1, 2. Nĩ ũndũ wĩva wĩ vinya wakwatie Yevitha na mwĩĩtu wake?

MWĨĨTU wa Yevitha aumie asembete akathaũe ĩthe. Eew’aa mũyo nũndũ wa ĩthe kuma kaũnĩ e mũima na asindĩte. Ĩndĩ ĩla ĩthe wamwonie, vandũ va kũtana eekie kũtembũa ngũa ila weekĩĩte syathokoanĩĩte kaũnĩ, na aĩa ayasya: “Ĩiaa, mwĩĩtu wakwa! nĩwantheesya mũno.” Ĩtina wa ũu, ndeto ila Yevitha wawetie nĩsyatumie maũndũ ma mwĩĩtu ũsu mavĩndũka vamwe na mĩvango ĩla ĩngĩ waĩ nayo ya kwĩkala ta aka ala angĩ. Ĩndĩ mwĩĩtu ũsu ate kwananga saa nĩwasũngĩie ĩthe nesa na amwĩkĩa vinya eanĩsye kĩla wamwathĩte Yeova. Ndeto syake syonanasya kana aĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu. Nĩwaĩkĩĩte kana Yeova ndaĩ amũkũlya eke ũndũ wĩsĩ ndũmũuna. (Asi. 11:34-37) Ĩthe wa mwĩĩtu ũsu nĩweewie mũyo mũno nũndũ nĩweesĩ kana ĩla mwĩĩtu wake weetĩkĩlile kũmũkwata mbau nĩwatumie Yeova amenda.

² Yevitha na mwĩĩtu ũsu wake waĩ na kĩkĩo kya Ngai mayaĩ na nzika kana Yeova ekaa maũndũ na nzĩa ĩla yaĩlĩte vyũ, o na ĩla maũndũ asu mekwoneka me metu vyũ. Nĩmeesĩ nesa vyũ kana kwendwa nĩ Ngai nĩ kwa vata vyũ kwĩ kĩla mũndũ ũtonya kwasya.

3. Nĩkĩ ngelekany’o ya Yevitha na mwĩĩtu wake ĩtonya kũtũtethya mũno ũmũnthĩ?

³ Nĩtwĩsĩ nesa kana ti ũndũ wĩ laisi kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu vala ve Yeova. Ũw’o nĩ kana no nginya ‘tũkitĩe ũla mũĩkĩĩo.’ (Yuta 3) Nĩ kana tũmanye ũndũ tũtonya kwĩka ũu, ekai tũneenee matatwa ala Yevitha na mwĩĩtu wake makĩlilye vinya. Nĩ kyaũ kyamatetheeisye maendeee kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo vala ve Yeova?

4, 5. (a) Yeova anengie Aisilaeli mwĩao wĩva ĩla malikile Nthĩ ya Watho? (b) Kwosana na ĩandĩko ya Savuli 106, nĩ kyaũ kyakwatie mbaĩ ya Isilaeli nũndũ wa kũlea kwĩw’a?

⁴ Kĩla mũthenya Yevitha na mwĩĩtu wake nĩmeeyoneaa ũthũku wa kũlea kũmwĩw’a Yeova. Vakuvĩ myaka 300 ĩvinda ya Yevitha yĩte ĩviku, aaũmae moo meeaĩwe mamine mbaĩ syonthe ila syathaithaa ngai sya ũvũngũ, ila syatwĩe Nthĩ ĩsu ya Watho. (Kũt. 7:1-4) Na kwoou ĩla Aisilaeli maleile kũatĩĩa ũndũ meeĩtwe, nĩmambĩĩe kwĩkala ta Akanaani, na ũu watuma mambĩĩa kũthaitha ngai sya mũvw’anano na kwĩthĩwa na mwĩkalo mũthũku vyũ.—Soma Savuli 106:34-39.

⁵ Kũlea kũmwĩw’a Yeova nĩkwatumie aeka kũmenda na kwoou aeka kũmasũvĩa. (Asi. 2:1-3, 11-15; Sav. 106:40-43) Waĩ ũndũ wĩ vinya mũno kwa mĩsyĩ ĩla yaĩ na kĩkĩo kya Ngai kũendeea kwĩkala ĩlũmanĩtye nake ĩvindanĩ yĩu yũmũ. Ĩndĩ Mbivilia nĩyonanĩtye kana kwaĩ andũ maĩ na mũĩkĩĩo. Kwa ngelekany’o, Yevitha, mwĩĩtu wake, Elikana, Aana, o na Samueli nĩmatataa vyũ mendwe nĩ Ngai.—1 Sam. 1:20-28; 2:26.

