1, 2. Ndaviti eekie ata oonany’a kana nĩwalũmanĩtye na Ngai? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)

ĨVINDA yĩmwe Mũsumbĩ Saulo nĩwaumisye kyalo e na asikalĩ 3,000 mathi weũnĩ wa Yutia makamũsyĩme Ndaviti mamũae. Na yu ũtukũ ũmwe me kũu, Ndaviti na Avisai nĩmesĩlile matonete katĩ wa asikalĩ asu. Onthe maĩ too. Kwoou ĩla Ndaviti na Avisai mavikie katĩkatĩ wa kambi ĩsu ya asikalĩ meethĩie o nake Mũsumbĩ Saulo akomete akalĩkwa vyũ. Nĩvo ĩndĩ Avisai waneenie na kĩwe asya: “Eka nĩmũtonyanĩsye [Saulo] na nthĩ na ĩtumo ĩtonya o yĩmwe, na ndimũtonya ĩvinda ya kelĩ.” No tũseng’w’e nĩ ũndũ Ndaviti wasũngĩie. Aisye atĩĩ: “Ndũkamwanange; nũndũ nũũ ũtonya kũtambũũkĩsya mwĩtĩkĩw’a mauta wa Yeova kw’oko kwake, na akethĩwa ate ĩvĩtyo? . . . Yeova ndakandeke nĩtambũũkĩsye mwĩtĩkĩw’a mauta wa Yeova kw’oko kwakwa.”—1 Sam. 26:8-12.

² Ndaviti nĩweesĩ kĩla waaĩle kwĩka nĩ kana alũmany’e na Ngai. Ndaĩ na yĩsilya ya kwĩka Saulo naĩ. Nĩkĩ? Nũndũ nĩweesĩ Saulo nĩwe waĩ mũsumbĩ wa Isilaeli wĩtĩkĩw’e mauta nĩ Ngai. Ala malũmanĩtye na Yeova nĩmanengae ndaĩa ala ũnyuvĩte. O na Yeova mwene eaĩe athũkũmi make onthe ‘mendae ũseo.’ Ndeto ya Kĩevelania ĩla ĩalyũlĩtwe  “ũseo” mũsoanĩ ũũ no ĩalyũlwe “kũlũmany’a.”—Soma Mika 6:8.

3. Avisai eekie ata oonany’a nĩwalũmanĩtye na Ndaviti?

³ Avisai nĩwanengete Ndaviti ndaĩa. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Kwasũanĩa ĩvinda yĩla Ndaviti wakomie na Mbathi-sieva. Nĩ kana avithe ũndũ ũsu nĩwavangie mũũme, Ulia, oaĩwe kaũnĩ, na kwoou amũtũma mwana-a-inyia wa Avisai weetawa Yoavu eanĩsye kĩu. (2 Sam. 11:2-4, 14, 15; 1 Mav. 2:16) O na kau nĩvatonyeka ũkethĩa Avisai nĩweewie ngewa isu, nĩwaendeeie kũmũnenga Ndaviti ndaĩa nũndũ nĩweesĩ nĩwanyuvĩtwe nĩ Ngai etw’ĩka mũsumbĩ. Na o na kau Avisai aĩ mũnene wa ita, ndaatata kũtũmĩa ũtonyi wake kwosa ũsumbĩ wa Isilaeli. Vandũ va kwĩka ũu, nĩwaendeeie kũmũkitĩa Ndaviti ndakaminwe nĩ ala mamũvũnyanĩie kana nĩ amaitha angĩ make.—2 Sam. 10:10; 20:6; 21:15-17.

4. (a) Nĩ maũndũ meva Ndaviti weekie oonany’a kana nĩ ũmwe wa ala malũmanĩtye na Ngai? (b) Twĩneenea andũ angĩ meva?

