1. Athũkũmi aingĩ ma Yeova aĩkĩĩku makomanĩte na mathĩna meva?

ATHŨKŨMI aingĩ ma Yeova ĩũlũ wa nthĩ ũmũnthĩ maendeee kũmĩanĩsya na mathĩna maingĩ maito na matumaa mew’a me aitavĩe. We nĩwonete ũndũ ũsu kĩkundinĩ kyenyu? Aklĩsto amwe maendeee kũmĩanĩsya na ũwau ũmavinyĩĩe kana kyeva kya kũkw’ĩĩwa nĩ mwendwa woo. Ve angĩ maendeee kũmĩanĩsya na thĩna mwingĩ ngoonĩ ĩtina wa kwona mũnyanya woo kana mũndũ wa mũsyĩ atia ũw’o. Angĩ namo nĩmakwatĩtwe nĩ thĩna mwingĩ ĩtina wa mĩisyo ta ithingitho sya nthĩ. Ana-a-asa asu onthe me na vata wa kũkiakiw’a. Tũtonya kũmatetheesya ata?

2. Nĩkĩ mavinda amwe mũtũmwa Vaulo waĩ na vata wa kũkiakiw’a?

² Mũtũmwa Vaulo akilasya ataanĩsya na mũisyo ũmwe mũnene akakwatwa nĩ ũngĩ mũnene ta ũsu. (2 Ako. 11:23-28) O na nĩwawetie kana aĩ na “mwĩw’a mwĩĩnĩ,” na nĩvatonyeka mwĩw’a ũsu ũkethĩwa waĩ ũwau mũna. (2 Ako. 12:7) Na eka ũu, ve ĩvinda watũlĩkile ngoo ĩtina wa kũtiwa nĩ mwana-a-asa mathũkũmaa ĩmwe weetawa Ndema, na aisye amũtiie “nũndũ nĩwendie maũndũ ma ĩvinda yĩĩ.” (2 Tim. 4:10) Vaulo aĩ Mũklĩsto mwĩtĩkĩw’a mauta wĩ ũkũmbaũ na wendete kũtetheesya angĩ. Ĩndĩ mavinda amwe nĩwatũlĩkaa ngoo.—Alo. 9:1, 2.

3. Naaũ makiakĩisye Vaulo na mamwĩkĩa vinya?

³ Vaulo nĩwakwatie ũkiakisyo na ũtethyo ũla wendaa. Ata? Yeova nĩwatũmĩie veva mũtheu kũmwĩkĩa vinya. (2 Ako. 4:7; Avi. 4:13) O na nĩwatũmĩie Aklĩsto ala angĩ kũmwĩkĩa vinya. Ũ Vaulo aiweta amwe katĩ wa ala wathũkũmaa namo aisye kana “methĩĩtwe [maimũkiakisya] mũno.” (Ako. 4:11) Amwe wawetie  na masyĩtwa nĩ Alisitaliko, Tikiko, na Maliko. Ana-a-asa asu nĩmeekĩie Vaulo vinya na mamũtetheesya kũmĩĩsya. Mo ana-a-asa asu maĩ na nguma syĩva ila syamatetheeisye kũmũkiakisya nesa? Naitũ tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o yoo ata yĩla tũũkiakiany’a na kwĩkĩana vinya?

4. Alisitaliko oonanisye ata kana nĩwalũmanĩtye vyũ na Vaulo?

⁴ Alisitaliko aumĩte ndũanĩ ya Thesalonika, ĩla yaĩ kĩsionĩ kya Masetonia, na aĩ ndũũ mũno na Vaulo. Alisitaliko awetetwe ĩvinda ya mbee Mbivilianĩ yĩla Vaulo waendie Eveso e kyalonĩ kyake kya katatũ kya ũmisonalĩ. Ĩvinda yĩu waĩ na Vaulo nĩwakwatiwe nĩ andũ maluaa nduuthĩ. (Meko 19:29) Yĩla wesie kũlekw’a, nĩwalũmanilye na Vaulo vandũ va kũsemba akĩĩte mũisyo. O na ĩtina wa myei kauta me Ũkiliki, Alisitaliko ndaĩ aaĩsa kũtaanĩsya na Vaulo, o na kau amaitha no mendaa kũaa Vaulo. (Meko 20:2-4) Mwakanĩ wa 58 ũu ĩtina wa Klĩsto yĩla Vaulo watwaiwe Lomi e mũvungwa, Alisitaliko nĩwaendanisye nake kyalonĩ kĩu kĩasa, na maanangĩkĩwa nĩ meli ũkanganĩ. (Meko 27:1, 2, 41) Na veonekana kana kwa kavinda nĩwooviwe vamwe na Vaulo mavika Lomi. (Ako. 4:10) Ti ũsengy’o kũmanya kana Vaulo nĩweekĩiwe vinya na eew’a aikiakiw’a nĩ mũnyanyae ũsu walũmanĩtye nake!

