1, 2. (a) Twĩsĩ ata kana no vatonyeke mũndũ akatw’ĩka mũnyanyae wa Ngai? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

KUMA twĩ tũũkenge nginya tũkakw’e, kĩndũ kĩla twĩthĩawa na vata mũno nakyo nĩ kwendwa. Andũ onthe nĩmethĩawa na vata mũnene wa kwendwa. Nĩtwĩthĩawa na mea ma kũtuma ndũũ na kwĩthĩwa twĩsene na angĩ. Ĩndĩ ve ũla twĩ na vata mũnene vyũ wa kwendwa nĩwe, nake nĩ Yeova. Andũ aingĩ monaa mũndũ atatonya kũtw’ĩka mũnyanyae wa Ngai Mwene Vinya W’onthe, nũndũ we nĩ veva na ekalaa ĩtunĩ. Ithyĩ nĩtwĩthĩawa na nzika ta isu? Aiee, ithyĩ tũyĩthĩawa na nzika!

² Mbivilia yonanĩtye kana ve andũ maĩ anyanyae ma Ngai. Kũsũanĩa ĩũlũ wa andũ asu no kũtũtetheesye mũno, nũndũ vai kĩndũ kya vata thayũnĩ ta kwĩthĩwa anyanyae ma Ngai. Mũndũ ũmwe ũla waĩ mũnyanyae mũnene wa Ngai eetawa Avalaamu. (Soma Yakovo 2:23.) We Avalaamu atw’ĩkie mũnyanyae wa Yeova ata? Kĩndũ kĩmwe kya vata vyũ kĩla kyatumie matuma ndũũ nĩ mũĩkĩĩo ũla Avalaamu waĩ naw’o. O na kĩu nĩkyo kĩtumi Mbivilia ĩmwĩtaa Avalaamu  “ĩthe wa onthe ala metĩkĩlaa [kana, methĩawa na mũĩkĩĩo].” (Alo. 4:11) Kwoou ekai yu tũneenee ũndũ mũĩkĩĩo wa Avalaamu watumie ethĩwa mũnyanyae wa Ngai. Tũineenea ũndũ ũsu, kĩla ũmwe witũ no ekũlye atĩĩ, ‘Ndonya kwĩka ata nĩthĩwe na mũĩkĩĩo ta wa Avalaamu nĩ kana nĩlũlũmĩlye ũnyanya wakwa vamwe na Yeova?’

3, 4. (a) Nĩ ĩndĩĩ mũĩkĩĩo wa Avalaamu ũtonya kwĩthĩwa waatatwa kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva? Elesya. (b) Nĩkĩ Avalaamu weeyũmbanĩtye kũthemba Isaka?

³ Kwakũna visa mũtumĩa mũkũũ ang’atĩte kĩĩma. E kyalonĩ kyetu vyũ ũtaakĩthi na ũtakakĩthi ĩngĩ thayũnĩ wake. Ti atĩ kyalo kĩu kĩ na vinya aĩ nũndũ nĩ mũkũũ. Mũtumĩa ũsu nĩ Avalaamu, na o na kau e na myaka ta 125, e o na vinya. ^[1] Aumĩtwe ĩtina nĩ mwanake wĩ na myaka ta 25. Mwanake ũsu nĩ mwanae, Isaka, na akuĩte mũio wa ngũ. Nake Avalaamu akuĩte kavyũ na syĩndũ ingĩ sya kũmũtetheesya kwakany’a mwaki. Kyalo kĩu kyonthe nĩ kya kĩ? Yeova aĩ amũkũlĩtye Avalaamu athembe mwana wake ũsyaĩte!—Mwa. 22:1-8.

