1-3. (a) Aklĩsto monanĩtye ata kana nĩmendaa mũno kũmbana vamwe? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.) (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

INYIA wa Corinna akwatiwe na atwawa kambinĩ ya kũthũkũmĩthw’a wĩa mũmũ ya Soviet ĩla Corinna waĩ na myaka 17. Ĩtina wa ĩvinda Corinna nĩwathamĩĩw’e Siberia, vandũ ve na ũasa wa maili ngili mbingĩ kuma kwoo. Nũndũ e kũu atũmĩawa ta ngombo, mavinda amwe alasimĩthaw’a kũthũkũma nza mbevonĩ mbingĩ ate na ngũa sya mbevo. O na ũu wĩ o vo, mũthenya ũmwe Corinna na mwĩĩtu-a-asa ũngĩ nĩmavangie kũthi ũmbanonĩ wa kĩkundi.

² Corinna aĩtye ũũ: “Twaumie wĩanĩ mawĩoo na twathi na maaũ nginya kĩsesenĩ kya ngalĩ ya mwaki kĩla kyaĩ vandũ ve na ũasa wa maili 15 (kĩlomita 25). Ngalĩ ya mwaki yakũisye saa nyanya sya ũtukũ, na twathi nayo vandũ va masaa thanthatũ, na ĩla twakinyie nthĩ twaendie na maaũ maili thanthatũ (kĩlomita 10) nginya vala vaaĩle kũmbanĩwa.” O na kau kyalo kyu kyaĩ kyũmũ, kyo kyaĩ na ũtethyo? Corinna aĩtye atĩĩ: “Ũmbanonĩ nĩtweemanyĩisye ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya na twaina mbathi sya Ũsumbĩ. Ũmbano ũsu nĩwatwakie mũno na walũlũmĩlya mũĩkĩĩo witũ.” O na kau mesie kũsyoka wĩanĩ ĩtina wa mĩthenya ĩtatũ, mũnene ũla waũngamĩe ndĩthya ya indo ila masianasya nasyo ndaamanya kana mayaĩ kw’o.

 ³ Athũkũmi ma Yeova methĩĩtwe mayona kũmbana vamwe kwĩ kwa vata mũno. Kavinda kanini ĩtina wa kĩkundi kya Kĩklĩsto kwambĩĩw’a, aatĩĩi ma Yesũ nĩmambĩĩe ‘kwĩkalaa malũlũmĩle mũambanĩ,’ kana kwa ndeto ingĩ, nĩmambĩĩe kũmbana vamwe. (Meko 2:42) O naku nũtonya kwĩthĩwa wendete kũthi maũmbanonĩ kĩla ĩvinda o tamo. Ĩndĩ vai Mũklĩsto ũtavĩngĩsĩkaa. Wĩa, kũkwatana, na mĩnoo nũndũ wa tũmaũndũ tũla wĩkaa kĩla mũthenya nitonya kũtuma wĩw’a ve vinya kũthi ũmbanonĩ. Kwoou nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũkĩlye vinya maũndũ ta asu na tũiendaa maũmbanonĩ tũte kũtĩĩa? ^[1] Tũtonya kũtetheesya ata amanyĩw’a maitũ ma Mbivilia vamwe na angĩ mone vata wa kũthi maũmbanonĩ? Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũkwona maũndũ nyanya ala matumaa tũthi maũmbanonĩ tũkathaithe. Maũndũ asu twĩmavanga ikundinĩ ii itatũ: ũndũ maũmbano makũtethasya, ũndũ maũmbano matethasya ala angĩ, na ũndũ Yeova wĩw’aa oona tũyũmbana vamwe. ^[2]

