1, 2. No nginya athũkũmi ma Yeova mang’ang’ane na maũndũ meva?

KUMA ĩvindanĩ ya Aveli kũvika ĩvindanĩ yĩĩ yitũ, athaithi ala aĩkĩĩku ma Yeova methĩĩtwe maing’ang’ana mũno. Mũtũmwa Vaulo aandĩkĩie Aklĩsto Aevelania ĩũlũ wa ũndũ ‘moomĩĩsye ũkĩlany’onĩ mũnene wa mathĩna’ nĩ kana Yeova amende na aimaathima. (Aevl. 10:​32-​34) O na Vaulo aelekanisye kũng’ang’ana kũla Aklĩsto mang’ang’anaa na kĩthito kĩla athaũki Akiliki ma tene meekĩaa ĩla meũsindana mathaũnĩ ta ma kũsemba, kũsindana vinya, na ma ngundi. (Aevl. 12:​1, 4) Ũmũnthĩ twĩ masindanonĩ ma kũkwata thayũ, na ala tũsindanaa namo methĩawa mayenda kũtwelelũkya, kũtũtulya, kũtũvalũkya, kũtũvena ũtanu witũ, na kũtũvĩngĩĩsa nĩ kana tũikaakwate mũthĩnzĩo ũla twathĩtwe.

² Mbee vyũ, nĩtũkĩlanasya vinya na Satani na nthĩ ĩno yake nthũku. (Aev. 6:​12) Kwoou nĩ ũndũ wa vata mũno tũleane na “ngome syĩ vinya” sya nthĩ ĩno. Isu nĩ ta mawoni mayo mataĩle, momanyĩsyo mayo, mĩtuo mĩthũku ta ũlaalai, kũtũmĩa mbakĩ, kũtũmĩa naĩ ndawa sya kũmila, na ũthengi. Na no nginya tũendeee kũkitana na mawonzu ala twĩ namo vamwe na kũkw’a ngoo.​—2 Ako. 10:3-6; Ako. 3:5-9.

3. Ngai atũmanyĩasya ata nĩ kana tũkite amaitha maitũ?

³ Ĩkũlyo nĩ atĩĩ: Nĩvatonyeka tũkasinda masindanonĩ asu metete ũu? Nĩvatonyeka, ĩndĩ no nginya tũkite mũno. Mũtũmwa Vaulo eeyĩelekanilye na mũndũ wĩ ĩthaũnĩ ya ngundi asya: “Nĩkasya ngundi, ndeũkũna vathei.” (1 Ako. 9:​26) Mũndũ ayũkita kaũ wa ngundi na ũngĩ atataa ũndũ ũtonya nĩ kana amũsinde. O ta ũu Aklĩsto mayaĩle kũnenge amaitha moo mwanya. Yeova nũtũmanyĩasya na akatũtetheesya ĩla tũkũkita kaũnĩ ũũ witũ. Ndetonĩ yake nũtũnengete motao matonya kũtũtetheesya tũikasye thayũ. O na ĩngĩ nũtũtethasya aitũmĩa mavuku maeleetye Mbivilia, maũmbano ma kĩkundi, vamwe na maũmbano manene. We nũatĩĩaa kĩla weemanyĩsya? Ũkalea kwĩka ũu wĩthĩwa ‘ũikũna vathei’ vandũ va kũkũna mũmaitha waku.

4. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũikasindwe nĩ ũthũku?

⁴ Amaitha maitũ nĩmatonya kũtũkita ĩla tũtataĩĩe na maitũvalũkya ĩla tũte na vinya, na kwoou no nginya twĩkalae twĩ metho kĩla ĩvinda. Mbivilia ĩtũkanĩtye ĩkatwĩa: “Mũikakĩlw’e vinya nĩ ũthũku, ĩndĩ kĩlyai ũthũku vinya na ũseo.” (Alo. 12:21) Ndeto ii, “Mũikakĩlw’e vinya nĩ ũthũku,” nitwĩkĩĩte vinya nũndũ syĩtwony’a kana nĩ ũndũ ũtonyeka tũkasinda ũthũku. No tũsinde ũthũku twaendeea kũwũkita. Ĩndĩ tũkaeka kwĩkala twĩ metho na tũkaeka kũkita, no tũsindwe nĩ Satani, nthĩ ĩno yake nthũku, na mĩĩ ĩno yitũ yĩ na naĩ. Mwa ndũkaaĩtĩkĩlye Satani atume ũleela na kũsindwa!​​—⁠1 Vet. 5:⁠9.

