1-3. Nĩ maũndũ ta meva matonya kũtuma andũ ma Yeova maĩa?

NO ŨLILIKANE yĩla wĩla kũĩa? Mavinda amwe nĩtũĩaa nũndũ wa ũtanu. Ĩndĩ mavinda maingĩ nĩ ala tũĩaa nũndũ wa thĩna wĩ ngoonĩ. Kwa ngelekany’o, nĩtũĩaa yĩla twakw’ĩĩwa nĩ mũndũ twendete. Mwĩĩtu-a-asa wĩkalaa Amelika wĩtawa Lorilei aandĩkie: “Mavinda amwe kyeva kya kũkw’ĩĩwa nĩ mwĩĩtu wakwa kyeethĩawa kĩ kingĩ vyũ ũkethĩa o na vai kĩndũ o na kĩmwe ngwĩw’a kĩingiakisya. Mavinda ta asu, neew’aa nĩkũnĩkĩte mũno ũkethĩa ndikwona kyeva kĩla nĩ nakyo ta kĩkesa kũoleka.” *

² Ve maũndũ angĩ matonya kũtuma tũĩa. Mwĩĩtu-a-asa vainia wĩkalaa Japan wĩtawa Hiromi aisye: “Mavinda kwa mavinda nĩnĩkusaa ngoo noona andũ mate kwendeew’a nĩ ũvoo ũla tũtavanasya. Mavinda amwe nĩmwĩsũvaa Yeova nĩĩĩte andetheesye none mũndũ ũkũmantha ũla w’o.”

³ Mavinda amwe we nĩwĩw’aa ũu eĩtu-a-asa asu mew’aa? Aingĩ maitũ nĩtwĩw’aa ũu. (1 Vet. 5:9) Nĩtwendaa ‘kũmũthũkũma Yeova na mũyo,’ ĩndĩ mavinda amwe nĩtũmũthũkũmaa tũĩĩte nũndũ wa kyeva, kũkw’a ngoo, kana o thĩna ũngĩ ũũtuma vethĩwa ve vinya kwitũ kũlũmany’a na Ngai. (Sav. 6:6; 100:2) Tũtonya kwĩka ata yĩla vekala ũu?

4. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

⁴ Kũsũanĩa ngelekany’o ya Yesũ no kũtũtetheesye. Mavinda amwe nĩwathĩnĩkaa mũno nginya ‘akaĩa.’ (Yoa. 11:35; Luka 19:41; 22:44; Aevl. 5:7) Ekai tũneenee mavinda ala Yesũ waĩie. Yĩla tũũmaneenea, tũkasiasya nĩ kyaũ tũkwĩmanyĩsya. O na ĩngĩ, nĩtũkwona maũndũ mana tũtonya kwĩka yĩla twakwatwa nĩ ũndũ ũũtuma tũĩa.

5. Ngewa ĩla yĩ ĩandĩkonĩ ya Yoana 11:32-36 yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yesũ?

⁵ Mũthyanĩ wa mwaka wa 32, mũnyanyae wa Yesũ weetawa Lasalo nĩwawaie na akw’a. (Yoa. 11:3, 14) Yesũ nĩwendete Lasalo mũno vamwe na eĩtu-a-inyia make, Meli na Matha. Aka asu elĩ nĩmakũnĩkie mũno yĩla mwana-a-inyia woo wakwie. Mekalaa ndũanĩ ya Vethania, na kwoou yĩla Lasalo wakwie, Yesũ nĩwaendie kw’o. Yĩla Matha wamanyie kana Yesũ nĩwũkĩte, aumaalile asembete amũthaũe. Kwasũanĩa ũndũ wathĩnĩkĩte ngoonĩ aimwĩa: “Mwĩaĩi, ta kethĩwa ũnaĩ vaa, mwana-a-ia ndethĩwa anakwie.” (Yoa. 11:21) Yĩla Yesũ woonie Meli na ala angĩ maiĩa, o nake ‘nĩwaĩie.’—Soma Yoana 11:32-36.

