1, 2. (a) Ĩandĩko ya Isaia 60:22 yĩanĩĩte ata ĩvindanĩ yĩĩ ya mũminũkĩlyo? (b) Kĩlungu kya ũseũvyo wa Yeova kya kũũ nthĩ kĩ na mavata meva ũmũnthĩ?

MBIVILIA yathanie ũũ: “Ũla mũnini akatw’ĩka ngili, na ũla mũnini akeethĩwa mbaĩ yĩ vinya.” (Isa. 60:22) Wathani ũsu nũendeee kwĩanĩa mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Mwakanĩ wa ũthũkũmi wa 2015, kũnaĩ na atavany’a ma Ũsumbĩ 8,220,105 me kĩthito nthĩ yonthe! Kalungu ka mũthya ka wathani ũsu nĩkaĩle kũkiita kĩla Mũklĩsto nũndũ Yeova aĩtye ũũ: “Nyie, Yeova, ngakalaata ũndũ ũsu ĩvinda yaw’o.” Ĩla ndeleva wambĩĩa kũsembethya ngalĩ, ala makuĩtwe maileaa kũmanya ngalĩ ĩsu nĩsembete. O ta ũu ithyĩ nĩtũmanyĩte kana wĩa wa kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a nĩwambĩĩe kũkalaatwa. Ĩndĩ we a vaku wĩkĩte ata nĩ kana ũtetheesye wĩa ũsu? Nĩwĩkĩte ũndũ ũtonya nĩ kana wĩthĩwe mũtavany’a wĩ kĩthito? Ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ nĩmaendeee kũkũlya matw’ĩke mavainia ma kĩla ĩvinda kana mavainia atetheesya. Ithyĩ tyo twĩw’aa mũyo ĩla andũ aingĩ meeyumya kũthi kũtavany’a kũla kwĩ vata mũnene wa atavany’a kana meeyumya kũtetheesya o wĩa ũngĩ ũseũvyonĩ wa Yeova?

² O na ũu wĩ o vo, nĩtwonete kana ve vata mũnene wa atavany’a aingangĩ ma Ũsumbĩ. Kĩla mwaka ikundi ta 2,000 nĩsyambĩĩaw’a.  Vakatw’ĩkĩka kĩla kĩkundi kyambĩĩw’a kyaĩle kwĩthĩwa na atumĩa 5, vethĩwa vayendeka atetheesya ma kĩkundi 10,000 matw’ĩkae atumĩa kĩla mwaka. Ũu nĩ kwonany’a kana ana-a-asa ngili mbingĩ methĩwa mayendeka meke maendeeo nĩ kana matw’ĩke atetheesya ma kĩkundi. O na mbee wa ũu, twĩthĩwe twĩ ana-a-asa kana twĩ eĩtu-a-asa, nĩtwaĩle ‘kũthangaaa mũno mavinda onthe wĩanĩ wa Mwĩaĩi.’—1 Ako. 15:58.

3, 4. Nĩ kyaũ kyendekaa ngalĩkonĩ ĩ yaku nĩ kana wĩke maendeeo?

³ Soma 1 Timotheo 3:1. Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “eenda” yonanasya kũtata kwĩtũlĩĩlya ũvikĩle kĩndũ kĩ ĩũlangũ wa vala ũtonya kũvikĩla. Mũtũmwa Vaulo atũmĩie ndeto ĩsu ayonany’a kana kwĩka maendeeo ma kĩ-veva nĩkwendaa kĩthito. Kwasũanĩa mwana-a-asa ũkwendeew’a nĩ kwĩka maendeeo kĩkundinĩ kyoo. No ethĩwe yu ate mũtetheesya wa kĩkundi ĩndĩ aimanya kana nĩwaĩle kũtata ethĩwe na nguma nzeango sya Kĩklĩsto. Na kwoou mbee vyũ aitw’a kwĩkĩa kĩthito nĩ kana atw’ĩke mũtetheesya wa kĩkundi. Na ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda nũtonya kwambĩĩa kwendeew’a nĩ kũtw’ĩka mũtumĩa wa kĩkundi. Kwa ũkuvĩ, no nginya mwana-a-asa ũsu ekĩe kĩthito kingĩ eanĩsye nguma ila syendekaa nĩ kana avikĩĩe ianda isu syonthe.

