1. Yeova atũnengete wĩkwatyo wĩva?

 YEOVA nũtũnengete wĩkwatyo mũseo mũno wa kwĩkala thayũ tene na tene. Amwe me na wĩkwatyo wa kwĩkala tene na tene ĩtunĩ me syũmbe sya veva itatonya kũkw’a. (1 Ako. 15:50, 53) Ĩndĩ ala aingĩ me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ tene na tene me atanu na mate na mathĩna ma mwĩĩ. (Ũvu. 21:3, 4) Twonaa wĩkwatyo witũ wĩ wa vata mũno, twĩthwe tweteele kwĩkala ĩtunĩ tene na tene kana nĩ kũũ nthĩ.

2. Wĩkwatyo witũ wumanĩte na maũndũ meva, na nĩkĩ tũkwasya ũu?

² Ndeto “wĩkwatyo,” o tondũ ĩtũmĩĩtwe Mbivilianĩ, no ĩelew’e ta “kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana maũndũ maseo nĩmekwĩkĩka.” Tũi na nzika kana wĩkwatyo ũla twĩ naw’o ũkeanĩa nũndũ Yeova nĩwe ũtũnengete. (Alo. 15:13) Nĩtwĩsĩ maũndũ ala ũtwathĩte na nĩtwĩsĩ mavinda onthe nĩwĩanĩasya kĩla waweta. (Mot. 23:19) O na nĩtwĩsĩ nesa vyũ kana Yeova e na wendi wa kwĩanĩsya kyonthe kĩla waĩtye akeeka na e na ũtonyi wa kwĩka ũu. Kwoou wĩkwatyo ũla twĩ naw’o ndumanĩte na maũndũ ala tũsũanĩaa kana mawendi maitũ; twĩ na wĩkwatyo ũsu nũndũ wa maũndũ twĩyĩĩkĩĩthĩtye kana nĩ ma w’o.

3. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ? (Savuli 71:5)

³ Asa witũ wa ĩtunĩ nũtwendete na endaa tũmũĩkĩĩe. (Soma Savuli 71:5.) Twamwĩkwatya Yeova vyũ na tweethĩwa tũte na nzika kana wĩkwatyo witũ ũkeanĩa, tũkeethĩawa tũtonya kũmĩanĩsya na matatwa na kwĩthĩwa na ũkũmbaũ na ũtanu o na twakwatwa nĩ kyaũ. Ekai twone ũndũ wĩkwatyo witũ ũtũsũvĩaa.  Twĩamba kũneenea ũndũ wĩkwatyo ũtonya kũelekanw’a na nanga na ngovia ya kyũma. Ĩtina wa ũu, nĩtũkwona ũndũ tũtonya kũlũlũmĩĩlya wĩkwatyo witũ.

4. Nĩ kwa nzĩa yĩva wĩkwatyo witũ ũilye ta nanga? (Aevelania 6:19)

⁴ Valũanĩ ũla mũtũmwa Vaulo waandĩkĩie Aevelania, aelekanilye wĩkwatyo witũ na nanga. (Soma Aevelania 6:19.) Nũndũ mavinda maingĩ aendaa na meli, nĩweesĩ kana nanga nĩsyo imĩsũvĩaa ndĩkatwawe nĩ kĩw’ũ. Kwa ngelekany’o, ve ĩvinda yĩmwe me ũkanganĩ mambĩĩie kũkimwa nĩ kĩuutani kĩ vinya. Yĩla mambĩĩie kũkimwa nĩ kĩuutani kĩu, nĩwoonie atwai ma meli mayĩkya nanga kĩw’ũnĩ nĩ kana mamĩsũvĩe ndĩkatwawe mavianĩ. (Meko 27:29, 39-41) O tondũ nanga ĩlũlũmĩĩlasya meli, wĩkwatyo witũ nũtũlũlũmĩĩlasya tũikelelũkw’e tũmũtie Yeova yĩla twakwatwa nĩ mathĩna. Yĩla twakwatwa nĩ matatwa momũ maĩlye ta iuutani syĩ vinya, wĩkwatyo ũsu nũtũtetheeasya kwĩkala tũuĩtye nũndũ tũyĩthĩawa na nzika kana o mĩtũkĩ maũndũ nĩmeũseũva. Lilikana kana Yesũ nĩwawetie tũkathĩnw’a. (Yoa. 15:20) Kwoou kũvindĩĩsya maũndũ ala twathĩtwe no kũtũtetheesye tũikelelũke kyalonĩ kitũ kya Kĩklĩsto.

5. Wĩkwatyo walũlũmĩĩilye Yesũ ata yĩla ĩvinda yake ya kũkw’a yathengeeie?

⁵ Kwasũanĩa ũndũ wĩkwatyo walũlũmĩĩilye Yesũ o na yĩla weesĩ kana akilyĩ kũkw’a kĩkw’ũ kĩ woo. Mũthenya wa Vendekosito ya mwaka wa 33, mũtũmwa Vetelo nĩwawetie ndeto sya wathani wĩ ĩvukunĩ ya Savuli, ila syonanĩtye nesa ũndũ Yesũ wauĩtye na waĩ na ũkũmbaũ. Aisye: “Ngekalaa nĩ na wĩkwatyo; nũndũ ndũkandeka Mbũanĩ, o na ndũketĩkĩlya mũĩkĩĩku waku one wanangĩko. . . . Ũkambusũsya ũtanu mwingĩ nĩ mbee waku.” (Meko 2:25-28; Sav. 16:8-11) O na kau Yesũ nĩweesĩ nũkũkw’a, aĩ na wĩkwatyo mũlũmu kana Ĩthe wake akamũthayũũkya na aitanĩa kwĩthĩwa nake ĩngĩ ĩtunĩ.—Aevl. 12:2, 3.

6. Mwana-a-asa ũmwe aisye ata ĩũlũ wa wĩkwatyo?

⁶ Wĩkwatyo witũ wa Kĩklĩsto nũtetheesye ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ kũmĩĩsya. Kwasũanĩa ĩũlũ wa mwana-a-asa waĩ mũĩkĩĩku weetawa Leonard Chinn ũla wekalaa England. Ĩvindanĩ ya Kaũ wa Mbee wa Nthĩ Yonthe, nĩwooviwe yela nũndũ wa kũlea kũlika itanĩ. Kwa ĩvinda ya myei ĩlĩ, oovetwe selinĩ yake e weka. Ĩtina wa ũu, nĩwathũkũmĩthiw’e wĩa mũmũ mũno kwa ĩvinda. Esie kũandĩka ũũ: “Maũndũ ala mangwatie matumie nona nesa ũndũ wĩkwatyo ũtũtetheeasya kũmĩĩsya. No tũtetheke mũno nĩ ngelekany’o ya Yesũ, atũmwa, na athani, na twĩ na mawatho maseo ala me Mbivilianĩ. Maũndũ asu onthe matumaa twĩthĩwa na wĩkwatyo mũseo wa ĩvinda yũkĩte na nĩmatũnengae vinya wa kũmĩĩsya.” Wĩkwatyo waĩ ta nanga kwa Leonard, na no wĩthĩwe ta nanga kwitũ.

7. Matatwa malũlũmĩĩlasya wĩkwatyo witũ ata? (Alomi 5:3-5; Yakovo 1:12)

⁷ Yĩla twoomĩĩsya matatwa na tweeyonea Yeova aitũtetheesya, nĩtũmanyaa kana nĩwendeeaw’a nithyĩ. Kĩu nĩkĩlũlũmĩĩlasya wĩkwatyo witũ. (Soma Alomi 5:3-5; Yakovo 1:12.) Wĩkwatyo ũsu wĩthĩawa wĩ mũlũmu vyũ o na kwĩ ũla twaĩ naw’o yĩla tweetĩkĩlile ũvoo mũseo ya mbee. Satani endaa tũemeewe nĩ matatwa ala matũkwata, ĩndĩ Yeova no atũtetheesye tũkomĩanĩsya nesa na ĩtatwa o na yĩva.

8. Nĩ kwa nzĩa yĩva wĩkwatyo witũ ũilye ta ngovia ya kyũma? (1 Athesalonika 5:8)

⁸ O na ĩngĩ, Mbivilia nĩelekanĩtye wĩkwatyo witũ na ngovia ya kyũma. (Soma 1 Athesalonika 5:8.) Mũsikalĩ eekĩaa ngovia ya kyũma  nĩ kana asũvĩe mũtwe wake ndũkaũmĩw’e nĩ mũmaitha. O ta ũu, nũndũ twĩ kaũnĩ wa kĩ-veva, nĩtwaĩle kũsũvĩa ilĩko sitũ iikanangwe nĩ Satani. Atũtataa na maũndũ maingĩ me kĩvathũkany’o, na nũtũmĩaa mawoni mataĩle kwananga mosũanĩo maitũ. O tondũ ngovia ya kyũma yasũvĩaa mũtwe wa mũsikalĩ, now’o wĩkwatyo witũ ũtonya kũsũvĩa mosũanĩo maitũ nĩ kana tũendeee kũmũthũkũma Yeova twĩ aĩkĩĩku.

9. Vaendaa ata andũ meethĩwa mate na wĩkwatyo?

⁹ Wĩkwatyo witũ wa kwĩkala thayũ tene na tene nũtũtetheeasya kwĩka motwi mekwonany’a twĩ na ũĩ na ũmanyi. Ĩndĩ twaeka kwĩthĩwa na wĩkwatyo mũlũmu na tweetĩkĩlya mosũanĩo mataĩle masumbĩke ilĩko sitũ, nĩ laisi tũkolwa kana nĩtwathĩtwe thayũ wa tene na tene. Kwasũanĩa ĩũlũ wa Aklĩsto amwe matwĩe ndũanĩ ya Kolintho. Ve watho ũmwe wa vata mũno vyũ maekie kũĩkĩĩa, naw’o nĩ watho wa ũthayũũkyo. (1 Ako. 15:12) Vaulo aandĩkie kana andũ ala mate na wĩkwatyo masembanasya na kwĩanĩsya mawendi moo nũndũ maisũanĩaa ũnĩ. (1 Ako. 15:32) Ũmũnthĩ, aingĩ ala mataĩkĩĩaa mawatho ma Ngai maisũanĩaa ũnĩ; masembanasya na kyonthe kĩla mekwĩw’a kĩimatanĩthya. Ĩndĩ ithyĩ nĩtũĩkĩĩe vyũ mawatho ala Ngai ũtwathĩte. Wĩkwatyo witũ nĩ ta ngovia ya kyũma, nũndũ nũsũvĩaa mosũanĩo maitũ na ũitũsũvĩa tũikelikye mwĩkalĩlenĩ mũthũku, ũla ũtonya kwananga ngwatanĩo yitũ na Yeova.—1 Ako. 15:33, 34.

10. Wĩkwatyo ũtonya kũtũsũvĩa ata tũikaw’e nĩ mawoni mataĩle?

¹⁰ O na ĩngĩ, wĩkwatyo witũ no ũtũsũvĩe tũikese kũsũanĩa tũyĩsa kũmwendeesya Yeova o na tũkatata ata. Kwa ngelekany’o, amwe no masũanĩe ũũ: ‘Ndyĩsa kwĩthĩwa katĩ wa ala makekala tene na tene. Nyie nĩ vathei vyũ. Ndyĩsa kũvota kũatĩĩa myolooto ya Ngai.’ Ethĩwa nũũlilikana, ũla mũkiakisya wa ũvũngũ weetawa Elivasi endaa Yovu asũanĩe oou. Elivasi amũkũlilye: “Mũndũ nĩ mwaũ, kana ethĩwe mũtheu?” O na asyokie asya ũũ ĩũlũ wa Ngai: “Sisya, ndaĩkĩĩaa ala make atheu; ĩĩ, matu ti matheu methonĩ make.” (Yovu 15:14, 15) Ũsu waĩ ũvũngũ mũthũku ta kĩ! Ndũkaaĩse kũlwa kana Satani nĩwe wendaa ũsũanĩe ũu. Nĩwĩsĩ kana weetĩkĩla ũsumbĩkwe nĩ mosũanĩo ta asu, wĩkwatyo waku nũũleela. Kwoou ndũketĩkĩle kwaw’a nĩ ũvũngũ ta ũsu. Vandũ va ũu, tũnga kĩlĩko kyaku mawathonĩ ma Yeova. Ndũkaaĩse kwĩthĩwa na nzika kana we nũkwenda wĩkale tene na tene, na ndalea kũũtetheesya ũkwate mũthĩnzĩo ũsu.—1 Tim. 2:3, 4.

11. Nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo ĩvindanĩ yĩĩ tweteele wĩkwatyo witũ wĩanĩw’e?

¹¹ Ti laisi kwĩthĩwa na wĩkwatyo mũlũmu mavinda onthe. Mavinda amwe, no twone Ngai ta ũkuĩte ĩvinda yĩasa kwĩanĩsya mawatho make. Ĩndĩ Yeova ekalaa tene na tene, na kwoou yĩla ithyĩ tweew’a ta wĩkalĩte mũno, kwake kau kethĩawa ke kavinda kakuvĩ mũno. (2 Vet. 3:8, 9) Akeanĩsya kĩeleelo kyake ĩvinda yĩla yaĩle vyũ, na kwoou no aeme kwosa ĩtambya ĩvinda yĩla tũkwona tayo yaĩlĩte. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũlũlũmĩĩlye wĩkwatyo witũ ĩvindanĩ yĩĩ tweteele Ngai eanĩsye mawatho make?—Yak. 5:7, 8.

12. Kwosana na Aevelania 11:1, 6, wĩkwatyo ũkonanĩtye ata na mũĩkĩĩo?

¹² Nũndũ Yeova nĩwe ũtũĩkĩĩthĩtye kana wĩkwatyo witũ ũkeanĩa, no tũũlũlũmĩĩlye tweekĩa kĩthito twĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo nake. Kĩu nĩkyo kĩtumi Mbivilia yonanĩtye kana twenda kwĩthĩwa na wĩkwatyo, no nginya tũĩkĩĩe kana Yeova e kw’o, na kana “nũmanengae ĩtuvi ala mamũmanthaa na kĩthito.” (Soma Aevelania 11:1, 6.) Twaĩkĩĩa vyũ kana Yeova  e kw’o, now’o tũkethĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu kana akeanĩsya maũndũ onthe ala ũtwathĩte. Ekai yu twone maũndũ amwe tũtonya kwĩka tũlũlũmĩĩlye ngwatanĩo yitũ na Yeova. Kĩu nĩkĩũtũtetheesya tũlũlũmĩĩlye wĩkwatyo witũ.

13. Tũtonya ata kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Ngai?

¹³ Mũvoyae Yeova na ũisomaa Ndeto yake. O na kau tũitonya kũmwona, no twĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo nake. No tũneene nake mboyanĩ tũte na nzika kana nũkũtwĩthukĩĩsya. (Yel. 29:11, 12) Na no tũmwĩthukĩĩsye kwa kũsoma Ndeto yake na kũmĩvindĩĩsya. O ũndũ twasoma ĩũlũ wa andũ matetheeiw’e nĩ Yeova nũndũ wa kũlũmany’a nake, now’o wĩkwatyo witũ ũkalũlũmĩĩlaa mũnango. Maũndũ onthe ala me Ndetonĩ ya Ngai “maandĩkiwe kwondũ wa kũtũmanyĩsya, nĩ kana kwĩsĩla wũmĩĩsyo witũ na ũkiakisyo ũla wĩ Maandĩkonĩ tũtonye kwĩthĩwa na wĩkwatyo.”—Alo. 15:4.

14. Nĩkĩ twaĩle kũvindĩĩsya maũndũ ala Yeova wĩkĩte kwondũ wa angĩ?

¹⁴ Vindĩĩasya ũndũ ĩvinda ĩvĩtu Yeova weanĩisye mawatho make. Kwasũanĩa maũndũ ala Ngai weekie kwondũ wa Avalaamu na Sala. Mesie kũkũa mavikya myaka matatonya kwĩthĩwa na syana. Ĩndĩ Ngai nĩwamathie kana makakwata mwana. (Mwa. 18:10) We Avalaamu eekie ata anengwa watho ũsu? Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Aĩ na mũĩkĩĩo kana akeethĩwa ĩthe wa mbaĩ mbingĩ.” (Alo. 4:18) O na kau ũsu ndwaĩ ũndũ ũtonyeka kwa kĩthimo kya mũndũ, Avalaamu ndaĩ na nzika kana Yeova nũkwĩanĩsya watho wake. Na mũĩkĩĩo wake ndwaamũsonokya. (Alo. 4:19-21) Ngewa ta isu itũmanyĩasya kana mavinda onthe no twĩkwatye kana Yeova nũkwĩanĩsya mawatho make, o na ethĩwa twĩona matatonyeka.

