1. No nginya ithyonthe twĩke ũndũ wĩva ũte laisi?

 KĨLA mũthenya wĩthĩaa no nginya twĩke motwi. Motwi amwe twĩkaa methĩawa me laisi, ta kĩla tũũya kwakya kana saa ila tũũthi kũkoma. Ĩndĩ ve angĩ me vinya kwĩka. Na kĩtumi nũndũ no matume twĩthĩwa na ũima wa mwĩĩ na ũtanu kana tũkethĩwa tũte nawʼo, no manange ngwatanĩo yitũ na andũ ma mũsyĩ, na no matume tũtamũthũkũma Yeova nesa. Twĩenda motwi ala tũkwĩka matũtethye ithyĩ ene o vamwe na mĩsyĩ yitũ. Na ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana twĩenda motwi maitũ mamũtanĩthasye Yeova.—Alo. 12:​1, 2.

2. Nĩ matambya meva ũtonya kwosa maũtetheesye wĩke motwi maseo?

² Nĩvatonyeka ũkeka ũtwi mũseo ethĩwa (1) wĩ na ũvoo wʼonthe ĩũlũ wa ũndũ mũna, (2) nũũsũanĩa woni wa Yeova ĩũlũ wawʼo, na (3) nũkũosya maũndũ onthe. Ĩsomo yĩĩ nĩyĩũneenea matambya asu. O na ĩngĩ, nĩyĩũtũtetheesya kwona ũndũ tũtonya kũmanyĩsya ũtonyi witũ wa kũsũanĩa.—Nth. 2:11.

KWATA ŨVOO WʼONTHE

3. Nengane ngelekanyʼo ĩkwonanyʼa nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũkwata ũvoo wʼonthe ũtambĩte kwĩka ũtwi.

³ Ĩtambya ya mbee yĩla ũtonya kwosa yĩũtetheesye wĩke ũtwi mũseo nĩ kũkwata ũvoo wʼonthe. Nĩkĩ ũsu ne ũndũ wa vata? Kwasũanĩa mũndũ wathi kwona ndakĩtalĩ nũndũ nĩ mũwau mũno. We ndakĩtalĩ ũsu no eke ũtwi ũkonetye ũndũ ũkũmũiita atambĩte kũmũthima kana kũmũkũlya ũndũ ũkwĩwʼa? Vate  nzika, ndesa kwĩka ũu. O naku no wĩke motwi maseo ethĩwa ũkambaa kũkwata ũvoo wʼonthe ĩũlũ wa ũndũ ũla waũkwata. Ũtonya kwĩka ũu ata?

4. Kwosana na ĩandĩko ya Nthimo 18:​13, ũtonya kũĩkĩĩthya ata kana wĩ na ũvoo wʼonthe? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁴ Mavinda maingĩ, no ũkwate ũvoo wʼonthe wakũlya makũlyo. Kwa ngelekanyʼo, twasye ve mũndũ mũna waũthokya vandũ. We no ũthi? Ethĩwa ndwĩsĩ nesa ũla ũkũthoketye kana ndwĩsĩ mĩvango yonthe ĩla yĩkĩtwe, no ũmũkũlye makũlyo ta: “Tũkakomanĩa va na saa siana? Nĩ andũ meana ata makeethĩwa vo? Nũũ ũkethĩwa atongoesye maũndũ? Naaũ mathoketwʼe? Nĩ maũndũ meva makekwa ĩvindanĩ yĩu? Nĩkũkethĩwa na ũkĩ?” Kũmanya mosũngĩo ma makũlyo asu no kũũtetheesye kwĩka ũtwi mũseo.—Soma Nthimo 18:13.

5. Wakwata ũvoo wʼonthe waĩle kwĩka ata?

⁵ Ĩtina wa kũkwata ũvoo wʼonthe, sũanĩa nesa maũndũ angĩ ala makonanĩtye na ũndũ ũsu. Kwa ngelekanyʼo, ũtonya kwĩka ata wamanya kana andũ mataatĩĩaa myolooto ya Mbivilia makeethĩwa vo mũthenya ũsu, kũkeethĩwa na ũkĩ, na kana vaikethĩwa mũndũ wa kũĩkĩĩthya kana andũ mainanywʼa mũno? We nũkwona vailye ũu maũndũ ta matonya kũthũka? (1 Vet. 4:3) Nao nata ethĩwa mũthenya ũsu nĩwʼo ũendaa ũmbanonĩ  kana ũtavanyʼanĩ? Yĩla wasũanĩa maũndũ asu onthe, no vethĩwe ve laisi kwĩka ũtwi mũseo. Ĩndĩ ve ĩtambya yĩngĩ waĩle kwosa. O na kũtwʼĩka no wĩthĩwe na woni mũna ĩũlũ wa ũndũ ũsu, nĩwaĩle kũsũanĩa ũndũ Yeova ũkwĩwʼa ĩũlũ wawʼo.—Nth. 2:6.

