Amwe menyu mweanĩie syĩthĩonĩ aũme makuaa aka ta mate ma vata. Kwa ngelekanyʼo, Hans, ũla nĩ mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko Bolivia, aĩtye: “Aũme amwe maeewe isionĩ aũme monekaa me ma vata mũno, na kĩu kyatuma mambĩĩa kwonaa aka me vathei.” Nake Shengxian nĩ mũtumĩa wa kĩkundi wĩkalaa Taiwan, na aĩtye: “Kula nĩkalaa, aũme aingĩ monaa aka mataĩle kũmya mawoni. Na mũndũũme aweta woni wa mũndũ mũka ĩũlũ wa ũndũ mũna, aũme ala angĩ no mambĩĩe kũmũvũthya.” Namo angĩ mavũthĩĩasya aka kwa nzĩa iteyumĩlĩtye ũtheinĩ. Kwa ngelekanyʼo, no mawete tũmaũndũ twa mathekanyʼa ĩndĩ twĩ na ndeto sya kĩvũthya ĩũlũ wa aka.

Ũseo nĩ kana mũndũ no avĩndũke o na ethĩwa aeewe kĩthĩonĩ kĩva. No aeke kwonaa aũme me ma vata mũno kwĩ aka. (Aev. 4:​22-24) Kĩu no kĩtonyeke aatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova. Kĩlungunĩ kĩĩ, nĩtũkwona woni ũla Yeova wĩthĩawa nawʼo ĩũlũ wa aka, ũndũ ana-a-asa matonya kwĩthĩwa na woni ta wake, na ũndũ atumĩa matonya kwĩthĩwa matongoetye ũndũnĩ ũsu.

YEOVA ETHĨAWA NA WONI WĨVA ĨŨLŨ WA AKA?

Yeova nũtũiĩe ngelekanyʼo ĩla nzeo vyũ ya ũndũ twaĩle kũkua aka. We nĩ Ĩthe witũ wĩ ĩnee yingĩ na wendete syana syake. (Yoa. 3:16) Na kwoou amonaa aka ala mamũĩkĩĩaa ta eĩtu ma vata mũno methonĩ make. Kwoona maũndũ amwe Yeova wĩkĩte akonanyʼa nũmendete na nũmanengete ndaĩa.

Ndamavathũlaa. Yeova oombie aũme na aka na mũvwʼano wake. (Mwa. 1:27) Ndaaũmba aũme  me oĩ mũnango kana me na inengo mbingangĩ kwĩ aka. O na ndendeeawʼa mũno nĩ aũme kwĩ aka. (2 Mav. 19:7) Amombĩte onthe me na ũtonyi wĩanene wa kũelewa ũwʼo wa Mbivilia na kwĩthĩwa na nguma ta syake. O na ĩngĩ, onaa aũme na aka ala mamũĩkĩĩe ũndũ ũmwe, methĩwe me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ yĩ nzaũ kana nĩ wa kwĩsa kũtwʼĩka asumbĩ na athembi ĩtunĩ. Kwa wʼo, Yeova ndavathũlaa aka.

Nũmethukĩĩasya. Yeova nĩwendaa kũmanya ũndũ aka mekwĩwʼa na mawĩmakĩo ala me namo. Kwa ngelekanyʼo, nĩweethukĩĩisye na asũngĩa mboya sya Lakeli na Aana. (Mwa. 30:22; 1 Sam. 1:​10, 11, 19, 20) O na nĩwaveveeie aandĩki ma Mbivilia maandĩka ngewa sya aũme meethukĩĩisye aka. Kwa ngelekanyʼo, Avalaamu nĩwamwĩwie Yeova na eethukĩĩsya mũka wake, Sala. (Mwa. 21:​12-14) Mũsumbĩ Ndaviti nĩwamwĩthukĩĩisye Avikaili. O na eewie Yeova tawe wamũtũmĩte Avikaili oke kũneena nake. (1 Sam. 25:​32-35) Nake Yesũ, ũla ũtutĩtye Ĩthe wake vyũ, nĩwamwĩthukĩĩisye inyia wake, Meli. (Yoa. 2:​3-10) Ngelekanyʼo isu syĩonanyʼa kana nzĩa ĩmwe Yeova wonanasya nũnengete aka ndaĩa nĩ kwa kũmethukĩĩsya.