⁴ No kwĩthĩwa vate ĩvinda yĩngĩ mũĩkĩĩo wa Avalaamu waatatwa ta ĩvinda yĩu. Andũ amwe maasyaa kana ũndũ ũsu Ngai wakũlilye Avalaamu eke woonanisye kana nde tei, namo angĩ masasya kana Avalaamu amwĩwie Ngai atatũmĩĩte kĩlĩko na ndamwendete mwana wake. Masasya ũu nũndũ mo ene mayĩthĩawa na mũĩkĩĩo na maiwĩsĩ nesa. (1 Ako. 2:14-16) Ĩndĩ Avalaamu nĩweesĩ kĩla ũkwĩka ĩla watwie kũmwĩw’a Ngai. Amwĩwie nũndũ aĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu. Nũndũ wa mũĩkĩĩo ũsu, nĩweesĩ nesa ki kana Ĩthe wake wa ĩtunĩ, Yeova, ndesa kwĩa athũkũmi make aĩkĩĩku meke ũndũ ũtonya kũmaũmĩsya tene na tene. Avalaamu nĩweesĩ kana amwĩw’a Yeova, ndakalea kũmũathima vamwe na mwana wake Isaka. Nĩ kyaũ kyatumĩte Avalaamu ethĩwa na mũĩkĩĩo ũlũmĩte ũu? Nĩ ũmanyi ũla waĩ naw’o na maũndũ ala weeyoneete.

5. Avalaamu atonya kwĩthĩwa amũmanyangie Yeova ata, na ũmanyi ũsu wamũtetheeisye ata?

⁵ Ũmanyi. Avalaamu nĩwamwĩsĩ Yeova o na kau eanĩe ndũanĩ ya Ulu ĩla yaĩ nthĩ ya Akalitei, vala andũ aingĩ mathaithaa mĩvw’anano. Kwoou no tũseng’e-ĩ, amũmanyie Yeova ata na ĩthe, Tela, aĩ mũthaithi wa mĩvw’anano? (Yos. 24:2) Mbivilia ndĩwetaa ũtheinĩ ũndũ ũsu, ĩndĩ nĩyonanĩtye kana Avalaamu aĩ wa nzyawa ya kenda kuma kwa mwana wa Noa weetawa Semu, ũla waĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu. Semu aikw’a Avalaamu aĩ na myaka ta 150. Tũyĩsa kũweta vyũ tũkasya kana Avalaamu emanyĩisye ĩũlũ wa Yeova kuma kũla kwĩ Semu. Ĩndĩ no twasye kana Semu nĩwamanyĩisye andũ make maũndũ ala weesĩ ĩũlũ wa Yeova. Na kwoou veoneka o nake Avalaamu nĩwesie kũmanya maũndũ asu na mamũkiita ngoo. Nũndũ wa ũmanyi ũsu, nĩwambĩĩe kũmwenda Ngai na alũlũmĩlya mũĩkĩĩo wake.

6, 7. Maũndũ ala Avalaamu weeyoneie malũlũmĩilye mũĩkĩĩo wake ata?

⁶ Maũndũ ala weeyoneete. Nĩ kana Avalaamu ese kũtw’ĩka nĩweyonea maũndũ matonya kũlũlũmĩlya mũĩkĩĩo wake, eekie ata? Andũ amwe maasya kana mosũanĩo nĩmo matumaa mũndũ ethĩwa na woni mũna ĩũlũ wa ũndũ mũna, naw’o woni ũsu nĩw’o ũtumaa osa ĩtambya ĩna. Maũndũ ala Avalaamu weemanyĩisye ĩũlũ wa Ngai nĩmatumie ew’a aĩle kũmũkĩa na kũmũtaĩa “Yeova, Ngai Ũla Wĩ Ĩũlũ wa Onthe, mwene wa ĩtu na nthĩ.” (Mwa. 14:22) Kyu Avalaamu weew’aa kĩtĩtwe nĩ Mbivilia “kũmũkĩa Ngai.” Kĩkĩo ta kĩu nĩ kya vata nĩ kana mũndũ ethĩwe mũnyanyae wa Ngai. (Aevl. 5:7; Sav. 25:14) Kĩkĩo kyu nĩkyo kyatumie Avalaamu osa ĩtambya yĩla woosie.

