Mũtwaano ndwĩsa kũendeea nesa ethĩwa ala matwaanĩte maikũĩkĩĩanĩa. Kwoou ũtonya kwĩka ata ndũkethĩwe na kĩwĩu ũte na mũsingi mũseo?

Kĩlungunĩ kĩĩ

•  Kwĩthĩwa na kĩwĩu nĩ kwonanyʼa ata?

•  Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma mũndũ ethĩwa na kĩwĩu ate na mũsingi mũseo?

•  Ũtonya kwĩka ata wĩsiĩĩe yĩla wakwatwa nĩ kĩwĩu?

•  Ethĩwa ũla ũtwaanĩte nake e na kĩwĩu

•  Ũndũ mũtonya kũneenea maũndũ

 Kwĩthĩwa na kĩwĩu nĩ kwonanyʼa ata?

 Ndeto “kĩwĩu” no yonanyʼe maũndũ me kĩvathũkanyʼo. Kĩlungunĩ kĩĩ, ĩtũmĩĩtwe kwonanyʼa ũndũ twĩwʼaa yĩla tũkwona mũndũ ũngĩ ayendeewʼa ũndũ vataĩlĩte nĩ ũla tũtwaanĩte nake, kana tũkwona ũla tũtwaanĩte nake ayendeewʼa ũndũ vataĩlĩte nĩ mũndũ ũngĩ. Nĩtũtonya kwona mũtwaano witũ wĩ mũisyonĩ. Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, ti ũsengyʼo mũndũ akakwata nĩ kĩwĩu, na kĩwĩu ta kĩu ti kĩthũku. O na eka ũu, mũtwaano nĩwʼo ngwatanĩo ĩla ya vakuvĩ vyũ andũ elĩ matonya kwĩthĩwa nayo, na ala matwaanĩte nĩmaĩle kwĩka kyonthe kĩla matonya mamĩsũvĩe.

 Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Mayĩthĩawa me elĩ ĩngĩ, ĩndĩ nĩ mwĩĩ ũmwe. . . . Kĩla Ngai ũlũmanĩtye vamwe, mũndũ ndakakĩtaananyʼe.”—Mathayo 19:6.

 “Ethĩwa mũtwaano waku wĩ mũisyonĩ, no tũelekanyʼe kĩwĩu na kĩndũ kya kũũmanyĩthya kana ve mwaki wakwata nĩ kana wose ĩtambya.”—Benjamin.

 Ĩndĩ, kĩwĩu kĩtaĩlĩte, kyumanaa na mũndũ kwĩthĩwa na nzika kana wia, ate na mũsingi o na ũmwe. Wendo wa wʼo nũtũsiĩĩaa tũikethĩwe na kĩwĩu ta kĩu. (1 Akolintho 13:4, 7) Dr. Robert L. Leahy aandĩkie atĩĩ: “Meko ma mũndũ [wĩ na kĩwĩu kĩtaĩlĩte] no manange ngwatanĩo vandũ va kũmĩsũvĩa.” a

 Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma mũndũ ethĩwa na kĩwĩu ate na mũsingi mũseo?

 Nũtonya kũkwatwa nĩ kĩwĩu kĩtaĩlĩte ethĩwa navu tene ũla watwaanĩte nake nĩweethĩiwe ate mũĩkĩĩku kwaku. O na ĩngĩ ũu no wĩkĩke ethĩwa mũtwaano wa asyai maku waanangĩkie nũndũ wa ũmwe woo kwĩthĩwa ate mũĩkĩĩku, na wĩona mũtwaano waku ta ũtonya kũkwatwa nĩ ũndũ ta ũsu.

 “Tata eethĩiwe ate mũĩkĩĩku kwa mami nĩ o mũnini, kwoou mavinda maingĩ wĩthĩaa ti laisi kwakwa kũĩkĩĩa mũndũ ũngĩ. Ũndũ ũsu wambũmĩisye ngoo mũno, na nũndũ wa ũu mavinda amwe nĩ vinya kũĩkĩĩa mũemewa.”—Melissa.

 Ũndũ ũngĩ ũtonya kũtuma ũkwatwa nĩ kĩwĩu: Ethĩwa mavinda amwe nĩwĩthĩawa na nzika na ũla ũtwaanĩte nake, nũtonya kwĩthĩwa ne ũndũ wĩ laisi kwona andũ ala angĩ ta mekwenda kũlikĩlĩĩla mũtwaano waku. O na nũtonya kwambĩĩa kũĩkĩĩa kana ũla ũtwaanĩte nake akakwata mwanya, no aũtie akethĩwa na mũndũ ũngĩ.

