1. Nĩkĩ Yeova nĩwe Mũmbi ũla mũnene vyũ?

KWĨ Mwei wa 11, 2010, mũsyĩnĩ wa London, England, ve mũndũ weeyũmbanĩtye kũĩva ndola vakuvĩ milioni 70 athooe mbisũ ĩmwe yaseũvĩw’e China myakanĩ ya 1700. Kĩu kĩonany’a kana mũmbi wa syĩndũ sya yũmba no aseũvye kĩndũ kĩseo mũno na kya mbesa mbingĩ aitũmĩa kĩndũ kĩte mũo na kĩte kya thooa mũnene ta yũmba. Ĩndĩ vai mũmbi o na ũmwe wa syĩndũ sya yũmba ũtonya kwĩanana na Yeova. Mũthenya wa thanthatũ wa wũmbi ũkilyĩ kũthela, Ngai oosie “kĩtoo kya nthĩ [kana, yũmba]” akyũmba mũndũ mwĩanĩu weetawa Atamu na amũnenga ũtonyi wa kwĩthĩwa na nguma ta syake. (Mwa. 2:7) Nĩkyo kĩtumi mũndũ ũsu woombiwe na kĩtoo kya nthĩ na ũtaĩ na naĩ weetiwe “[mwana] wa Ngai.”—Luka 3:38.

2, 3. Nĩ kwa nzĩa yĩva tũtonya kwĩthĩwa na woni ta wa ala Aisilaeli meelilile?

² Ĩndĩ ĩla Atamu waleile kũmwĩw’a ũla wamũnengie thayũ, nĩwaekie kũtw’ĩka mwana wake. O na kũtw’ĩka nĩvaendie ũu, kuma ĩvinda yĩu nginya ũmũnthĩ nĩvethĩĩtwe “mũumbĩ mũnene” wa nzyawa sya Atamu ũla ũtw’ĩte kũlũmany’a na ũsumbĩki mũnene wa Ngai. (Aevl. 12:1) Nzyawa ila syĩ mũumbĩnĩ ũsu nimwĩnyivĩsye Ngai ũla wainengie thayũ, na kwa nzĩa ĩsu ikonany’a kana nĩwe inyuvĩte ailũngae na ayĩthĩwa Asa woo ĩndĩ ti Satani. (Yoa. 8:44) Ũĩkĩĩku ũsu  wasyo ũtũlilikanasya ndeto ila Isaia wawetie ĩũlũ wa Aisilaeli ala maĩ maneelila. Awetie ũũ: “Ame Yeova, nue Asa waitũ; ithyĩ twĩ yũmba, na nue mũmbi waitũ; na ithyonthe twĩ wĩa wa kw’oko kwaku.”—Isa. 64:8.

³ O ta ũu, ũmũnthĩ onthe ala mamũthaithaa Yeova nthĩnĩ wa veva na nthĩnĩ wa w’o nĩmethĩawa na wendi wa kwĩkala menyivĩtye. Monaa nĩ ndaĩa nene mũno kwoo kũmwĩta Yeova Ĩthe woo na kũmwĩnyivĩsya amalũnge. We nĩwĩkuaa ta yũmba yololo mokonĩ ma Ngai, yĩla yĩtonya kũmbwa na kũlũngwa nginya yĩtw’ĩke mũio mũseo na wa vata methonĩ make? Na nũtalaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku o ta yũmba yĩendeee kũmbwa na kũlũngwa nĩ Ngai? Kwaekai twone maũndũ atatũ meũtũtetheesya tũelewe ũndũ Yeova ũtethasya wĩa wake wa kũtũlũnga. Maũndũ asu nĩ aa: Ũndũ ũnyuvaa ala ũkũlũnga, nĩkĩ ũmalũngaa, na ũndũ ũmalũngaa.