⁴ O ta ũu, ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala me na mea ma kũtw’ĩka mavainia, kũthũkũma Mbetheli, kana kũtetheesya kwaka Nyũmba sya Ũsumbĩ, nĩmaĩle kwĩkĩa kĩthito nĩ kana meanĩsye mĩvango yoo. Kwoou ekai twone ũndũ Ndeto ya Ngai ĩtwĩkĩĩte vinya ithyonthe twĩke maendeeo ũthaithinĩ wa w’o.

5. Andũ ma mũika matonya kũtũmĩa vinya woo ata ũthũkũminĩ wa Ũsumbĩ?

⁵ Andũ ma mũika me vinya wa kwĩka maũndũ maingĩ ũthũkũminĩ wa Yeova. (Soma Nthimo 20:29.) Ana-a-asa amwe ma mũika mathũkũmaa Mbetheli nĩmatetheeasya wĩa wa kũtumbĩthya na kũkwatany’a Mbivilia na mavuku angĩ. Namo ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ ma mũika nĩmatetheeasya wĩa wa kwaka na kũtũngĩĩa Nyũmba sya Ũsumbĩ. Eka ũu, ĩla mĩisyo yaumĩla andũ ma mũika nĩmatetheanĩasya na ana-a-asa angĩ me na ũmanyi kũnengane ũtethyo ũla ũkwendeka. Na mavainia aingĩ ma mũika nĩmatetheeasya kũtavya ũvoo mũseo andũ ala maneenaa kĩthyomo kya kĩsio kĩla maĩ, kana o angĩ maneenaa kĩthyomo kĩngĩ kĩeni.

6-8. (a) Mũndũ ũmwe wa mũika avĩndũie ata woni wake ĩũlũ wa ũthũkũmi wa Ngai, na kweethĩiwe ata? (b) Ũtonya kwĩka ata nĩ kana ‘ũsame ũsisye kana Yeova nĩ mũseo’?

⁶ Nĩvatonyeka ũkethĩwa wonaa ve vata mũnene wa kwĩyumya ũmũthũkũme Ngai na ngoo yonthe. Ĩndĩ nata ũkethĩwa wĩw’aa tondũ mwana-a-asa ũmwe wĩtawa Aaron weew’aa navu ĩtina? O na kũtw’ĩka aeiwe nĩ asyai Ngũsĩ, ĩvinda yĩmwe aisye atĩĩ: “Ve ĩvinda new’aa kũthi maũmbano na ũtavany’a kwĩ ũtulu.” Ĩvindanĩ yĩu aĩ na mea ma kũmũthũkũma Ngai na ũtanu ĩndĩ asaanĩaw’a nĩkĩ ũte na ũtanu ũsu. Kwoou nĩ ĩtambya yĩva woosie?

⁷ Aaron nĩweekie mũvango mũseo wa kũsomaa Mbivilia, kwĩyũmbanĩsya maũmbano, na kũsũngĩa ĩla wĩ maũmbanonĩ. O na nĩwambĩĩe kũvoyaa ateũtĩĩa. Ĩla wambĩĩe kũmwenda Yeova mũno, nĩw’o wambĩĩe kwĩka maendeeo ma kĩ-veva. Kuma ĩvindanĩ yĩu Aaron nũtanĩĩte kũtavany’a e vainia, kũthũkũma na angĩ wĩanĩ wa kũnengane ũtethyo ĩla kwaumĩla mĩisyo, na kũtavany’a nthĩ ĩngĩ. Yu Aaron athũkũmaa Mbetheli na nĩ mũtumĩa wa kĩkundi. Ew’aa ata nũndũ wa maũndũ ala yu wĩanĩĩtye? Aĩtye atĩĩ: “‘Nĩnĩsamĩte ngona kana Yeova nĩ mũseo.’ Nũndũ nũngathimĩte mũno, nĩw’aa ve ũndũ naĩle kũmwĩka na nũndũ wa ũu nĩnĩmũthũkũmaa mũnango. Kĩu nĩkĩndeteae moathimo maingangĩ.”

