkaw tsun nga ai hpe shanhte mu ai shaloi mau mat ai. (Yawhan 4:9, 27) Hpa majaw kun? Yuda nawku htung ningbaw ni gaw, masha hpawng man hta num ni hte ga n shaga ai. Samari num ni hte nga yang, grau nna pyi n shaga ai. Kasa ni gaw Yesu hpe, malu masha sha na matu tsun ai shaloi, Yesu gaw Samari num hpe hkaw tsun na matu grai sharawng nga ai majaw, lusha hpe ahkyak n shatai wa ai. Shi Kawa ra sharawng ai lam gaw hkaw tsun bungli re ai hpe chye ai majaw, Samari num hpe hkaw tsun ai gaw, shi a matu sha hpa zawn byin wa ai.​—⁠Yawhan 4:31-34.

¹³ Yaku hte Yawhan gaw, sharin ya ai lam hpe n chye na ai. Sape ni gaw Yesu hte arau bu hkawm ai shaloi, Samari mung hpe lai nna, Samari kahtawng langai hta shana yup na matu shara tam ai. Raitim, Samari masha ni gaw yup na matu ahkang n jaw ai. Yaku hte Yawhan gaw grai masin pawt ai majaw, lamu de na wan shaga nna mare ting hpe jahten kau mayu ai lam Yesu hpe tsun ai. Yesu gaw shan hpe shading sharai ya wa ai. (Luka 9:51-56) Yaku hte Yawhan gaw, shan a buga re ai Galile mare hta dai zawn byin yang, dai daram masin pawt na n re. Lachyen lahka ai lam a majaw, shan yan masin pawt ai rai na re. Hpang e gaw, Samari masha ni hpe Yawhan hkaw tsun ai shaloi, masha law law madat ai. Moi aten hta, shi bai htang wa ai lam hte seng nna myit hta amyu mi gaw hkamsha na re.​—⁠Kasa 8:14, 25.

14. Lachyen lahka ai manghkang hpe gara hku hparan wa ai kun?

¹⁴ A.D. 33, Pentekoti ngut ai hpang kade n na shi yang, nawku hpung kata hta lachyen lahka ai lam ni nga wa ai. Hpunau ni gaw gaida ni hpe lusha garan ya ai shaloi, Heleni gaida ni gaw n lu la ma ai. (Kasa 6:1) Amyu ga hte seng nna lachyen lahka myit nga ai majaw rai na re. Dai manghkang hpe kasa ni gaw alawan hparan kau ai. Shahpa ni hpe rap rap ra ra garan ya na matu, atsam nga ai hpunau  marai sanit hpe lata ai. Dai hpunau ni yawng hta Heleni mying nga ai majaw, masin pawt nga ai gaida ni myit pyaw mat na re.

15. Masha yawng hpe myi man n lata na matu, Petru gara hku sharin la wa ai kun? (Sumhpa shawng na sumla hpe yu u.)

¹⁵ A.D. 36 du ai shaloi, Yesu a sape ni gaw, amyu masha yawng hpe hkaw tsun wa ai. De a shawng hta, kasa Petru gaw Yuda masha ni hte sha kanawn ai. Raitim, Hkristan ni gaw myi man lata ai lam n nga ging ai ngu Karai Kasang sang lang ngut ai hpang, Petru gaw Roma hpyen du Korneli hpe hkaw tsun wa ai. (Kasa 10:28, 34, 35 hpe hti u.) Dai hpang, Petru gaw Yuda n re ni Hkristan ni hte kanawn wa ai. Raitim, shaning loi na ai hpang, Antioki mare hta, Petru gaw Yuda n re ai Hkristan ni hte n kanawn mat sai. (Galati 2:11-14) Petru hpe Pawlu sharai ya wa nna, dai hpe Petru hkap la wa ai. Anhte gara hku chye lu ai kun? Asi mung hta nga ai Yuda Hkristan ni hte, Yuda n re ai Hkristan ni hpe ka ai shawng nnan na laika hta, hpunau yawng hpe tsawra na matu kade daram ahkyak ai lam Petru tsun wa ai.​—⁠1 Petru 1:1, 2; 2:17.

16. Shawng nnan na Hkristan ni gaw gara lam hta mying kaja lu ai kun?

¹⁶ Yesu a kasi ningli a majaw, kasa ni gaw “masha yawng hpe” tsawra na matu sharin la wa ai. (Yawhan 12:32; 1 Timohti 4:10) Aten la ra ai raitim, masha ni hpe mu mada ai shanhte a ningmu hpe galai shai lu wa ai. Tsa ban langai na Hkristan ni gaw, shada da tsawra ai lam hta mying kaja lu ai. A.D. 200 daram du ai shaloi, Hkristan ni hte seng nna kaga ni gara hku tsun ai hpe laika ka sara Tetulen ndai hku tsun ai: “Shanhte shada da tsawra ma ai. Shada da a matu, si hkam ya na pyi jin jin rai nga ai.” Shanhte gaw, “gawng shing-yan ningnan” hpe hpun la nna, Karai Kasang mu mada ai zawn, masha yawng hpe maren mara mu mada ai.​—⁠Kolose 3:10, 11.