5. (a) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũendeee kũng’ang’ana nĩ kana tũathimwe nĩ Ngai? (b) Twĩneenea andũ meva mawetetwe Mbivilianĩ?

⁵ Ethĩwa ala mekũkita nĩmeenda kũsinda, mayaĩle kũlwa nĩkĩ maendeee kũkita kaũ ũsu. Nĩ kana maathimwe nĩ Ngai na aimetĩkĩla, nĩmaĩle kwĩkalaa malilikene watho ũũ wa Ngai tũsomaa ĩandĩkonĩ ya Aevelania 11:6: “Ũla wũkaa kwa Ngai mũvaka etĩkĩle kana e vo, na ĩngĩ kana nũmanengae ĩtuvi ala mamũmanthaa.” Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “mamũmanthaa” ĩandĩkonĩ yĩu nĩtũmĩawa kwonany’a mũndũ ũkwĩthing’ĩĩsya mũno na ũkwĩkĩa kĩthito kingĩ vyũ. (Meko 15:17) Maandĩko nĩmatũnengete ngelekany’o nzeo mũno sya aũme na aka amwe mething’ĩĩisye mũno mamanthe ũathimo wa Yeova. Kwa ngelekany’o, ve mavinda Yakovo, Lakeli, Yosevu, na Vaulo maitavĩwe nĩ maũndũ, ĩndĩ ngelekany’o yoo nĩyaĩkĩĩthisye vyũ kana mũndũ omĩĩsya nũathimawa mũno. Tũtonya kũatĩĩa ata ngelekany’o ya andũ asu ana mang’ang’anie mũno?

6. Nĩ kyaũ kyatetheeisye Yakovo omĩĩsya, na ĩtina atuviwe ata? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 8.)

⁶ Kĩla kyatetheeisye mũthũkũmi ũmwe wa tene wa Ngai weetawa Yakovo aendeee kũng’ang’ana na ayũmĩĩsya, nĩ kũmwenda Yeova, kũsũvĩa ngwatanĩo yake na Yeova, na kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu kana Yeova akaathima nzyawa syake o tondũ wamwathĩte. (Mwa. 28:​3, 4) Kĩu nĩkĩtũtetheeasya kũelewa nĩkĩ ĩla Yakovo waangĩe kũvikya myaka 100 watatie vyũ ũndũ ũtonya aathimwe nĩ Ngai, o na kũvikĩĩa kũng’ang’ana na mũlaĩka nĩ kana akwate ũathimo ũsu. (Soma Mwambĩlĩlyo 32:​24-​28.) We wĩsũanĩa Yakovo atũmĩie vinya wake kũng’ang’ana na mũlaĩka ta ũsu na kũmĩĩsya ĩvinda yĩla yonthe mang’ang’anie? Aiee, ti w’o! Ĩndĩ nĩwatw’ĩte vyũ kũendeea kũng’ang’ana, na nĩwoonanisye kana ndeeyũmbanĩtye kũeka asindwe! Na vate nzika, nĩwaathimiwe nũndũ wa wũmĩĩsyo wake. Nĩvo ĩndĩ wesie kũnengwa ĩsyĩtwa Isilaeli, yĩla yonanasya “Ũla Ũkĩlanasya Vinya na Ngai” kana “Ngai Nũkĩlanasya Vinya.” Yakovo nĩwakwatie mũthĩnzĩo mũnene ũla o na ithyĩ twĩthĩawa tũimantha, naw’o nĩ kwĩtĩkĩlwa nĩ Yeova na kũathimwa nĩwe.

7. (a) Nĩ thĩna wĩva mũnene wakwatie Lakeli? (b) Lakeli eekie ata nĩ kana aendeee kũng’ang’ana na ĩtina ayĩsa kũathimwa?

⁷ Nakyo kĩveti kya Yakovo kĩla kyeetawa Lakeli kyekalaa kyeteele mũno kyone ũndũ Yeova ũkeanĩsya watho ũla wathĩte mũũme wakyo. Ĩndĩ ve thĩna ũmwe kyoonaa ta kĩtesa kũũkĩlya vinya. Lakeli ndaĩ na syana. Ĩvindanĩ yĩu mũndũ mũka kwĩthĩwa ate na syana woonekaa wĩ thĩna mũnene mũno. Kwoou Lakeli aumisye va vinya wa kũendeea kũng’ang’ana na thĩna ũsu wamũtũlaa ngoo na ũtaĩ na ũtonyi wa kũũmina? Mbee Lakeli ndaaĩkya ngoo. Vandũ va ũu, aendeeie kũng’ang’ana na kũvoya na kĩthing’ĩĩsyo kingangĩ. Ĩtina Yeova nĩweewie mboya syake na amũathima na syana. Kwoou ti ũsengy’o kana ĩvinda yĩmwe Lakeli awetie ndeto ii e mũtanu mũno: “Nakĩlan’ya . . . na mokĩlan’yo manene, nakwa nakĩlya.”​—Mwa. 30:8, 20-24.