4. Yeova anyuvaa ata ala ũkwenda kũmakusya kwake? Nengane ngelekany’o.

⁴ Ĩla Yeova wasisya andũ, ndakũlanasya na mũmbĩle woo. Asiasya ngoo syoo. (Soma 1 Samueli 16:7b.) Kĩu nĩkyoonekie nesa vyũ ĩla Ngai wambĩlĩlasya kĩkundi kya Kĩklĩsto. Anyuvie andũ aingĩ ala matonya kwĩthĩwa moonekaa mate ma vata masyaĩtw’e nĩ mũndũ, na ĩndĩ amakusya kwake na kwa Mwanae. (Yoa. 6:44) Ũmwe wa andũ asu eetawa Saulo. Saulo aĩ Mũvalisi, “mũumi wa Ngai, na mũthĩn’ya wa andũ, na kũmeka naĩ.” (1 Tim. 1:13) Ĩndĩ nũndũ Ngai ‘atataa ngoo,’ ndaaona Saulo ta yũmba yĩtesa kũmbwa kĩndũ kĩ vata. (Nth. 17:3) Ngai amũsisya oonie kana nũtonya kũmbaũmbwa na akalũngwa nginya akatw’ĩka mũio mwanake. O na eka ũu, oonie atonya kũtw’ĩka “mũio mũnyuve” nĩ kana akaumye ũkũsĩ “kwa Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ, na asumbĩ, na andũ ma mbaĩ ya Isilaeli.” (Meko 9:15) Angĩ Ngai woonie atonya kũmomba matw’ĩke mĩio ya “ndaĩa” maĩ anywi, ilaalai, na ing’ei. (Alo. 9:21; 1 Ako. 6:9-11) Ĩla andũ asu maendeeie kũkwata ũmanyi wa w’o wa Ndeto ya Ngai na malũlũmĩlya mũĩkĩĩo woo, nĩmanengie Yeova mwanya wa kũmalũnga.

5, 6. Kwĩtĩkĩla Yeova tawe Mũmbi witũ ũla ũtũlũngaa, kwaĩlĩte kũtuma twĩthĩwa na woni wĩva ĩũlũ wa (a) andũ ala me kĩsionĩ kĩla twĩkalaa? (b) ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ?

⁵ Kũmanya ũu kũtonya kũtũtethya ata? Kũĩkĩĩa kana Yeova e ũtonyi wa kũsoma ngoo sya andũ na kũkusya ala we mwene wanyuva moke kwake nĩkwaĩle kũtũsiĩĩa tũikasilĩle ala angĩ, methĩwe me kĩsionĩ kĩla twĩkalaa kana me kĩkundinĩ kitũ. Kwasũanĩa ngelekany’o ĩno ya Michael. Easya ũũ: “Ĩla andũ ma Ngũsĩ mesa kũka kwakwa ndyamatumũasya, na naendaa ngamatia vau ta ndanamona. Naĩ ngũlũ mũno. Ĩtina wa ĩvinda nĩnesie kũkomana na mũndũ waĩ na mũsyĩ, na mũsyĩ ũsu nĩnawendie nũndũ waĩ na mwĩkalĩle mũseo. Ĩndĩ mũthenya ũmwe nesie kũvatelemela mũno ĩla namanyie kaĩ ũsu waĩ mũsyĩ wa Ngũsĩ! Mwĩkalĩle ũsu woo mũseo watumie nenda kwĩthiana nĩmanye nĩkĩ namenete Ngũsĩ. Neethĩie kana nailyĩ ũu nũndũ wa kwaa ũmanyi na kũatĩĩa ngewa sya andũ, ĩndĩ ti nũndũ nĩneesĩ Ngũsĩ sya Yeova nesa.” Kwoou nĩ kana Michael amanye syo Ngũsĩ sya Yeova nĩ andũ ma mũthemba wĩva, nĩweetĩkĩlile kũmanyĩw’a Mbivilia. Mũthya nĩwesie kwĩtĩkĩla ũw’o na esa kũlika ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe.