SŨANĨA WONI WA YEOVA

6. Kwosana na ĩandĩko ya Yakovo 1:​5, nĩkĩ twaĩlĩte kũmũvoya Yeova atũtetheesye?

⁶ Mũkũlye Yeova aũtetheesye ũelewe woni wake ĩũlũ wa ũndũ mũna. Yeova nũtwathĩte kũtũnenga ũĩ wa kũmanya ethĩwa ũtwi mũna nũmwendeeasya. Anengae andũ onthe ũĩ kwa “ũlau na ateũmatalĩla mavĩtyo.”—Soma Yakovo 1:5.

7. Ũtonya kũmanya ata woni wa Yeova ĩũlũ wa ũndũ mũna? Nengane ngelekanyʼo.

⁷ Wamũvoya Yeova aũtongoesye, ĩthĩwa wĩ metho wone ũndũ ũkũũsũngĩa. Kwa ngelekanyʼo, twasye wĩ kyalonĩ ũendete vandũ nĩwaa na wakũlya mũndũ wĩsĩ kĩsio kĩu aũtetheesye. We no wambĩĩe kũthi atambĩte kũũsũngĩa? Aiee. Vandũ va ũu, no wĩthukĩĩsye nesa aikwathĩĩa nzĩa. O ta ũu, ĩtina wa kũmũvoya Yeova aũnenge ũĩ, tata kũsisya ũndũ ũkũũsũngĩa kwa kwĩmanyĩsya mĩao na myolooto ya Mbivilia ĩla ũtonya kũtũmĩa ũndũnĩ ũsu. Kwa ngelekanyʼo, yĩla ũũtwʼa kana nũũthi vandũ ũthoketwʼe o tondũ twoona, no ũsũanĩe kĩla Mbivilia yaĩtye ĩũlũ wa mboka itaĩle, itindo nthũku, na vata wa kũvĩtasya mbee maũndũ ma Ũsumbĩ  thayũnĩ waku.—Mt. 6:33; Alo. 13:13; 1 Ako. 15:33.

8. Ũtonya kwĩka ata ethĩwa nũkwenda kũkwata ũvoo mũna ũkwenda kũmanya? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁸ O na vailye ũu, mavinda amwe no wende ũtethyo nĩ kana ũkwate ũvoo ũkonetye kĩla ũũmantha. Kwoou no ũkũlye mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa wĩ na ũtũĩka aũnenge ũtao. Ĩndĩ o na vailye ũu, no ũtetheke mũnango weeyĩkĩa ũkunĩkĩli. No ũkwate ũvoo mwingĩ nthĩnĩ wa syĩndũ ila tũtũmĩaa kwĩka ũkunĩkĩli, ta Ĩvuku ya Kwĩka Ũkunĩkĩli ya Ngũsĩ sya Yeova na Maandĩko Matonya Kwaĩlya Mwĩkalĩle wa Mũklĩsto. Lilikana kana kĩeleelo kyaku kyaĩle kwĩthĩwa ne kwĩka ũtwi ũũmwendeesya Yeova.

9. Tũtonya kwĩka ata twĩthĩwe tũte na nzika kana ũtwi ũla tũkwĩka nũũmwendeesya Yeova? (Aeveso 5:17)

⁹ Ũtonya kwĩka ata wĩthĩwe ũte na nzika kana ũtwi ũla ũkwĩka nũũmwendeesya Yeova? Ũndũ wa mbee nĩ kana nĩtwaĩlĩte kũmũmanya nesa. Mbivilia yaĩtye: “Kũmũmanya Ũla Mũtheu nĩkwʼo ũmanyi.” (Nth. 9:10) Kwa wʼo, no tũkwate ũmanyi wa wʼo twamanya nguma sya Yeova, kĩeleelo kyake, na maũndũ ala ũmenete na ala wendete. Ĩkũlye-ĩ, ‘Kwosana na kĩla nĩsĩ ĩũlũ wa Yeova, nĩ ũtwi wĩva ndonya kwĩka ngamwendeesya?’—Soma Aeveso 5:17.

10. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana myolooto ya Mbivilia nĩyo ya vata kwĩ syĩthĩo sya kwitũ?

¹⁰ Mavinda amwe, wĩthĩaa no nginya twĩke motwi mate kwendeesya andũ maitũ ma mũsyĩ kana anyanya maitũ nĩ kana tũmwendeesye Yeova. Kwa ngelekanyʼo, asyai amwe, o na mate na ũthũku, no mathingʼĩĩsye mwĩĩtu woo atwawe nĩ mwana-a-asa wĩ na malĩ kana ũtonya kũĩva ngasya mbingĩ o na kũtwʼĩka mwana-a-asa ũsu no ethĩwe ate na ngwatanĩo nzeo na Yeova. O na kau no meke ũu mayenda mwĩĩtu woo eanĩawʼe nesa mavata make ma kĩ-mwĩĩ, ĩndĩ mwĩĩtu ũsu no ekũlye-ĩ: ‘We mũndũũme ũũ nũkũndetheesya nĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova?” We Yeova onaa ũndũ ũsu ata? No tũkwate ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu ĩandĩkonĩ ya Mathayo 6:33. Vau, Aklĩsto mathuthĩtwʼe maendeee “kũmantha mbee Ũsumbĩ.” Kwoou o na kũtwʼĩka nĩtũnengete ndaĩa asyai maitũ na andũ angĩ kĩsionĩ, ũndũ ũla twaĩle kwonaa wĩ wa vata vyũ nĩ kũmũtanĩthya Yeova.

OSYA MAŨNDŨ ONTHE

11. Nĩ nguma yĩva ĩneenewe ĩandĩkonĩ ya Avilivi 1:​9, 10 ĩtonya kũũtetheesya ũosye maũndũ?

¹¹ Ĩtina wa kũsũanĩa myolooto ya Mbivilia ĩla ĩkonanĩtye na ũtwi waku, nĩwaĩle kũosya maũndũ onthe ala maũkonetye. (Soma Avilivi 1:​9, 10) Kwĩthĩwa na ũĩ kũkatũtetheeasya kũkũna visa kĩlĩkonĩ maũndũ ala matonya kumĩla. Mavinda amwe, ũtwi ũsu no wĩthĩwe wĩ laisi kwĩka. Ĩndĩ ti motwi onthe methĩawa me laisi. Kwoou kwĩthĩwa na ũĩ kũkaũtetheeasya wĩke motwi maseo o na yĩla vate laisi kwĩka ũu.

12-13. Kwĩthĩwa na ũĩ kũtonya kũũtetheesya ata kwĩka ũtwi mũseo ũkonetye wĩa?

¹² Kwasũanĩa ũndũ ũũ. Twasye wĩmantha wĩa nĩ kana ũsũvĩe andũ maku. Na ĩndĩ vayumĩla mawĩa elĩ. Nũndũ wa ũu, ũisũanĩa maũndũ onthe ala makonetye kĩla wĩa, ta kwa ngelekanyʼo, nĩ wĩa wa mũthemba mwaũ, ũkathũkũmaa masaa meva, ũkakuaa ĩvinda yĩana ata nĩ kana ũvike wĩanĩ, na maũndũ angĩ ta asu. Eka ũu, mawĩa asu elĩ no methĩwe makonetye maũndũ mateũtũla myolooto ya Mbivilia. Na nĩvatonyeka ũkethĩwa ũyendeewʼa nĩ mũthemba ũmwe wa wĩa nũndũ ũkonetye maũndũ wendete kana ũkaĩvawa mũsaala mũnene. Ĩndĩ o na vailye ũu, ve o maũndũ angĩ waĩlĩte kũsũanĩa ũtanamba kwĩka ũtwi.

¹³ Kwa ngelekanyʼo, no wĩkũlye-ĩ, ‘Wĩa ũla ngũnyuva no ũvĩngĩĩse masaa makwa ma  maũmbano? Wĩa ũsu no wose masaa makwa maingĩ nginya ũkethĩa nditonya kwĩanĩsya mavata ma ngoonĩ na ma kĩ-veva ma mũsyĩ wakwa?’ Kwĩkũlya makũlyo ta asu no kũũtetheesye kũvĩtya mbee “maũndũ ala ma vata,” ta ũthaithi waku na mavata ma mũsyĩ waku, vandũ va kũvĩtya mbee maũndũ ma kĩ-mwĩĩ. O na ĩngĩ, kĩu no kĩũtetheesye wĩke ũtwi mũseo.

