Yo Ngewa ya Noa na Ĩla Mbua ya Kĩwʼũ Kingĩ Nĩ ya Wʼo?
Ũndũ Mbivilia yaasya
Kwa wʼo, ve Mbua ya Kĩwʼũ Kingĩ yauie. Ngai aetie mbua ĩsu nĩ kana anange andũ athũku, ĩndĩ atanamba kwĩka ũu, amwĩie Noa nĩ ake ngalawa nĩ kana atangĩĩe andũ ala aseo vamwe na nyamũ. (Mwambĩlĩlyo 6:11-20) No twĩthĩwe na mũĩkĩĩo kana mbua ĩsu nĩyauie nũndũ nĩ ũndũ waandĩkĩtwe Maandĩkonĩ ala “[maveveeiwe] nĩ Ngai.”—2 Timotheo 3:16.
Nĩ ũndũ wa wʼo kana nĩ ngewa sya andũ?
Mbivilia ĩwetaa kana Noa aĩ kwʼo, na kana Mbua ya Kĩwʼũ Kingĩ nĩyauie, ĩndĩ ti ngewa kana mbano sya andũ.
Aandĩki ma Mbivilia nĩmeesĩ nesa kana Noa aĩ kwʼo. Kwa ngelekanyʼo, aandĩki ma Mbivilia Esala na Luka nĩmeekie ũkunĩkĩli nesa nĩ kana maandĩke ngewa ya wʼo. Kwoou ethĩwa nĩmamũwetie Noa ngewanĩ ila iwetete nzyawa na mĩsyĩ ya Isilaeli, no twasye kana kwa wʼo Noa aĩ kwʼo. (1 Mavinda 1:4; Luka 3:36) Aandĩki wa mavuku ma ũvoo mũseo, Mathayo na Luka, nĩmawetete ndeto sya Yesũ ĩũlũ wa Noa na Mbua ya Kĩwʼũ Kingĩ.—Mathayo 24:37-39; Luka 17:26, 27.
O na ĩngĩ, mwathani Esekieli na mũtũmwa Vaulo nĩmaandĩkie kana Noa aĩ ngelekanyʼo ya mũndũ waĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu na waĩ mũlũngalu. (Esekieli 14:14, 20; Aevelania 11:7) Wʼo nĩ ũndũ ũkwosana na kĩlĩko aandĩki asu kwenda tũatĩĩe ngelekanyʼo ya mũndũ ũtaĩ kwʼo? Kwa wʼo, Noa na aũme angĩ vamwe na aka ala maĩ na mũĩkĩĩo nĩ ngelekanyʼo nzeo sya kũatĩĩa nũndũ maĩ kwʼo.—Aevelania 12:1; Yakovo 5:17.
Mbivilia nĩyĩeleetye nesa ĩũlũ maũndũ makonetye Mbua ya Kĩwʼũ Kingĩ. Mbivilia nĩwetete ĩũlũ wa mwaka, mwei, na mũthenya ũla Mbua ya Kĩwʼũ Kingĩ yambĩĩie kua na yĩla yathelile. (Mwambĩlĩlyo 7:11; 8:4, 13, 14) O na nĩwetete ithimo sya ngalawa ĩla Noa waakie. (Mwambĩlĩlyo 6:15) Maũndũ asu Mbivilia ĩwetete meonanyʼa kana Mbua ya Kĩwʼũ Kingĩ nĩyauie, ĩndĩ ti mbano sya andũ.
Nĩkĩ Mbua ya Kĩwʼũ Kingĩ yauie?
Kwosana na Mbivilia, Mbua ya Kĩwʼũ Kingĩ ĩtanamba kua, “ũthũku wa mũndũ waĩ mũnene.” (Mwambĩlĩlyo 6:5) Yongelete kwasya kana “nthĩ yaĩ nthũku mbee wa Ngai” nũndũ yausũĩte ũngʼendu na ũlaalai.—Mwambĩlĩlyo 6:11; Yuta 6, 7.
Mbivilia yaasya ũthuku mwingĩ waetiwe nĩ alaĩka alei ala matiie wĩkalo woo ĩtunĩ na mooka kũũ nthĩ kũmanyana kĩ-mwĩĩ na aka. Alaĩka asu masyaie syana syeetawa Nevilimu. Andũ asu mathĩnasya andũ ala angĩ mũno. (Mwambĩlĩlyo 6:1, 2, 4) Ngai avangie kũvetanga ũthũku ĩũlũ wa nthĩ na ainenga andũ ala aseo mwanya wa kwĩkala nthĩ ĩte na ũthũku ĩngĩ.—Mwambĩlĩlyo 6:6, 7, 17.