⁸ Mũandĩki wa Savuli aisye atĩĩ: “Ala mamũmanthaa Yeova matikaĩwa nĩ kĩndũ kĩseo o na kĩva.” (Soma Savuli 34:8-10.) Vate nzika, Yeova ndasonokasya ala mamũthũkũmaa na kĩthito. Ĩla tweeka kyonthe kĩla tũtonya ũthũkũminĩ wa Yeova, twĩthĩawa ‘tũisama tũsisye kana nĩ mũseo.’ Na ĩla twamũthaitha Ngai na ngoo yonthe, nĩtũkwataa ũtanu ũte maela.

9, 10. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata twĩthĩwe na veva wa ‘kweteela’?

⁹ Ĩvindanĩ yĩla ũendeee kwĩkĩa kĩthito wĩanĩsye mĩvango yaku, nũseo ũkethĩwa na veva wa ‘kweteela.’ (Mika 7:7) Kĩla ĩvinda Yeova nũtetheeasya athũkũmi make aĩkĩĩku, o na kau nũtonya kũeka ĩvinda yĩvĩte matakwata ianda ila mekwenda, kana akaeka mekale nginya ĩla maũndũ moo meseũva. Kwa ngelekany’o, ĩla wamwathie Avalaamu mwana, yaĩ no nginya Avalaamu ethĩwe na mũĩkĩĩo na wũmĩĩsyo. (Aevl. 6:12-15) O na kau Avalaamu nĩweeteelile myaka mingĩ Isaka ayĩsa kũsyawa, ndaakw’a ngoo nake Yeova ndaamũsonokya.—Mwa. 15:3, 4; 21:5.

¹⁰ Kũmĩĩsya kũi laisi. (Nth. 13:12) Tũkatindĩa kũsũanĩa mũno ĩũlũ wa ianda ila twendaa tũnengwe, no tũkw’e ngoo vyũ. Vandũ va ũu, nũseo tũkatũmĩa ĩvinda yitũ kũtata kwĩthĩwa Aklĩsto aseango me na nguma ila itonya kũtũtetheesya tũvikĩĩe kĩanda kĩna kĩkundinĩ. Ekai twone maũndũ atatũ matonya kũtũtetheesya twĩke ũu.

11. Nĩ nguma syĩva tũtonya kwĩkĩa kĩthito twĩthĩwe nasyo, na nĩkĩ nĩ sya vata?

¹¹ Tata wĩthĩwe na nguma ila syaĩle. Ĩla twasoma Ndeto ya Ngai na twamĩsũanĩa, nĩtũkwataa ũĩ, ũmanyi, kĩlĩko, na nĩtũmanyaa kũsila katĩ. Nĩ ũndũ wa vata mũno ala matongoetye ũthaithinĩ wa w’o makethĩwa na  nguma ta isu. (Nth. 1:1-4; Tito 1:7-9) O na ĩngĩ ĩla tũũsoma mavuku maitũ, nĩtũmanyaa woni wa Ngai ĩũlũ wa maũndũ me kĩvathũkany’o. Kĩla mũthenya nĩtũkomanaa na maũndũ makonetye kwĩtanĩthya, mĩkĩĩle ya ngũa na kwĩyanakavya, mĩtũmĩĩle ya mbesa, na kwĩkalany’a na andũ angĩ. Ĩndĩ twaatĩĩa kĩla tũkwĩmanyĩsya Mbivilianĩ, twĩthĩawa tũtonya kwĩka motwi meũmwendeesya Yeova.