⁶ O na ĩngĩ, kũmanya kana Yeova nĩwe ũtũlũngaa no kũtũtetheesye twĩthĩawe na woni mũseo ĩũlũ wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa. Ngai onaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa mailyĩ ta mĩio ĩendeee kũmbwa na kũlũngwa ĩndĩ ti ta mĩio yaminie kũmbwa. Ũu now’o we ũmonaa? Yeova no one ũndũ ngoo ya mũndũ ĩilyĩ, na no amanye mũndũ ũsu atonya kũalyũka akekala ata amũtetheesya. Kwoou Yeova ethĩawa na  woni mũseo ĩũlũ wa andũ na ndatindaa aatĩanĩe na mawonzu wĩsĩ makathela. (Sav. 130:3) No tũatĩĩe ngelekany’o yake kwa kwĩthĩawa na woni mũseo ĩũlũ wa athũkũmi make. O na ĩla ũkũlũnga ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ no tũtetheanĩsye nake kwa kũmatetheesya meke maendeeo. (1 Ath. 5:14, 15) Nĩkwĩthĩwa atumĩa nĩ ta “mĩthĩnzĩo” tũnengetwe, nĩmo maĩle kwĩthĩwa me ngelekany’o ĩla nzeo vyũ ũndũnĩ ũsu.—Aev. 4:8, 11-13.

7. Nĩkĩ we wonaa ũkany’o wa Yeova wĩ wa vata?

⁷ No kwĩthĩwa waaĩw’a mũndũ aitamũka kyuo ta kĩĩ: ‘Ndyoonaa vata wa ũkany’o ũla nanengawe nĩ asyai makwa nginya ĩla nameisye syana.’ Ĩla tweana nĩ laisi tũkona ũkany’o ũla twanengawa nĩwatwaĩle, o na nĩ laisi tũkambĩĩa kwĩthĩwa na woni ta ũla wa Yeova wa kana ũkany’o nĩ wonany’o wa wendo. (Soma Aevelania 12:5, 6, 11.) Nĩkwĩthĩwa Yeova nũtwendete ithyĩ ta twĩ syana syake, nĩwĩthĩawa na wũmĩĩsyo ĩla ũkũtũlũnga. Endaa twĩthĩwe oĩ, twĩkale twĩ atanu, na tũimwenda o tondũ ũtwendete. (Nth. 23:15) O na kau Atamu atiĩe nzyawa syake wĩkwatyo wa kwĩsa kũkw’a syĩ “syana sya ũthatu,” Yeova ndendaa tũkwatwe nĩ kĩu, o na ndew’aa mũyo ĩla tũũthĩna.—Aev. 2:2, 3.

8, 9. Yeova atũmanyĩasya ata ũmũnthĩ, na kĩsomo kĩu kĩkaendeea ata ĩvindanĩ yũkĩte?

⁸ Ĩla twaĩ “syana sya ũthatu” twaĩ na mwĩkalĩle mũthũku ũtamwendeeasya Ngai, o na mwĩkalĩle ũmwe twaĩ naw’o nĩ mwĩkalĩle ũtaĩle kũwetanĩw’a na mũndũ! Ĩndĩ nĩkwĩthĩwa Yeova nĩwatwosie atũlũnga, nĩtwaalyũkile twekala ta tũtena twa malondu. (Isa. 11:6-8; Ako. 3:9, 10) Na kwoou ĩvindanĩ yĩĩ Yeova ũendeee kũtũlũnga nĩtwĩthĩawa na mũuo ũla wumaa kwake. Twĩw’aa twĩ eanĩe na twĩ asũvĩĩku o na kau tũtwĩe nthĩ yĩ na andũ athe. Na eka ũu, nũndũ wa kwĩthĩwa twĩ na mũuo ũsu Ngai ũtũnengete, ala meanĩie mĩsyĩ yĩ andũ matendene na mate ngwatanĩo yu nĩmew’aa mũyo kwona me katĩ wa andũ mamendete kuma ngoonĩ. (Yoa. 13:35) O na nĩtũmanyĩĩtw’e ũndũ tũtonya kwony’a angĩ nĩtũmendete. Na ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana nĩtũmũmanyĩte Yeova na yu nĩtwonaa ũndũ ũtwendete.—Yak. 4:8.

