Mantha Ũtethyo

“Na ethĩwa mũndũ akakĩlya vinya ũla wĩ weka, elĩ makamũsiĩĩa.”—Mũtavan’ya 4:12.

YĨLA twatetheew’a nĩ angĩ, wĩthĩaa nĩ laisi kũsinda mũmaitha o na ethĩwa nũũ kana nĩ kyaũ. Kwoou ethĩwa nũkwenda kũeka kĩmanyĩo kya kũnyw’a sikala, wĩthĩwa wĩ ũndũ wa ũĩ kũmantha mũndũ wa mũsyĩ, mũnyanya, kana o mũndũ ũngĩ ũtonya kũũtetheesya e na wũmĩĩsyo.

Nũseo ũkamantha mũndũ wasindie kĩmanyĩo kya kũnyw’a sikala nũndũ no akũelewe na no aũtethye mũno. Mũndũũme Mũklĩsto wĩtawa Torben, kũma Denmark, aĩtye: “Nĩnatetheeiw’e mũno nĩ andũ angĩ.” Nake Abraham kuma India aĩtye: “Wendo ũla nooniw’e nĩ andũ makwa ma mũsyĩ na Aklĩsto ala angĩ nĩwandetheeisye kũeka sikala.” Ĩndĩ mavinda angĩ ũtethyo ũla tũkwataa kuma kwa andũ ma mũsyĩ na anyanya ndwĩthĩawa ũtoetye.

Mũndũũme wĩtawa Bhagwandas aĩtye: “Nanywie sikala kwa myaka 27. Ĩndĩ nũndũ wa kwĩmanyĩsya kĩla Mbivilia yaĩtye ĩũlũ wa imanyĩo mbuku, nĩnatwie kũekana nayo. Nĩnatatie kũola sikala ila nanyusaa. O na nĩnaekie kũtindany’a na andũ ala natindanasya namo. Na vamwe na ũu, nĩnaendie kũkwata motao matonya kũndethya. Ĩndĩ ndyaatetheka. Ĩtina, mũthenya ũmwe kwĩ ũtukũ, nĩnamũvoyie Yeova namũelesya thĩna wakwa na namwĩsũva andetheesye nĩeke kũnyw’a sikala. Kĩu nĩkyo kyandethisye.”

Ũndũ ũngĩ wa vata tũtonya kwĩka nĩ kwĩyũmbanĩsya mawũmũ ala ũtonya kũkomana namo. Mawũmũ asu nĩ ta meva? Kĩlungu kĩla kĩatĩĩe nĩkĩeleetye.

[Ĩsandũkũ]

NO ŨTETHEKE WATŨMĨA NDAWA?

Ve ndawa syĩ kĩvathũkany’o itũmĩawa mũno ĩũlũ wa nthĩ nĩ andũ ala mekwenda kũeka kũnyw’a sikala. Ta kwa ngelekany’o, kaindo kamwe kombĩĩawa kw’okonĩ ketawa nicotine patch. Ĩndĩ ũtanamba kwĩka ũtwi wa kũtũmĩa ndawa ta isu, amba kũsũanĩa makũlyo aa maatĩĩe:

Ndawa isu itethasya ata? Nzĩa sya ũiiti ila itũmĩawa itw’ĩkaa no itetheesye mũndũ kwa kũmũolangĩla thĩna ũla ũtonya kwĩw’a aekana na sikala. Ĩndĩ nĩvethĩawa na ngananĩo ethĩwa nitonya kũtethya mũndũ kwa ĩvinda yĩasa.

Ndawa isu itonya kũete mathĩna meva? Ndawa imwe nitonya kũetee mũndũ mathĩna maito ta mũndũ kwĩkala ayĩw’a kũtavĩka, kwĩmakĩa mũno, na mesilya ma kwĩyũaa. O na ĩngĩ, lilikana kana ndawa ii itw’ĩkaa syĩtetheesya andũ kũeka kũnyw’a sikala syĩthĩawa iseũvĩtw’e na kĩndũ o kĩla kĩtũmaa mũndũ amilwa nĩ syũki ya sikala (nicotine). Kwoou ũw’o nĩ kana mũndũ ũla ũtũmĩaa ndawa isu no imũemeee o ta sikala.

Nĩ nzĩa ingĩ syĩva itonya kũtumĩwa? Ũkunĩkĩli ũmwe wĩkĩtwe wonanĩtye kana andũ 88 kwa 100, ala maekete kũnyw’a sikala, meetw’ĩĩie mo ene kũekana nayo vandũ va kũtetheew’a nĩ ndawa ta isu.