4. Kũmbana vamwe kũtũtetheeasya ata twĩmanyĩsye ĩũlũ wa Yeova?

⁴ Maũmbano nĩmatũmanyĩasya. Maũmbano onthe ma kĩkundi nĩmatũmanyĩasya ĩũlũ wa Ngai witũ, Yeova. Kwa ngelekany’o, kwĩmanyĩsya ĩvuku “Ĩyĩkalyei Ene Wendonĩ wa Ngai” ũmbanonĩ wa Ĩmanyĩsyo ya Mbivilia ya Kĩkundi nĩkũtũtethetye nũndũ nĩtwonete ĩũlũ wa nguma sya Ngai na tũkethukĩĩsya maelesyo ma kwaka ma ana-a-asa na eĩtu-a-asa. Ũndũ ũsu tyo ũtumĩte ũmwenda mũno Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, Yeova? O na nĩtwongelaa ũmanyi witũ ĩũlũ wa Ndeto ya Ngai ĩla twethukĩĩsya nesa maũvoo mayumw’a na Mbivilia ĩisomwa, na ĩla twoona mawonany’o mayĩkwa. (Nee. 8:8) Kwa ngelekany’o, sũanĩa ũndũ kĩla kyumwa wĩmanyĩasya maũndũ ma vata ĩla ũkwĩyũmbany’a kwondũ wa kĩla kĩlungu kya kũsoma Mbivilia, na ũndũ ũtethekaa ĩla wĩthukĩĩsye maũndũ manene ma kĩlungu kĩu maielew’a.

5. Maũmbano maũtetheetye ata ũtũmĩe kĩla wĩmanyĩĩtye Mbivilianĩ na ũyaĩlangya ũtavany’a waku?

⁵ Maũmbano nĩmatũtetheeasya kũmanya ũndũ tũtonya kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia tũyĩka maũndũ. (1 Ath. 4:9, 10) Kwa ngelekany’o, Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya yĩneeneaa mũno mavata ma andũ ma Ngai. Vo ve Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya yaakũtetheesya mũno ũsũanĩe ĩũlũ wa mĩvango yaku, ũekee ana-a-asa ala angĩ, kana waĩlangye mboya syaku? Namo maũmbano ala angĩ eka ma Wakyumwa nĩmatũmanyĩasya ũndũ tũtonya kũtavany’a. Matũmanyĩasya ũkethĩa no tũtavany’e ũvoo mũseo nesa, na makatũmanyĩsya ũndũ tũtonya kũmanyĩsya angĩ myolooto ya Maandĩko nesa.—Mt. 28:19, 20.

⁶Maũmbano nĩmatwĩkĩaa vinya. Nthĩ ĩno ya Satani no ĩtume tũvũavũana, tũkw’a ngoo, na twonza kĩ-veva. Ĩndĩ ĩla twathi maũmbanonĩ nĩtũthangaaw’a na tũkekĩwa vinya. (Soma Meko ma Atũmwa 15:30-32.) Maũmbano maingĩ nĩmatũtetheeasya kwona ũndũ wathani wa Mbivilia wĩanĩĩte. Kyu nĩkĩtumaa tũĩkĩĩa vyũ kana maũndũ ala Yeova ũtwathĩte makeanĩa. Vate nzika, ala mathi yukwaanĩ ti mo me oka matũthangaasya. O namo Aklĩsto ala maumya maelesyo na maina kuma ngoonĩ nĩmatũthangaasya. (1 Ako. 14:26) Na ĩla twaea ngewa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa maũmbano matanamba kwambĩĩa na ĩtina wa maũmbano, nĩtwĩw’aa tweanĩwa na twakwata vinya nũndũ wa kwona ve andũ matwendete.—1 Ako. 16:17, 18.

7. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũthi maũmbanonĩ?

⁷ Ĩla twĩ maũmbanonĩ nĩtũkwataa veva mũtheu. Yesũ Klĩsto aisye atĩĩ: “Ũla wĩ na kũtũ, nĩew’e ũndũ Veva ũnũũtavya makanisa.” (Ũvu. 2:7) Ĩandĩko yĩu yĩonany’a kana Yesũ atongoeasya kĩkundi kya Kĩklĩsto aitũmĩa veva mũtheu. Veva mũtheu nũtũtetheeasya  kũkĩlya vinya matatwa, nũtũnengae ũkũmbaũ wa kũtavany’a, na nũtũtetheeasya kwĩka motwi maseo. We ndũkwona kana ve na vata wa kwĩka maũndũ onthe ala matonya kũtuma tũkwata veva mũtheu, ta kũthi maũmbanonĩ?