Mo andũ nĩmeesĩ kana Mbua ya Kĩwʼũ Kingĩ nĩkua?
Ĩĩ. Ngai nĩwamũtavisye Noa ĩũlũ wa kĩla kyesaa kwĩkĩka na amwĩa nĩ ake ngalawa nĩ kana atangĩĩe mũsyĩ wake vamwe na nyamũ. (Mwambĩlĩlyo 6:13, 14; 7:1-4) Noa nĩwakanisye andũ ĩũlũ wa wanangĩko ũla wookĩte, ĩndĩ mavũthĩĩsya. (2 Vetelo 2:5) Mbivilia yaasya atĩĩ: “Mayaaona ũu ta ũndũ nginya yĩla mbua ya kĩwʼũ kingĩ yookie na yamamina onthe.”—Mathayo 24:37-39.
Yo ngalawa ĩla Noa waakie yailye ata?
Ngalawa ya Noa yailye ta ĩsandũkũ yĩ na kona inya. Yaĩ na ũasa wa mita 133 (vuti 437), ũthanthau wa mita 22 (vuti 73), na ũtulu wa mita 13 (vuti 44). a Ngalawa ĩsu yaakĩtwe na mbwaũ sya mũtĩ wa mũkova, na yavakĩtwe kĩsia kana lami ngalĩ ya nza na ya nthĩnĩ. Yaĩ na ngolova itatũ, na syaĩ na tũsũmba tũngĩ tũnini. Vaĩ mũomo ũtee wayo na nĩvatonyeka ĩkethĩwa yaĩ na ndĩlĩsya vakuvĩ na kĩala kyayo. Veonekana ngalawa ĩsu yaĩ na kĩala kyaĩ kĩtũlangu katĩkatĩ nĩ kana wĩthĩe kĩwʼũ no kĩtĩke.—Mwambĩlĩlyo 6:14-16.
Yo Noa akuie ĩvinda yĩana ata ayaka ngalawa?
Mbivilia ndĩwetete Noa akuie ĩvinda yĩana ata ayaka ngalawa, ĩndĩ nĩvatonyeka akethĩwa amyakie kwa ĩvinda ya myaka mĩongo yĩana ũna. Noa aĩ na ũkũũ wa myaka mbee wa 500 yĩla wasyaie mwana wake wa mbee, na aĩ na ũkũũ wa myaka 600 yĩla Mbua ya Kĩwʼũ Kingĩ yauie. b—Mwambĩlĩlyo 5:32; 7:6.
Ngai eeie Noa ake ngalawa ĩtina wa anake make atatũ kwĩana na kũtwaana, na nĩvatonyeka ũndũ asu ũkethĩwa wakuie ĩvinda ya myaka ta 50 kana 60. (Mwambĩlĩlyo 6:14, 18) Ethĩwa maũndũ mailye ũu, nĩ ũndũ wosanĩte na kĩlĩko kwasya kana ngalawa ya Noa yakuie myaka 40 kana 50 ĩyakwa.
a Mbivilia ĩtũmĩĩte ithimo kya mĩkono kũelesya ũndũ ngalawa ya Noa yailye. “Kĩthimo kya Kĩevelania kya mũkono ũmwe kyaĩ inzi 17.5 (sendimita 44.45).”—The Illustrated Bible Dictionary, yĩla Yĩkĩtwe Moalyũku, Kĩlungu kya 3, ĩthangũ ya 1635.
b Nĩ kana ũelewe andũ ta Noa mekalaa thayũ ĩvinda yĩana ata, sisya kĩlungu kĩ na kyongo “Je, Kweli Watu wa Nyakati za Biblia Waliishi Kwa Muda Mrefu Sana?” ĩkasetinĩ ya Kĩswaili ya Mũsyaĩĩsya ya 1/12/2010.
No Wendeewʼe Nĩ Ii
MOMANYĨSYO MA VATA MA MBIVILIA
Tũtonya Kũmanya Ata Kana Mbivilia Nĩ ya W’o?
Ethĩwa Mbivilia yaandĩkĩthiw’e nĩ Ngai, yaĩle kwĩthĩwa yĩ kĩvathũkany’o vyũ na mavuku ala angĩ.
ĨŨLŨ WITŨ
Kũlya Ũthokewe
Kwata ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩkonetye Mbivilia, kana wĩmanyĩsye mũnango ĩũlũ Ngũsĩ sya Yeova.