 “Ve ĩvinda mũemewa wakũlilwʼe aũngamĩe alũsi ya mũnyanyae, na ũu nĩ kwonanyʼa kana mavinda amwe aaĩlĩte kũendanyʼa na mũndũ mũka ũngĩ. Ũndũ ũsu ndwaambendeesya o na vanini. Na kwoou namwĩa ndaketĩkĩle kĩanda kĩu.”—Naomi.

 Syĩthĩo ila iatĩĩawa alũsinĩ iyĩthĩawa ivwʼanene isionĩ syonthe, na kwoou Aklĩsto nĩmaĩlĩte kũtongoewʼa nĩ myolooto ya Mbivilia. We Naomi aĩ na kĩtumi kĩseo kya kwĩthĩwa na woni ta ũsu? Ũmũnthĩ asũanĩa ũndũ ũsu, aasya kana ndaĩ na kĩtumi kya kwĩthĩwa na kĩwĩu. Aĩtye ũũ: “Ĩvindanĩ yĩu neethĩawa na nzika mũno na mũemewa. Noonaa ta wambelekanasya na aka ala angĩ, ĩndĩ ũu tiwʼo vailye.”

 O na ethĩwa nĩ kyaũ kĩũtuma wĩwʼa ũu, kĩwĩu kĩtaĩlĩte no kĩtume wambĩĩa kwĩthĩwa na nzika na ũla ũtwaanĩte nake kana ũkamwilĩĩla ũvũngũ wa kana ti mũĩkĩĩku. Mawoni ta asu no manange mũtwaano waku, o na nĩvatonyeka makakũetee mathĩna ma mwĩĩ.

 Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Kĩwĩu no ta ũwau wa kanza.”—Nthimo 14:30, Easy-to-Read Version.

 Ũtonya kwĩka ata wĩsiĩĩe yĩla wakwatwa nĩ kĩwĩu?

 Tata ũĩkĩĩe ũla ũtwaanĩte nake mũnango. Vandũ va kũmanthaa maũndũ ala mekwonanyʼa ũla ũtwaanĩte nake ti mũĩkĩĩku, sũanĩaa maũndũ ala wĩkĩte makatuma ũmũĩkĩĩa mũnango.

 “Nĩsũanĩaa nguma nzeo ila mũemewa wĩ nasyo. Yĩla noona ayendeewʼa nĩ mũndũ mũna nĩsũanĩaa eĩka ũu nũndũ nũkũmũthĩnĩkĩa na ti aĩ nũndũ e na kĩeleelo kĩtaĩlĩte. Wĩthĩaa no nginya nĩkalae ndyĩlilikanyʼa kana ti nginya mũtwaano wakwa wĩthĩwe ũilye wa asyai makwa.”—Melissa.

 Ĩyĩĩkĩĩthye kana nzika ila wĩ nasyo iyaĩlĩte. Dr. Leahy, ũla twĩĩ tũnaweta, aĩtye atĩĩ: “Mavinda maingĩ tũĩkĩĩaa kana maũndũ ala tũũsũanĩa nĩ ma wʼo. Na kwĩthĩwa tũte na nzika kana ũndũ nĩ wa wʼo, kũtumaa twambĩĩa kũsũanĩa kana twĩ na ũĩkĩĩthyo wa kana tũi mavĩtyo. Ĩndĩ kũĩkĩĩa kana ũndũ nĩ wa wʼo, na kwĩthĩwa ũte na nzika, ti ũĩkĩĩthyo wa kana kĩndũ nĩ kya wʼo.” b

 “Kwambĩĩa kũsũanĩa kana kũtalĩthya ũndũ meko ma mũndũ mekwonanyʼa, no kũete thĩna ũteĩ vo mbeenĩ.”—Nadine.

 Neenea nzika ila wĩ nasyo. O na ethĩwa nĩ kyaũ kĩũtuma wĩthĩwa na kĩwĩu, neena na ũla ũtwaanĩte nake nĩ kana inywʼonthe mwĩtĩkĩlane nĩ maũndũ meva mosanĩte na kĩlĩko kĩla ũmwe ũtonya kwĩka, na ala ũtatonya kwĩka, nĩ kana inywʼelĩ mwĩkale mwĩ eanĩe.

 “Mũineenea maũndũ asu, tata wĩyĩĩkĩĩthye kana ũla ũtwaanĩte nake ndeenda ũkũũmĩsya na kana o nake aendeee kũtata eke kĩla kyaĩlĩte. Ĩthĩwa na woni wa kana ũla ũtwaanĩte nake e na kĩeleelo kĩseo. Noĩthwa ũyĩka kũsũanĩa mũno kana ũyenda eanĩsye maũndũ ũtatonya. O na noĩthwa we mwene atesĩ kana ndeũkũthĩnĩkĩa ũndũ vaĩlĩte.”—Ciara.

 Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Ekai kĩla ũmwe ndakamanthe kwĩyĩuna mwene, ĩndĩ amanthe kũuna ũla ũngĩ.”—1 Akolintho 10:24.