8. Nĩ ũndũ wĩva mũmũ wamũkwatie Yosevu kwa ĩvinda ĩasa, na nĩ kwa nzĩa yĩva ũndũ weekie ne ngelekany’o nzeo kwitũ?

⁸ Vai nzika kana ngelekany’o ĩsu nzeo ya Yakovo na Lakeli nĩyatetheeisye mũno mwana woo ũla weetawa Yosevu amanya ũndũ ũtonya kwĩka akwatwa nĩ matatwa. Ĩla Yosevu waĩ na myaka 17 maũndũ make nĩmaalyũkile vyũ. Ata? Ana-a-ĩthe nĩmamũthooisye ũkombonĩ nũndũ wa kĩwĩu kĩla mamwĩw’ĩaa. Na ĩndĩ e Misili nĩwekiw’e yela mana na avekala myaka mingĩ. (Mwa. 37:​23-​28; 39:​7-9, 20-​21) Ĩndĩ e kũu, Yosevu ndaaĩtĩkĩla atũlĩke ngoo, kana akaia ũthatu ngoonĩ ũkethĩa eenda kũĩvanĩsya ũthũku ũla weekĩtwe. Kĩvathũkany’o na ũu, aendeeie kũsũanĩa mũno ngwatanĩo nzeo ĩla waĩ nayo vamwe na Yeova. (Ali. 19:18; Alo. 12:​17-​21) Ngewa ĩsu ya Yosevu nĩyaĩle kũtũtetheesya ũmũnthĩ. Kwa ngelekany’o, ethĩwa twaeiwe na thĩna kana yu twĩ thĩnanĩ tũkwona ta tũtesa kwĩyumya, ve vata wa kũendeea kũng’ang’ana na kũmĩĩsya. Nĩtwaĩle kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo vyũ kana tweeka ũu, Yeova ndalea kũtũathima.​—Soma Mwambĩlĩlyo 39:21-23.

9. Tũtonya kũatĩĩa ata ngelekany’o ya Yakovo, Lakeli, na Yosevu nĩ kana tũkwate ũathimo wa Yeova?

⁹ Kwasũanĩa ĩũlũ wa ũndũ ũmwe ũendeee kũng’ang’ana naw’o na ũtonya kwĩthwa wĩ ĩtatwa kwaku. Nĩvatonyeka ũkethĩwa ũithĩnw’a mana vate ĩvĩtyo wĩkĩte, kana ũkethĩwa ũimenwa nũndũ wa kwĩthĩwa wĩ kĩvathũkany’o, kana o kũneenewa naĩ. O na ĩngĩ, no kwĩthĩwa ve mũndũ ũkwilĩĩle maũndũ mate ma w’o no ũndũ wa kĩwĩu. Vandũ va kũeka ũsindwe nĩ matatwa asu, lilikana kĩla kyatetheeisye Yakovo, Lakeli, na Yosevu maendeea kũmũthũkũma Yeova me atanu. Ngai nĩwamanengie vinya na amaathima nũndũ kĩla ĩvinda moonaa ngwatanĩo yoo nake yĩ ya vata vyũ. O na nĩmaendeeie kũng’ang’ana na kwĩka maũndũ kwosana na mboya syoo. Kwoou nũndũ twĩ mũthyanĩ vyũ wa mĩthenya ĩno ya mũminũkĩlyo, ve vata mũnenange wa kũendeea kũlũmany’a na wĩkwatyo ũla twĩ naw’o! We nĩwĩyũmbanĩtye ũendeee kũkĩlany’a vinya, kana kwa ndeto ingĩ, ũendeee kwĩthing’ĩĩsya nĩ kana wĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova?

10, 11. (a) Nĩ maũndũ meva matonya kũtũkwata ũkethĩa no nginya tũng’ang’ane nĩ kana tũathimwe nĩ Ngai? (b) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩkae motwi maseo na tũivota kwĩkala tũte kũkw’a ngoo na kũvĩngĩĩswa?