6. Andũ ma nthĩ ũmũnthĩ methĩawa mailyĩ ata, na twaĩlĩte kwĩka ata?

⁶ Twĩkalĩte nthĩ yĩ na andũ masũanĩaa o tondũ Akanaani masũanĩaa, na mekaa maũndũ o tamo. Mendete ũlaalai na ũng’endu, na monaa kwĩthĩwa na malĩ taw’o ũndũ ũla wa vata. Yeova nũtũnengete mokany’o matevithanĩtye o tondũ wanengete Aisilaeli, nĩ kana atũsũvĩane na maũndũ ta asu mawetwa. We wasisya maũndũ ala makwatie Aisilaeli ve kĩndũ ũkwĩmanyĩsya? (1 Ako. 10:6-11) No nginya tũtate tũikese kwĩthĩwa tũilyĩ ta Akanaani o na vanini. (Alo. 12:2) We nũtatĩte kwĩkĩa kĩthito wĩke ũu?

7. (a) Yevitha eekiwe ata nĩ andũ a make? (b) Yevitha eekie ata ĩla mamwĩkaĩlile?

⁷ Ĩvindanĩ ya Yevitha, Aisilaeli nĩmatw’ĩkĩthiw’e ngombo nĩ Avilisiti na Aamimoni nũndũ wa kũlea kũmwĩw’a Ngai. (Asi. 10:7, 8) Na eka ũu, ũ Yevitha no wathĩnaw’a nĩ ana-a-ĩthe na atongoi ma Isilaeli. Kwa ngelekany’o, kĩwĩu na kĩmena nĩsyatumie ana-a-ĩthe mamũlũngya na mamũvata ũtiĩwa ũla mĩao yaĩtye waĩle kũnengwa ĩkithathi. (Asi. 11:1-3) Yevitha ndaaĩtĩkĩla ngoo yake ĩvĩndũwe nĩ meko asu moo mathũku. Vandũ va kũmathatĩa na ailea kũthi kũtetheesya ĩla atumĩa ma mbaĩ ĩsu mamwĩkaĩlile, we nĩwaendie ametaana. (Asi. 11:4-11) Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatumie Yevitha osa maũndũ ta mũndũ mũima kĩ-veva?

8, 9. (a) Mĩao ya Mose yaĩ na myolooto yĩva ĩla ĩtonya kwĩthĩwa yatetheeisye Yevitha? (b) Nĩ kyaũ Yevitha woonaa kĩ kya vata vyũ?

⁸ Yevitha aĩ ngũmbaũ nene ya kaũ na nĩweemanyĩasya ũndũ Ngai weekanaa na Aisilaeli kuma tene. Ũmanyi ũsu waĩ naw’o nĩwatumaa aelewa nesa nĩ kyaũ Yeova wonaa kyaĩle na nĩ kyaũ wonaa kĩtaĩle. (Asi. 11:12-27) Aekie ngoo yake na mesilya make matongoew’e nĩ myolooto ĩla yatw’ĩĩkĩte ĩla Mĩao ya Mose. Kwa ngelekany’o, nĩweesĩ kana Yeova ndendete kwona mũndũ e ũthũ na ũngĩ, ĩndĩ endaa andũ onthe mekale mendene.  Mĩao ya Mose nĩyasyokete ĩkaweta kana mũndũ ndaĩle kũeka angĩ manyamae, o na ethĩwa ‘nĩmamũmenete.’—Soma Kuma 23:5; Alivai 19:17, 18.

⁹ O na ngewa sya andũ ala maĩ na mũĩkĩĩo no kwĩthĩwa syamũtetheeisye eke ũndũ weekie. Kwa ngelekany’o, nĩweesĩ kana Yosevu nĩweew’ĩie tei ana-a-ĩthe o na kau “nĩmamũmenaa.” (Mwa. 37:4; 45:4, 5) Nĩ laisi ũkethĩa kũvindĩĩsya ĩũlũ wa andũ ta asu nĩkwamũtetheeisye oosa ĩtambya yĩla yaĩ yĩtonya kũmwendeesya Yeova. Kĩko kĩla ana-a-ĩthe mamwĩkie vate nzika nĩkyatumie ew’a woo, ĩndĩ kyu kĩyaatuma alea kũmũthũkũma Yeova na andũ make. (Asi. 11:9) Kũthi kaũnĩ akokitĩe ĩsyĩtwa ya Yeova kwaĩ kwa vata mũno kwake kwĩ kũthokoana kũla wathokoanĩte na andũ angĩ. Nĩwatw’ĩte kũmũĩkĩĩa Yeova vyũ, na kyu nĩkyaeteie andũ make ũseo o vamwe nake.—Aevl. 11:32, 33.

10. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana myolooto ya Ngai ĩtũtetheesye twĩkue ta Aklĩsto?

¹⁰ We nũkwĩtĩkĩlya ngelekany’o ya Yevitha ĩũtethye? Kwa ngelekany’o, no kwĩthĩwa ve ana-a-asa matumĩte ũkw’a ngoo kana makwĩkĩte maũndũ mathũku. Ethĩwa ũndũ ta ũsu nĩwĩkĩkĩte, ndwaĩle kũeka maũmbano kana kũeka kũmũthũkũma Yeova, o na ndwaĩle kũola kĩthito kĩla wĩthĩawa nakyo kĩkundinĩ. O naitũ twaĩle kũatĩĩa ngelekany’o ya Yevitha kwa kwĩtĩkĩla tũtongoew’e nĩ myolooto ya Ngai nĩ kana ĩtũtetheesye tũkĩlye vinya mathĩna ala matũkwata, na ĩitũtetheesya tũendeee kwĩthĩwa ngelekany’o nzeo kwa ala angĩ.—Alo. 12:20, 21; Ako. 3:13.

11, 12. Yevitha eevĩtie ata, na wĩvĩto wake woonanasya kyaũ?

¹¹ Yevitha nĩweesĩ no nginya amwĩkwatye Ngai nĩ kana avote kwĩtaana Aisilaeli kuma mokonĩ ma Aamimoni. Nĩkyo kĩtumi wamwathie Yeova kana amũtetheesya asinde Aamimoni, akamũnenga ũla ũkamũthaũa aumĩte kaũnĩ ethĩwe “nthembo ya kũvĩvw’a.” (Asi. 11:30, 31) Ĩndĩ we esaa kumya nthembo ĩsu ata?

¹² Kumya mũndũ ethĩwe nthembo nĩ kĩndũ kĩmenetwe mũno nĩ Yeova. Kwoou vai nzika kana Yevitha ndavangĩte kũtwaa mũndũ kĩthembeonĩ amũthembe. (Kũt. 18:9, 10) Kwosana na Mĩao ya Mose, ĩla mũndũ waumya nthembo ya kũvĩvw’a aaĩlĩte kũmĩnenga Yeova yonthe. Kwoou veonekana kana ĩla Yevitha waisye akaumya ũla ũkamũthaũa ethĩwe nthembo ya kũvĩvw’a, endaa amũnengane kwa Ngai nĩ kana amũthũkũmae ĩvinda yonthe. Ũu nĩ kwasya mũndũ ũsu esaa kũthũkũma ĩeemanĩ ya Yeova nginya ĩla ũkakw’a. Yeova nĩweetĩkĩlile ndeto isu sya Yevitha na amũtetheesya nginya akũna ala amaitha ma Isilaeli na amakĩlya vinya vyũ. (Asi. 11:32, 33) Ĩndĩ nũũ ũla wesie kũnenganwe ta “nthembo ya kũvĩvw’a”?

13, 14. Ndeto sya Yevitha ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Asili 11:35 syĩonany’a kyaũ ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wake?

¹³ Kwalilikana ngewa ĩla yĩ mwambĩĩonĩ wa ĩsomo yĩĩ. We nũũlilikana kana ĩla Yevitha waumie kaũnĩ no mwĩĩtu wake ũla wasyaĩtwe e weka wookie kũmũthaũa? Yu ĩtatwa yaĩ vau. We Yevitha nĩweeyũmbanĩtye kwĩanĩsya wĩvĩto wake na ainengane mwĩĩtu wake athũkũmae ĩeemanĩ nginya ĩla ũkakw’a?

¹⁴ O nayo ĩvindanĩ yĩu myolooto ya Ngai nĩyamũtetheeisye Yevitha eke ũtwi ũla waĩlĩte. Nũtonya kwĩthĩwa alilikanile ila ndeto syĩ ĩandĩkonĩ ya Kuma 23:19, ila syaĩtye kana andũ ma Ngai maĩlĩte kwĩthĩwa meyũmbanĩtye ngoonĩ kũmũnenga kĩla kĩseo. O na ĩngĩ Mĩao ya Mose yoonanĩtye kana mũndũ eevĩta aĩ no nginya eanĩsye wĩvĩto  wake. Yaĩtye ũũ: “Yĩla mũndũ mũũme ũkevĩtĩa Yeova wĩvĩto . . . , ndakaeke ndeto yake; akeke kwĩanana na w’onthe ũla wumaa kanyw’anĩ wake.” (Mot. 30:2) Yaĩ no nginya Yevitha eanĩsye wĩvĩto wake o tondũ Aana weekie. Lilikana kana Aana nũtonya kwĩthĩwa atwĩe ĩvinda yĩmwe nake. Ĩndĩ Yevitha no weesĩ kwĩanĩsya wĩvĩto wake kwaĩ kũalyũle vyũ thayũ wake na wa mwĩĩtu wake. Nũndũ ndaĩ na mwana ũngĩ, mwĩĩtu wake no we waĩ wĩkwatyo wake wa kũtuma ĩsyĩtwa yake yĩikole, na ate vo ũtiĩwa wa Yevitha mbaĩnĩ ya Isilaeli waĩ wae. (Asi. 11:34) O na ũu wĩ o vo, ĩandĩko ya Asili 11:35 yĩminĩĩe na ndeto ii sya Yevitha: “Nĩnamwathamĩsye Yeova kanyw’a wakwa, na nditonya kũalyũka.” Kwĩyumya kũu weeyumisye kwoonanisye aĩ na mũĩkĩĩo na kĩu nĩkyatumie endwa nĩ Ngai na aathimwa. Keka nue nĩwĩka take?

15. Aingĩ maitũ tweevĩtie ata, na tũtonya kwĩkala twĩ aĩkĩĩku ata?

¹⁵ Ĩla tweeyumisye tũmũthũkũme Yeova tweevĩtie twasya tũkekaa kwenda kwake o na kweethĩwa kũilyĩ ata. Tũyĩvĩta no tweesĩ kana tũyĩsa kwĩanĩsya wĩvĩto ũsu ethĩwa tũyĩleete. Ĩndĩ ĩla tweewa nĩtwĩke maũndũ tũtendete, wendi ũsu witũ wa kwĩyumya nũmanyĩkaa ethĩwa wĩ o vo. Ĩla tweeyumya twĩke maũndũ ala Ngai ũkwenda twĩke o na ethĩwa twĩĩw’a tũtekwenda, twonanasya kana twĩ na mũĩkĩĩo. Ĩndĩ o na ethĩwa nĩtũtonya kwĩw’a ta twaũmĩa nũndũ wa kwĩyumya, moathimo ala tũkwataa mayĩsa kũelekanw’a na woo ũsu o na ethĩwa wĩana ata. (Mal. 3:10) Ĩndĩ kwaekai twone we mwĩĩtu wa Yevitha eekie ata.

16. Mwĩĩtu wa Yevitha eekie ata ĩla wamanyie ũndũ ĩthe weevĩtie? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 5.)

¹⁶ Ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kwa mwĩĩtu wa Yevitha kwĩtĩkĩlana na kĩla kĩkamũkwata nũndũ wa wĩvĩto wa ĩthe. Wĩvĩto wa ĩthe waĩ kĩvathũkany’o na wĩvĩto wa Aana, nũndũ we Aana anenganĩte mwana wake Samueli athũkũme yĩla ĩeemanĩ e Mũnasali. (1 Sam. 1:11) Mũnasali aĩ atonya kũtwaana na akethĩwa  na mũsyĩ. Ĩndĩ mwĩĩtu wa Yevitha anenganĩtwe ta “nthembo ya kũvĩvw’a,” na kwoou ndaĩ esa kũtwawa na kũmesya mũsyĩ. (Asi. 11:37-40) Mwĩĩtu ũsu ethĩwa atwaiwe nĩ mũndũũme ũla mũseo vyũ nthĩ ĩsu nũndũ ĩthe aĩ ngũmbaũ ya kaũ na mũtongoi mbaĩnĩ ya Isilaeli. Ĩndĩ yu nũndũ wa wĩvĩto wa ĩthe aĩ no nginya atw’ĩke mũthũkũmi yĩla ĩeemanĩ. Kwoou we eekie ata? Ũsũngĩo wake woonanisye kana endete kwĩka kwenda kwa Yeova mbee wa kwĩka kwenda kwake. Aisye: “Nau, nĩwamwathamĩsye Yeova kanyw’a waku; mbĩka kwĩanana na ũndũ ũnaumie kanyw’anĩ waku.” (Asi. 11:36) O na kau nĩwesaa kwĩw’a mũyo kwona e mũtwae na e na syana, nĩwatwie kũekana na mĩvango ta ĩsu nĩ kana amũthũkũme Yeova. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana twonany’e nĩtwĩleete o ũndũ mwĩĩtu ũsu weeleete?

17. (a) Tũtonya kwĩka ata nĩ kana twĩthĩwe na mũĩkĩĩo ta ũla waĩ na Yevitha na mwĩĩtu wake? (b) Ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Aevelania 6:10-12 itonya kũũtetheesya ata wĩyumye vyũ?

¹⁷ Ve Aklĩsto aingĩ ma mũika ala kavindanĩ kaa matw’ĩte kuma ngoonĩ kwamba kwĩkala matatwaanĩte kana mate na syana nĩ kana mamũthũkũme Yeova ũndũ matonya. Namo ala akũangũ nĩmatonya kwĩthĩwa maolangaa ĩvinda yĩla matũmĩaa na syana syoo kana esũkũũe nĩ kana mayĩtũmĩe kwaka myako ĩkonetye maũndũ ma Ũsumbĩ, kana mathi Sukulu ya Atavany’a ma Ũsumbĩ na maitũmwa isionĩ ila syĩ na vata mũnene wa atavany’a. Namo angĩ nĩmambaa kũũngamya maũndũ moo nĩ kana methĩwe vo ĩvindanĩ ya kambeini ila syĩkawa ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ. Kwĩyumya kwa mũthemba ũsu nĩkũtumaa Yeova atana mũno, na we ndesa kũlwa nĩ wĩa witũ na kũmwenda kũla tũmwendete. (Soma Aevelania 6:10-12.) We nũkwona ta ve maũndũ ũtonya kwamba kũeka nĩ kana wongelange ĩvinda yĩla ũmũthũkũmaa Yeova?

18, 19. Ngewa ya Yevitha na mwĩĩtu wake yatũmanyĩsya kyaũ, na tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o yoo ata?

¹⁸ O na kau Yevitha nĩwakwatiwe nĩ mathĩna maingĩ, nĩweetĩkĩlile Yeova amũtongoesye maũndũnĩ onthe ala weekaa. Ndaaĩtĩkĩla kwaw’a nĩ andũ. Na o na kau angĩ nĩmatumie akw’a ngoo, kyu kĩyaatuma aeka kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu. Kwĩyumya kwake na kwa mwĩĩtu wake kwaĩ ũathimo nũndũ Yeova nĩwamatũmĩie ũthaithinĩ wa w’o. Yevitha na mwĩĩtu wake nĩmaatĩĩie myolooto ya Ngai o na kau ĩvinda yoo andũ mayalũnganaa nayo.

¹⁹ Mbivilia ĩtũthangaaĩtye ‘twĩyĩelekany’e na ala matiĩwe matho kwondũ wa mũĩkĩĩo na wũmĩĩsyo.’ (Aevl. 6:12) Kwoou ekai tũtw’e kũatĩĩa ngelekany’o ya Yevitha na mwĩĩtu wake nũndũ ngelekany’o ĩsu yoo nĩyĩĩkĩĩthĩtye ũndũ ũũ wa vata: Kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nĩkũtumaa twendwa nĩ Ngai.