17. Lachyen lahka ai myit hpe gara hku ningdang kau lu na kun? Ga shadawn jaw u. 

¹⁷ Dai ni na aten hta mung, lachyen lahka ai myit jasat hpe salum kaw nna shaw kau na  matu, aten ra ai. Pyintit mungdan kaw nna nauna langai ndai hku tsun ai: “Gam jaw gam ya ai hte masha amyu yawng hpe tsawra ai ngu ai gaw hpa re ai hpe Yehowa sharin ya ai. Raitim, lachyen lahka ai myit n nga na matu, matut nna shakut nga ra ai. Ayan na gaw n loi ai. Dai majaw, dai lam hte seng nna ngai matut akyu hpyi nga ai.” Saping mungdan kaw nna nauna langai mung, masha amyu langai hte seng nna, n kaja ai ningmu nga ai hpe matut nna gasat nga ra ai lam, shi tsun dan ai. Shi ndai hku tsun ai: “Ngai law malawng lang gaw awng dang ai. Raitim, matut nna gasat ra na hpe ngai chye ai. Yehowa a majaw, zinlum ai dinghku a nta masha byin lu ai hpe grai kabu ai.” Anhte yawng mung, tinang hkum tinang san jep ra ai. Anhte mung dai nauna lahkawng zawn, lachyen lahka ai myit hpe ninghkap nga ra ai kun?

18, 19. (a) Masha yawng hpe hpa majaw hkap tau la ra ai kun? (b) Dai hpe anhte gara hku galaw lu na kun?

¹⁸ Anhte yawng Karai Kasang hte tsan gang wa ai lam dum ra ai. (Ehpesu 2:12) Raitim, Yehowa gaw tsawra myit hte shi hpang de shaga la ai. (Hosea 11:4; Yawhan 6:44) Hkristu mung anhte hpe hkap tau la ai. Anhte Karai a nta masha ni byin wa lu na matu, shi lam hpaw ya ai. (Roma 15:7 hpe hti u.) Anhte ni gaw n hkum tsup tim pyi, Yesu gaw anhte hpe tsawra myit hte hkap la da ai. Dai majaw, kaga ni hpe anhte nyet kau na ngu ai gaw, myit hta pyi n nga ging ai.

¹⁹ Ndai nhkru ai mungkan a jahtum ni wa magang, masha ni gaw, grau nna nju ndawng ai, garan ginhka ai, lachyen lahka ai ni byin nga ai. (Galati 5:19-21; 2 Timohti 3:13) Raitim, Yehowa a masha ni re ai anhte ni gaw, myi man lata ai lam n nga ai sha, ngwi pyaw simsa shangun ai “ntsa de na hpaji byeng-ya” hpe tam ra ai. (Yaku 3:17, 18) Kaga mungdan kaw na ni hte kanawn lu ai hpe, anhte grai kabu ga ai. Htunghking n bung ai hpe chye na hkap la ya nna, shanhte a amyu ga hpe pyi anhte hkaja na re. Dai hku galaw na nga yang, ngwi pyaw simsa lam gaw “hka nu zawn,” tara rap ra lam gaw, “nammukdara hka leng ni zawn” rai na re.​—⁠Esaia 48:17, 18.

20. Hkamsha lam hte myit mang ai lam hpe tsawra myit gaw galai shai ya ai shaloi, hpa byin wa ai kun?

²⁰ Awstrelia mungdan kaw nna nauna gaw, Chyum Laika hkaja ai shaloi, shi hta nga ai lachyen lahka ai myit hte nju ndawng ai myit ni gau ngwi ngwi n nga mat ai. Tsawra myit gaw shi a myit mang ai lam hte hkamsha lam hpe galai shai kau ya ai. Kaneda kaw nna Pyintit ga shaga ai hpunau mung, kaga masha ni hpe nju ai gaw, shanhte hpe atsawm n chye ai majaw re ai hpe chye na wa ai. “Masha ni a atsam ningja ni gaw, shanhte shangai ai shara hte n seng ai” lam shi chye na wa ai. Inglik ga shaga ai nauna langai hte pyi hkungran wa ai. Tsawra myit gaw lachyen lahka ai myit hpe ningdang kau lu ai lam, ndai mahkrum madup ni gaw madun nga ai. Tsawra myit gaw, kahkyin gumdin na matu karum ya ai.​—⁠Kolose 3:14.