Ũla ũtwaanĩte nake nĩwĩthĩwa aũtavĩtye kana nũthĩnĩkaa nũndũ wa ũndũ ũnyusaa ũkĩ? Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, ve maũndũ mana waĩlĩte kũsũanĩa.

Kĩlungunĩ kĩĩ

•  Kũnywʼa ũkĩ mũno no kwanange mũtwaano

•  We nũsumbĩkĩtwe nĩ ũkĩ?

•  Ndũkekenge kana ndwĩna thĩna wa kũnywʼa ũkĩ mũno

•  Kĩla ũtonya kwĩka

 Kũnywʼa ũkĩ mũno no kũete mowau maingĩ me kĩvathũkanyʼo, ta ũwau wa ngoo, wa ĩtema, o na kanza. O vamwe na mathĩna ma mwĩĩ, kũnywʼa ũkĩ mũno no kũtume wĩka ũla ũtwaanĩte nake maũndũ ma ũngʼendu, kũkaete mathĩna ma mbesa, kũkatuma wĩthĩwa ũte mũĩkĩĩku, kana o na mũkathasya mũtwaano.

 Mbivilia yaĩtye kana yĩla ũkĩ watũmĩwa naĩ, “nĩũmanaa ta nzoka, na kũtonya ta kĩmbuva.” (Nthimo 23:32) Ũtonya kũmanya ata kana we nĩwambĩĩe kũsumbĩkwa nĩ ũkĩ?

 Makũlyo aa maatĩĩe no maũtetheesye kwĩyĩosya:

•   Nĩwĩthĩawa na thĩna wa kũthima wĩnywʼa ũkĩ wĩana ata?

•   Mavinda maingĩ nũsũanĩaa ĩũlũ wa ĩla ũkwĩsa kũnywʼa ĩngĩ?

•   We nũnyusaa, o na ĩtina wa kwona mathĩna ala ũkĩ ũkũeteete o vamwe na mũtwaano waku?

•   Yĩla watata kũeka ũkĩ, nĩwĩwʼaa ta wĩ mũwau?

•   Kũnywʼa ũkĩ nĩkũtumaa ũemanwa na ũla ũtwaanĩte nake?

•   Nũnyusaa ũkĩ mwingĩ kwĩ ũndũ wanyusaa tene?

•   We nũnyusaa wĩvithĩte?

 Ethĩwa nĩwasũngĩa ĩĩ ĩkũlyonĩ yĩmwe kana o maingangĩ, nĩvatonyeka ũkethĩwa wambĩĩe kũsumbĩkwa nĩ ũkĩ. Nũtonya kwĩthĩwa ũtwʼĩkĩte mũnywi.

 Ũla ũtwaanĩte nake nĩwĩthĩwa aũtavĩtye kana nũthĩnĩkaa nũndũ wa ũndũ ũnyusaa ũkĩ? Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, nũtonya kwĩthwa ũtataa kũola ũito wa ũndũ ũsu, kana ũkambĩĩa kwĩtetea. O na noĩthwa ũtataa kũtũla mũtĩ andũ angĩ, o vamwe na ũla ũtwaanĩte nake, kwa kũweta maũndũ ta aa:

•   “Keka ũnguaa nesa, ndyĩthĩwa ndinywʼa ũkĩ.”

•   “Keka mũnene waku ailye ta wakwa, o naku ndũlea kũnywʼa.”

•   “Ve andũ aingĩ nĩsĩ manyusaa ũkĩ mwingĩ kwĩ ũndũ nĩnyusaa.”

 Ethĩwa nũneenaa ndeto ta isu kĩu nĩkĩtonya kwĩthĩwa kĩyonanyʼa ũvĩtasya wendi waku wa kũnywʼa mbee wa wendi wa kwĩthĩwa na mũtwaano wĩna ũtanu. Ĩndĩ nĩ kyaũ kyaĩle kwĩthĩwa kĩ kya vata mũnango?

 Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Mũndũũme ũla ũtwaanĩte athĩnĩkĩaa . . . ũndũ ũtonya kwendeesya kĩveti kyake.”—1 Akolintho 7:33.

•   Ndũkavũthĩĩsye kĩla kĩũthĩnyʼa ũla ũtwaanĩte nake. O na ethĩwa ũla ũtwaanĩte nake ethĩnĩka mũno kũvĩta ũndũ vaĩle ĩũlũ wa ũndũ ũsu, no wĩke moalyũku amwe. Ethĩwa ndũtonya kwĩka moalyũku ma kũeka kũnywʼa mũno o na ĩtina wa kũsũanĩa ũndũ ũla ũtwaanĩte nake ũkwĩwʼa, kĩu no kyonanyʼe kana ũkĩ nũkũsumbĩkĩte.

   Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Ekai kĩla ũmwe ndakamanthe kwĩyĩuna mwene, ĩndĩ amanthe kũuna ũla ũngĩ.”—1 Akolintho 10:24.

•   Ĩthĩwa na ũmanyi. Nĩ kana mũsikalĩ asinde kaũnĩ, nĩwaĩle kũmanya nzĩa ila mũmaitha wake ũkũtũmĩa. O naku nĩ kana ũsinde thĩna ũla wĩ nawʼo, no nginya ũmanye ũwʼo ĩũlũ wa ũnywi na ũndũ andũ aingĩ malikaa thĩnanĩ ũsu. O na nĩwaĩle kũmanya maũndũ ala waĩle kwĩka nĩ kana ũeke kũsumbĩkwa nĩ ũkĩ, na nĩ kana ndũkese kũsyokea kũũnywʼa ĩngĩ ĩvinda yũkĩte.

   Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “[Endeeai] kwĩvathana na mawendi ma mwĩĩ ala mokitanaa nenyu.”—1 Vetelo 2:11.

•   Mantha ũtethyo. Ve mĩvango mingĩ ya ũiiti yĩthĩawa kwʼo ya kũtetheesya ala maemeewe nĩ ũnywi kana ũthengi, o vamwe na masivitalĩ na ikundi ingĩ. O na no ũneene na mũnyanya mũimu aũtetheesye kũmanya ethĩwa ve maũndũ angĩ matonya kwĩthĩwa matumĩte wĩthĩwa na thĩna ũsu. O na yĩla wambĩĩa kwĩwʼa wĩ na wendi wa kũnywʼa mũno ĩngĩ no ũneenae nake.

   Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Mũnyanya nĩwendanaa ĩndĩ yonthe; na mwana-a-ĩthe asyaiwe kwondũ wa kũthĩnũkasya.”—Nthimo 17:17.

 Kũnywʼa ũkĩ mũno nĩ thĩna mũnene ũtatonya kũthĩnĩkĩwa kwa kũsoma o ũvoo mũkuvĩ, o na ndwĩsa kũũmina o kwa kwasya, “Nĩngũtata kũolanga ũkĩ ũla nĩnyusaa.” Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nĩwaĩle kũmanya kana ũndũ ũũthĩnĩkĩa thĩna ũsu nũkonanĩtye na ũima waku wa mwĩĩ, o vamwe na mũtwaano waku.

 Nĩ kana ũkwate ũvoo mwingangĩ: Soma ilungu ii iatĩĩe wone kĩla andũ angĩ meekie nĩ kana masinde kĩmanyĩo kya kũtũmĩa ũkĩ naĩ.

 “Nĩnaekie Kwĩthĩwa Nĩ Mũndũ ũte Tei”

 “Nĩnaekie Kwĩwʼa Nde wa Vata”

 “Nakomaa Nza”

 O na ĩngĩ, ĩloele vitio ĩno: ‘‘Neewʼaa Nakwie Ngoo Vyũʼ