14. Kwĩthĩwa na ũĩ na kwenda ala angĩ kũtonya kũtũtetheesya ata tũikamalulutĩkye?

¹⁴ O na ĩngĩ, kwĩthĩwa na ũĩ no kũtũtetheesye kũelewa ũndũ ũtwi witũ ũũtuma andũ angĩ mewʼa, nĩ kana ‘tũikamalulutĩkye.’ (Avi. 1:10) Ũndũ ũsu nĩ wa vata yĩla tũkwĩka motwi makonetye mũndũ mwene, ta kĩla tũkwĩkĩa na ũndũ tũkwĩyanakavya. Kwa ngelekanyʼo, no twendeewʼe nĩ mũthemba mũna wa ngũa kana  nzĩa ya kwĩyanakavya. Ĩndĩ nata ethĩwa ala me kĩkundinĩ kana me nza wa kĩkundi no malulutĩkwʼe nĩ maũndũ ta asu? Kwĩthĩwa na ũĩ no kũtũtetheesye tũnenge ndaĩa ũndũ ala angĩ mekwĩwʼa. Nawʼo wendo ũkatũthangaasya tũmanthe kũuna mũndũ “ũla ũngĩ” na tũyĩthĩwa na wĩnyivyo. (1 Ako. 10:​23, 24, 32; 1 Tim. 2:​9, 10) Tweeka ũu, tũkeethĩwa tũtonya kwĩka ũtwi ũkwonanyʼa kana nĩtwendete ala angĩ na nĩtũmanengete ndaĩa.

15. Nĩ ĩtambya yĩva waĩle kwosa ũtambĩte kwĩka ũtwi mũito?

¹⁵ Ethĩwa wĩenda kwĩka ũtwi mũna mũito, sũanĩa maũndũ ala waĩle kwĩka nĩ kana ũwĩanĩsye. Yesũ nĩwatũmanyĩisye vata wa ‘kwĩkaa masavu.’ (Luka 14:28) Kwoou sũanĩa ĩvinda, malĩ, na kĩthito kĩla kĩkwendeka nĩ kana wĩanĩsye ũtwi waku. Mavinda amwe, no ũtwʼe kũneena na andũ maku ma mũsyĩ nĩ kana ũmanye maũndũ amwe kĩla ũmwe waĩle kwĩka nĩ kana akwate mbau ũtwi ũsu. Nĩkĩ ũsu ne ũndũ wa vata? Nũndũ no ũũtetheesye kũmanya ethĩwa nĩwaĩle kũalyũla maũndũ amwe makonetye ũtwi waku kana nĩwaĩle kwĩka ũngĩ mũseango. Na yĩla wakũlya andũ ma mũsyĩ woni woo ĩũlũ wa ũtwi ũsu na ũimethukĩĩsya, no methĩwe meyũmbanĩtye mũnango kũũtetheesya wĩke ũtwi ũtonya kwaĩla.—Nth. 15:22.

ĨKA MOTWI WĨSĨ NĨMEKWAĨLA

16. Nĩ matambya meva waĩle kwosa nĩ kana ũtwi waku waĩle? (O na ĩngĩ, sisya ĩsandũkũ “Kĩla Kĩtonya Kũũtetheesya Kwĩka Motwi Maseo.”)

¹⁶ Ethĩwa nũkũatĩĩa nesa matambya asu twaneenea, no wĩthĩwe ũtonya kwĩka ũtwi mũseo. Twĩasya ũu nũndũ wĩ na ũvoo wʼonthe na nũsũanĩĩte myolooto ĩla ĩtonya kũũtetheesya kwĩka ũtwi ũtonya kũmwendeesya Yeova. Na kwoou no ũmũkũlye Yeova aũtetheesye nĩ kana ũtwi waku waĩle.

17. Nĩ ũndũ wĩva wa vata ũtonya kũũtetheesya wĩkae motwi maseo?

¹⁷ O na ethĩwa ĩvinda ĩvĩtu nĩweekie motwi na maaĩla, lilikanaa kana ũndũ ũla wa vata ũtonya kũũtetheesya wĩke motwi maseo nĩ kwĩkwatya ũĩ wa Yeova, ĩndĩ ti kwĩkwatya ũĩ waku mwene kana maũndũ ala wĩyoneete thayũnĩ waku. No we e weka ũtonya kũũnenga ũĩ na ũmanyi wa wʼo. (Nth. 2:​1-5) O na ĩngĩ, no aũtetheesye ũkeka motwi meũmwendeesya.—Sav. 23:​2, 3.