12. Tũtonya kwonany’a ata kana no twĩkwatw’e kĩkundinĩ?

¹² Onany’a kana wĩ mũndũ ũtonya kwĩkwatw’a. Twĩthĩwe twĩ ana-a-asa kana twĩ eĩtu-a-asa, no nginya twĩke ũndũ tũtonya twĩanĩsye kĩanda kĩla twanewa ũseũvyonĩ wa Yeova. Kwa ngelekany’o, ĩla Neemia waĩ ngavana nĩwoonie ve na vata wa kũnyuva amwe andũnĩ ma Ngai nĩ kana amanenge mawĩa mana. Ĩndĩ anyuvie aaũ? Anyuvie ala mamũkĩaa Ngai, maĩ kĩthito, na maĩ ma kwĩkwatw’a. (Nee. 7:2; 13:12, 13) O na ũmũnthĩ “veendwa asũvĩinĩ, mũndũ oneke e kĩthito.” (1 Ako. 4:2) Kĩthito kitũ kya kwĩka maũndũ maseo kĩilea kwoneka.—Soma 1 Timotheo 5:25.

13. Ũtonya kũatĩĩa ata ngelekany’o ya Yosevu ĩla angĩ makwĩka ũndũ ũtaĩle?

¹³ Eka Yeova aũtetheesye. Ũtonya kwĩka ata ĩla angĩ makwĩka ũndũ ũtaĩle? Nũtonya kwosa ĩtambya na mĩtũkĩ nĩ kana waĩlye maũndũ. Ĩndĩ mavinda amwe kwĩtetea mũno kwĩkaa kwananga maũndũ. Kwasũanĩa ngelekany’o ya Yosevu. Ana-a-ĩthe nĩmamũthĩnisye mũno ĩndĩ we ndaaĩkalya ũthatu ngoonĩ yake. Ĩtina wa ĩvinda Yosevu nĩwailĩĩlwe ũvũngũ na oovwa vate kĩtumi. Ĩndĩ o na vailyĩ oou, nĩwamwĩkwatisye Yeova amũtongoesye ĩvindanĩ yĩu waĩ na thĩna. Kweethĩiwe ata? Mbivilia yaĩtye “ndeto ya Yeova nĩyamũtatie,” kana kwa ndeto ingĩ, nĩyamũtetheeisye atw’ĩka mũndũ mũseango. (Sav. 105:19) Ĩla matatwa asu mesie kũthela, Yosevu aĩ atonya kũnewa kĩanda kya mwanya. (Mwa. 41:37-44; 45:4-8) Ĩla wakwatwa nĩ maũndũ metu voyaa Ngai aũnenge ũĩ na vinya, na ĩla ũũneena na kwĩka maũndũ tata kwĩthĩwa wĩ mũuu. Vate nzika, Yeova akaũtetheesya.—Soma 1 Vetelo 5:10.

14, 15. (a) Nĩkĩ ve vata wa kũsisya nesa ũndũ tũtavanasya? (b) Ũtonya kwĩka ata ĩla maũndũ kĩsionĩ kyenyu mavĩndũka? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 20 na ĩsandũkũ yĩla yĩ na kyongo, “ We no Wende Kũtata Nzĩa Ĩngĩ ya Kũtavany’a?”)

¹⁴ Vaulo athangaaisye Timotheo na ndeto ii: “Ĩthĩwa wĩ mũthangaau kũsoma, kũtaa, na kũmanyĩsya. Ĩsũvĩe mwene, vamwe na momanyĩsyo maku.” (1 Tim. 4:13, 16) Vaulo aiandĩka ndeto isu Timotheo aĩ akwatie ũmanyi wĩanĩ wa kũtavany’a ũvoo wa Ũsumbĩ. Ĩndĩ ũtavany’a wake wesaa kwĩthĩwa wĩ mũseango ‘asũvĩa’ momanyĩsyo make, kana kwa ndeto ingĩ, asisya nesa ũndũ wamanyĩasya. Andũ no mamwĩthukĩĩasya ĩndĩ ndaaĩle kwĩanĩwa nĩ ũu. Nĩ kana aendeee kũmakiita ngoo, aaĩle kũvĩndũa nzĩa syake sya kũtavany’a syosane na mavata ma andũ ala ũkũtavya. O ta ũu, ithyĩ atavany’a ma ũvoo wa Ũsumbĩ nĩtwaĩle kwĩka ũu.