⁷ O na kau Avalaamu na mũka wake Sala maĩ akũũ, Ngai ameie maume ndũanĩ ya Ulu  mathi nthĩ ya ũeninĩ. Mesaa kwĩkala maeemanĩ nginya makakw’e. Avalaamu aĩ mwĩwi na nũndũ wa ũu Yeova nĩwambĩĩe kũmũathima na kũmũsũvĩa. Kwa ngelekany’o, ve ĩvinda yĩmwe Avalaamu woonaa nũkũawa na aivenwa mũka nũndũ aĩ mwanake mũno. O na kau aĩ na kĩtumi kĩseo kya kũkĩa, we ndaaĩtĩkĩla ũndũ ũsu ũtume aeka kũmwĩw’a Yeova. Kwoou Yeova nĩwalikĩlĩĩle na amũsũvĩa Avalaamu na Sala kwa nzĩa ya kyama. Na ti ĩvinda yĩu yĩ yoka weekie ũu. (Mwa. 12:10-20; 20:2-7, 10-12, 17, 18) Maũndũ asu Avalaamu weeyonee na metho make nĩmalũlũmĩilye mũĩkĩĩo wake.

8. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana twongeleele ũmanyi na tũyĩyonea maũndũ angĩ ala matonya kũtũtetheesya tũlũlũmĩlye ũnyanya witũ na Yeova?

⁸ Nĩ ũndũ ũtonyeka ithyĩ tũkethĩwa anyanyae ma Yeova? Ĩĩ, vyũ! Ũmanyi ũla wĩ Mbivilianĩ na ũvoo ĩũlũ wa andũ angĩ ala maĩ na mũĩkĩĩo nitonya kũtũtethya. Avalaamu aĩ na kaũmanyi kanini twasianĩsya na ũĩ mwingĩ ũla tũkwataa Mbivilianĩ ũmũnthĩ. (Nda. 12:4; Alo. 11:33) Maũndũ asu me Ndetonĩ ya Ngai nĩmatonya kũtũtetheesya tũmũmanye nesa “mwene wa ĩtu na nthĩ,” na maitũtetheesya tũmũkĩe na kũmwenda. Ĩla twamwĩw’a Ngai nũndũ wa kũmũkĩa na kũmwenda, nĩtwĩyoneaa ithyĩ ene ũndũ kũmwĩw’a Ngai kũtethasya. Nĩtwonaa ũndũ motao make matũsũvĩaa na ũndũ ũtũathimaa na aitwĩkĩa vinya. Nĩtwĩyoneaa kana kũmũthũkũma Ngai na ngoo yonthe kũtumaa twĩkala twĩ eanĩe, twĩ na mũuo, na twĩ atanu. (Sav. 34:8; Nth. 10:22) O ũndũ twaendeea kũmanya Ngai na kwona aitũathima, now’o mũĩkĩĩo witũ ũlũlũmĩlaa na ndũũ yitũ vamwe na Yeova ĩyĩthĩwa yĩ ndũmangu.

9, 10. (a) Andũ me ndũũ maĩle kwĩka ata nĩ kana ndũũ yoo ĩendeee kũlũlũmĩla? (b) Nĩ kyaũ kyonanasya kana Avalaamu nĩwoonaa ndũũ yake na Yeova yĩ ya vata na kana nĩwaendeeie kũmĩlũlũmĩlya?

⁹ Andũ matuma ndũũ, ndũũ ĩsu nĩtonya kwĩthĩwa kĩndũ kya vata mũno. (Soma Nthimo 17:17.) Ĩndĩ ndũũ ndwĩsa kũmĩelekany’a na kĩndũ ũtonya kũthooa na ũikĩlekya vandũ kĩũlũkĩlawe nĩ kĩtoo. Ndũũ no ta ũndũ ũmwe na ĩlaa yanake, yĩla yaĩle kũng’ithw’a na kũsũvĩwa nĩ kana yĩane na yĩisanzamũka. Avalaamu nĩwoonaa ndũũ yake na Yeova yĩ ya vata na nĩwaendeeaa kũmĩlũlũmĩlya. Eekaa ũu ata?

¹⁰ Vai mũthenya Avalaamu waasũanĩa kana ĩvinda yĩla weethĩĩtwe e mwĩwi na aimũkĩa Ngai nĩyeanĩtye. Ĩla wakwatie kyalo kya kũthi Kanaani e na mũsyĩ wake no waendeeie kũeka Yeova amũtongoesye ĩla ũkwĩka motwi, methĩwe nĩ manene kana nĩ manini. Kwa ngelekany’o, vatiele mwaka ũmwe Isaka asyawe, ĩla Avalaamu waĩ na myaka 99, Yeova amwĩie kana aũme onthe ma nyũmba yake maĩle kwaĩkwa. We Avalaamu aaya nzika na mwĩao ũsu wa Yeova kana akamantha kĩtumi kya kwĩlingya? Aiee, ndaaĩka ũu, ĩndĩ nĩwamwĩkwatisye Ngai na eeka ũu wamwĩaĩe o “mũthenya ũsu.”—Mwa. 17:10-14, 23.

11. Nĩkĩ Avalaamu wathĩnĩkie ĩla wamanyie kana ndũa ya Sotomo na Ngomola nikwanangwa, na Yeova amũtetheeisye ata?

¹¹ Nũndũ Avalaamu aĩ na kĩmanyĩo kya kũmwĩw’aa Yeova o na maũndũnĩ ala monekaa ta manini, ndũũ yoo nĩyaendeeie kũlũlũmĩla. Ndakĩaa kũmũelesya Yeova kĩla kyaĩ ngoonĩ yake, na ĩla wĩ na makũlyo meũmũya mũtwe nĩwamũkũlasya amũtetheesye. Kwa ngelekany’o, ĩla wamanyie kana Ngai nĩwavangĩte kwananga ndũa ya Sotomo na Ngomola, nĩweewie athĩnĩka mũno nũndũ oonaa ala alũngalu ta matonya kwananganĩw’a na ala athũku. Nĩvatonyeka akethĩwa asũanĩaa mũno ĩũlũ wa Loto (mwana wa mwana-a-inyia) na mũsyĩ wake, nũndũ mekalaa ndũanĩ ya Sotomo. Avalaamu amũkũlilye Ngai makũlyo ala waĩ namo enyivĩtye mũno na amũĩkĩĩe vyũ, esĩ nĩwe “Mũsili wa nthĩ yonthe.” Nake Yeova nĩwoomĩĩisye Avalaamu na amũmanyĩsya kana we nĩ Ngai wĩ tei mwingĩ o na ĩla watw’a kũsilĩla andũ, na kana nũsomaa ngoo aimantha ala alũngalu nĩ kenda amatangĩĩe.—Mwa. 18:22-33.

12, 13. (a) Maũndũ ala Avalaamu weemanyĩĩtye na weeyoneete mesie kũmũtethya ata? (b) Nĩ kyaũ kyonanasya kana Avalaamu nĩwamũĩkĩĩte Yeova?

¹² Vate nzika, maũndũ onthe ala Avalaamu weemanyĩĩtye na weeyoneete nĩmamũtetheetye akaendeea kwĩkala e mũnyanyae wa Yeova. Kwoou ĩla Yeova wesie kũmũkũlya Avalaamu athembe mwana wake, Isaka, o na kau ũndũ ũsu waĩ vinya mũno, Avalaamu nĩwasũanĩie ũndũ wamwĩsĩ Mũnyanyae ũsu wa ĩtunĩ. Kwaekai tũkũne visa ĩngĩ mũtumĩa ũsu mũĩkĩĩku ang’atĩte kĩla kĩĩma kyaĩ nthĩ ya Molia. We Avalaamu nĩwĩthĩwa eesilasya kana Yeova no aalyũke akatw’ĩka Ngai ũte tei? Avalaamu ndaĩ aelya kũsũanĩa ũu! Twĩsĩ ata?

¹³ Avalaamu atanamba kũtaanĩsya na athũkũmi ala waĩ namo ameie atĩĩ: ‘Inyw’ĩ ĩkalai vaa na ĩng’oi, nakwa na mwana nĩtũũthi kũya; na tũkathaitha, na kũmũsyokea ĩngĩ.’ (Mwa. 22:5) We Avalaamu endaa kwasya ata? We eekaa kũmakenga ĩla wameie nũkwĩsa kũsyoka na Isaka na no weesĩ aendete kũmũthemba? Aiee. Mbivilia nĩtũtetheeasya tũkaelewa kĩla Avalaamu wasũanĩaa. (Soma Aevelania 11:19.) Avalaamu ‘atalaa kana Ngai nũtonya kũmũthayũũkya [Isaka] o na kũmumya akw’ũnĩ.’ Kĩu kĩonany’a kana Avalaamu nĩwaĩkĩĩaa kana akw’ũ no mathayũũkw’e. Aĩ na mũĩkĩĩo ũsu nũndũ nĩweesĩ kana, o na kau we na mũka maĩ akũũ, Yeova nĩwatũngĩĩie ũtonyi woo wa kũsyaa. (Aevl. 11:11, 12, 18) Avalaamu nĩweesĩ ki kana vai ũndũ ũmũema Yeova. Kwoou nĩweesĩ nesa kana o na kweekĩka ata mũthenya ũsu waendete kũthemba mwanae, ndalea kũmũtũngĩwa nĩ kana maũndũ onthe ala Yeova wathanĩte makeanĩa. Mwa o na Avalaamu ndaĩ alea kwĩtwa “ĩthe wa onthe ala metĩkĩlaa”!

14. Nĩ maũndũ ta meva wĩw’aa me vinya kwĩanĩsya ĩla ũũmũthũkũma Yeova, na kũsũanĩa ĩũlũ wa Avalaamu kũtonya kũũtethya ata?

¹⁴ Nao nata ithyĩ? Nĩ w’o kana Ngai ndatũkũlasya twĩke ũndũ ta ũsu wamũkũlilye  Avalaamu eke. Ĩndĩ nĩwendaa tũmwĩw’e o na ĩla tũkwĩw’a mĩao ĩmwe ũtũnengete yĩ vinya, kana o na ĩla tũtekũelewa nĩkĩ ũtũnengete mĩao mĩna. Katĩ wa maũndũ ala Ngai ũtwĩaa nĩtwĩke, ve ũmwe we wĩw’aa wĩ vinya? Kwa amwe, nĩvatonyeka ũkethĩa nĩ kũtavany’a. No kwĩthĩwa me nthoni ũkethĩa nĩmekũemwa nĩ kũtavya mũndũ matamwĩsĩ ũvoo mũseo. Namo angĩ nĩmatonya kwĩthĩwa makĩaa kwoneka me kĩvathũkany’o na andũ ala angĩ, ta ĩla me sukulu kana ĩla me wĩanĩ. (Kuma 23:2; 1 Ath. 2:2) Mavinda amwe ĩla wasũanĩa ũndũ mũna mũito Yeova ũkwenda wĩke, nĩwĩw’aa ta ũng’atĩte kĩĩma kya Molia ta Avalaamu? Ethĩwa nĩwĩw’aa ũu, ngelekany’o ya Avalaamu na mũĩkĩĩo wake nitonya ũkwĩkĩa vinya. Ĩla twasũanĩa ĩũlũ wa aũme na aka ala maĩ aĩkĩĩku, nĩtwĩkĩawa vinya twĩke tamo na tũimũthengeea Mũnyanyae witũ, Yeova.—Aevl. 12:1, 2.

15. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana Avalaamu ndaaĩlila nũndũ wa kũmwĩw’a Yeova kĩla ĩvinda?

¹⁵ We wĩona Avalaamu ta waaĩsa kwĩlila nũndũ wa kũmwĩw’a Yeova kĩla ĩvinda? Kwoona ũndũ Mbivilia yaĩtye ĩũlũ wa matukũ ma mũthya ma Avalaamu. Yaĩtye: “Na Avalaamu aumwa nĩ veva, akw’a ũkũunĩ mũseo, e mũtumĩu mũno, na wa myaka mingĩ.” (Mwa. 25:8) O na ĩla Avalaamu wakusaa e na myaka 175, aĩ mwĩanĩe vyũ asisya ũndũ watũmĩĩte thayũ wake nesa. Thayũnĩ wake w’onthe kĩla kyaĩ kya vata kyaĩ ũnyanya wake na Yeova Ngai. Ĩndĩ ĩla Mbivilia yasya kana Avalaamu akwie “e mũtumĩu mũno, na wa myaka mingĩ,” ndeto isu iyaĩle kũtuma tũsũanĩa kana Avalaamu nĩweanĩtye kwĩkala thayũ na ndaĩ na mea ma kwĩkala thayũ ĩngĩ ĩvinda yũkĩte.

16. Nĩ maũndũ meva Avalaamu ũkatanĩa Nthĩ Nzaũ?

¹⁶ Mbivilia yaĩtye ũũ ĩũlũ wa Avalaamu: “Nĩweteelaa onw’e ndũa ĩla yĩ na myambĩlĩlyo, na mwambĩlĩlya na mwaki wayo nĩ Ngai.” (Aevl. 11:10) Ndũa ĩsu nĩ Ũsumbĩ wa Ngai, na Avalaamu aĩ na mũĩkĩĩo kana mũthenya ũmwe akamyona ĩsumbĩkĩte nthĩ. Na nĩ w’o, akoona ũu! We wĩona Avalaamu ta ũkatana ata ĩla ũkeyĩthĩa Nthĩ Nzaũ, vala ũkakwata mwanya wa kũendeea kũlũlũmĩlya ndũũ yake vamwe na Yeova? No nginya ethĩwe akakiitwa ngoo mũno ĩla ũkamanya kana mũĩkĩĩo wake nĩwatetheeisye athũkũmi angĩ ma Yeova o na myaka mingĩ ĩtina wa kĩkw’ũ kyake! O na ĩvinda yĩu akamanya kana nthembo ĩla wesaa kumya Kĩĩmanĩ kya Molia yaĩ “ngelekan’yo” ya ũndũ ũngĩ mũnene waĩ mbee. (Aevl. 11:19) O na ĩngĩ, akamanya kaĩ woo ũla weewie ĩla weeyũmbanasya kũmũthemba Isaka nũtetheetye andũ aingĩ mũno aĩkĩĩku maelewe ũndũ Yeova mwene weewie ĩla wamumisye Mwana wake, Yesũ Klĩsto, atw’ĩke nthembo ya wovosyo! (Yoa. 3:16) Ngelekany’o ya Avalaamu nĩtũtetheesye ithyonthe tũkaelewa mũnango ũndũ nthembo ya wovosyo ne ya vata. Nthembo ĩsu nĩw’o ũndũ ũla mũnene vyũ Yeova waaĩka akonany’a nũtwendete!

17. We watw’a kwĩka ata, na ĩsomo yĩla yĩatĩĩe yĩneeneete kyaũ?

¹⁷ Kĩla ũmwe witũ natw’e kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo ta wa Avalaamu. O ũndũ twaendeea kũmũmanya Yeova nesanga now’o tũmwĩw’aa mũnango, na nũndũ wa ũu tũkoonaa aitũathima vyũ na kũtũsũvĩa. (Soma Aevelania 6:10-12.) Ekai ĩndĩ tũmũtw’e Yeova Mũnyanyae witũ tene na tene! Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe nĩyĩeleetye athũkũmi angĩ atatũ ma Ngai ala maĩ aĩkĩĩku na maĩ anyanyae.