5. Kwosana na Nthimo 17:17, tũtonya kwĩka ata tũkonany’a kana nĩtũlũmanĩtye na ana-a-asa?

⁵ O ta Alisitaliko, no twĩthĩwe twĩ anyanya aseo twalũmany’a na ana-a-asa na eĩtu-a-asa mavinda onthe, o na yĩla mekwenda ‘kũthĩnũkw’a,’ kana kũtetheew’a. (Soma Nthimo 17:17.) Mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa no ende kũkiakiw’a o na ethĩwa nĩvavĩtĩte ĩvinda kuma akwatwa nĩ thĩna mũna. Kwa ngelekany’o, mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Frances * nĩwakw’ĩĩwe nĩ ĩthe na asyoka akw’ĩĩwa nĩ inyia ĩtina wa myei ĩtatũ, elĩ mawaĩte kanza. Aĩtye: “Nĩsũanĩa kana mathĩna maito matũnyamaasya kwa ĩvinda yĩasa. Na nĩnĩtũngaa mũvea mũno nũndũ wa kwĩthĩwa na anyanya malũmanĩtye nakwa na malilikanaa kana nĩ o na kyeva, o na kau ĩvinda nĩyĩvĩtĩte kuma asyai makwa makw’a.”

6. Tũkeekaa ata ethĩwa nĩtũlũmanĩtye na ana-a-asa maitũ?

 ⁶ Anyanya malũmanĩtye na ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo nĩmeyĩimaa maũndũ nĩ kana mamatetheesye. Kwa ngelekany’o, mwana-a-asa wĩtawa Peter nĩwataviw’e nĩ ndakĩtalĩ kana e na ũwau mũthũku ũtesa kũvoa. Mũka wake, Kathryn, aĩtye: “Mwana-a-asa ũmwe wa kĩkundi kitũ na mũka nĩmo matũtwaĩte sivitalĩ mũthenya ũsu Peter wataviw’e ũwau wake. Mamanya ũu, nĩmatwie vau kwa vau kana maitũekanĩsya na thĩna witũ, na kwoou nĩmethĩĩtwe vamwe naitũ yĩla tũkwenda ũtethyo woo.” Kote ũndũ wa kũkiakisya kũmanya kana twĩ na anyanya ma w’o matonya kũtũtetheesya ĩvindanĩ ya thĩna!

7-8. Ĩandĩko ya Akolosai 4:7-9 yonanĩtye ata kana Tikiko aĩ wa kwĩkwatw’a?

⁷ Tikiko aĩ Mũklĩsto umĩte kĩsionĩ kya Asia kĩla kyasumbĩkĩtwe nĩ Lomi, na aĩ mũnyanya wa kwĩkwatw’a mũno wa Vaulo. (Meko 20:4) Ta mwaka wa 55 ĩtina wa Klĩsto, Vaulo nĩweekie mũvango mĩvothi ĩkolanw’e ya kũtetheesya Aklĩsto ma Yutia, na nũtonya kwĩthĩwa atũmie Tikiko atetheesye wĩanĩ ũsu wa vata. (2 Ako. 8:18-20) Yĩla Vaulo woovetwe Lomi ĩvinda ya mbee, atũmaa Tikiko atwae motũmani make. Tikiko nĩwe watũmĩiwe nĩ Vaulo kũvikĩsya ikundi sya Asia valũa na ndeto syake sya kwĩkĩa vinya.—Ako. 4:7-9.

⁸ Tikiko aendeeie kwĩthĩwa e mũnyanya wa Vaulo wa kwĩkwatw’a. (Tito 3:12) Ĩvindanĩ yĩu ti Aklĩsto onthe maĩ matonya kwĩkwatw’a take. Kwĩ ta mwaka wa 65 ĩtina wa Klĩsto yĩla Vaulo woovetwe ya kelĩ, aandĩkie kana ana-a-asa aingĩ kuma kĩsionĩ kya Asia nĩmeevathanie nake, na nĩmatonya kwĩthĩwa meekie ũu maikĩa kũvĩngwa. (2 Tim. 1:15) Kĩvathũkany’o na ana-a-asa asu, Tikiko aĩ wa kwĩkwatw’a na nũndũ wa ũu, Vaulo nĩwamũnengie kĩanda kĩngĩ. (2 Tim. 4:12) Vate nzika, Vaulo nĩwatanĩie mũno kwĩthĩwa na mũnyanya mũseo ta Tikiko.