¹⁵ Mavinda maingĩ ĩla tũũtavany’a nyũmba na nyũmba tũyĩthĩaa ene. O na isionĩ ingĩ tũyĩtĩkĩlaw’a kũlika nyũmbanĩ imwe. Ethĩwa maũndũ asu nĩmethĩawa kĩsionĩ kyenyu, wĩona ata ũkatata kũtũmĩa nzĩa ingĩ sya kũtavany’a ũvoo mũseo?

16. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũkwate mosyao maseo ĩla tũũtavany’a kũla kwĩthĩawa andũ aingĩ?

¹⁶ Kũtavany’a kũla kwĩthĩawa andũ aingĩ nĩ nzĩa ĩmwe nzeo vyũ ya kũnyaĩĩkya ũvoo mũseo. Aingĩ ma Ngũsĩ sya Yeova nĩmakwatĩte mosyao maseo kwa kũtavany’a kũndũ ta kũu. Nĩmamanthaa ĩvinda ya kũtavany’a isesenĩ sya ngalĩ ya mwaki, iwanzanĩ sya ngalĩ, masokonĩ, kũla kũthũmũĩlaa andũ, na kũndũ kũngĩ ta kũu kwĩ andũ aingĩ. Mũtavany’a no atũmĩe kĩlĩko akamanya ethĩwa eambĩĩsya ũneenany’a na mũndũ ũngĩ kwa kũweta ũvoo mũna ũwetiwe mĩvĩanĩ ya maũvoo, kũweta ũndũ mũseo ĩũlũ wa syana syake,  kana eĩka o kũmũkũlya ĩkũlyo ĩũlũ wa wĩa wake. Ĩvindanĩ yĩu maendeee kũea ngewa, mũtavany’a ũsu no awete ũndũ ũkonetye Maandĩko na aimũkũlya woni wake. Mavinda maingĩ ũsũngĩo ũla ũkũnengwa nũtumaa maendeea kũneenea Mbivilia mũnango.

17, 18. (a) Ũtonya kwĩka ata nĩ kana wĩthĩwe na ũkũmbaũ wa kũtavany’a kũla kwĩ wingĩ wa andũ? (b) Kũsũanĩa wendi ũla Ndaviti waĩ naw’o wa kũmũtaĩa Yeova kũtonya kũũtetheesya ata ĩla wĩ ũtavany’a?

¹⁷ Ethĩwa nũemawa nĩ kũtavany’a kũla kwĩ andũ aingĩ, ndũkakw’e ngoo. Kwasũanĩa ngelekany’o ya vainia ũmwe umĩte New York City wĩtawa Eddie. Eddie nĩwakĩaa kũneena na andũ vandũ ve wingĩ. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, nĩwakwatie ũkũmbaũ. Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye? Aĩtye ũũ: “Ĩla ngwĩka ũthaithi wa mũsyĩ nĩ na kĩveti kyakwa, nĩtũmanthaa ũndũ tũtonya kũtũmĩa nzĩa syĩ kĩvathũkany’o ĩla tũũsũngĩa ala matũvĩnga na angĩ me na mawoni me kĩvathũkany’o. O na nĩtũkũlasya atavany’a angĩ ũndũ tũtonya kwĩka.” Yu Eddie nĩwĩthĩawa na mea ma kũtavany’a kũla kwĩ andũ aingĩ.

