1. “Nzaa ya kĩ-veva” ĩla twĩthĩawa nayo nĩ yĩva, na ĩkonanĩtye ata na ũtanu witũ?

 MŨNDŨ wĩ na ũtanu wa w’o ndekaa o kwĩw’a mũyo mavinda kwa mavinda. Mũndũ no ethĩwe na ũtanu wa w’o thayũnĩ wake w’onthe. Ũu ũtonyeka ata? Yesũ nĩwaeleisye ũndũ ũsu nthĩnĩ wa ũla Ũtavany’a wa Kĩĩmanĩ. Aisye: “Nĩ atanu ala mesĩ me na nzaa ya kĩ-veva.” (Mt. 5:3) We nĩweesĩ kana andũ mombĩtwe me na wendi mwingĩ wa kũmũmanya Mũmbi woo, Yeova Ngai, na wa kũmũthaitha. Ĩsu nĩyo “nzaa ya kĩ-veva” ĩla twĩthĩawa nayo. Na nũndũ Yeova nĩ “Ngai mũtanu,” ala mamũthaithaa o namo no methĩwe me atanu.—1 Tim. 1:11.

2-3. (a) Yesũ aisye naaũ angĩ matonya kwĩthĩwa na ũtanu? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ, na nĩkĩ kwĩka ũu nĩ kwa vata?

² Yo no nginya maũndũ maitũ thayũnĩ methĩwe me maseo nĩ kana twĩkale twĩ atanu? Aiee. Na Yesũ nĩwawetie ũndũ wa ũsengy’a nthĩnĩ wa ũla Ũtavany’a wa Kĩĩmanĩ. Aisye kana “ala me na kĩmeto,” methĩwe memeta nũndũ wa kũandũĩka nĩ naĩ syoo kana nũndũ wa mathĩna maito makomanĩte namo, no methĩwe na ũtanu. Ũu now’o waisye ĩũlũ wa “ala mathĩnaw’a kwondũ wa ũlũngalu” kana ala ‘maumangawa’ nũndũ wa kwĩthĩwa me aatĩĩi make. (Mt. 5:4, 10, 11) Ĩndĩ vatonyeka ata mũndũ akethĩwa na ũtanu wa w’o yĩla maũndũ mailye ũu?

³ Kĩla Yesũ wamanyĩasya nĩ kana ũtanu wumanaa na kũthĩnĩkĩa nzaa yitũ ya kĩ-veva na kũmũthengeea Ngai, ĩndĩ  ti aĩ nĩkwĩthĩwa maũndũ maitũ nĩ maseo. (Yak. 4:8) Tũtonya ata kwĩanĩsya maũndũ asu? Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũkwona matambya atatũ tũtonya kwosa nĩ kana twĩthĩwe na ũtanu wa w’o.

4. Nĩ ĩtambya yĩva ya mbee twaĩlĩte kwosa nĩ kana twĩthĩwe na ũtanu wa w’o? (Savuli 1:1-3)

⁴ ĨTAMBYA YA 1: Nĩ kana twĩthĩwe na ũtanu wa w’o, no nginya twĩyĩĩthye lĩu wa kĩ-veva. Andũ nĩmendaa lĩu wa kĩ-mwĩĩ nĩ kana mekale thayũ, na ũu now’o vailye kwa nyamũ. Ĩndĩ no andũ me oka matonya kũya lĩu wa kĩ-veva. Na twĩ na vata wa lĩu ũsu. Nĩkyo kĩtumi Yesũ waisye: “Mũndũ ndekalaa thayũ nũndũ wa mũkate w’oka, ĩndĩ nũndũ wa kĩla ndeto yumaa kanyw’anĩ wa Yeova.” (Mt. 4:4) Kwoou tũyaĩle kũeka mũthenya o na ũmwe ũvĩte tũtaĩte lĩu wa kĩ-veva kuma Ndetonĩ ya Ngai, Mbivilia. Mũandĩki wa Savuli aisye kana nĩ mũtanu ‘mũndũ ũla ũtanu wake wĩ mĩaonĩ ya Yeova; na [ũla] ũsũanĩaa mĩao yake mũthenya na ũtukũ.’—Soma Savuli 1:1-3.

5-6. (a) Nĩ maũndũ meva tũtonya kwĩmanyĩsya Mbivilianĩ? (b) Kũsoma Mbivilia kũtonya kũtũtethya ata?

⁵ Nũndũ Yeova nũtwendete, nũtũnengete ũvoo wa vata ũtonya kũtũtetheesya twĩkale twĩ atanu. Mbivilianĩ, nĩtwĩmanyĩasya kĩeleelo kyake kwondũ witũ. O na nĩtwĩmanyĩasya ũndũ tũtonya kũmũthengeea na kĩla tũtonya kwĩka nĩ kana atũekee. Eka ũu, nĩtwĩmanyĩasya ĩũlũ wa wĩkwatyo mũseo wa ĩvinda yũkĩte yĩla twathĩtwe. (Yel. 29:11) Kwa w’o, maũndũ ala twĩmanyĩasya Mbivilianĩ matumaa ngoo sitũ syusũwa nĩ ũtanu!