⁹ Ĩla twĩlika nthĩ nzaũ nĩw’o tũkatanĩa nesa vyũ moathimo onthe ala mokanasya na mũuo wa Ngai. Tũkatanĩa mũno kwĩkala nthĩ ĩsu yĩ nzeo ĩsumbĩkĩtwe nĩ Ũsumbĩ wa Ngai. Ĩvinda yĩla nthĩ ĩno ĩkethĩwa ĩitw’ĩkĩthw’a nzaũ, Yeova akaendeea kũlũnga andũ na kũmamanyĩsya mũno ũndũ tũtesa kũsũanĩa. (Isa. 11:9) O na ĩngĩ, Ngai akatuma twĩthĩwa na ilĩko mbĩanĩu na mĩĩ ĩte na naĩ na kwoou tũkeethĩawa tũtonya kũkwatya nesa vyũ kĩla ũkũtũmanyĩsya, na tũkeethĩawa tũtonya kwĩka kwenda kwake tũteũvĩtya o na ĩmwe. Kwondũ wa kĩtumi kĩu tũikaaĩse kũeka kũmwĩnyivĩsya Yeova nĩ kana tũmũĩkĩĩthasye kana nĩtwonaa kũlũngwa nĩwe ta nzĩa ĩmwe ya kũtwony’a nũtwendete.—Nth. 3:11, 12.

10. Yesũ oonanisye ata kana aĩ na wũmĩĩsyo na ũĩ ta wa ũla Mũmbi Mũnene, Yeova?

¹⁰ O tondũ ndũĩka sya kũmba mbisũ syĩkaa, Yeova atũsisya nũmanyaa twĩ yũmba ya mũthemba wĩva, na kwondũ wa ũu aitũlũnga kwosana na ũndũ tũilyĩ. (Soma Savuli 103:10-14.) Asiasya kĩla ũmwe witũ e weka nĩ kana amanye wonzu wake wĩ va, ũtonyi wake wĩana ata, na ekĩte maendeeo akavika va. Woni ũla wĩthĩawa naw’o ĩũlũ wa andũ no ta ũla waĩ na Mwana wake ĩla waĩ kũũ nthĩ. Kwasũanĩa ũndũ Yesũ woosaa mawonzu ma atũmwa make, na mũno mũno ũla wonzu woo wa kwenda kũkananĩa nũũ mũnene katĩ woo. Takethĩwa nĩweethĩawa vo atũmwa asu maikananĩa ũndũ makananĩaa, we nũmatala ta andũ auu matonya kũlũngĩka? Yesũ we ndaamatala ta andũ matatonya kũlũngwa. Nĩweesĩ kana atũmwa make nĩ aĩkĩĩku na kwoou no malũngĩke amanenga ũtao mũseo,  amomĩĩsya, na moona ũndũ we mwene wekalaa enyivĩtye. (Mko. 9:33-37; 10:37, 41-45; Luka 22:24-27) Ĩtina, ĩla Yesũ wathayũũkiw’e na atũmwa asu metĩkĩw’a veva mũtheu, nĩmaekie kũtinda maisũanĩa nũũ mũnene katĩ woo. Vandũ va ũu mambĩĩe kũsũanĩa wĩa ũla Yesũ wamanengie.—Meko 5:42.

11. Ndaviti oonanisye ata kana we aĩ yũmba yololo, na tũtonya kwĩka ata nĩ kana twĩkale take?

¹¹ Kĩla Yeova ũtũmĩaa mũno mũno kũlũnga athũkũmi make ũmũnthĩ nĩ Ndeto yake, veva wake mũtheu, na kĩkundi kya Kĩklĩsto. Ndeto ya Ngai no ĩtũlũnge ethĩwa nĩtũũmĩsoma twĩ na kĩeleelo kĩseo, ethĩwa nĩtũũmĩvindĩĩsya, na tũimũkũlya atũnenge vinya wa kũmĩatĩĩa. Ndaviti aandĩkie ũũ: “Nĩkũlilikanaa nĩ ũkomonĩ wakwa, na kũsũanĩaa ũndũ waku mosyaĩĩsyonĩ ma ũtukũ.” (Sav. 63:6) Asyokie aandĩka: “Nĩngũtaĩa Yeova, ũla ũnengete ũtao; ĩĩ, ngoo yakwa nĩmanyĩasya mavinda ma ũtukũ.” (Sav. 16:7) Mĩsoa ĩsu yĩonany’a kana Ndaviti nĩwaekaa ũtao ũla Ngai ũkũmũnenga ũkalika ngoonĩ yake na ũilũnga mesilya make, o na ethĩwa mavinda amwe anengwa ũtao wĩ vinya kũatĩĩa. (2 Sam. 12:1-13) Ĩsu ti ngelekany’o nzeo mũno ya mũndũ waĩ na wĩnyivyo? We nũvindĩĩasya Ndeto ya Ngai na nũmĩekaa ĩlike ngoonĩ yaku? Nũkwona ta waĩlĩte kwongelanga kĩthito ũndũnĩ ũsu?—Sav. 1:2, 3.

12, 13. Yeova atũlũngaa ata aitũmĩa veva mũtheu na kĩkundi kya Kĩklĩsto?

¹² Veva mũtheu no ũtũlũnge kwa nzĩa syĩ kĩvathũkany’o. Kwa ngelekany’o, veva mũtheu no ũtũtetheesye tũkekala ta Klĩsto kwa kwĩthĩwa na ũla ũsyao wa veva wa Ngai. (Aka. 5:22, 23) Kĩlungu kĩmwe kya ũsyao ũsu nĩ wendo. Nĩtũmwendete Ngai na nĩtwĩthĩawa na mea ma kũmwĩw’a na ma kwenda atũlũnge nũndũ nĩtwĩsĩ kana mĩao yake ti mĩito. O na ĩngĩ veva mũtheu no ũtũnenge vinya wa kwĩsũvĩa tũikaw’e nĩ nthĩ na veva wayo mũthũku. (Aev. 2:2) Kwa ngelekany’o, ĩvinda yĩla mũtũmwa Vaulo waĩ wa mũika nĩwatavĩtwe vyũ nĩ veva ũla waĩ na atongoi ma ndĩni ya Kĩyuti. Ĩndĩ esie kũandĩka ndeto ii: “Nĩndonya maũndũ onthe nthĩnĩ wake ũla ũndonyethasya.” (Avi. 4:13) Kwoou o tondũ Vaulo weekaa, nĩtũendeee kũvoya tũnengwe veva mũtheu. Yeova ndesa kũvũthĩĩsya kwĩsũvana kwa ala auu.—Sav. 10:17.

¹³ O na ĩngĩ, nĩ kana Yeova alũnge kĩla  ũmwe witũ, nũtũmĩaa kĩkundi kya Kĩklĩsto na atumĩa ma kĩkundi. Kwa ngelekany’o, ethĩwa atumĩa nĩmamanya kana twĩ na wonzu mũna, nĩmatataa kũtũnenga ũtao, ĩndĩ maitũnengae ũtao umanĩte na ũĩ wa mũndũ. (Aka. 6:1) Nũndũ me wĩnyivyo, nĩmamwĩkwatasya Ngai na makamũvoya amanenge ũĩ na ũmanyi. Na ĩndĩ kwosana na mboya syoo, nĩmekaa ũkunĩkĩli Ndetonĩ ya Ngai na mavukunĩ maitũ nĩ kana makwate ũvoo ũtonya kũtũtethya. Maũvoo ala makwata matumaa matũnenga ũtao ũla ũtwaĩle vyũ. Kwoou makesa kũka maũnenge ũtao mũseo, ta kwa ngelekany’o ĩũlũ wa mwĩkĩĩle waku, we no ũwose ta nzĩa ya Ngai ya ũkwony’a kana nũkwendete? Ũkawĩtĩkĩla kwa nzĩa ĩsu wonany’a kana ũilyĩ ta yũmba yololo yĩ mokonĩ ma Yeova, na kana nĩwĩyũmbanĩtye kũlũngwa ũtetheke.