9. Tũtonya kwĩyĩelekany’a na Tikiko ata?

⁹ No tũatĩĩe ngelekany’o ya Tikiko kwa kwĩthĩwa twĩ anyanya ma kwĩkwatw’a. Kwa ngelekany’o, o vamwe na kwatha ana-a-asa na eĩtu-a-asa  kana nĩtũũmatetheesya yĩla me thĩnanĩ, nĩtwaĩle kũmeka tũmaũndũ tũna tũkwona nĩtũtonya kũmatethya. (Mt. 5:37; Luka 16:10) Ala mekwenda ũtethyo mamanya kana twĩ ma kwĩkwatw’a, nĩmew’aa makwata ũkiakisyo wa w’o. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Mwĩĩtu-a-asa ũmwe nũeleetye akasya, “Ndũthĩnĩkaa ũyĩkũlya kana ũla ũkwathie kũũtethya nũkũvika saa ila syaĩle na ayĩka kĩla ũkwathĩte.”

10. Ala makwatĩtwe nĩ ĩtatwa kana makw’ĩte ngoo matonya kũkwata ũkiakisyo va, o tondũ ĩandĩko ya Nthimo 18:24 yonanĩtye?

¹⁰ Mavinda maingĩ ala maendeee kũmĩanĩsya na ĩtatwa ĩito kana methĩwa makw’ĩte ngoo, nĩmew’aa makiakiw’a makwata mũndũ wa kwĩkwatw’a matonya kũmũtavya maũndũ moo ma kĩmbithĩ. (Soma Nthimo 18:24.) Ĩvinda yĩmwe Bijay watũlĩkĩte ngoo ĩtina wa mwana wake kũtengwa aisye, “Neew’aa ndyenda kũneena na mũndũ ndonya kwĩkwatya nĩmũelesye ũndũ ngwĩw’a.” Nake Carlos nĩwaaisye kĩanda waĩ vata nakyo kĩkundinĩ nũndũ wa ĩvĩtyo weekie. Aĩtye, “Nendaa [andũ ma kwĩkwatw’a] ndonya kũmaelesya ũndũ ngwĩw’a kuma ngoonĩ ndeũkĩa kwoswa naĩ.” Atumĩa ma kĩkundi nĩmo matw’ĩkie andũ asu Carlos wamanthaa, na nĩmamũtetheeisye kũkĩlya vinya thĩna wake. O na ĩngĩ, nĩweewie akwata ũkiakisyo nũndũ nĩweesĩ kana nĩmatũmĩaa ũĩ mayĩka maũndũ na mayĩsa kũweta maũndũ make ma kĩmbithĩ.

11. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũtw’ĩke anyanya ma kwĩkwatw’a na matonya kũelew’a maũndũ ma kĩmbithĩ?

¹¹ No nginya twĩthĩwe na wũmĩĩsyo ethĩwa nĩtũkwenda tũtw’ĩke anyanya ma kwĩkwatw’a na matonya kũelew’a maũndũ ma kĩmbithĩ. Yĩla Zhanna watiiwe nĩ mũũme nĩweew’aa akwata ũkiakisyo aelesya anyanya make ũndũ ũkwĩw’a. Aĩtye, “Nĩmambĩthukĩĩasya nesa o na kau nĩvatonyeka ngethĩwa natindĩaa kũmatavya o maũndũ ala ala ĩngĩ na ĩngĩ.” O naku weemanyĩsya kwĩthukĩĩasya angĩ, no ũtw’ĩke mũnyanya mũseo.

12. Maliko aĩ ũũ, na oonanisye ata kana nĩweeyumĩtye athũkũme angĩ?

¹² Maliko aĩ Mũklĩsto Mũyuti na aĩ wa Yelusaleme. Aĩ ũko na Valanava, ũla waĩ misonalĩ weesĩkĩe. (Ako. 4:10) Veonekana mũsyĩ ũla Maliko waumĩte waĩ wa athwii, ĩndĩ we ndaatinda aisembany’a na syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. Maliko nĩwoonanisye kana nĩwĩyumĩtye kũtetheesya angĩ, na nũtanĩaa kwĩka ũu. Kwa ngelekany’o, ve mavinda kauta wathũkũmaa vamwe na mũtũmwa Vaulo na mũtũmwa Vetelo, na nĩvatonyeka akethĩwa newe wathĩnĩkĩaa mavata moo ma kĩ-mwĩĩ maianĩsya ianda syoo. (Meko 13:2-5; 1 Vet. 5:13) Vaulo aielesya ĩũlũ wa Maliko nĩwawetie kana aĩ ũmwe wa “atethya ma wĩa vamwe [nake] kwondũ wa Ũsumbĩ wa Ngai,” na kana ‘nĩwamwĩkĩie vinya.’—Ako. 4:10, 11, maelesyo ma kwongeleela.

13. Ĩandĩko ya 2 Timotheo 4:11 yonanĩtye ata kana Vaulo nĩwatanĩie ũthũkũmi mũĩkĩĩku wa Maliko?

¹³ Maliko nĩwatw’ĩkie mũnyanya mũnene wa Vaulo. Kwa ngelekany’o, yĩla Vaulo woovewe Lomi ya mũthya mwakanĩ wa 65 ĩtina wa Klĩsto, nĩwaandĩkĩie Timotheo valũa wa kelĩ. Valũanĩ ũsu Vaulo atavisye Timotheo oke Lomi na ayũkany’a na Maliko. (2 Tim. 4:11) Vate nzika, ĩvindanĩ ĩvĩtu Vaulo nĩwatanĩĩte ũthũkũmi mũĩkĩĩku wa Maliko, na nĩkyo kĩtumi wendaa ethĩwe vo ĩvindanĩ yĩu ya vata mũno. Maliko nĩwatetheeisye Vaulo mũno, na nũtonya kwĩthĩwa amũeteae lĩu kana syĩndũ ila watũmĩaa kũandĩka. Ũtethyo na ũkiakisyo ũla Vaulo wakwatie ĩvindanĩ yĩu nũtonya kwĩthĩwa wamũtetheeisye mũno kũmĩĩsya mĩthenyanĩ ĩla yatiele atanoawa.

14-15. Ĩandĩko ya Mathayo 7:12 yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa kũtetheesya angĩ?

 ¹⁴ Soma Mathayo 7:12. Tũtanaa ta kĩ twoona angĩ maitũtetheesya yĩla twĩ na mathĩna! Ryan akw’ĩĩwe nĩ ĩthe atataĩĩe na aĩtye: “Yĩla wĩ na mathĩna, wĩw’aa o na tũmaũndũ tũla waĩle kwĩka kĩla mũthenya tũtw’ĩkie mũio. Kũtetheesya mũndũ o na tũmaũndũnĩ tũla tũkwoneka twĩ tũnini, nĩkũmũkiakiasya mũno.”

¹⁵ Tweethĩwa twĩ metho tũmanye maũndũ ala makwatĩte ana-a-asa, nĩtũtonya kũkwata nzĩa sya kũmatetheesya. Kwa ngelekany’o, mwĩĩtu-a-asa ũmwe nĩwatwie kũtetheeasya Peter na Kathryn, ala tũwetie tũyambĩĩa, kũvika sivitalĩ mĩthenya ĩla maĩle kũthi. Peter na Kathryn mayaĩ matonya kũtwaa ngalĩ ĩngĩ, kwoou mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩwavangĩthisye ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ meyumye makaumanĩasya kũmatwaa sivitalĩ. W’o mũvango ũsu nĩwatethisye? Kathryn aĩtye, “Tweewie matwaũa mũio mũito.” Mavinda onthe lilikanaa kana no ũkiakisye angĩ mũno wameka o na tũmaũndũ tũla tũtonya kũvũthĩĩw’a.

16. Nĩ ũndũ wĩva wa vata ngelekany’o ya Maliko ĩkũtũmanyĩsya ĩũlũ wa kũkiakisya angĩ?

¹⁶ Tũi na nzika kana ũla Maliko wekalaa ĩvindanĩ ya atũmwa aĩ Mũklĩsto wĩ na maũndũ maingĩ ma kwĩka. Kwa ngelekany’o, aĩ na ianda sya mwanya ũthũkũminĩ wa Yeova, na kĩanda kĩmwe kyaĩ kũandĩka Ĩvuku ya Ũvoo Mũseo yĩla yĩtanĩw’e nake. Ĩndĩ we nĩwamanthie ĩvinda akiakisye Vaulo, na Vaulo nĩweew’aa e mwĩanĩe aimwĩtya ũtethyo. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Angela nĩwakũnĩkie mũno yĩla mũndũ ũmwe wa mũsyĩ wooaiwe, na nũwetaa kana nĩwatethekie mũno nĩ ũtethyo wa ala meeyũmbanĩtye kũmũkiakisya. Aĩtye: “Ethĩwa wĩ na anyanya mekwenda vyũ kũũtetheesya, ndwĩw’aa ũiemwa nĩ kũneena namo. Methĩawa meyumĩtye vyũ maũtethye na maikĩaa kwĩka ũu.” Kĩu no kĩtume wĩkũlya-ĩ, ‘Nyie nĩnĩsĩkĩe ta mũndũ wĩthĩawa eyumĩtye vyũ akiakisye ana-a-asa na eĩtu-a-asa?’