¹⁰ Nĩ maũndũ meva matonya kũtũkwata ũkethĩa no nginya tũng’ang’ane nĩ kana tũkwate moathimo ma Ngai? Ũndũ ũmwe aingĩ mokitanaa naw’o nĩ mawendi mate maseo. Angĩ namo no nginya mang’ang’ane nĩ kana methĩwe na woni mũseo ĩũlũ wa wĩa wa kũtavany’a. Kana ũtonya kwĩthĩa we mwene ũing’ang’ana na thĩna wa mwĩĩ kana o ũkethĩwa wĩw’aa ta wĩ weka. O na ĩngĩ, tũyaĩle kũlwa kana amwe nĩmang’ang’anĩte mũno  nĩ kana maekee mũndũ wamew’ĩthisye woo kana mũndũ wamavĩtĩisye. O na tũkethĩwa tũmũthũkũmĩte Yeova ĩvinda yĩana ata, no nginya ithyonthe tũendeee kũng’ang’ana nĩ kana tũkĩlye vinya maũndũ ala matonya kũtũsiĩĩa kũmũthũkũma Ngai ũla ũtuvaa ala aĩkĩĩku.

¹¹ Kũneena ũla w’o, ti laisi o na vanini kwĩka motwi maseo na kũendeea kwĩkala twĩ Aklĩsto. Na kĩndũ kĩmwe kĩtumaa maũndũ asu methĩwa me vinya kwĩka nĩ ethĩwa ngoo yitũ nĩkũtũsukuma twĩke maũndũ mate maseo. (Yel. 17:⁠9) Ethĩwa nũkwona ta ve vandũ ũtaendeee nesa, ndũkaeme o na vanini kũvoya ũnengwe veva mũtheu. Mboya na veva mũtheu nitonya kũũnenga vinya wĩke maũndũ ala wĩsĩ nĩ maseo na matonya kũtuma ũathimwa nĩ Yeova. Kwoou wamina kũvoya, ĩka kwĩanana na maũndũ ala waweta mboyanĩ. Tata mũno ũsomae kalungu kana ka Mbivilia kĩla mũthenya, na ũimantha ĩvinda ya kwĩmanyĩsya we mwene vamwe na ya kwĩka Ũthaithi wa Mũsyĩ.​—Soma Savuli 119:32.

12, 13. Aklĩsto amwe elĩ matetheeiw’e ata mokitane na wendi mũthũku?

¹² Ve ngelekany’o mbingĩ syonanĩtye ũndũ Ndeto ya Ngai, veva wake, na mavuku maitũ itetheesye Aklĩsto kũsinda mawendi mathũku. Kwa ngelekany’o, mwanake ũmwe wa mũika nĩwasomie kĩlungu kyaĩ na kyongo, “Unawezaje Kushinda Tamaa Mbaya?,” kĩla kyaĩ ĩkasetinĩ ya Amkeni! ya 08/12/2003. Amina kũkĩsoma eekie ata? Aĩtye: “Nĩendeee kũtata nĩeke mosũanĩo mathũku. Ĩla nĩnasomie kĩlungunĩ kyu kana ‘andũ aingĩ maendeee kũng’ang’ana mũnango nĩ kana masinde mosũanĩo asu,’ nĩnĩnamanyie kana ndi weka ĩndĩ ve ana-a-asa  ­aingĩ me na thĩna ta wakwa.” O na ĩngĩ mwanake ũsu nĩwatethekie asoma kĩlungu kyaĩ na kyongo, “Je, Mungu Anakubali Ngono Isiyo ya Asili?,” kĩla kyaĩ ĩkasetinĩ ya Amkeni! ya 08/10/2003. Asoma kĩlungu kyu eethĩie kaĩ kwa andũ amwe ũsu nĩ ta “mwĩw’a mwĩĩnĩ” woo! (2 Ako. 12:⁠7) Ĩndĩ maendeea kũng’ang’ana nĩ kana methĩwe na mwĩkalĩle mũseo, no methĩwe na wĩkwatyo mũseo wa ĩvinda yũkĩte. Mwanake ũsu asyokie asya: “Nũndũ wa kĩtumi kyu, nĩona no nĩtate kwĩkala nĩ mũĩkĩĩku kĩla mũthenya. Nĩmũtũngĩa Yeova mũvea mũno nũndũ wa kũtũmĩa ũseũvyo wake atũtetheesye kwĩkala twĩ aĩkĩĩku kĩla mũthenya ĩvindanĩ yĩĩ ĩthũku.”