15. Nĩkĩ twaĩle kũvindĩĩasya maũndũ ala Ngai ũtwĩkĩte?

¹⁵ Vindĩĩasya maũndũ ala Yeova ũkwĩkĩte. Sũanĩaa ũndũ we mwene ũtethekete nũndũ wa kwona Ngai aianĩsya mawatho ala ũtwathĩte  Ndetonĩ yake. Kwa ngelekany’o, Yesũ akwathĩte kana Ĩthe wake akaĩkĩĩthasya nĩwakwata syĩndũ ila sya lasima. (Mt. 6:32, 33) O na ĩngĩ, nũkũĩkĩĩthĩtye kana yĩla wamwĩtya Yeova veva wake mũtheu, ndakaleaa ũkũnenga. (Luka 11:13) Na vate nzika, Yeova nĩwĩanĩĩtye mawatho asu. No kwĩthĩwa ũtonya kũlilikana maũndũ angĩ Yeova ũkwathĩte na akeanĩsya. Kwa ngelekany’o, nũkwathĩte kana akakũekeaa, akaũkiakiasya, na akakũĩthasya kĩ-veva. (Mt. 6:14; 24:45; 2 Ako. 1:3) Kũvindĩĩsya maũndũ ala Ngai ũkwĩkĩte kũkaũtetheeasya ũlũlũmĩĩlye wĩkwatyo waku wa kwĩsa kwona maũndũ ala ũkwathĩte ĩvinda yũkĩte.

16. Nĩkĩ wĩkwatyo nĩ mũthĩnzĩo wa vata mũno?

¹⁶ Wĩkwatyo witũ wa kwĩkala thayũ tene na tene nĩ mũthĩnzĩo wa vata mũno tũnengetwe nĩ Ngai. Twĩ na mea ma kwona ĩvinda ĩseo yĩla yĩ mbee, na tũi na nzika kana yĩkavika. Wĩkwatyo witũ nĩ ta nanga nũndũ nũtũlũlũmĩĩlasya tũkethĩwa tũtonya kũmĩĩsya matatwa na kũthĩnw’a, o na tũkethĩwa twĩyũmbanĩtye kũkw’a kwondũ wa mũĩkĩĩo witũ. O na ĩngĩ, wĩkwatyo witũ nĩ ta ngovia ya kyũma nĩkwĩthĩwa nũsũvĩaa mosũanĩo maitũ, na nũndũ wa ũu, tũyĩthĩwa tũtonya kũleana na maũndũ ala mathũku na tũilũmany’a na ala maseo. Wĩkwatyo ũsu nũtumaa twĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Ngai, na twona nesa ũndũ ũtwendete mũno wĩana. Kwa w’o, nĩtũtethekaa mũno yĩla twalũlũmĩĩlya wĩkwatyo witũ na tweekĩa kĩthito tũikolwe nĩw’o.

17. Nĩkĩ tũtanaa nũndũ wa wĩkwatyo witũ?

¹⁷ Valũanĩ ũla mũtũmwa Vaulo waandĩkĩie Alomi aisye: “Tanai wĩkwatyonĩ.” (Alo. 12:12) Aĩ atonya kũtana nũndũ nĩweesĩ nesa kana ekala e mũĩkĩĩku, akanengwa ĩtuvi ya kwĩkala thayũ tene na tene ĩtunĩ. O naitũ no tũtane wĩkwatyonĩ witũ nũndũ nĩtwĩsĩ nesa ki kana Yeova akeanĩsya mawatho make. O tondũ mũandĩki ũmwe wa Savuli waandĩkie: “Nĩ mũtanu . . . ũla wĩkwatyo wake wĩ vala ve Yeova Ngai wake: . . . Ũla ũlũmasya w’o tene na tene.”—Sav. 146:5, 6.