Nũmaĩkĩĩe. Kwa ngelekanyʼo, Yeova oonanisye kana nũmũĩkĩĩe Eva kwa kũmũeka atetheesye kũsũvĩa nthĩ yonthe. (Mwa. 1:28) Kwa kwĩka ũu, oonanisye kana ndamwonaa ta mũndũ ũte wa vata aelekanwʼa na mũũme, Atamu, ĩndĩ ta mũtetheesya wake. O na ĩngĩ, Yeova oonanisye kana nĩwaĩkĩĩe athani elĩ, ala nĩ Ndevola na Ulita, kwa kũmanenga kĩanda kya kũtaa andũ make, na ũmwe wataiwe aĩ mũsili na ũngĩ aĩ mũsumbĩ. (Asi. 4:​4-9; 2 Asu. 22:​14-20) Na ũmũnthĩ, Yeova nũmaĩkĩĩe aka Aklĩsto nũndũ nũmanengete wĩa wa kũtethya. Eĩtu-a-asa asu aĩkĩĩku methĩawa me atavanyʼa, mavainia, na amisonalĩ. O na nĩmatetheeasya kũsola, kwaka, na kũsũvĩa Nyũmba sya Ũsumbĩ na myako ya Mbetheli. Amwe moo mathũkũmaa Mbetheli na angĩ mathũkũmaa movisinĩ ma ũalyũli. Eĩtu-a-asa asu nĩ nguthu nene ĩla Yeova ũtũmĩaa kwĩanĩsya kwenda kwake. (Sav. 68:11) Kwa wʼo, Yeova ndonaa aka me onzu kana mate ũndũ matonya kwĩanĩsya.

ANA-A-ASA MATONYA ATA KWĨMANYĨSYA KWONAA AKA O ŨNDŨ YEOVA ŨMONAA?

Ana-a-asa, nĩ kana tũmanye ethĩwa twonaa aka Aklĩsto o ũndũ Yeova ũmonaa, nĩtwaĩle kũthiana nesa meko maitũ na mosũanĩo maitũ. Nĩ kana twĩke ũu, nĩtũkwenda ũtethyo. O ũndũ masinĩ ya kũkũna visa sya X-ray ĩtonya kwona thĩna wĩ ngoonĩ, nowʼo kwĩthĩwa na mũnyanya mũseo na kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai kũtonya kũtũtetheesya tũmanye ethĩwa twonaa aka ũndũ vaĩle. Ũu ũtonyeka ata?

Kũlya mũnyanya mũseo. (Nth. 18:17) Nũseo tũneene na mũnyanya tũmũĩkĩĩe, wĩ tei, na wĩthĩawa na woni mũseo, na tũimũkũlya makũlyo ta aa: “We wonaa ndikua aka ata? Makakũlwʼa no masye nĩnĩmanengete ndaĩa? Ve ũndũ ndonya kwĩka nĩ kana ngamakuaa nesanga?” Ethĩwa mũnyanyau nĩwaũtavya vandũ ũtonya kwaĩlangya, ndũketetee. Vandũ va ũu, ĩthĩwa wĩyũmbanĩtye kwĩka moalyũku.

Ĩmanyĩsye Ndeto ya Ngai. Nzĩa ĩla nzeo vyũ ya kũmanya ethĩwa nĩtũkuaa eĩtu-a-asa nesa, nĩ kũosya meko na mosũanĩo maitũ tũtũmĩĩte Ndeto ya Ngai. (Aevl. 4:12) Yĩla tũkwĩmanyĩsya Mbivilia no twone ngelekanyʼo sya aũme makuaa aka nesa na angĩ mamakuaa naĩ. Ĩtina wa ũu, no tũsianĩsye meko moo na maitũ. O na ĩngĩ, kũsianĩsya mĩsoa ya Mbivilia no kũtũsiĩĩe tũikatũmĩe maandĩko naĩ kwa kũtũmĩa mũsoa ũmwe kũkwata mbau woni twĩ nawʼo ũtaĩlĩte ĩũlũ wa aka. Kwa ngelekanyʼo, ĩandĩko ya 1 Vetelo 3:7 yĩwetete kana mũndũ mũka aĩlĩte kũnengwa “ndaĩa ta mũio ũte na vinya mũno.” a Yo kĩu kĩonanyʼa ti wa vata, kana kwa ndeto ingĩ, ti mũĩ kana nde na ũtũĩka ta wa mũndũũme? Ti wʼo o na vanini! Kwasianĩsya ndeto sya Vetelo na kĩla ĩandĩko ya Akalatia 3:​26-29 yĩwetete. Yonanĩtye kana Yeova nũnyuvĩte aka na aũme mesumbĩka vamwe na Klĩsto ĩtunĩ. Yĩla tweemanyĩsya Ndeto ya Ngai na twakũlya mũnyanya mũseo mawoni make ĩũlũ wa ũndũ  tũkuaa aka, no twĩmanyĩsye kũmanenga ndaĩa ũndũ vaĩle.