¹⁸ O ũndũ ũendeee kũkwata ũmanyi na ũkũmbaũ wĩanĩ wa kũtavany’a ũvoo mũseo, now’o angĩ makona maendeeo maku. (Soma 1 Timotheo 4:15.) O na eka ũu, ũkamũtaĩa Ĩthe witũ wa ĩtunĩ o tondũ Ndaviti weekie. Aisye atĩĩ: “Ngamũtaĩaa Yeova mavinda onthe: ndaĩa syake ikeethĩwa kanyw’anĩ wakwa mavinda onthe. Thayũ wakwa ũkekathĩĩaa nthĩnĩ wa Yeova: ala auu makeew’a ũu, na makatana.” (Sav. 34:1, 2) Na nĩvatonyeka nũndũ wa kĩthito kyaku kya kũtavany’a, ala auu maketĩkĩla ũthaithi wa w’o na maitana kũthaitha vamwe naku.

19. Nĩkĩ mũthũkũmi mũĩkĩĩku wa Yeova waĩle kwĩthĩwa e mũtanu o na ethĩwa nũkwatĩtwe nĩ maũndũ momũ?

¹⁹ Ndaviti ainie ayasya: “Mawĩa maku onthe makakũtũngĩaa mũvea, ame Yeova; na atheu maku makakũtaĩaa. Makawetaa ndaĩa ya ũsumbĩ waku, na kũneenaa ũndũ wa vinya waku; nĩ kana mamanyĩthye ana ma andũ meko make me ũtonyi, na ndaĩa ya ũnene wa ũsumbĩ wake.” (Sav. 145:10-12) Ndeto isu syake syĩonany’a woni wa athũkũmi onthe aĩkĩĩku ma Yeova. Ĩndĩ nata ũkethĩa ũwau kana ũkũũ nũtumĩte ũolanga kĩthito kyaku kya kũtavany’a? Lilikanaa kana ĩla watavya ala maendeee kũũsũvĩa na ala angĩ me vakuvĩ naku ũvoo mũseo, wĩthĩawa ũimũkumya Ngai witũ mũnene. Na ethĩwa wovetwe nũndũ wa mũĩkĩĩo waku, no kwĩthĩwa ĩla vaumĩla mwanya ũtavasya angĩ ũla w’o, na kĩu nĩkĩmũtanĩthasya Yeova. (Nth. 27:11) O na ĩngĩ, Yeova nũtanaa mũno ĩla twalũmany’a na mĩvango yitũ ya kũmũthaitha o na ethĩwa amwe ma mũsyĩ witũ ti Ngũsĩ. (1 Vet. 3:1-4) Kwoou o na ũkethĩwa mathĩnanĩ manenevete ata, nĩ ũndũ ũtonyeka ũkamũkumya Yeova na ũyĩka maendeeo.

20, 21. Ethĩwa nũnengetwe ianda mbingangĩ ũseũvyonĩ wa Yeova, ũtonya ata kwĩthĩwa ũathimo kwa ala angĩ?

²⁰ Nĩ w’o vyũ kana Yeova akakũathimaa waendeea kwĩka maendeeo. Kwa ngelekany’o, ũkavĩndũa mĩvango yaku o vanini, no ũkwate mwanya mũnenange wa kũtavya ala mate na wĩkwatyo ĩũlũ wa ũw’o wa vata kuma kwa Ngai. O na ĩngĩ kĩthito kyaku kya kwĩka maendeeo na kwĩyumya kwaku ũmũthũkũme Ngai nĩkũtonya kũetee ana-a-asa ala angĩ moathimo maingĩ. Na nũndũ wa kũthũkũma kĩkundinĩ wĩnyivĩtye, ala angĩ mamwendete Yeova makakwenda mũno na mayĩũkwata mbau.

²¹ Twĩthĩwe tũthũkũmĩte Yeova kwa myaka mingĩ kana o kwa ĩvinda ya myei mĩvũthũ, ithyonthe no twĩke maendeeo ũthaithinĩ wa w’o. Ĩndĩ ala mamũthũkũmĩte Yeova ĩvinda ĩasa matonya ata kũtetheesya ala eũ meke maendeeo? Ĩkũlyo yĩu nĩyo yĩneenewe ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe.