1-2. Twaĩlĩte kũendeea kwĩka ata ĩtina wa kũvatiswa? Elesya.

 WE ŨTHAMBASYA nyũmba yaku mavinda meana ata? Nĩvatonyeka ũtanambĩĩa kũmĩkala nĩwamĩthambisye yathea vyũ. Ĩndĩ vatonya kũthi ata ũkaema kwĩsa kũmĩthambya ĩngĩ? Mwa ĩmesya kĩtoo na kĩko mĩtũkĩ mũno. Nĩ kana nyũmba yaku yĩkale yĩ ntheu, no nginya ũmĩthambasye kĩla ĩvinda.

² Ũu nowʼo twaĩle kũlũngaa mosũanĩo na mwĩkalĩle witũ. Nĩ wʼo kana tũtanavatiswa nĩtweekĩie kĩthito kingĩ tweeka moalyũku thayũnĩ witũ nĩ kana “twĩthesye kumana na kĩla ũvuku wa mwĩĩ na wa veva.” (2 Ako. 7:1) Ĩndĩ yu nĩtwaĩle kũatĩĩa ũtao wa mũtũmwa Vaulo wa “kũendeea kũtwʼĩkĩthwʼa eũ.” (Aev. 4:23) Nĩkĩ twaĩlĩte kũendeea kwĩkĩa kĩthito kĩu? Nũndũ no tũlikwe na mĩtũkĩ mũno nĩ kĩtoo na kĩko kya nthĩ ĩno. Ĩndĩ nĩ kana twĩvathane na ũndũ ũsu na tũiendeea kũmwendeesya Yeova, no nginya tũendeee kũthiana mosũanĩo maitũ, mwĩkalĩle witũ, na mawendi maitũ.

3. “Kwĩthĩwa na kĩlĩko kyeũ” kwonanasya ata? (Alomi 12:2)

³ Twaĩlĩte kwĩka ata nĩ kana twĩthĩwe na kĩlĩko kyeũ, kana kwa ndeto ingĩ, tũvĩndũe mosũanĩo maitũ? (Soma Alomi  12:2.) Ndeto sya Kĩkiliki ila ialyũlĩtwe “kwĩthĩwa na kĩlĩko kyeũ” no ialyũlwe ta “kũtũngĩĩa kĩlĩko.” Kwoou ndeto isu iyonanasya kwĩka o tũmaũndũ tũseo tũ. Vandũ va ũu, twaĩlĩte kũthiana ũla mũndũ wa nthĩnĩ, na tũyĩka moalyũku ala maĩlĩte nĩ kana tũatĩĩe myolooto ya Yeova nesa ũndũ tũtonya. Tũyaĩlĩte kwĩka ũu ĩvinda o yĩmwe tũ; ũsu nĩ ũndũ wa kũendeea.

4. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũikethĩwe tũilye ta nthĩ ĩno?

⁴ Yĩla tũkavetewa naĩ, tũkeethĩwa tũtonya kũmwendeesya Yeova maũndũnĩ onthe ala tũkwĩka. Ĩndĩ ĩvinda yĩu yĩikaavika, nĩtwaĩlĩte kũendeea kwĩkĩa kĩthito nĩ kana tũmwendeesye. We nĩwoona nthĩnĩ wa Alomi 12:2 Vaulo awetie kana nĩtwaĩlĩte kwĩthĩwa na kĩlĩko kyeũ nĩ kana tũmanye kwenda kwa Ngai nĩ kwĩva? Kwoou vandũ va kwĩlekeleelya na tũyambĩĩa kwĩthĩwa tũilye ta nthĩ ĩno, no nginya twambe kwĩthiana ene nĩ kana tũmanye ethĩwa mosũanĩo ma Ngai nĩmo matongoeasya mĩvango yitũ na motwi maitũ, kana tũtongoeawʼa nĩ mosũanĩo ma nthĩ ĩno.

5. Tũtonya ata kũthiana mosũanĩo maitũ ĩũlũ wa kũthengeea kwa mũthenya wa Yeova? (Sisya visa.)

⁵ Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno. Yeova endaa tũendeee “kũlilikana ĩũlũ wa kwĩthĩwa vo kwa mũthenya [wake].” (2 Vet. 3:12) Ĩkũlye-ĩ: ‘Wʼo mwĩkalĩle wakwa nĩwonanasya kana nĩngũelewa ũndũ mũthya wa nthĩ ĩno nthũku wĩ vakuvĩ mũno wĩana? Mo motwi makwa ĩũlũ wa kĩsomo na wĩa nĩmonanasya kana nonaa kũmũthũkũma Yeova nekwʼo ũndũ ũla wa vata vyũ thayũnĩ wakwa? Nĩnĩĩkĩĩe vyũ kana Yeova akanzũvĩaa vamwe na mũsyĩ wakwa, kana ndindĩaa kũthĩnĩka  ĩũlũ wa syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ?’ Yeova nũtanaa mũno oona tũitata vyũ twĩkale kwosana na kwenda kwake.—Mt. 6:25-27, 33; Avi. 4:12, 13.

6. Twaĩlĩte kũendeea kwĩka ata?

⁶ Nĩtwaĩlĩte kũthiana mosũanĩo maitũ kĩla ĩvinda na tũyĩka moalyũku ala maĩlĩte. Vaulo atavisye Akolintho atĩĩ: “Endeeai kwĩyĩosya kana inywʼĩ mwĩ ũla mũĩkĩĩonĩ; endeeai kũĩkĩĩthya ũndũ inywʼĩ ene mũilye.” (2 Ako. 13:5) Kwĩthĩwa “ũla mũĩkĩĩonĩ” kũyonanasya o kũthi maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto na kũthi ũtavanyʼanĩ mavinda kwa mavinda tũ. No nginya twonanyʼe ũu kwĩsĩla mosũanĩo maitũ, mawendi maitũ, na ĩeleelo sitũ. Kwoou twaĩlĩte kũĩkĩĩthasya twĩ na kĩlĩko kyeũ kwa kũsomaa Ndeto ya Ngai, kwĩmanyĩsya kũsũanĩaa take, na ĩndĩ tũyĩkaa kyonthe kĩla tũtonya tũmwendeesye.—1 Ako. 2:14-16.

7. Kwosana na Aeveso 4:31, 32, nĩ ũndũ ũngĩ wĩva twaĩlĩte kwĩka, na nĩkĩ kũwĩka kũtonya kwĩthĩwa kũte laisi?

⁷ Soma Aeveso 4:31, 32. Eka o kũlũnga mosũanĩo maitũ, nĩtwaĩlĩte “kwĩvwʼĩka mwĩkalĩle mweũ.” (Aev. 4:24) Kwĩka ũu nĩkwendaa kĩthito. Maũndũ amwe twaĩlĩte kwĩkĩa kĩthito tũmasinde nĩ mĩtuo mĩthũku ta woo mwai, ũthatu, na ũthilĩku. Nĩkĩ kwĩka ũu kũtonya kwĩthĩwa kũte laisi? Nũndũ mĩtuo ĩmwe yĩthĩawa yĩkinyĩĩte vyũ. Kwa ngelekanyʼo, Mbivilia yaĩtye kana andũ amwe me mũtuo wa ‘kũthata’ na ‘kũthilĩka.’ (Nth. 29:22) Kũlũnga mĩtuo ĩmwe yĩkinyĩĩte ta ĩsu nĩkũtonya kwenda kĩthito o na ĩtina wa kũvatiswa, o tondũ ngewa ĩno ĩatĩĩe ĩkwonanyʼa.

8-9. Ngewa ya Stephen yĩonanyʼa ata vata wa kũendeea kũmya mwĩkalĩle wa tene?

⁸ Mwana-a-asa wĩtawa Stephen eewʼaa wĩ ũndũ wĩ vinya mũno kwĩsiĩĩa ndakathate. Aĩtye: “O na ĩtina wa kũvatiswa, yaĩ nginya nĩendeee kũngʼangʼana wĩthĩe ndiũthata mĩtũkĩ. Kwa ngelekanyʼo, mũthenya ũmwe nĩ ũtavanyʼa wa nyũmba na nyũmba, nasembanisye na kĩngʼei kĩmwe kyooyĩte letiũ ngalĩnĩ yakwa. Ĩla nakĩthengeeie kyalekilye letiũ ĩsu na kyasemba. Ĩla naeleisye ala angĩ twatavanasya ĩmwe, mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi ũla waĩ vau angũlilye atĩĩ, ‘Stephen, keka nũkwatie kĩngʼei kyu wĩthĩwa wĩkanie nakyo ata?’ Ĩkũlyo yĩu nĩyatumie nzũanĩa mũno na noona naĩlĩte kwĩkĩa kĩthito nĩthĩwe nĩ mũndũ wa mũuo.” b

⁹ O tondũ twoona ngewanĩ ya Stephen, no twĩke ũndũ ũkwonanyʼa twĩ na mũtuo ũtaĩle tũtataĩĩe, o na kaũ twonaa ta twaũvetie. Yĩla wakwatwa nĩ ũndũ ta ũsu, ndũkakwʼe ngoo kana wambĩĩe kũsũanĩa ta ũte Mũklĩsto mũseo. O nake mũtũmwa Vaulo aisye: “Yĩla ngwenda kwĩka ũla ũseo, ũla ũthũku wĩthĩawa vamwe nakwa.” (Alo. 7:21-23) Nũndũ Aklĩsto onthe me na naĩ, no nginya maendeee kũkitana na mĩtuo ĩtaĩle ĩla ĩtũkwataa mavinda kwa mavinda, o tondũ kĩtoo na kĩko kĩlikaa nyũmba. No nginya tũendeee kwĩkĩa kĩthito twĩkale twĩ atheu. Tũtonya kwĩka ũu ata?

10. Tũtonya ata kũkitana na mĩtuo ĩtaĩle? (1 Yoana 5:14, 15)

¹⁰ Mũvoye Yeova ĩũlũ wa mũtuo ũla ũendeee kũkitana nawʼo, ũte na nzika kana nũkũkwĩthukĩĩsya na aikũtetheesya. (Soma 1 Yoana 5:14, 15.) O na kau Yeova ndesa kũũvetangĩa mũtuo ũsu kwa nzĩa ya kyama, no aũnenge vinya wa kũũsinda. (1 Vet. 5:10) Ĩndĩ kwa oyu, ĩka kwosana na mboya  syaku kwa kũema kwĩka maũndũ matonya kũtuma ũsyokea mũtuo ũsu. Kwa ngelekanyʼo, ĩthĩwa wĩ metho ndũkeloele sinema, ivĩndĩ sya televiseni, kana ũsome ngewa iũkumya mũtuo ũla ũendeee kũtata wĩvathane nawʼo. Na ndũkaeke kĩlĩko kyaku kĩtinde kĩsũanĩĩte mawendi mathũku.—Avi. 4:8; Ako. 3:2.

11. Nĩ matambya meva twaĩlĩte kwosa nĩ kana tũendeee kwĩvwʼĩka mwĩkalĩle mweũ?

¹¹ Waumya mwĩkalĩle wa tene, nĩ ũndũ wa vata wĩvwʼĩke ũla mweũ. Ũtonya kwĩka ũu ata? Twʼa kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova yĩla ũendeee kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa nguma syake. (Aev. 5:1, 2) Kwa ngelekanyʼo, yĩla wasoma ngewa Mbivilianĩ ĩeleetye ũndũ Yeova ũekeaa, ĩkũlye-ĩ, ‘Nyie nĩnĩekeaa ala angĩ?’ Na yĩla wasoma ũndũ Yeova weewʼĩaa ngya ĩnee, ĩkũlye-ĩ, ‘Nyie nĩnĩwʼĩaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa makwa ĩnee yĩla me na vata, na nĩnonanasya ũu na meko?’ Kwoou endeea kwĩthĩwa na kĩlĩko kyeũ kwa kwĩvwʼĩka mwĩkalĩle mweũ, na ũyĩka ũu wĩ na wũmĩĩsyo.

12. Stephen eeyoneie ata ũtonyi wa Mbivilia wa kũalyũla andũ?

¹² Ũla Stephen twĩĩ tũnamũweta nĩwavotie kwĩvwʼĩka mwĩkalĩle mweũ o kavola kwa kavola. Aĩtye: “Kuma navatiswa nĩngomanĩte na maũndũ matonya kũtuma nĩthilĩka mũno. Nĩnĩmanyĩĩtye kana nĩnaĩle kwĩvetangana na andũ ala meũnthokoa, kana ngatata ũndũ ndonya nĩthĩwe nĩ mũuu. Kĩveti kyakwa vamwe na andũ angĩ aingĩ methĩĩtwe maindũngĩa mũvea nũndũ wa ũndũ nĩthĩĩtwe ndyĩka ĩla nakwatwa nĩ maũndũ matonya kũtuma nĩthata. O nakwa mavinda maingĩ nĩnzengʼaa! Ĩndĩ nditonya kwasya nĩalyũkĩte kwa vinya wakwa. Vandũ va ũu, ũndũ ũsu ũndĩkĩĩthasya ũtonyi ũla Mbivilia yĩ nawʼo wa kũalyũla andũ.”

13. Nĩ kyaũ kĩkatũtetheeasya kwĩthĩwa na mawendi ala maĩlĩte? (Akalatia 5:16)

¹³ Soma Akalatia 5:16. Nĩ kana Yeova atũtetheesye yĩla tũendeee kũngʼangʼana twĩke kĩla kĩseo, nũtũnengae veva wake mũtheu kwa ũlau. Yĩla twasoma Ndeto ya Ngai, twĩthĩawa tũyĩtĩkĩlya veva wake ũtũtongoesye. O na ĩngĩ, nĩtũkwataa veva ũsu yĩla twathi maũmbanonĩ. Yĩla twĩ maũmbanonĩ asu, nĩtwĩthĩawa na mwanya mũseo wa kũtũmĩa ĩvinda na ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala, o taitũ, maendeee kwĩkĩa kĩthito vyũ meke kĩla kyaĩle. Ũsu nĩ ũndũ wa kwĩkĩa vinya. (Aevl. 10:24, 25; 13:7) Na yĩla twamũvoya Yeova na kĩthingʼĩĩsyo na twamwĩsũva atũtetheesye tũkitane na wonzu mũna, nũtũnengae veva wake mũtheu nĩ kana tũkwate vinya wa kũendeea kũkita. O na kau nĩvatonyeka kwĩka maũndũ asu kũkaema kũmina mawendi mathũku ala twĩ namo, no kũtũtetheesye tũkamakĩlya vinya. Na o tondũ ĩandĩko ya Akalatia 5:16 yaĩtye, ala maendaa matongoewʼe nĩ veva ‘maikeka wendi wa mwĩĩ nongi.’

14. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata tũendeee kwĩkĩa kĩthito twĩthĩwe na mawendi ala maĩle?

¹⁴ Yĩla twambĩĩa kwĩka maũndũ matonya kũtũtetheesya twĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova, nĩ ũndũ wa vata tũlũmanyʼe namo na tũiendeea kũtata twĩthĩwe na mawendi ala maĩle. Nĩkĩ? Nũndũ ve mũmaitha ũtaekaa kũtũkita. Mũmaitha ũsu nĩ wendi wa kwĩka maũndũ mathũku. O na ĩtina wa kũvatiswa no twĩthĩe twambĩĩie kwendeewʼa nĩ maũndũ ala twĩsĩ nesa nĩtwaĩle kwĩvathana namo ta kũtha kalata, kũtũmĩa ũkĩ naĩ, kana kũsisya visa sya ũlaalai. (Aev. 5:3, 4) Mwana-a-asa ũmwe wa mũika aĩtye: “Ũndũ ũmwe wĩ vinya vyũ nĩngʼangʼanĩte nĩvathane nawʼo nĩ  kwendeewʼa nĩ aũme ala angĩ. Noonaa ũsu ta ũndũ ũvĩtĩte, ĩndĩ o na ũmũnthĩ wendi ũsu no ũnthĩnasya.” Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya wĩvathane na wendi mũthũku, na mũno mũno ethĩwa wĩĩwʼa ve vinya kũũsinda?