17. Kũsũanĩa ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya 2 Akolintho 1:3, 4 kũtonya kũtũtetheesya ata tũkiakisye angĩ?

¹⁷ Nĩ laisi kwĩthĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ  kitũ mekwenda kũkiakiw’a. O na nĩtũtonya kũtũmĩa ndeto sya kũkiakisya ila angĩ matũmĩie kũtũkiakisya. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Nino nĩwakw’ĩĩwe nĩ ũsũe, na aĩtye, “Yeova no atũtũmĩe kũkiakisya angĩ twamwĩtĩkĩlya.” (Soma 2 Akolintho 1:3, 4.) Nake Frances, ũla ũwetiwe mwambĩĩonĩ wa ĩsomo yĩĩ, aĩtye: “Ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya 2 Akolintho 1:4 nĩ sya w’o. No tũtũmĩe ũkiakisyo ũla tũkwatĩte kũkiakisya angĩ.”

18. (a) Nĩkĩ andũ amwe matonya kwĩthĩwa na wia wa kũkiakisya angĩ? (b) Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũvote kũkiakisya angĩ? Nengane ngelekany’o.

¹⁸ Nĩtwaĩle kwosa ĩtambya ya kũtetheesya angĩ o na ethĩwa twĩĩw’a tũikĩa. Kwa ngelekany’o, nĩtũtonya kwĩthĩwa tũikĩa nũndũ tũyĩsĩ twĩasya ata kana twĩĩka ata tũkiakisye mũndũ ũkwenda kũkiakiw’a. Paul nĩ mũtumĩa wa kĩkundi, na nũlilikanaa ũndũ andũ amwe matatie kũmũkiakisya ĩthe akw’a. Easya: “Nĩnoonaa mayĩw’a wĩ ũndũ wĩ vinya kũka vala nĩĩ maneene nakwa. O na nĩmathĩnĩkaa maimantha kĩla matonya kũndavya. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩnatanie mũno kwona me na wendi wa kũngiakisya na kũndw’ĩĩka.” Nake mwana-a-asa wĩtawa Tajon ekalaa kĩsionĩ kyeethĩiwe na kĩthingitho kĩnene kya nthĩ, na aisye atĩĩ: “Kũneena w’o, ndililikanaa mesengyi syonthe ila natũmĩiwe nĩ ana-a-asa ĩtina wa kĩthingitho kĩu, ĩndĩ nĩnĩlilikanaa kĩthito kĩla maĩ nakyo kya kwenda kũmanya ũndũ nĩendeee.” O naitũ no tũvote kwĩthĩwa akiakisya aseo twoonany’a kana nĩtũũthĩnĩkĩa angĩ.

19. Nĩkĩ ũtw’ĩte vyũ ‘kũkiakisya mũno’ ala angĩ?

¹⁹ Nũndũ nĩtũthengeee mũno mũthya wa nthĩ ĩno nthũku, maũndũ ĩũlũ wa nthĩ meendeea kũthũkĩĩa na mayeta vyũ. (2 Tim. 3:13) Na twĩendeea kwĩthĩwa na vata wa kũkiakiw’a nũndũ twĩ ene naĩ na nĩtũvĩtasya mavinda maingĩ. Kĩndũ kĩmwe kyatumie mũtũmwa Vaulo aendeea kũmĩĩsya e mũĩkĩĩku nginya kĩkw’ũ nĩ kwĩthĩwa na Aklĩsto meũmũkiakisya. Kwoou ekai tũtw’e vyũ kũlũmany’a na ana-a-asa o tondũ Alisitaliko weekie, kwĩthĩwa twĩ ma kwĩkwatw’a o ta Tikiko, na kwĩthĩwa twĩyumĩtye tũthũkũme angĩ ta Maliko. Tweeka ũu, tũkatetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ maendeee kũmũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku.—1 Ath. 3:2, 3.