1. Yeova ekaa ata nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake?

YEOVA no atw’ĩke kyonthe kĩla kĩkwendeka nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake. Kwa ngelekany’o, Yeova nũtw’ĩkĩte Mũmanyĩsya, Mũkiakisya, na Mũtavany’a. Na isu no ngelekany’o mbũthũ. (Isa. 48:17; 2 Ako. 7:6; Aka. 3:8) Ĩndĩ o na vailye ũu, nũtũmĩaa andũ kwĩanĩsya ieleelo syake. (Mt. 24:14; 28:19, 20; 2 Ako. 1:3, 4) O na ĩngĩ, Yeova no atũnenge ũĩ na ũtonyi wa kũtw’ĩka kĩla ũkwenda nĩ kana twĩanĩsye kĩeleelo kyake. Asomi amwe nĩmawetete kana asu nĩ maũndũ amwe matũtetheeasya kũelewa ĩsyĩtwa ya Yeova.

2. (a) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma twona Yeova ta ũtatũtũmĩaa? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

² Vaiĩ mũndũ ũtendaa kũtũmĩwa nĩ Yeova, ĩndĩ amwe no methwe na nzika kana kwa w’o nũmatũmĩaa. Nĩkĩ? Nũndũ no kwĩthĩwa mew’aa ta matatonya kwĩka maũndũ maingĩ nũndũ nĩ akũũ, me na maũndũ mamavinyĩĩe, kana me na ũtonyi mũnini. Ĩndĩ ve o angĩ mew’aa me eanĩe mayĩanĩsya maũndũ o ala meanĩasya, na ũyĩthĩa maikwona ve vata wa kwĩyumya mũnango. Kwoou, ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũkwona ũndũ Yeova ũtonya kũtetheesya kĩla ũmwe witũ nĩ kana amũtũmĩe kwĩanĩsya kĩeleelo kyake. O na ĩngĩ, nĩtũũneenea ngewa syĩ Mbivilianĩ sya athũkũmi ma Yeova, aũme na aka, twone ũndũ wamatetheeisye meethĩwa na wendi na ũtonyi wa kwĩanĩsya maũndũ mana. Na tũiminĩĩa nĩtũkwona ũndũ tũtonya kwonany’a kana nĩtwĩtĩkĩlĩte Yeova atũtũmĩe.

3. Yeova atũnengae wendi wa kwĩka maũndũ tweeka ata, o tondũ ũtwathĩte ĩandĩkonĩ ya Avilivi 2:13?

³ Soma Avilivi 2:13. Yeova no atũnenge wendi wa kwĩka maũndũ. Ekaa ũu ata? Kwa ngelekany’o, no wĩw’e kana ve vata wa kũtetheesya ũndũ mũna kĩkundinĩ. O na nũtonya kwĩw’a valũa wumĩte ovisinĩ wa ũvonge wasomwa kĩkundinĩ  ũwetete kana ve ũtethyo ũkwendeka kĩsionĩ kĩna kĩte kĩkundinĩ kyenyu. Wamanya ũu nũtonya kwĩkũlya atĩĩ, ‘Yo ndonya kwĩka ata nĩtetheesye?’ O na ĩngĩ, nũtonya kũtũmĩwa valũa ũkũlĩtw’e ũkatetheesye ũthũkũminĩ mũna ũte laisi, na ũyĩw’a ta ũtetonya kwĩanĩsya kĩanda kĩu nesa. Kana mavinda angĩ ũkasoma vandũ Ndetonĩ ya Ngai na ũyĩkũlya atĩĩ, ‘Ndonya kũtũmĩa ata ũndũ ũũ nasoma nĩtetheesye angĩ?’ Yeova ndesa kũtũlasimĩthya twĩke ũndũ o na ũmwe. Ĩndĩ yĩla woona tũisũanĩa ĩtambya yĩla twaĩle kwosa, nũtũnengae wendi wa kwosa ĩtambya yĩu. *

4. Yeova atonya kũtũnenga ũtonyi wa kwĩka maũndũ ata?

⁴ O na ĩngĩ, Yeova nũtũnengae ũtonyi wa kwĩanĩsya maũndũ. (Isa. 40:29) Ata? No atũmĩe veva wake mũtheu ũkatũtetheesya kwaĩlangya inengo ila twĩ nasyo. (Kuma 35:30-35) O na no atũmĩe ũseũvyo wake kũtũmanyĩsya ũndũ tũtonya kwĩanĩsya wĩa ũla twanengwa. Kwoou, ũkew’a ta ũteũmanya nesa ũndũ ũtonya kwĩanĩsya wĩa mũna, ndũkakĩe kwĩtya ũtethyo. O na ĩw’aa wĩ mũthasye kũneena na Ĩthe witũ mũlau nĩ kana aũnenge “vinya ũvĩtũkĩte wa mũndũ.” (2 Ako. 4:7; Luka 11:13) Mbivilia yĩ na ngewa mbingĩ sya aũme na aka manengiwe nĩ Yeova wendi na ũtonyi wa kwĩanĩsya maũndũ mana. Tũineenea ngewa imwe syĩ Mbivilianĩ, vindĩĩsya nĩ kwa nzĩa syĩva o naku ũtonya kũtũmĩwa nĩ Yeova wĩke maũndũ o ta asu meekie.

5. Nĩ kyaũ tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa ĩvinda yĩla Yeova wanyuvie kũtũmĩa Mose ovosye andũ make?

⁵ Yeova nĩwatw’ĩkĩthisye Mose mwovosya wa Aisilaeli. Ĩndĩ Yeova ambĩĩe kũmũtũmĩa ĩndĩĩ? We ambĩĩie kũmũtũmĩa yĩla ũ Mose weew’aa ta wĩ na ũmanyi wĩanĩtye ĩtina wa ‘kũmanyĩw’a ũĩ w’onthe wa Amisili’? (Meko 7:22-25) Aiee, Yeova esie kũtũmĩa Mose ĩtina wa kũmũtetheesya nginya atw’ĩka mũndũ mũuu na wĩnyivĩtye. (Meko 7:30, 34-36) Yeova nĩwanengie Mose ũkũmbaũ wa kũũngama mbee wa mũsumbĩ wĩ vinya mũno wa Misili. (Kuma 9:13-19) Nĩ kyaũ tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa ĩvinda yĩla Yeova wanyuvie kũtũmĩa Mose? Yeova atũmĩaa ala matataa kwĩthĩwa na nguma ta syake na mamwĩkwatasya amanenge vinya.—Avi. 4:13.

6. Twĩĩmanyĩsya kyaũ twasũanĩa ũndũ Yeova watũmĩie Mbalisilai nĩ kana amũtetheesye Mũsumbĩ Ndaviti?

⁶ Ĩtina wa myaka maana maingĩ, Yeova nĩwamũtũmĩie Mbalisilai nĩ kana amũtetheesye Mũsumbĩ Ndaviti. Ndaviti vamwe na andũ ala waĩ namo maĩ na “nzaa, na mĩnoo, na waũni” nũndũ masembete makĩĩte mwana wake, Avisalomu. O na kau ĩvindanĩ yĩu Mbalisilai aĩ mũtumĩa mũkũũ, nĩwalikilye thayũ wake mũisyonĩ e na andũ angĩ nĩ kana atetheesye Ndaviti vamwe na ala waĩ namo. Mbalisilai ndaasya kana nũndũ aĩ mũkũũ, Yeova ndaĩ atonya kũmũtũmĩa. Vandũ va ũu, nĩweeyumisye vyũ na atũmĩa kĩla waĩ nakyo nĩ kana atetheesye athũkũmi ma Ngai. (2 Sam. 17:27-29) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? O na twĩthĩwe twĩ na ũkũũ wĩva, Yeova no atũtũmĩe kwĩanĩsya mavata ma lasima ma athaithi ala angĩ, methĩwe me nthĩ yitũ kana me nthĩ ingĩ. (Nth. 3:27, 28; 19:17) O na ethĩwa tũitonya kũthi tũkamatethye ithyĩ ene, no tumye mĩvothi kwondũ wa wĩa wa nthĩ yonthe nĩ kana ĩtũmĩwe kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala me na vata.—2 Ako. 8:14, 15; 9:11.

7. Yeova amũtũmĩie Simeoni ata, na kũmanya ũu kũtwĩkĩaa vinya ata?

⁷ Yeova nĩwamwathĩte mũndũũme  mũĩkĩĩku kuma Yelusaleme weetawa Simeoni kana ndakakw’a atamwonete Masia. Watho ũsu no nginya wĩthĩwe wamwĩkĩie Simeoni vinya mũno nĩkwĩthĩwa nĩweeteele Masia kwa myaka mingĩ. Na nĩwaathimiwe nũndũ wa mũĩkĩĩo na wũmĩĩsyo wake. Mũthenya ũmwe “atongoew’e nĩ veva mũtheu,” nĩwaendie ĩkalũnĩ. Simeoni avika ĩkalũnĩ nĩwoonie Yesũ e kaũkenge, na Yeova amũtũmĩa kumya wathani ĩũlũ wa kana kau kaĩ katw’ĩke Klĩsto. (Luka 2:25-35) O na kũtw’ĩka nĩvatonyeka Simeoni akethĩwa akwie atonete Yesũ aitethya wĩa wake kũũ ĩũlũ wa nthĩ, nĩwatanie mũno nũndũ wa mwanya ũsu wanengiwe wa kũmwona, na o mĩtũkĩ nũkũkwata moathimo maingĩ! Ĩvinda yĩla Ngai ũkatw’ĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ, mũndũũme ũsu mũĩkĩĩku akoona ũndũ ũsumbĩki wa Yesũ ũkeethĩwa ne ũathimo kwa andũ onthe ala makethĩwa ĩũlũ wa nthĩ. (Mwa. 22:18) O naitũ nĩtwĩthĩawa na ũtanu twoona ũndũ Yeova ũkũtũtũmĩa ũthũkũminĩ wake.

8. Yeova atonya kũtũtũmĩa ata o ta Valanava?

⁸ Ĩvindanĩ ya atũmwa, mũndũũme ũmwe mũlau weetawa Yosevu nĩweeyumisye atũmĩwe nĩ Yeova. (Meko 4:36, 37) Atũmwa mamũtw’ĩĩie ĩsyĩtwa Valanava, yĩla ũalyũlo wayo nĩ “Mwana wa Ũkiakisyo.” No kwĩthĩwa mamwĩtie ũu nũndũ aĩ na kĩthito kya kũkiakisya angĩ. Kwa ngelekany’o, ĩtina wa Saulo kũtw’ĩka Mũklĩsto, ana-a-asa aingĩ nĩmakĩaa kũneena nake nũndũ andũ nĩmeesĩ nĩwathĩnasya ikundi. Ĩndĩ nũndũ Valanava nĩwendete andũ, nĩwamũkiakĩisye na amũtetheesya Saulo, na no nginya Saulo ethĩwe atanĩthiw’e mũno nĩ ũndũ ũsu. (Meko 9:21, 26-28) Ĩtina atumĩa ma Yelusaleme nĩmoonie vata wa kũthangaasya ana-a-asa ala maĩ ndũanĩ yĩ vaasa ya Andiokia ya Silia. Nũũ ũla matũmie? Matũmie Valanava! Masakũie nesa. Tũtavĩtw’e kana Valanava nĩwambĩĩie “kũmathangaasya onthe maendeee kũmũthũkũma Mwĩaĩi na ngoo yonthe.” (Meko 11:22-24) O ta ũu, ũmũnthĩ Yeova no aũtetheesye ũkatw’ĩka “mwana wa ũkiakisyo” kwondũ wa Aklĩsto ala angĩ. Kwa ngelekany’o, no atũtũmĩe kũmakiakisya ala makw’ĩĩwe nĩ endwa moo. O na ĩngĩ, no atwĩkĩe vinya tũkathi kwona mũndũ mũwau kana ũkw’ĩte ngoo kana tũkamũkũnĩa simũ nĩ kenda tũmũtavye ndeto mbũthũ sya kũmwĩkĩa vinya. We nũkwĩtĩkĩla Yeova aũtũmĩe o tondũ wamũtũmĩie Valanava?—1 Ath. 5:14.

9. Twĩĩmanyĩsya kyaũ twasũanĩa ũndũ Yeova watetheeisye Vasily atw’ĩka mũtumĩa ũtonya kũsũvĩa malondu make nesa?

⁹ Yeova nĩwatetheeisye mwana-a-asa wĩtawa Vasily atw’ĩka mũtumĩa ũtonya kũsũvĩa malondu make nesa. Vasily anyuviwe atw’ĩke mũtumĩa wa kĩkundi e na myaka 26. Ĩvinda yĩu eew’aa ta ũte na ũmanyi ũtoetye wa kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩ-veva, na mũno mũno ala makwatĩtwe nĩ mathĩna. Ĩndĩ nĩwamanyĩiw’e nesa nĩ atumĩa ala angĩ maĩ na ũmanyi mwingangĩ, na ongeleela ũmanyi ũsu athi Sukulu ya Ũthũkũmi wa Ũsumbĩ. O vamwe na ũu, nĩweekĩie kĩthito ongelange ũtonyi wake. Kwa ngelekany’o, nĩwaandĩkie tũmaũndũ kauta ũkwenda kwĩanĩsya. Kĩla ĩvinda weanĩsya kaũndũ kamwe, eew’aa wia wake waoleka. Ũmũnthĩ easya: “Kĩla nakĩaa kwĩka, nĩkyo yu nĩtanĩaa kwĩka. Yĩla Yeova wandetheesya nakwata mũsoa mũseo ndonya kũtũmĩa kũthangaasya mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa kĩkundinĩ, nĩw’aa mũyo mũno.” Inyw’ĩ ana-a-asa, mweeyumya mũtũmĩwe nĩ Yeova, o tondũ Vasily weekie, Yeova akamũnenga ũtonyi wa kwĩanĩsya ianda nenange kĩkundinĩ.

10. Avikaili eekie ata, na ngelekany’o yake yĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹⁰ Ĩvinda yĩmwe Ndaviti vamwe na ala malũmanĩtye nake nĩmasembie makĩĩte Mũsumbĩ Saulo, na maĩ na vata wa kũtetheew’a. Ndaviti vamwe na aũme make nĩmakũlilye Mũisilaeli ũmwe mũthwii weetawa Navali amatetheesye na kĩndũ maya, o na ethĩwa kĩana ata. Meew’aa vate thĩna maimwĩtya ũtethyo nũndũ meethĩĩtwe maisũvĩa indo syake weũnĩ. Ĩndĩ nũndũ Navali aĩ mũtoonu, amavata lĩu. Kĩu kyatumie Ndaviti athata mũno, na avanga kũmina Navali vamwe na aũme onthe ma nyũmba yake. (1 Sam. 25:3-13, 22) Ĩndĩ Avikaili, mũka wa Navali, aĩ mũndũ mũka mwanake na mũĩ mũno. Nĩwatulilye ndu mbee wa Ndaviti e na ũkũmbaũ mwingĩ, na amwĩsũva ndaketĩkye nthakame kwa kwĩyĩĩvanĩsya. Nĩwamũeleisye nesa kana nũseo aekee Yeova ũndũ ũsu. Nũndũ wa wĩnyivyo wa Avikaili, ndeto syake, na ĩtambya ya ũĩ yĩla woosie, Ndaviti nĩweew’ĩe akiitwa ngoo. Ndaviti nĩwamanyie nesa kana Avikaili atũmĩtwe nĩ Yeova. (1 Sam. 25:23-28, 32-34) Avikaili aĩ na nguma nzeo syatumie Yeova enda kũmũtũmĩa. O ta ũu, eĩtu-a-asa meemanyĩsya kũtũmĩa ũĩ na ũmanyi, no matũmĩwe nĩ Yeova kũlũlũmĩlya mĩsyĩ yoo na angĩ kĩkundinĩ.—Nth. 24:3; Tito 2:3-5.