6. Nĩkĩ Yesũ waĩie yĩla Lasalo wakwie?

⁶ Nĩkĩ Yesũ waĩie yĩla Lasalo wakwie? Ĩvuku ya Insight on the Scriptures yaĩtye ũũ: “Kĩkw’ũ kya mũnyanya wa Yesũ, ũla weetawa Lasalo, vamwe na kyeva kĩla eĩtu-a-inyia maĩ nakyo nĩkyatumie ‘aũmĩa ngoonĩ na aĩa.’” * Yesũ nũtonya kwĩthĩwa asũanĩie ũndũ mũnyanyae Lasalo wanyamaie yĩla waĩ mũwau, na no kwĩthĩwa avindĩĩisye kĩla Lasalo wasũanĩaa yĩla wamanyie nũkũkw’a. Ũndũ ũngĩ watumie Yesũ aĩa nĩ kwona ũndũ Meli na Matha makũnĩkĩte nĩ kĩkw’ũ kya mwana-a-inyia woo. Ethĩwa nũkw’ĩĩwe nĩ mũnyanya wendete kana nĩ mũndũ wa mũsyĩ, ndũlea kwĩthĩwa wĩw’aa tamo. Ekai twone maũndũ atatũ tũtonya kwĩmanyĩsya ũndũnĩ ũsu.

7. Twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova twasũanĩa ĩvinda yĩla Yesũ waĩie oona anyanyae mainyamaa?

⁷Yeova nũeleawa ũndũ ũkwĩw’a. Yesũ nĩwe “mũvw’ano vyũ” wa ũndũ Ĩthe wake ũilye. (Aevl. 1:3) Yĩla Yesũ waĩie oonanisye ũndũ Ĩthe wake wĩw’aa yĩla twakw’ĩĩwa. (Yoa. 14:9) Ethĩwa nũkw’ĩĩwe nĩ mũndũ wendete, ĩkala ũte na nzika kana Yeova nĩwene kyeva kyaku, na nũthĩnĩkaa mũno oona ũinyamaa. Nĩwendaa kũũtetheesya ũeke kũkũnĩka.—Sav. 34:18; 147:3.

8. Nĩkĩ tũtonya kwĩkala tũte na nzika kana Yesũ akathayũũkya endwa maitũ?

 ⁸Yesũ e na mea maingĩ ma kũthayũũkya endwa maku. Yesũ atanamba kwĩtĩkya methoi, aĩkĩĩthisye Matha ũũ: “Mwana-a-inyia waku nũkũthayũũka.” Matha nĩwamũĩkĩĩie. (Yoa. 11:23-27) Nũndũ aĩ mũthaithi mũĩkĩĩku wa Yeova, vai nzika kana nĩweesĩ ngewa sya andũ mathayũũkiw’e nĩ mwathani Eliya na mwathani Elisa. (1 Asu. 17:17-24; 2 Asu. 4:32-37) Na nĩvatonyeka akethĩwa eew’ĩte ĩũlũ wa andũ Yesũ waĩ anathayũũkya. (Luka 7:11-15; 8:41, 42, 49-56) O naku no wĩthĩwe na mũĩkĩĩo mũlũmu kana ũkoona endwa maku ĩngĩ. Kũmanya kana Yesũ nĩwaĩie yĩla wakiakiasya anyanyae kũtũĩkĩĩthasya nesa kana e na mea maingĩ ma kũthayũũkya endwa maitũ!

9. Tũtonya kũtw’ĩĩka ata ala me na kyeva o tondũ Yesũ weekie? Nengane ngelekany’o.

⁹Tw’ĩĩkaa ala me na kyeva. Yesũ nĩwaĩie vamwe na Matha na Meli. Ĩndĩ ti ũu w’oka. Nĩwamethukĩĩisye na amatw’ĩĩka. O naitũ no twĩke take. Mũtumĩa wa kĩkundi wĩtawa Dan wĩkalaa Australia aĩtye: “Yĩla kĩveti kyakwa kyakwie, nĩnendaa mũno kũtw’ĩĩkwa. Ana-a-asa meana ũna na iveti syoo nĩmeethĩawa meyumbanĩtye kũka kwakwa mambĩthukĩĩsye tu o na ethĩwa nũtukũ. Mayambĩaa ndikethĩwe na kyeva na mayeew’aa nthoni moona ndiĩa. Yĩla naemwa nĩ kwĩyĩka maũndũ mana, ta kwĩthambĩsya ngalĩ, kũthi kũthooa malĩu, kana kwĩyĩuĩa, nĩmambĩkaa maũndũ asu. Na nĩmavoyaa vamwe nakwa mavinda maingĩ. Nĩneeyoneie kana asu maĩ anyanya ma w’o na ana-a-asa ‘masyaiwe kwondũ wa kũthĩnũkasya.’”—Nth. 17:17.