¹³ O na ĩngĩ kwasũanĩa ngelekany’o ya mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa Amelika. Mwĩĩtu-a-asa ũsu aandĩkie atĩĩ: “Nĩenda kũmũtũngĩa mũvea mwingĩ nũndũ wa kũendeea kũtũnenga kĩla twĩ na vata nakyo, ĩvindanĩ yĩla yaĩlĩte. Mavinda maingĩ nonaa nĩ ta inyie nandĩkĩwe maũvoo asu. Kwa myaka mingĩ nĩthĩĩtwe ndyũkitana na wendi wa kwĩka ũndũ mũna Yeova ũmenete. Mavinda amwe nĩw’aa ta nĩkya moko na ndieka kũkitana na wendi ũsu. Nĩnĩsĩ kana Yeova e tei na nũekeaa, ĩndĩ nũndũ nĩ na wendi ũsu mũthũku na nĩnĩsĩ nesa ndiũmenete na ngoo yonthe, nĩw’aa ta ndaĩle kwĩw’ĩwa tei nĩ Yeova. Kĩu nĩkĩtumĩte nĩkala ngĩthĩnĩka mũno. . . . Ĩla nĩnasomie kĩlungu kĩ na kyongo, ‘We wĩ na “Ngoo ya Kũmũmanya” Yeova?’ ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ya 01/03/2013, nĩnĩnamanyie nesa vyũ kana Yeova ethĩawa na mea ma kũndetheesya.”

14. (a) Vaulo eew’aa ata nũndũ wa mawonzu ala waĩ namo? (b) Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũsinde mawonzu ala twĩ namo?

¹⁴ Soma Alomi 7:​21-​25. Vaulo nĩweeyoneie we mwene ũndũ ve vinya kũkitana na mawendi na mawonzu angĩ ma mĩĩ ĩno yitũ yĩ na naĩ. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nĩweesĩ nesa kana no asinde maũndũ asu aendeea kũmũvoya Yeova amũtetheesye, na eethĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa nthembo ya wovosyo ĩla yaumiw’e nĩ Yesũ Klĩsto. Nata naitũ? Twaendeea kũng’ang’ana tũikasindwe nĩ mawonzu maitũ, tũkamasinda. Ũu ũtonyeka ata? Ũtonyeka kwa kũatĩĩa ngelekany’o ya Vaulo kwa kũmwĩkwatya Yeova vyũ vandũ va kwĩkwatya vinya witũ, na kwa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa nthembo ya wovosyo.

15. Nĩkĩ mboya ĩtonya kũtũtetheesya tũendeee kũmĩĩsya na tũyĩkala twĩ aĩkĩĩku?

¹⁵ Ve mavinda Ngai ũtonya kũtũeka nginya twonany’e twĩthĩnĩkĩa ũndũ mũna mũno wĩana ata. Kwa ngelekany’o, twasye ithyĩ ene (kana o mũndũ wa mũsyĩ) nĩtwakwatwa nĩ ũwau mũthũku kana nĩtweekwa ũndũ mũthũku. Twaĩle kwonany’a kana nĩtũmwĩkwatĩtye Yeova vyũ kwa kũmũvoya atũnenge vinya wa kũendeea kwĩkala twĩ aĩkĩĩku, atũtetheesye tũikasye ũtanu witũ, na aitũtetheesya ngwatanĩo yitũ nake ndĩkanangĩke. (Avi. 4:​13) Maũndũ ala aingĩ meyoneie ĩvindanĩ ya Vaulo na ala andũ aingĩ meyoneete ĩvindanĩ yitũ nĩmaĩkĩĩthĩtye kana mboya no ĩtwĩkĩe vinya na ĩitũnenga ũkũmbaũ wa kũendeea kũmĩĩsya.

16, 17. Ũtw’ĩte kwĩka ata?

¹⁶ Ndevili endaa mũno kwona ũkw’ĩte ngoo, o na endaa mũno kwona ũyĩkya moko na kũeka kũng’ang’ana. Ĩndĩ tw’a vyũ ‘kũlũmasya ũla ũseo.’ (1 Ath. 5:​21) Ĩkala wĩsĩ nesa vyũ kana no ũmũsinde Satani, nthĩ ĩno yake nthũku, na wendi ũla ũtonya kwĩthĩwa naw’o wa kwĩka naĩ. Ũu ũkatonyeka wamwĩkwatya Ngai vyũ aũlũlũmĩlye.​—2 Ako. 4:7-9; Aka. 6:9.

¹⁷ Kwoou o na maũndũ mathi ata, ndũkaleele. Endeea kwĩthing’ĩĩsya. Endeea kũng’ang’ana. Endeea kũmĩĩsya. Na ũyĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana Yeova ‘akakũtulũĩla ũathimo, mũvaka vae ũthei wa kũwĩanĩa.’​—Mal. 3:10.