14. O na kau Yeova e ũkũmũ ĩũlũ witũ ta twĩ yũmba, onanasya ata kana nũnengete ndaĩa ũthasyo witũ?

¹⁴ Kũmanya ũndũ Ngai ũtũlũngaa nĩkũtonya kũtũtetheesya twĩkalany’e nesa na Aklĩsto ala angĩ na kũitũtetheesya twĩthĩwe na woni mũseo ĩũlũ wa andũ ala me kĩsionĩ kitũ, vamwe na amanyĩw’a maitũ ma Mbivilia. Ĩvinda ya andũ ala mawetetwe Mbivilianĩ, mũmbi amina kwĩnza yũmba ve ũndũ weekaa atanamba kũyĩtũmĩa. Mbee ambaa kũseũvya mũthanga ũsu wa yũmba kwa kwĩka maũndũ ta kũvula tũvila tw’onthe na twĩndũ tũngĩ tũla twĩ yũmbanĩ yĩu. Ũu now’o Ngai wĩkanaa na andũ ala me na wendi wa kũlũngwa. Ambaa kũmombany’a nĩ kana ese kwambĩĩa kũmalũnga. Ndamalasimĩthasya meke moalyũku, ĩndĩ ekaa kũmony’a myolooto yake nĩ kana ĩmatetheesye kũthesya mwĩkalĩle woo na kwĩka moalyũku kwa ngenda yoo.

15, 16. Amanyĩw’a ma Mbivilia monanasya ata kana nĩmekwenda Yeova amalũnge? Nengane ngelekany’o.

¹⁵ Sũanĩa ngelakany’o ya mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Tessie, ũla wĩkalaa Australia. Mwĩĩtu-a-asa ũla weemanyĩisye Mbivilia nake aisye ũũ: “Tessie eetĩkĩlile ũw’o mĩtũkĩ. Ĩndĩ nde maendeeo waaĩka meana ũndũ, o na ndaakinya maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto! Kwoou ĩtina wa kũvoya mũno nĩnavangie kũeka kwĩmanyĩsya nake. Ĩndĩ nakililye neeka ũtwi ũsu oou veekĩka ũndũ wa ũsengy’a. Mũthenya ũla navangĩte kana nĩw’o wa mũthya vyũ kũmũmanyĩsya, Tessie nĩwavuanisye kĩla kyaĩ ngoonĩ yake. Ambĩie kana eew’aa ta mwangangany’a nũndũ nĩwendete kũtha kalata. Ĩndĩ yu nĩwatw’ĩte kũekana na kĩmanyĩo kĩu vyũ.”

¹⁶ Ĩtina wa kavinda kanini Tessie nĩwambĩĩe kũthi maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto na kũvĩndũa mwĩkalĩle wake wĩkale wa Kĩklĩsto, o na kau nĩwathekeeawa mũno nĩ aka ala watindanasya namo mbeenĩ. Mwĩĩtu-a-asa ũsu asyokie asya: “Tessie nĩwesie kũvatiswa na esa kũtw’ĩka vainia wa kĩla ĩvinda, o na kũtw’ĩka aĩ na syana nini.” Kwoou nĩ w’o ki kana ĩla amanyĩw’a ma Mbivilia mambĩĩa kwaĩlya mwĩkalĩle woo nĩ kana mamwendeesye Ngai, o nake nĩwambĩĩaa kũmathengeea na kũmalũnga matw’ĩke mĩio mĩseo ki ya kwendeesya.

17. (a) Nĩ kyaũ kĩkwendeeasya mũno wasũanĩa kana Yeova nĩwe ũkũlũngaa? (b) Twĩneenea maũndũ meva ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe?

¹⁷ Kũvika o na ũmũnthĩ kwĩ andũ aingĩ matũmĩaa syaa syoo kũmba mbisũ na syĩndũ ingĩ mbanake. O ta ũu, Mũmbi witũ nũtũtetheeasya newe mwene e na wũmĩĩsyo, akatũlũnga na motao make asyaĩĩsye ũndũ tũkwĩka. (Soma Savuli 32:8.) We mwene nĩwonaa Yeova akũsyaĩĩsye nĩ kana akũlũnge? We nĩwonaa wĩ mokonĩ ma Yeova aikũlũnga? Ethĩwa nĩwĩkaa ũu, nĩ nguma ingĩ syĩva itonya kũũtetheesya wĩkalae wĩ yũmba yololo yĩtonya kũmbwa nĩ Yeova? Nĩ maũndũ meva waĩle kwĩvetangana namo nĩ kana ndũkese kwĩkala yũmba yũmũ yĩtombĩka? Namo asyai matonya kũtetheanĩsya na Yeova ata nĩ kana malũnge syana syoo? Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe nĩyĩũsũngĩa makũlyo asu.