10. Elesya ngewa ĩla yĩ ĩandĩkonĩ ya Luka 19:36-40, na kĩla kyeekĩkie ĩtina wa ũu.

¹⁰ Kwĩ Nisani 9, mwaka wa 33, Yesũ nĩwaendie Yelusaleme. Angĩe kũlika ndũanĩ ĩsu, andũ nĩmoombanie na malany’a ngũa syoo lelũnĩ kwonany’a kana nĩmamwĩtĩkĩlĩte atw’ĩke Mũsumbĩ woo. Vate nzika, ũsu waĩ mũthenya wa ũtanu. (Soma Luka 19:36-40.) Kwoou no kwĩthĩwa amanyĩw’a make maseng’ie mũno nũndũ wa kĩla kyeekĩkie ĩtina wa ũu. Yesũ ‘nĩwathengeeie ndũanĩ ĩsu, amĩsisya na aĩa nũndũ wayo.’ Nĩvo ĩndĩ wathanie maũndũ mathũku ala makilye kũkwata ndũa ya Yelusaleme.—Luka 19:41-44.

11. Nĩkĩ Yesũ waĩie asũanĩa ekali ma Yelusaleme?

¹¹ Yesũ eewie aũmĩa ngoonĩ nũndũ nĩweesĩ kana o na kau ve amwe mamwĩtĩkĩla atw’ĩke Mũsumbĩ woo, Ayuti ala aingĩ nĩmoonanĩtye kana mayĩsa kwĩtĩkĩla ũvoo wa Ũsumbĩ ũla watavanasya. Nũndũ wa ũu, Yelusaleme yeeteele o kwanangwa, na Ayuti ala makavonoka maitavwa ta ngombo. (Luka 21:20-24) Ũndũ wa kũmakya nĩ kana, o tondũ Yesũ waisye, andũ aingĩ nĩmamũleile. Mo andũ ala aingĩ kĩsionĩ kyenyu mosaa ata ũvoo wa Ũsumbĩ? Ethĩwa o na ĩtina wa kwĩkĩa kĩthito no avũthũ makwĩthukĩĩasya, ũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ wasũanĩa ĩvinda yĩu Yesũ waĩie nũndũ wa atũi make? Ekai twone maũndũ angĩ atatũ tũtonya kwĩmanyĩsya.

12. Twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova twasũanĩa ĩvinda yĩla Yesũ waĩie asũanĩa atũi make?

¹²Yeova nũthĩnĩkĩaa andũ. Ĩvinda yĩla Yesũ waĩie asũanĩa atũi make yĩtũlilikanasya kana Yeova nũthĩnĩkĩaa andũ mũno. “Ndendaa o na ũmwe . . . anangwe, ĩndĩ endaa onthe mavikĩe kwĩlila.” (2 Vet. 3:9) O naitũ twonanasya nĩtwendete atũi maitũ kwa kũendeea kwĩyumya vyũ tũmatavye ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ.—Mt. 22:39. *

13-14. Yesũ oonanisye ata kana nĩweew’ĩaa andũ ĩnee, na tũtonya kwonany’a nguma ĩsu ata?

 ¹³Yesũ nĩwatavanasya na kĩthito. Oonanisye nĩwendete andũ kwa kũmatavya ũvoo kĩla ĩvinda vaumĩla mwanya. (Luka 19:47, 48) Nĩkĩ weethĩawa na kĩthito kingĩvĩte ũu? Nũndũ nĩwamew’ĩaa ĩnee. Mavinda amwe amanthawa nĩ andũ aingĩ mũno mekwenda kwĩw’a ndeto syake nginya ũkethĩa we na amanyĩw’a make “maitonya kũya lĩu.” (Mko. 3:20) O na ĩvinda yĩmwe nĩwatavisye ũvoo mũseo mũndũ ũmwe waĩ atonya kwoneka o ũtukũ. (Yoa. 3:1, 2) Aingĩ ala mamwĩthukĩĩisye Yesũ mayaatw’ĩka amanyĩw’a make. Ĩndĩ nĩwaĩkĩĩthasya kana onthe ala mamwĩthukĩĩsya nĩmakwata ũkũsĩ mwĩanĩu. O ta ũu, ũmũnthĩ twĩenda kũĩkĩĩthya kana kĩla mũndũ nĩwakwata mwanya wa kwĩw’a ũvoo mũseo. (Meko 10:42) Na nĩ kana twĩanĩsye kĩu, no kwĩthĩwa twaĩle kũvĩndũa nzĩa ĩla tũtũmĩaa kũtavany’a.

¹⁴Ĩthĩwa wĩyũmbanĩtye kwĩka moalyũku. Twaema kwĩkala tũivĩndũa masaa ala tũũtavany’a, no tũeme kũkwatya andũ meĩ matonya kwĩthukĩĩsya ũvoo mũseo. Mwĩĩtu-a-asa vainia wĩtawa Matilda easya: “Nĩ na mũemewa tũtataa kũmantha andũ masaa me kĩvathũkany’o. Tũtavanasya kĩsionĩ kya viasala kwakya tene. Yĩla andũ maumaalũkanga masaa ma mũthenya, tũtũmĩaa tũkalĩ twa mavuku. Na ĩndĩ ĩ ya wĩoo, nĩw’o tũkwatasya andũ ala aingĩ mĩsyĩ kwoo.” Vandũ va kũlũmany’a na mũvango ũla ithyĩ ene tũkwĩw’a ũitũtwaa nesa, twaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kũũvĩndũa nĩ kana tũtavany’e yĩla tũtonya kũkwatya andũ aingangĩ. Tweeka ũu, tũkamũtanĩthasya Yeova.

15. Kwosana na Luka 22:39-44, nĩ kyaũ kyeekĩkie ũtukũ wa mũthya Yesũ e kũũ nthĩ?

¹⁵ Ũtukũ wa Nisani 14, mwaka wa 33, Yesũ nĩwaendie mũũndanĩ wa Ngesemanii. E vau, nĩwamũtulũĩle Yeova ngoo yake. (Soma Luka 22:39-44.) Ũtukũ ũsu nĩwathĩnĩkaa mũno, na “nĩwavoyie na kĩthing’ĩĩsyo . . . na kĩĩo kĩnene na methoi.” (Aevl. 5:7) Yesũ avoyaa ĩũlũ wa kyaũ ũtukũ ũsu wa mũthya? Amũvoyaa Yeova amũnenge vinya wa kũendeea  kũlũmany’a nake na kũendeea kwĩka kwenda kwake. Yeova nĩweewie kĩĩo kya Mwana wake, na atũma mũlaĩka amwĩkĩe vinya.

16. Nĩkĩ Yesũ wathĩnĩkaa yĩla wavoyaa e mũũndanĩ wa Ngesemanii?

¹⁶ Ũndũ ũmwe watumie Yesũ aĩa yĩla wavoyaa e mũũndanĩ wa Ngesemanii nĩ kana nĩwathĩnĩkaa mũno asũanĩa kana eĩsa kũtalwa ta mũumi wa Ngai. O na ĩngĩ, nĩweesĩ kana anengetwe kĩanda kĩnene mũno kya kũtetea ĩsyĩtwa ya Ĩthe wake. Ĩvinda yĩu Yesũ waĩie yĩtonya ũkũmanyĩsya kyaũ ethĩwa nũkwatĩtwe nĩ ũndũ ũũtuma vethĩwa ve vinya kũlũmany’a na Yeova? Ekai twone maũndũ angĩ atatũ tũtonya kwĩmanyĩsya.

17. Twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova twasũanĩa ũndũ wasũngĩie mboya sya Yesũ sya kĩthing’ĩĩsyo?

¹⁷Yeova nĩwĩthukĩĩasya mboya syaku kya kĩthing’ĩĩsyo. Yeova nĩweethukĩĩisye mboya sya Yesũ sya kĩthing’ĩĩsyo. Nĩkĩ? Nũndũ ũndũ ũla waĩ wa vata vyũ kwa Yesũ waĩ kũlũmany’a na Ĩthe wake na kũtetea ĩsyĩtwa yake. Ethĩwa kĩeleelo kitũ kĩkeethĩawa ne kũlũmany’a na Yeova na kũtetea ĩsyĩtwa yake, akasũngĩaa mboya sitũ.—Sav. 145:18, 19.