11. Eĩtu ma Salumu meekie ata, na naaũ mekaa tamo ũmũnthĩ?

¹¹ Ĩtina wa myaka maana maingĩ, namo eĩtu ma Salumu nĩmatũmĩiwe nĩ Yeova kũtetheesya wĩanĩ wa kũtũngĩĩa ngũta sya Yelusaleme. (Nee. 2:20; 3:12) O na kau ĩthe woo aĩ mũsumbĩki, eĩtu asu nĩmeetĩkĩlile kũtethya wĩa ũsu wĩ vinya na waĩ ũtonya kũlikya mũndũ mũisyonĩ. (Nee. 4:15-18) Eĩtu asu meekie ũndũ wĩ kĩvathũkany’o vyũ na aũme Atekoa, ala maĩ anene me ndaĩa. Aũme asu mayaĩ metĩkĩla ‘kũlikya ngingo syoo wĩanĩ’ ũsu! (Nee. 3:5) We wĩona eĩtu ma Salumu ta meewie mũyo wĩana ata moona wĩa ũsu wathela o kwa mĩthenya 52? (Nee. 6:15) Ũmũnthĩ twĩ na eĩtu-a-asa matanĩaa kũtetheesya wĩanĩ wa mwanya mũno wa kwaka na kũtũngĩĩa myako ĩla ĩvathĩtwe kwondũ wa kũmũthaitha Yeova. Eĩtu-a-asa asu nĩmatumĩte wĩa ũsu ũendeea nesa mũno nũndũ wa ũtũĩka woo, kĩthito kyoo, na ũĩkĩĩku woo.

12. Yeova atonya kũtũtũmĩa ata o tondũ watũmĩie Tavitha?

¹² Yeova nĩwatetheeisye Tavitha eethĩwa na wendi wa kwĩkaa “maũndũ maingĩ maseo na nĩwanenganae mĩthĩnzĩo mingĩ ya tei,” na mũno mũno kwondũ wa aka ala ndiwa. (Meko 9:36) Nũndũ Tavitha nĩweesĩkĩe ta mũndũ mũka mũlau na wĩkaa angĩ nesa, aingĩ nĩmaĩie mũno akw’a. Ĩndĩ nĩmatanie mũno mũtũmwa Vetelo amũthayũũkya. (Meko 9:39-41) Ngelekany’o ya Tavitha yĩtũmanyĩsya kyaũ? Tũtw’ĩke twĩ akũũ kana twĩ anini, twĩ aũme kana twĩ aka, kĩla tũkwĩmanyĩsya nĩ kana ithyonthe no twĩke maũndũ matonya kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ.—Aevl. 13:16.

13. Yeova atũmĩie ata mwĩĩtu-a-asa waĩ nthoni wĩtawa Ruth, na kĩu kyatumie Ruth asya ata?

¹³ Mwĩĩtu-a-asa ũmwe waĩ nthoni wĩtawa Ruth nĩwendaa kũtw’ĩka misonalĩ. E mũnini endete mũno kũsemba nyũmba kwa nyũmba ainengane tulakiti. Aisye, “Nĩnatanĩaa mũno wĩa ũsu.” Kĩla kyamũemaa nĩ kũũngama mũomonĩ aneene na mũndũ ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Ĩndĩ o na eany’a nthoni ũu, nĩwoosie ũvainia wa kĩla ĩvinda e na myaka 18. Mwakanĩ wa 1946, Ruth nĩwaendie Sukulu ya Mbivilia ya Ngileati na ĩtina atũmwa Hawaii na Japan. Yeova nĩwamũtũmĩie mũno kũnyaĩĩkya ũvoo mũseo  isionĩ isu. Ĩtina wa kwĩthĩwa e ũthũkũminĩ kwa myaka vakuvĩ 80, aminĩĩie na kwasya atĩĩ: “Yeova nũndethetye mũno. Nĩwandetheeisye namina nthoni. Na ndi na nzika kana Yeova no atetheesye mũndũ o na wĩva ũla ũmwĩkwatĩtye.”

14. Kwosana na ĩandĩko ya Akolosai 1:29, twaĩle kwĩka ata ethĩwa nĩtũkwenda kũtũmĩwa nĩ Yeova?

¹⁴ Yeova nĩwĩthĩĩtwe aitũmĩa athũkũmi make kwĩanĩsya maũndũ me kĩvathũkany’o. We wĩĩtĩkĩla aũtw’ĩkĩthye kyaũ? Nĩ kana aũtetheesye, no nginya wĩthĩwe wĩyũmbanĩtye kwĩkĩa kĩthito. (Soma Akolosai 1:29.) Weeyumya ũtũmĩwe nĩ Yeova, no aũtw’ĩkĩthye mũtavany’a wĩ kĩthito, mwalimũ mũseo, mũkiakisya mũseo, mũthũkũmi wĩ na ũtũĩka, mũnyanya mũseo, kana o kĩndũ kĩngĩ kĩla ũtonya kwenda kũkĩtũmĩa eanĩsye kĩeleelo kyake.

15. O tondũ ĩandĩko ya 1 Timotheo 4:12, 15 yonanĩtye, ana-a-asa ma mũika maĩle kũmwĩsũva Yeova amatetheesye meke ata?

¹⁵ Nata nenyu ana-a-asa ma mũika ala mũkilyĩ kũtw’ĩka andũ aima? Twĩ na vata mũnene wa ana-a-asa aingĩ ma mũika mekwendeka meyumye matw’ĩke atetheesya ma kĩkundi. Ikundinĩ mbingĩ atumĩa nĩmo aingĩ kwĩ atetheesya. Mwĩona ata amwe menyu mũkatata mwĩthĩwe na wendi wa kũvikĩa ianda nenange kĩkundinĩ? Ana-a-asa amwe maasya atĩĩ, “Nyie nĩw’aa nĩ mwĩanĩe nĩ mũtavany’a o ta ala angĩ.” Ethĩwa we wĩw’aa ũu, wĩona ata ũkamũvoya Yeova aũtetheesye wĩthĩwe na wendi wa kwĩka maendeeo ũtw’ĩke mũtetheesya wa kĩkundi, na aiũnenga ũtonyi wa kwĩka kyonthe kĩla ũtonya ũmũthũkũme? (Mũta. 12:1) Mwa nĩtũkwenda ũtethyo waku!—Soma 1 Timotheo 4:12, 15.

16. Twaĩle kũmũvoya Yeova kyaũ, na nĩkĩ?

¹⁶ Yeova no aũtw’ĩkĩthye kĩla ũkwenda nĩ kana eanĩsye kwenda kwake. Kwoou mũvoye aũnenge wendi wa kũthũkũma wĩa wake, na ũimũvoya aũnenge ũtonyi wa kwĩanĩsya wĩa ũsu. Wĩthĩwe wĩ mũkũũ kana wĩ mũnini, tũmĩa ĩvinda yaku, vinya waku, na kyonthe kĩla wĩ nakyo kũmũtaĩa Yeova ũmũnthĩ. (Mũta. 9:10) O na kau no wĩw’e wia kana ũkew’a ta ũtatonya kwĩanĩsya maũndũ mana, ndũketĩkĩlye mesilya asu maũsiĩĩe kũtũmĩa nesa myanya mĩseo ĩla ũtonya kũkwata ya kũmũthũkũma Yeova mũnango. Mwa nĩ ndaĩa nene mũno kũnewa mwanya o na ethĩwa wĩana ata, wa kũmũnenga Ĩthe waitũ wĩ wendo ndaĩa ĩla ĩmwaĩlĩte!