ATUMĨA MONANASYA ATA KANA NĨMANENGETE EĨTU-A-ASA NDAĨA?

O na ĩngĩ, ana-a-asa kĩkundinĩ no memanyĩsye kũkuaa eĩtu-a-asa nesa maatĩĩa ngelekanyʼo ya atumĩa. Atumĩa methĩawa ngelekanyʼo nzeo ũndũnĩ ũsu ata? Kwoona maũndũ amwe.

Nĩmamakathaa. Mũtũmwa Vaulo nĩwatiĩe atumĩa ngelekanyʼo nzeo ũndũnĩ ũsu. Nĩwakathie ũtheinĩ eĩtu-a-asa kauta valũanĩ ũla waandĩkĩie kĩkundi kya Lomi. (Alo. 16:12) Kwasũanĩa ũtanu ũla eĩtu-a-asa asu meewie yĩla valũa ũsu wasomiwe kĩkundinĩ. O ta ũu, atumĩa nĩmakathaa eĩtu-a-asa kuma ngoonĩ nũndũ wa nguma syoo nzeo na wĩa mũseo ũla matethasya kwondũ wa Yeova. Kĩu kĩtumaa mamanya nĩmanengetwe ndaĩa na nĩmendetwe. Ndeto sya kwĩkĩa vinya ila mũtumĩa ũtonya kũtavya eĩtu-a-asa nitonya kwĩthĩwa nosyo mekwenda nĩ kana maendeee kũmũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku.—Nth. 15:23.

Yĩla atumĩa meũkatha eĩtu-a-asa, maĩlĩte kũweta ũtheinĩ ũndũ mũna na maineena kuma ngoonĩ. Nĩkĩ? Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Jessica aĩtye: “Wĩthĩawa wĩ ũndũ wa kũtanĩthya yĩla ana-a-asa matavya mwĩĩtu-a-asa, ‘Watethya wĩa mũseo.’ Ĩndĩ twĩkĩawa vinya mũnango yĩla ana-a-asa matũkatha nũndũ wa ũndũ mũna twĩkĩte, ta kũmanyĩsya syana sitũ kwĩkala ikilĩtye maũmbanonĩ kana kwosa ĩvinda tũlatye mũmanyĩwʼa wa Mbivilia tũmũete maũmbanonĩ.” Yĩla atũmĩa makatha eĩtu-a-asa ũtheinĩ nũndũ wa ũndũ mũna, nĩmewʼaa mendetwe na manengetwe ndaĩa.

Nĩmamethukĩĩasya. Atumĩa me wĩnyivyo nĩmethĩawa mesĩ kana ti mo me oka maumasya mawoni maseo. Atumĩa ta asu nĩmathokasya eĩtu-a-asa maumye mawoni moo na nĩmamethukĩĩasya nesa maineena. Meeka ũu, nĩmamathangaasya, na o namo ene nĩmatethekaa. Ata? Mũtumĩa  wĩtawa Gerardo, ũla ũthũkũmaa Mbetheli, aĩtye: “Nĩsĩte kwĩthĩa kana nakũlya eĩtu-a-asa mawoni moo nĩtethasya wĩa wakwa nesanga. Mavinda maingĩ wĩthĩaa matethetye wĩa ũsu kwa ĩvinda yĩasa kwĩ ana-a-asa aingĩ.” Eĩtu-a-asa aingĩ kĩkundinĩ methĩawa me mavainia, na kwoou nĩmethĩawa mesĩ maũndũ maingĩ ĩũlũ wa andũ ala mekalaa kĩsionĩ kyoo. Mũtumĩa wĩtawa Bryan aĩtye: “Eĩtu-a-asa methĩawa na nguma mbingĩ nzeo na ũtũĩka mwingĩ, na asu nĩ maũndũ mendekaa ũseũvyonĩ wa Yeova. Kwoou ngelekanyʼo syoo no iũtethye mũno!”

Atumĩa oĩ maivũthĩĩasya mawoni ma eĩtu-a-asa. Nĩkĩ? Mũtumĩa wĩtawa Edward aĩtye: “Woni wa mwĩĩtu-a-asa na maũndũ ala ũkomanĩte namo thayũnĩ no matetheesye mwana-a-asa akaelewa ũndũ mũna nesanga, o na no mamũtetheesye akaeleawa nesanga ũndũ ala angĩ mekwĩwʼa.” (Nth. 1:5) O na ethĩwa mũtumĩa ndetũmĩa woni wa mwĩĩtu-a-asa, no amũtũngĩe mũvea nũndũ wa kumya woni ũsu na nũndũ wa ũmanyi wake.