18. Nĩ kwa nzĩa syĩva tũtonya kũelekany’a Yesũ na mũnyanya wĩ tei na ũtũeleawa?

¹⁸Yesũ nũeleawa ũndũ ũkwĩw’a. Yĩla tũũnyamaa, nĩtũtanaa mũno twakiakiw’a nĩ mũnyanya wĩ tei na ũtũeleawa, na mũno mũno ethĩwa nũkomanĩte na thĩna ũla ũtũkwatĩte. Yesũ no ta mũnyanya ũsu. Nĩwĩsĩ nesa ũndũ mũndũ wĩw’aa yĩla ũkwĩw’a e mwonzu na e na vata wa kũtetheew’a. Nĩwĩsĩ mawonzu maitũ, na kĩla ĩvinda nũĩkĩĩthasya kana nĩtwakwata ũtethyo ũla tũkwenda “ĩvinda yĩla yaĩle.” (Aevl. 4:15, 16) O tondũ Yesũ weetĩkĩlile ũtethyo wa mũlaĩka yĩla waĩ mũũndanĩ wa Ngesemanii, o naitũ nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kwĩtĩkĩla ũtethyo wa Yeova, ethĩwe etũmĩa mavuku maitũ, vitio, ũvoo, kana etũmĩa mũtumĩa wa kĩkundi kana mũnyanya mũimu kĩ-veva kũtwĩkĩa vinya.

19. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũlũlũmĩĩlya wakomana na matatwa? Nengane ngelekany’o.

¹⁹Yeova akaũnengae “mũuo wa Ngai.” Yeova atũlũlũmĩĩlasya ata? Yĩla twavoya, nĩtũkwataa “mũuo wa Ngai ũla ũvĩtũkĩte ũmanyi w’onthe.” (Avi. 4:6, 7) Mũuo ũsu Yeova  ũtũnengae nũtumaa ngoo sitũ iusya na ũituma twambĩĩa kũsũanĩa nesa. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Luz nĩwonete ũw’o wa ndeto isu. Easya: “Mavinda maingĩ nĩw’aa ta nĩ nyioka. Mavinda amwe neew’a ũu nĩsũanĩaa Yeova ndambendete. Ĩndĩ yĩla ũu weekĩka, vau kwa vau nĩmũtavasya Yeova ũndũ ngwĩw’a. Mboya nĩndetheeasya kwĩw’a kavaa.” Ngewa ya mwĩĩtu-a-asa ũsu yĩtũĩkĩĩthya kana twavoya, nĩtũkwataa mũuo.

20. Kũneenea mavinda ala Yesũ waĩie kwatũmanyĩsya kyaũ?

²⁰ Kũneenea mavinda ala Yesũ waĩie kwatũkiakisya mũno na kwatũmanyĩsya maũndũ maingĩ ma vata! Kwatũlilikany’a kana nĩtwaĩle kũtw’ĩĩka ala me na kyeva, na kana no twĩkale tũte na nzika kana yĩla twakw’ĩĩwa nĩ mwendwa witũ, Yeova na Yesũ mailea kũtũtw’ĩĩka. O na ĩngĩ, nĩtwoona kana Yeova Ngai na Yesũ Klĩsto me nguma nzeo mũno ya ĩnee, na kwoou nĩtweekĩwa vinya twonanasye nguma ĩsu yĩla tũũtavany’a na kũmanyĩsya angĩ. Na ĩndĩ nĩtwakiakiw’a mũno nĩ kũmanya kana Yeova na Mwana wake mwendwa nĩmaeleawa ũndũ tũkwĩw’a, nĩmesĩ mawonzu maitũ, na nĩmethĩawa meyũmbanĩtye matũtetheesye kũmĩĩsya. Yeova nũtwathĩte kana “akavangũla methoi onthe methonĩ [maitũ].” Ekai ĩndĩ tũendeee kũatĩĩa kĩla tweemanyĩsya mũvaka yĩla Yeova ũkeanĩsya ũndũ ũsu ũseũvĩte ũu ũtwathĩte!—Ũvu. 21:4.