⁴ Ĩla Ndaviti waleile kũmwĩka Mũsumbĩ Saulo naĩ, oonanisye kana aĩ ũmwe wa ala malũmanĩtye na Yeova. O na ĩvinda yĩmwe e kĩmwana ngoo yake nĩyamũsukumie okite na yĩla ĩmũndũ ĩnene yeetawa Ngoliathu. Eewie ũu nũndũ Mũvilisiti ũsu aũngamaa ate na nthoni “avũthĩĩasye ita sya Ngai ũla wĩ thayũ”! (1 Sam. 17:23, 26, 48-51) Ĩtina ĩla wesie kũtw’ĩka mũsumbĩ na eeka naĩ ngito ya ũlaalai na kũaana, nĩweetĩkĩlile ũkany’o ũla wanengiwe nĩ mwathani Nathani na eelila. (2 Sam. 12:1-5, 13) O na e mũtumĩa mũkũũ, Ndaviti nĩwaendeeie kũlũmany’a na Ngai. Kwa ngelekany’o, nĩwanenganie syĩndũ mbingĩ itetheesye kwaka ĩkalũ ya Yeova. (1 Mav. 29:1-5) Nĩ w’o kana Ndaviti nĩweekie mavĩtyo manene, ĩndĩ ndaaeka kũlũmany’a na Ngai. (Sav. 51:4, 10; 86:2) Ĩsomonĩ yĩĩ twĩneena ĩũlũ wa Ndaviti na andũ angĩ ma ĩvinda yake. Tũyĩka ũu, ekai tũmanthe mosũngĩo ma makũlyo aa: Nũũ twaĩle kũlũmany’a nake mbee? Nĩ kana twĩkale tũlũmanĩtye na Yeova, twaĩle kwĩthĩwa na nguma syĩva?

5. Nĩ ũndũ mwaũ tweemanyĩsya ngewanĩ ya Avisai?

⁵ Ĩla Avisai walikile kambinĩ ya Saulo, ndasũanĩĩte nũũ ũla waaĩle kwĩthĩwa alũmanĩtye nake mũno mbee wa ala angĩ. We alũmanĩtye na Ndaviti, na kwoou endaa mũno kũmũaa Mũsumbĩ Saulo. Ĩndĩ Ndaviti nĩwamũsiĩĩie ndakamũae nĩkwĩthĩwa nĩweesĩ nũthũku kũmwĩka naĩ “mwĩtĩkĩw’a mauta wa Yeova.” (1 Sam. 26:8-11) Ve ũndũ ũmwe wa vata tũtonya kwĩmanyĩsya ngewanĩ ĩsu. Ũndũ ũsu nĩw’o ũũ: O na kau no kwĩthĩwa ve andũ aingĩ tũkwona twaĩle kũlũmany’a namo, myolooto ya Mbivilia nĩyaĩle kũtũtetheesya tũmanye nũũ ũla waĩle kwĩthĩwa e mbee wa asu onthe.

6. O na kau ti ũthũku kũlũmany’a na andũ ma mũsyĩ na anyanyae maitũ, nĩkĩ twaĩlĩte kwĩthĩwa twĩ metho?

⁶ Vaitonyeka tũkalũmany’a na mũndũ ethĩwa tũikwĩka ũu kuma ngoonĩ, ĩndĩ twaĩle kũmanya kana ngoo nĩ ngengani. (Yel. 17:9) Kwoou, nĩ laisi mũndũ ũlũmanĩtye na Ngai akekala alũmanĩtye na mũnyanyae kana mũndũ wa mũsyĩ o na ethĩwa nĩwĩkaa naĩ. Nĩtwaĩle kũlilikana kana ĩvinda yonthe Yeova nĩwe twaĩle kwĩthĩwa tũlũmanĩtye nake mbee, na mũno mũno ĩla mũndũ wa mũsyĩ kana mũnyanyae witũ wamũtia Ngai.—Soma Mathayo 22:37.

7. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe alũmanisye na Ngai ata ĩvinda wakwatiwe nĩ ũndũ mũito?

⁷ Ĩla mũndũ wa mũsyĩ watengwa, nũtonya kĩthĩwa ne ũndũ wĩ vinya kũtw’a wĩlũmany’a naũ mbee. Kwa ngelekany’o, kwasũanĩa ũndũ mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Anne ^[1] weekie ĩla wakũnĩiwe simũ nĩ inyia wake mũtenge. Nũndũ inyia nĩwekalĩte mũno ate kwona andũ make, amwĩie eew’aa ayĩũmĩa mũno na kwoou eendaa kũka kũmũkethya. Anne nĩwathĩnĩkie mũno ĩla inyia wamwĩie ũu ĩndĩ amũtavya kana nũkũmũandĩkĩa valũa amũsũngĩe. Ĩndĩ  atambĩte kũandĩka valũa ũsu, ambie kũsisya myolooto ya Mbivilia. (1 Ako. 5:11; 2 Yoa. 9-11) Anne aandĩkĩe inyia amũtavĩtye o nesa kana nĩwe watilile ngwatanĩo yake na andũ ma mũsyĩ ĩla weekie naĩ na aema kwĩlila. Anne awetie ũũ valũanĩ ũsu: “Ethĩwa nũkwenda ũeke kũũmĩa, no ũmũsyokeaa Yeova.”—Yak. 4:8.

8. Nĩ nguma syĩva itonya kũtũtetheesya tũlũmany’e na Ngai?

⁸ Ve nguma itatũ tũkwĩmanyĩsya kuma kwa andũ ala malũmanĩtye na Ngai ĩvindanĩ ya Ndaviti, nasyo nĩ wĩnyivyo, ũseo, na ũkũmbaũ. Nguma isu no itũtetheesye kwĩka o tamo. Ekai tũineenee kĩla ĩmwe yĩ yoka.

9. Nĩkĩ Avineli wamanthaa kũaa Ndaviti?

⁹ No nginya mũthenya ũla Ndaviti waneenaa na Mũsumbĩ Saulo akwete mũtwe wa Ngoliathu vakethĩwa vaĩ aũme angĩ elĩ mamwĩthukĩĩsye. Ũmwe aĩ mwana wa Saulo, Yonathani, ũla wesie kũtianĩa ũtianĩo na Ndaviti kana makekalaa me ndũũ. Nake mũndũũme wa kelĩ aĩ mũnene wa ita weetawa Avineli. (1 Sam. 17:57–18:3) Avineli esie kũkwata Saulo kw’oko moae Ndaviti. Ndaviti aandĩkie ĩũlũ wa ũndũ ũsu asya atĩĩ: “Andũ ang’endu nĩmamanthaa thayũ wakwa.” (Sav. 54:3; 1 Sam. 26:1-5) Ĩndĩ nĩkĩ Yonathani weekie kĩvathũkany’o na Avineli? Yonathani nĩweesĩ kana Ngai amũnyuvĩte Ndaviti ethĩwe mũsumbĩ wa Isilaeli, na ti atĩ Avineli ndeesĩ ũu. Ĩla Saulo wakwie, Avineli ethĩwa oonanisye nũlũmanĩtye na Ngai keka nĩweenyivisye na aikwata mbau Ndaviti vandũ va mwana wa Saulo ũla weetawa Isi-vosethi. O na nĩvatonyeka ĩtina Avineli akethĩwa endaa kwĩyosea ũsumbĩ nũndũ oosie kĩveti kya ndũsyo kya Mũsumbĩ Saulo akoma nakyo.—2 Sam. 2:8-10; 3:6-11.

10. Nĩkĩ Avisalomu ũtaalũmany’a na Ngai?

¹⁰ O nake Avisalomu mwana wa Ndaviti nĩwaemiwe nĩ kũlũmany’a na Ngai nũndũ ndaĩ na wĩnyivyo. Kwamba kũsũanĩa atĩ ‘eeyũmbanĩisye ĩkasya na mbalasi na andũ mĩongo ĩtano ma kũsembaa mbee wake’! (2 Sam. 15:1) O na asyokie akengeea andũ malũmany’e nake. O ta Avineli, Avisalomu amanthaa kũmũaa Ndaviti o na kau nĩweesĩ kana nĩwe Yeova wamũnyuvĩte asumbĩke Isilaeli.—2 Sam. 15:13, 14; 17:1-4.

11. Ngewa ya Avineli, Avisalomu, na Mbaluku ĩtonya kũtũmanyĩsya kyaũ?

¹¹ Ngewa ya Avineli na Avisalomu yĩtũmanyĩsya kana kwenda monene mũno no kũtume tũemwa nĩ kũlũmany’a na Ngai. Vai mũndũ ũlũmanĩtye na Yeova wĩsa kwĩka ta asu maĩ athũku na meeyendete mo ene. Ĩndĩ o  na ũu wĩ o vo, Mũklĩsto enda mũno ũthwii kana mawĩa manene ma nthĩ ĩno, no anange ngwatanĩo yake na Yeova. O na kau Mbivilia ndĩwetete ũtheinĩ monene ala mũandĩki wa Yelemia, Mbaluku, wendaa kwĩmanthĩa, nĩyonanĩtye kana kwa kavinda nĩwambie kwelelũka. Nũndũ wa ũu Yeova amwĩie Mbaluku atĩĩ: “Sisya, kĩla nakĩte ngaomboa, na kĩla nĩvandĩte ngakũa; na ta ũu nthĩ yonthe. Nũkwĩmanthĩa maũndũ manene? ndũkamamanthe.” (Yel. 45:4, 5) Mbaluku nĩweetĩkĩlile ũkany’o ũsu. Nĩ ũndũ wa vata mũno o naitũ tũkalilikanaa ndeto isu Ngai wamũtavisye Mbaluku, na mũno mũno ĩvindanĩ yĩĩ mũthya wa nthĩ ĩno ũthengeee.

12. Nengane ngelekany’o ĩkwonany’a nĩkĩ tũtesa kũlũmany’a na Ngai ethĩwa tũmanthaa kwĩanĩsya mawendi maitũ.

¹² Ve ĩvinda yĩmwe mwana-a-asa wĩtawa Daniel kuma Mexico weethĩie no atusaa elũmany’a na Ngai kana emantha kwĩanĩsya wendi wake mwene. Daniel endaa kũtwaa kelĩtu kataĩ Ngũsĩ. Aĩtye atĩĩ: “Naendeeie kũkaandĩkĩa valũa o na ĩtina wa kũtw’ĩka vainia. Ĩtina nĩneenyivisye na natavya mũtumĩa wa kĩkundi wĩ na ũmanyi kana ve ũndũ wanthĩnasya ũla watumaa naĩwa nĩlũmany’a naũ. Nĩwandetheeisye naelewa kana no nĩekaa kũandĩkĩa kelĩtu kau valũa ethĩwa nĩngwenda kũlũmany’a na Ngai. Ĩtina wa kũvoya mũno na kũĩa mũno nĩnaekie kũkaandĩkĩa. O na vatathelete ĩvinda yĩana ũndũ, nĩnambĩĩe kũtanĩa ũtavany’a mũnango.” Daniel esie kũtwaa mwĩĩtu-a-asa mũseo na yu nĩ mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko.

13. Nathani oonanisye ata kana we nũlũmanĩtye na Ngai na Ndaviti ĩla ũ Ndaviti weekie naĩ?

¹³ Ĩla twalũmany’a na Yeova wĩthĩaa mavinda amwe nĩ laisi kũlũmany’a na andũ angĩ na kũmatetheesya. Kwa ngelekany’o, mwathani Nathani nĩwalũmanĩtye na Ndaviti na no walũmanĩtye na Ngai. Ĩvinda yĩmwe Nathani nĩwamanyie kana Ndaviti nĩwĩkĩte ũlaalai na kĩveti kyeene na akavanga mũũme oaĩwe kaũnĩ. Ĩla Yeova wamũtũmie Nathani akamũkany’e Ndaviti, nĩweetĩkĩlile na eanĩsya ũtũmani ũsu ateũkĩa, o na kau nĩwalũmanĩtye na Ndaviti. Nathani amũkanisye Ndaviti atũmĩĩte ndeto nzeo na sya ũĩ. Nĩ kana atetheesye Ndaviti one ũndũ naĩ yake yathũkĩte, amũnengie ngelekany’o ya mũndũ mũthwii ũla wavenie mũndũ ũngĩ ngya kalondu kake. Ndaviti eew’a ũndũ mũthwii ũsu weekie athatie mũno, na nĩvo ĩndĩ Nathani wamwĩie ũũ: “Nue mũndũ ũsu.” Ndaviti nĩwakwatisye kĩla Nathani wendaa kũmũtavya.—2 Sam. 12:1-7, 13.

14. Ũtonya kũlũmany’a ata na Yeova na ũyĩthĩa no ũlũmanĩtye na mũnyanyau kana mũndũ wa mũsyĩ?

 ¹⁴ Kwendea angĩ ũseo no kũũtetheesye ĩvinda yĩla weethĩa nũkwenda kũlũmany’a na Yeova na no ũkwenda kũlũmany’a na andũ angĩ. Kwa ngelekany’o, no wĩthĩwe wĩsĩ nesa vyũ kana Mũklĩsto mũna nĩwĩkĩte naĩ ngito. Nĩ laisi ũkenda kũlũmany’a nake, na mũno mũno ethĩwa Mũklĩsto ũsu nĩ mũnyanyau kana nĩ wa mũsyĩ. Ĩndĩ ũkavitha naĩ ĩsu wĩkĩte ndwĩthĩwa ũlũmanĩtye na Ngai. Ũla waĩle kũlũmany’a nake mbee nĩ Yeova. Kwoou o tondũ Nathani weekie, nũseo ũkaneena nake nesa ĩndĩ ũteũmũvitha kĩndũ. Waĩle kũmwĩkĩa Mũklĩsto ũsu vinya aneene na atumĩa ma kĩkundi nĩ kana mamũtetheesye. Aema kwĩka ũu ĩtina wa kũmũnenga ĩvinda yĩtoetye, we mwene waĩle kwonany’a kana nũlũmanĩtye na Ngai kwa kũtavya atumĩa. Weeka ũu wonanasya nũlũmanĩtye na Yeova na kana wĩmwendea Mũklĩsto ũsu ũseo nũndũ atumĩa mailea kũmũtũngĩĩa na veva wa ũuu.—Soma Alivai 5:1; Akalatia 6:1.

15, 16. Nĩkĩ Usiai waĩ na vata wa ũkũmbaũ wa kũlũmany’a na Ngai?

¹⁵ Mũndũ ũmwe waĩ na vata wa ũkũmbaũ wa kũlũmany’a na Ngai nĩ mũndũũme weetawa Usiai. Usiai nĩwalũmanĩtye mũno na Mũsumbĩ Ndaviti. Ĩndĩ ĩvinda yĩmwe yĩla mwana wa Ndaviti, Avisalomu, watavie andũ aingĩ mamũatĩĩa na atata kwosa ndũa ya Yelusaleme vamwe na ũsumbĩ, Usiai aĩ no nginya anyuve elũmany’a naũ. (2 Sam. 15:13; 16:15) Ndaviti nĩwakĩie auma Yelusaleme. Ĩndĩ we Usiai eekie ata? Eekwatanisye na Avisalomu kana aendeeie kũlũmany’a na Ndaviti, ũla waĩ mũtumĩu na weekie kũsemba akĩsye thayũ wake? Nũndũ Usiai nĩwatw’ĩte vyũ kũlũmany’a na mũsumbĩ ũla Ngai wanyuvĩte, nĩwambatie Kĩĩmanĩ kya Mĩthata amũthaũe.—2 Sam. 15:30, 32.

¹⁶ Me vau makomanĩe, Ndaviti amũkũlilye Usiai asyoke Yelusaleme na ayĩtw’a mũnyanyae wa Avisalomu nĩ kana anange ũtao wa Aithoveli. Usiai nĩwoonanisye kana nĩwalũmanĩtye na Yeova nũndũ nĩweekie ũu Ndaviti wamwĩie, o na kau ũu waĩ ũtonya kũmũlikya mũisyonĩ. Na o tondũ Ndaviti wamũvoyete Yeova, ũtao wa Usiai nĩwoonekie wĩ mũseo kwĩ ũtao wa Aithoveli.—2 Sam. 15:31; 17:14.

17. Nĩkĩ no nginya twĩthĩwe na ũkũmbaũ wa kũlũmany’a na Yeova?

¹⁷ No nginya twĩthĩwe na ũkũmbaũ wa kũlũmany’a na Yeova. Aingĩ maitũ nĩtwĩthĩĩtwe na ũkũmbaũ wa kũlũmany’a na Yeova o na ĩla twathĩnw’a nĩ andũ maitũ ma mũsyĩ, ala tũthũkũmaa namo, o na silikalĩ sya nthĩ ĩno. Kwasũanĩa mwana-a-asa wĩtawa Taro kuma Japan. Kuma e mũnini ũndũ ũla waĩ wa vata kwake waĩ kũlũmany’a na asyai make na kũmew’a. Ndeekaa ũu aĩ nũndũ yaĩ lasima amew’e. Endaa mew’e mũyo. Ĩndĩ ĩla Taro wambĩĩe kwĩmanyĩsya na Ngũsĩ sya Yeova asyai make nĩmamũvĩngie, na kwoou waĩ ũndũ wĩ vinya mũno kũmaelesya kana nũtw’ĩte kũendaa maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto. Taro aĩtye ũũ: “Asyai makwa mathatie mũno nginya mavamina myaka matambĩtĩkĩlya nĩkinye mũsyĩ. Nĩnavoyie Yeova anenge ũkũmbaũ wa kwĩanĩsya ũndũ natw’ĩte. Nĩmesie kwololosya ngoo na yu no nĩthi kũmakethya kĩla ĩvinda.”—Soma Nthimo 29:25.

18. Ĩsomo yĩĩ yaũtethya ata?

¹⁸ Nĩtwĩkei o ta Ndaviti, Yonathani, Nathani, na Usiai nĩ kana o naitũ twĩkalae twĩ eanĩe vyũ nũndũ wa kũlũmany’a na Yeova. Na ekai twose ũkany’o ngewanĩ ya Avineli na ya Avisalomu. Nĩtũlũmany’ei vyũ na Yeova o tondũ Ndaviti weekie. Nũndũ twĩ andũ me na naĩ, tũilea kũmũvĩtĩsya Yeova. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, no twonany’e kana ũla ngoo sitũ ilũmanĩtye nake mbee vyũ nĩ Yeova.