Nĩmamanyĩasya. Atumĩa nĩmekĩaa kĩthito mamanthe myanya ya kũmanyĩsya eĩtu-a-asa. Kwa ngelekanyʼo, no mamamanyĩsye kũtongoeasya ũmbano wa ũtavanyʼa ũndũ vethĩwa vate mwana-a-asa mũvatise ũtonya kwĩka ũu. Na no mamamanyĩsye kũtũmĩa mĩio mĩna kana masinĩ nĩ kana matetheesye wĩanĩ wa kũsũvĩa na kwaka myako ĩkonetye maũndũ ma Ũsumbĩ. Nakwʼo Mbetheli, asyaĩĩsya ma kũu nĩmamanyĩĩtye eĩtu-a-asa maũndũ amwe, ta kũtũngĩĩa kũla kwanangĩkĩte, kũthooa syĩndũ, masavu, maũndũ ma kombiũta, na maũndũ angĩ. Yĩla atumĩa mamanyĩsya eĩtu-a-asa, monanasya kana mamonaa me ma kwĩkwatwʼa na me na ũtonyi wa kwĩanĩsya maũndũ.

Eĩtu-a-asa aingĩ nĩmatũmĩaa ũtũĩka ũla mamanyĩawʼa nĩ atumĩa kũtetheesya angĩ. Kwa ngelekanyʼo, amwe moo matũmĩaa ũtũĩka woo wa kwaka kũtetheesya angĩ kwaka nyũmba syoo ĩngĩ ĩtina wa mũisyo. Namo angĩ matũmĩaa ũtũĩka ũla mamanyĩiwʼe wa kũtavanyʼa kũla kwĩthĩawa andũ aingĩ kũtetheesya eĩtu-a-asa aingangĩ matavanasye kũndũ ta kũu. Mo eĩtu-a-asa mewʼaa ata ĩũlũ wa atumĩa ala mamamanyĩsya maũndũ? Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Jennifer aĩtye: “Yĩla nathũkũmaa wĩanĩ wa kwaka Nyũmba ya Ũsumbĩ, mwana-a-asa ũmwe waũngamĩe maũndũ nĩwoosie ĩvinda amanyĩsye. Nĩwoonie wĩa ũla natethisye, na angatha. Nĩnatanĩie kũthũkũma nake nũndũ neewʼaa nĩĩkĩĩwe na nĩ wa vata.”

ŨNDŨ TŨTETHEKAA TWAKUA EĨTU-A-ASA TA ANDŨ MAITŨ MA MŨSYĨ

Twendete eĩtu-a-asa maitũ o ũndũ Yeova ũmendete! Kwoou tũmonaa o ta andũ ma mũsyĩ. (1 Tim. 5:​1, 2) Tũmonaa me ma vata na nĩtũtanĩaa kũthũkũma namo. Na tũtanaa mũno yĩla mamanya nĩtũmendete na nĩtũmakwataa mbau. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Vanessa aĩtye, “Nĩtũngĩa Yeova mũvea mũno nũndũ wa kwĩthĩwa ũseũvyonĩ wake, ũla wusĩe ana-a-asa mambĩkĩaa vinya mũno.” Nake mwĩĩtu-a-asa wĩkalaa Taiwan aĩtye: “Nĩtũngĩa Yeova na andũ make mũvea mũno nũndũ nĩmonaa aka me ma vata na nĩmaeleawa ũndũ mekwĩwʼa. Kĩu nĩkĩlũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo wakwa na kĩtumaa nĩtũnga mũvea ĩ ya mũno nũndũ wa kwĩthĩwa ũseũvyonĩ wake.”

Yeova ndalea kwĩthĩwa atanaa mũno yĩla woona aũme Aklĩsto mekĩĩte kĩthito monae aka me ma vata na mamanengete ndaĩa, o take! (Nth. 27:11) Mũtumĩa wĩkalaa Scotland wĩtawa Benjamin aĩtye: “Aũme aingĩ ĩũlũ wa nthĩ mainengae aka ndaĩa o na vanini. Kwoou yĩla eĩtu-a-asa mooka Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ, twĩenda makewʼaa ve kĩvathũkanyʼo.” Ekai ithyonthe twĩke kyonthe kĩla tũtonya tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeova kwa kwonasya eĩtu-a-asa maitũ endwa kana nĩtũmendete na nĩtũmanengete ndaĩa.—Alo. 12:10.