15. Nĩkĩ kũmanya kana mawendi mathũku ala matũkwataa no ala “makwataa andũ” ala angĩ kũtwĩkĩaa vinya? (Sisya visa.)

¹⁵ Yĩla ũendeee kũkitana na wendi wĩkinyĩĩte vyũ, lilikana kana ndwĩ weka. Mbivilia yaĩtye: “Vaiĩ ĩtatwa yaamũkwata eka ala makwataa andũ.” (1 Ako. 10:13a) Ndeto isu syaandĩkĩwe aũme na aka Aklĩsto ala matwĩe Kolintho. Amwe moo mbeenĩ maĩ mathaaa, aũme makomaa na aũme kana aka makomaa na aka, na anywi. (1 Ako. 6:9-11) We nũkwona ta mataĩ na wendi o na ũmwe mũthũku maaĩle kũkitana nawʼo ĩtina wa kũvatiswa? Ti wʼo o na vanini. Nĩ wʼo kana onthe maĩ Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta, ĩndĩ maĩ o andũ me na naĩ. Tũi na nzika kana mavinda kwa mavinda yaĩ no nginya mokitane na mawendi mathũku. Kũmanya ũu no kũtwĩkĩe vinya. Nĩkĩ? Nũndũ kwĩonanyʼa kana ve mũndũ ũngĩ wasindie wendi mũthũku ũla ũendeee kũkitana nawʼo. Vate nzika, no ũendeee kwĩkala wĩ ‘mũlũmu mũĩkĩĩonĩ, ũimanya kana mathĩna o asu nomo makwataa ana-a-asa maku onthe.’—1 Vet. 5:9.

16. Nĩ kĩtei kĩva twaĩle kwĩvathana nakyo, na nĩkĩ?

¹⁶ Ĩvathane na kĩtei kya kũsũanĩa kana vai mũndũ wĩsa kũelewa wonzu ũla wĩ nawʼo. Kwĩka ũu no kũtume wambĩĩa kwona ta ũtesa kũtetheka na ta ũte na vinya wa kũsiĩĩa mawendi mathũku. Mbivilia ĩwetete ũndũ wĩ kĩvathũkanyʼo. Yaĩtye: “Ngai nĩ mũĩkĩĩku na ndakaeka mũtatwe kũvĩtũka ũndũ mũtonya kũmĩĩsya, ĩndĩ o vamwe na ĩtatwa yĩu, akaumĩlya nzĩa nĩ kana mũtonye kũyũmĩĩsya.” (1 Ako. 10:13b) Kwoou o na ethĩwa twĩĩwʼa tũtatonya kũkĩlya vinya wendi mũthũku tũendeee  kũngʼangʼana nawʼo, no tũũsinde. Yeova no atũtetheesye tũkaendeea kwĩka kĩla kĩseo.

17. O na kau no kwĩthĩwa tũtasiĩĩa mawendi mathũku maitũkwata, nĩ ũndũ wĩva tũtonya kwĩka?

¹⁷ Kĩla ĩvinda ĩkalaa ũlilikene ũndũ ũũ: Nũndũ wĩ mũndũ wĩ na naĩ, ndwĩsa kũsiĩĩa vyũ mawendi mathũku maikaũkwate. Ĩndĩ yĩla mesa kũũkwata, no ũmasinde na mĩtũkĩ, o tondũ Yosevu weekie yĩla wasembie auma vala ve mũka wa Votivali. (Mwa. 39:12) Mwa ti nginya wĩanĩsye mawendi mathũku ala maũkwata!

18-19. Nĩ makũlyo meva tũtonya kwĩkũlya yĩla tũendeee kũngʼangʼana twĩthĩwe na kĩlĩko kyeũ?

¹⁸ Nĩ kana twĩthĩwe na kĩlĩko kyeũ, no nginya tũendeee kwĩkĩa kĩthito mosũanĩo na meko maitũ mamwendeesye Yeova. Kwoou twaĩlĩte kwĩthiana na tũyĩkũlya makũlyo ta: ‘Mo meko makwa nĩmonanasya kana nĩnĩsĩ ĩvinda yĩla tũtwĩe? Nĩnĩendeee kwĩkĩa kĩthito nĩvwʼĩke mwĩkalĩle mweũ? Nĩnĩekaa veva wa Yeova ũndongoesye thayũnĩ nĩ kana nĩthĩwe ndonya kwĩsiĩĩa ndikeke mawendi ma mwĩĩ?’

¹⁹ Yĩla ũendeee kwĩthiana, ndũkende wĩthĩe wĩkĩte maũndũ ĩana ĩũlũ wa ĩana, ĩndĩ tanĩthawʼa nĩ maendeeo ala wĩkĩte. Na woona vandũ ũtonya kwaĩlangya, ndũkakwʼe ngoo. Vandũ va ũu, atĩĩa ũtao ũũ wĩ Avilivi 3:16: “Maendeeo ala twĩkĩte kũvika yu, nĩtũendeei kwĩkala mũendelenĩ o ũsu.” Weeka ũu, ĩkala wĩsĩ nesa ki kana Yeova ndelea kũathima kĩthito kyaku kya kũtata wĩthĩwe na kĩlĩko kyeũ.