8. Ĩla twathi maũmbanonĩ, twaumya maelesyo, na twaina, tũtethasya Aklĩsto ala angĩ ata? (O na ĩngĩ sisya ĩsandũkũ “Kĩla Ĩvinda Aumaa Ũmbanonĩ Ew’ĩte Kavaa.”)

⁸ Maũmbano nĩmatũnengae mwanya wa kwony’a ana-a-asa maitũ kana nĩtũmendete. Kwasũanĩa ũndũ ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ kyenyu momĩĩasya mathĩna maingĩvĩte. O na nokyo kĩtumi mũtũmwa Vaulo waisye ‘nĩtũlilikanane ithyĩ kwa ithyĩ’! Ĩtina wa ũu, Vaulo nĩwaeleisye kana tũtonya kũlilikanana kwa kwĩkala “tũtekũeka kũmbana kwitũ vamwe.” (Aevl. 10:24, 25) Ĩla wathi maũmbanonĩ wonasya ana-a-asa kana nũkwenda kwĩthĩwa namo, nũkwenda kũea ngewa namo, na nũũmathĩnĩkĩa. O na ĩngĩ, ĩla waumya maelesyo kuma ngoonĩ na waina na ngoo yonthe nĩwakaa Ngũsĩ ila ingĩ.—Ako. 3:16.

9, 10. (a) Elesya ũndũ ndeto ila Yesũ wawetie ĩandĩkonĩ ya Yoana 10:16 itũtetheeasya tũelewe nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũmbana na ana-a-asa maitũ. (b) Ĩla twathi maũmbanonĩ tũteũtĩĩa tũtumaa ata mũndũ waleilwe nĩ andũ make ma mũsyĩ atetheka?

⁹ Maũmbano nĩmatumaa twĩthĩwa na ngwatanĩo na Aklĩsto ala angĩ. (Soma Yoana 10:16.) Yesũ eeyĩelekanilye na mũĩthi, namo aatĩĩi make amaelekany’a na ĩĩthya ya malondu. Yu kwasũanĩa ũndũ ũũ: We ũkona malondu elĩ me kalĩmanĩ, na angĩ elĩ me vandũ mwandanĩ, na yĩngĩ yĩmwe yĩyĩĩla vandũ vangĩ, no wasye nĩwoona ĩĩthya ya malondu? Malondu mombanĩe vamwe na matongoew’e nĩ mũĩthi nĩmo metawa ĩĩthya. O ta ũu, tũyamba kwasya nĩtũtongoew’e nĩ mũĩthi witũ ethĩwa twĩvathanĩte na ala angĩ na ngenda. Kwoou no nginya tũmbane na ala angĩ nĩ kana twĩthĩwe nthĩnĩ wa “ĩĩthya yĩmwe” yĩtongoew’e nĩ “mũĩthi ũmwe.”

¹⁰ Ĩla twathi maũmbanonĩ nĩtũtumaa ngwatanĩo ĩla twĩthĩawa nayo ĩlũlũmĩla. (Sav. 133:1) Amwe tũthaithaa namo nĩmalũngilw’e nĩ asyai moo na ala masyaanĩw’e namo. Ĩndĩ Yesũ nĩwamathie kana makakwata mũsyĩ wĩ na andũ mamendete na makamasũvĩaa. (Mko. 10:29, 30) Kwoou waendaa maũmbanonĩ ũteũtĩĩa, no ũtw’ĩke ĩthe wa Aklĩsto ta asu, kana inyia woo, mwana-a-inyia woo kana mwĩĩtu-a-inyia woo! Ũkasũanĩa kĩu nesa, we tyo ũkwona no kĩkwĩkĩe vinya ũtate ũndũ ũtonya ũkaendaa maũmbano onthe ũteũtĩĩa?

11. Kũthi maũmbanonĩ kũtũtetheeasya ata tũmũnenge Yeova kĩla kĩmwaĩle?

¹¹ Ĩla twathi maũmbanonĩ twĩthĩawa tũimũnenga Yeova kĩla kĩmwaĩle. Nũndũ Yeova nĩwe  Mũmbi witũ, nĩtwaĩle kũmũtaĩa, kũmũkatha, kũmũtũngĩa mũvea, na kũmũnenga ndaĩa. (Soma Ũvuan’yo 7:12.) Kwoou ĩla tũũvoya, ĩla tũkwina, na ĩla tũũneena ĩũlũ wa Yeova twĩ maũmbanonĩ, twĩthĩawa tũimũnenga kĩla kĩmwaĩlĩte vyũ, nakyo nĩ ũthaithi witũ. Nĩtwĩw’aa mũyo mũno kwona tũnengetwe mwanya wa kũmũtaĩa Ngai ũsu ũtwĩkĩte maũndũ maingĩ maseo ki.

12. Yeova ew’aa ata ĩla twaatĩĩa mwĩao wake wa kũthi maũmbanonĩ?

¹² O na nĩtwaĩlĩte kũmwĩw’a Yeova. Kwa ngelekany’o, atwĩaĩe kana tũyaĩlĩte kũeka kũmbana vamwe, na mũno mũno ĩvindanĩ yĩĩ ya mũminũkĩlyo. Ĩla twaatĩĩa mwĩao ũsu na ngenda, Yeova nĩwĩw’aa mũyo. (1 Yoa. 3:22) Nĩwonaa kĩthito kĩla twĩkĩaa nĩ kana tũthi maũmbano onthe, na ndakĩvũthasya.—Aevl. 6:10.

13, 14. Maũmbano matũtetheeasya ata tũmũthengeee Yeova na Yesũ?

¹³ Ĩla twathi maũmbanonĩ twĩthĩawa tũyony’a Yeova kana nĩtũkwenda kũmũthengeea na nĩtũkwenda kũmũthengeea Mwana wake. Maũmbanonĩ asu Mũmanyĩsya witũ Ũla Mũnene nũtũnengae motao aitũmĩa Ndeto yake, Mbivilia. (Isa. 30:20, 21) O na andũ ala mate Ngũsĩ mokaa maũmbanonĩ no masye: “Nĩ w’o Ngai e katĩ wenyu.” (1 Ako. 14:23-25) Yeova nũtongoeasya maũmbano maitũ aitũmĩa veva wake mũtheu, na maũndũ ala tũmanyĩaw’a vau methĩawa maumanĩte nake. Kwoou ĩla twĩ maũmbanonĩ twĩthĩawa tũmwĩthukĩĩsye Yeova, na nĩtwĩyoneaa ũndũ ũtwendete. Kyu nĩkĩtumaa tũmũthengeea.

¹⁴ Yesũ aisye atĩĩ: “Vala ve elĩ kana atatũ mombene syĩtwanĩ yakwa, nyie nĩ vo katĩ woo.” (Mt. 18:20) Mwolooto ũla wĩ ĩandĩkonĩ yĩu nũkonetye maũmbano maitũ. Nũndũ Klĩsto nĩwe mũtwe wa kĩkundi, nĩwe “ũendaa katĩ wa” ikundi sya andũ ma Ngai. (Ũvu. 1:20–2:1) Kwamba kũsũanĩa kĩu! Atĩ Yeova na Yesũ nĩmo methĩawa maitũlũlũmĩlya ĩla twĩ maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto! We wĩona Yeova ta wĩw’aa ata ĩla woona twĩ na wendi ũsu wa kũmũthengeea na kũthengeea Mwana wake?

15. Kũthi maũmbanonĩ kwonasya Ngai ata kana nĩtũkwenda kũmwĩw’a?

¹⁵ Kũthi maũmbanonĩ kwonanasya nĩtũkwete mbau ũla ũsumbĩki mũnene wa Ngai. O na kau Yeova nũtwĩaĩe tũendae maũmbanonĩ, ndatũlasimĩthasya tũatĩĩe mwĩao ũsu. (Isa. 43:23) Kwoou nithyĩ twaĩle kũmanya ũndũ tũkwĩka tũmwony’e tũmwendete mũno wĩana ata kuma ngoonĩ, na tũkwete mbau ũsumbĩki wake mũno wĩana ata. (Alo. 6:17) Kwa ngelekany’o, nĩtũtonya kũthing’ĩĩw’a nĩ mũnene witũ wĩanĩ tũtĩĩae maũmbano amwe nũndũ wa wĩa. O na ĩngĩ, nĩtũtonya kũvĩngwa nĩ silikalĩ na tũkewa nĩtũũkũnwa vainĩ, kana twovwe, kana o twĩkwe ũndũ mũthũkangu tweethĩwa tũmbanĩte tũthaithe. O na mavinda angĩ nĩtũtonya kũtatĩka twĩtanĩthye vandũ va kũthi maũmbanonĩ. Maũndũnĩ asu onthe no nginya twĩkũlye atĩĩ: ‘Twĩenda kũthũkũma ũũ?’ (Meko 5:29) Ĩla twatw’a kũkwata mbau ũla ũsumbĩki mũnene wa Yeova, tũtumaa ngoo yake ĩtana.—Nth. 27:11.

16, 17. (a) Twĩsĩ ata kana Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa nĩmonaa maũmbano me ma vata mũno? (b) Mwana-a-asa George Gangas aĩ na mawoni meva ĩũlũ wa maũmbano ma Kĩklĩsto?

¹⁶ Ĩtina wa kĩla kyama kyeekĩkie ĩvinda ya Vendekosito ya mwaka wa 33, Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa mayaaũmbana kwa kavinda na makaeka. Mbivilia yaĩtye kana “mekalaa malũlũmĩle momanyĩsyonĩ ma atũmwa, na mũambanĩ.” (Meko 2:42) Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “malũlũmĩle” yonanasya mũndũ wĩ na kĩthetheesyo, kana wĩthing’ĩĩsye mũno eanĩsye ũndũ ũla ũkwĩka. Nũndũ Aklĩsto asu ma mbee masumbĩkĩtwe nĩ  Lomi na nĩmavĩngawa nĩ atongoi ma ndĩni ya Kĩyuti, ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kwoo kũthi ũmbano. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, mayaaeka kũmbana vamwe.

¹⁷ O namo athũkũmi ma Yeova ĩvindanĩ yĩĩ yitũ nĩmonanĩtye kana nĩmonaa maũmbano ma Kĩklĩsto me ma vata. Kwa ngelekany’o, George Gangas, ũla waĩ wa Nzama Ĩla Ĩtongoesye kwa myaka mbee wa 22, aisye: “Kĩndũ kĩmwe kĩndanĩthasya mũno vyũ na kĩkambĩkĩa vinya nĩ kũmbana na ana-a-asa. Ethĩwa nĩvatonyeka, nendete kũvika Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ na ala mavika mbee, na ndyuma na ala mekuma mũthya. Nĩw’aa mũyo mũno ĩla ngũneena na andũ ma Ngai. Ĩla nĩ namo nĩw’aa nĩ mwĩanĩe na ta nĩ mũsyĩ, tũitanĩa mũuo ũla tũnengetwe nĩ Ngai.” Ongelete kwasya: “Wendi wakwa wa kuma ngoonĩ nĩ kũendaa maũmbanonĩ.”

18. We wĩthĩawa na woni mwaũ ĩũlũ wa maũmbano, na ũtw’ĩte kwĩka ata?

¹⁸ We wĩthĩawa na woni ta ũsu ĩũlũ wa kũmbana vamwe na ala angĩ nĩ kana ũmũthaithe Yeova? Ethĩwa vailyĩ ũu, tw’a vyũ kũmĩĩsya na kũendeea kwĩthĩwa na kĩthetheesyo kĩla wĩthĩawa nakyo kya kũthi maũmbanonĩ ũteũtĩĩa. Weeka ũu ũkoonany’a kana nũkwĩtĩkĩlana na Mũsumbĩ Ndaviti, ũla waisye atĩĩ: “Yeova, nĩnendaa vau vala ve nyũmba yaku.”—Sav. 26:8.