Katĩ wa mwaka wa 1990 na 2015, ũtalo wa ala mathaisye mũtwaano me na myaka 50 kana mbeange nĩwongelekile kũndũ kwĩlĩ nthĩ ya Amelika na wongeleka kũndũ kũtatũ kwa ala me na myaka mbee wa 65. Nĩ kyaũ kĩtumĩte ũndũ ũsu wĩthĩwa? Ũtonya kwĩka ata vaikethĩwe ũu mũtwaanonĩ waku?

Kĩlungunĩ kĩĩ

•  Nĩ kyaũ kĩtumaa andũ mathasya mũtwaano me akũũ?

•  Kĩla ũtonya kwĩka

•  Ũndũ mũtonya kũneenea maũndũ

•    Mavinda maingĩ wĩthĩaa andũ aingĩ ala mathaasya mũtwaano me akũũ, maekie ngwatanĩo yoo yonza o kavola kwa kavola. Ĩtina wa myaka mingĩ aũme na iveti syoo no mambĩĩe kwendeewʼa nĩ maũndũ me kĩvathũkanyʼo, o na no mambĩĩe kwona mavwʼanene o maũndũnĩ manini mũno. Kana ĩtina wa syana syoo kwĩana na kuma mũsyĩ, mũndũũme na mũka nĩmatonya kwĩthĩa kana matũngĩte ilĩko syoo mũno maũndũnĩ ma kũea syana nginya makolwa nĩ kũlũlũmĩĩlya mũtwaano woo.

•    Myakanĩ mĩvĩtu, andũ mekwĩyĩta atai ma ala me mũtwaanonĩ, methĩĩtwe maitavya aũme na iveti syoo kana kĩla ũmwe aĩle kũthĩnĩkĩa mavata a make. Mamatavasya mekũlye makũlyo ta, ‘Wʼo mũtwaano wakwa nũtumaa nĩthwa nĩ mũtanu?ʼ ‘Nũtumaa nĩthĩwa mũndũ mũseango?ʼ ‘Ũla ndwaanĩte nake nĩwĩanĩasya mavata makwa ma ngoonĩ?ʼ Ethĩwa ũu tiwʼo vailye, aingĩ masũanĩaa kana maĩlĩte kwĩka kĩla kĩseo kwoo, nakyo nĩ kũthasya mũtwaano na maimantha ũndũ ũngĩ wa kwĩka thayũnĩ.

•   Ũmũnthĩ andũ mayonaa kũthasya mũtwaano ta kũthũku. Mũsomi ũmwe wĩtawa Eric Klinenberg aisye: “Ĩvinda yĩte yĩasa ĩvĩtu, mũndũ ambĩĩa kwĩthĩwa atekwendeewʼa nĩ ũla ũtwaanĩte nake na ũyĩthĩa eenda mathasye mũtwaano, yaĩ no nginya anengane itumi nzeo sya kwĩka ũu. Ũmũnthĩ maũndũ me kĩvathũkanyʼo: Ethĩwa ndũkwendeewʼa nĩ mũtwaano waku, no nginya ũnengane itumi nzeo sya nĩkĩ ũendeee kwĩkala wĩ mũtwae. Ũu wĩthĩĩtwe nũndũ andũ aingĩ maĩkĩĩaa kana kĩla kya vata nĩ kwĩka kĩla kĩseo vyũ kwaku mwene.” a

 Ũwʼo nĩ kana, kũthasya mũtwaano kũminĩaa mũndũ mathĩna amwe, na kũimũetee angĩ me kĩvathũkanyʼo. Kwa ngelekanyʼo, ũkunĩkĩli ũmwe woonanisye kana “kũthasya mũtwaano mwĩ akũũ mavinda maingĩ kũetae mathĩna manene ma mbesa, na mũno mũno kwa aka.”

 Ve ũndũ ũngĩ wa kũsũanĩa. Ĩvuku, Don’t Divorce yaĩtye: “O na watata kwĩkala kwa nzĩa yĩ kĩvathũkanyʼo thayũnĩ, ndũnavĩndũa ũndũ we mwene ũilyĩ. Wĩkĩte ata ũvĩndũe mũneenele waku, ũla watumie maũndũ matathi nesa mũtwaanonĩ waku? Wĩkĩte ata ũvĩndũe nzĩa yaku ya kũthĩnĩkĩa ithokoo syaumĩla?” b

•   Ĩtĩkĩlana na maũndũ mavindũka. Vai mũtwaano ũtũaa ũilye ũndũ ũmwe. Ngwatanĩo yaku na ũla ũtwaanĩte nake no yĩthĩwe ĩvĩndũkĩte nũndũ wa syana syenyu kuma mũsyĩ kana nũndũ inywelĩ yu mwendeeawʼa nĩ maũndũ me kĩvathũkanyʼo. Vandũ va kwĩliĩla ũndũ maũndũ mailye tene, sũanĩa ũndũ ũtonya kwaĩlya ũndũ maũndũ mailye yu.

   Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Ndũkasye, Kĩtumi nĩ kyaũ kya mĩthenya ya tene kwĩthĩwa kavaa kwĩ ĩno? Nũndũ ndũkũlasya na ũĩ ũndũnĩ ũsu.”—Mũtavanʼya 7:10.

•   Endeeai kũlũlũmĩĩlya ũnyanya wenyu. No wĩmanyĩsye kwendeewʼa nĩ kaũndũ keũ kala kekwendeesya ũla ũtwaanĩte nake, kana ũkamũtetheesya endeewʼe nĩ kaũndũ kamwe kakwendeeasya? No mũmanthe ũndũ mweũ wa kwĩka ũũtanĩthya kĩla ũmwe? Kĩeleelo kyenyu kyaĩle kwĩthĩwa ne kũtũmĩa ĩvinda vamwe nĩ kana mwĩwʼe ta andũ matwaanĩte ĩndĩ ti o andũ mekalaa ĩmwe.

   Mwolooto wĩ Mbivilianĩ. “Ekai kĩla ũmwe ndakamanthe kwĩyĩuna mwene, ĩndĩ amanthe kũuna ũla ũngĩ.”—1 Akolintho 10:24.

•   Endeeai kũnengane ndaĩa. Mũikambĩĩe kũvũthanyʼa, aĩ nũndũ mwĩkalanĩtye ĩvinda yĩasa. Neenasya ũla ũtwaanĩte nake wĩ na ndaĩa, na ũitata kũmũkua o ũndũ wamũkuaa mũyĩvaanyʼa. Tũmĩaa ndeto ta “nũtonya” na nĩ “mũvea.” Onasya ũla ũtwaanĩte nake kana nũmwendete, na ũimũtũngĩaa mũvea nũndũ wa maũndũ ala wĩkaa kwondũ waku.

   Mwolooto wĩ Mbivilianĩ. “Ĩwʼanĩai tei na ĩnee.”—Aeveso 4:32.

•   Lilikanaai maũndũ maseo ala mwonete. Sisyai visa sya alũsi yenyu mwĩ vamwe, kana visa sya maũndũ angĩ mweekie mwĩ vamwe. Kwĩka ũu no kũmũtetheesye mũkaendeea kwendana kana mũkaamũkya wendo na ndaĩa mũtwaanonĩ wenyu.

   Mwolooto wĩ Mbivilianĩ. “Kĩla ũmwe wenyu no nginya ende kĩveti kyake o ũndũ wĩyendete mwene; nakyo kĩveti kyaĩle kũmũnenga mũũme wakyo ndaĩa nene.”—Aeveso 5:33.