 ⁶ O na ĩngĩ, nĩtwĩsĩ kana Mbivilia yusĩe ũtao ũtonya kũtũtethya kĩla mũthenya. Yĩla twaatĩĩa ũtao ũsu, no tũkwate ũtanu. Kwa ngelekany’o, yĩla ũkwĩw’a ũkw’ĩte ngoo nũndũ wa mathĩna ala ũkomanaa namo, tũmĩaa ĩvinda yingangĩ ũisoma Ndeto ya Yeova na kũmĩvindĩĩsya. Yesũ aisye: “Nĩ atanu ala mew’aa ndeto ya Ngai na kũmĩkwata!”—Luka 11:28.

7. Ũtonya kwĩka ata ũtetheke vyũ yĩla ũendeee kũsoma Ndeto ya Ngai?

⁷ Yĩla ũendeee kũsoma Ndeto ya Ngai, ĩkĩĩthasya kana nũũtanĩa kĩla ũũsoma. Kwa ngelekany’o, we waakomana na ũndũ ta ũũ? Twasye mũndũ nĩwakũuĩa lĩu ũla wendete. Ĩndĩ nũndũ ndwĩ na ĩvinda yĩtoetye ya kũũya kana kĩlĩko kyaku kĩkwatanĩte na maũndũ angĩ, ũyĩka o kũũmelamelya ũteũsũanĩa mũsamo waw’o. Wamina kũũya, ũililikana ũndũ waya na mĩtũkĩ na ũyĩliĩla ta keka waya o mbola nĩ kana ũũtanĩe. O ta ũu, ve ĩvinda we waasoma Mbivilia ũsembete nginya ũkethĩa o na ndũnatanĩa kĩla wasoma? Kwoou yĩla ũũsoma Ndeto ya Ngai, ĩkĩĩthya kana nũũtanĩa kĩla ũũsoma. Kũna visa wa kĩla ũũsoma kĩlĩkonĩ, tata ũsũanĩe mawasya ma kĩla kyaendeee, na ũisũanĩa kĩla wasoma. Kĩu kĩkaũtetheeasya wongelange ũtanu waku.

8. “Ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ” ĩanĩasya kĩanda kyayo ata? (O na ĩngĩ, sisya maelesyo ma kwongeleela.)

⁸ Yesũ nĩwanyuvie “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ” nĩ kana ĩtũnengae lĩu wa kĩ-veva ĩvindanĩ yĩla yaĩle, na vate nzika, nĩtũĩthĩtw’e nesa kĩ-veva. * (Mt. 24:45) Maandĩko maveveee nĩmo mũsingi wa kyonthe kĩla ngombo ĩsu ndĩkĩĩku ĩtũseũvĩasya. (1 Ath. 2:13) Lĩu ũsu wa kĩ-veva nĩw’o ũtũtetheeasya kũmanya mosũanĩo ma Yeova, o tondũ ũtũvuanĩsye Mbivilianĩ. Nĩkyo kĩtumi tũsomaa makaseti ma Mũsyaĩĩsya na Amkeni!, o vamwe na ilungu ila syĩ jw.org, tũmbanasya maũmbano ma katĩkatĩ wa kyumwa na ma wikendi, na tũkeloela vulongulamu sya JW Broadcasting^® kĩla mwei. Kwĩyĩĩthya nesa kĩ-veva no kũtũtetheesye kwosa ĩtambya ya kelĩ yĩla yĩtonya kũtũetee ũtanu wa w’o.

9. Nĩ ĩtambya yĩva ya kelĩ yĩtonya kũtũtetheesya twĩthĩwe na ũtanu wa w’o?

⁹ ĨTAMBYA YA 2: Nĩ kana twĩthĩwe na ũtanu wa w’o, no nginya tũatĩĩe myolooto ya Yeova. Mũandĩki wa Savuli aandĩkie: “Nĩ mũathime [kana, nĩ mũtanu] kĩla mũndũ ũla ũkĩaa Yeova, ũla ũkinyaa nzĩanĩ syake.” (Sav. 128:1) Kũmũkĩa Yeova kwonanasya kũmũnenga ndaĩa nene mũno nginya ũkethĩa tũyĩtĩkĩla kwĩka ũndũ o na ũmwe ũtamwendeeasya. (Nth. 16:6) Kwoou tũendeeaa kwĩkĩa kĩthito tũatĩĩe myolooto ya Ngai ĩũlũ wa ũseo na ũthũku, o ũndũ yonanĩtw’e Mbivilianĩ. (2 Ako. 7:1) Tũkeethĩawa na ũtanu tweeka kĩla Yeova wendete na twaleana na kĩla ũmenete.—Sav. 37:27; 97:10; Alo. 12:9.

10. Kwosana na Alomi 12:2, twĩ na kĩanda kĩva?

¹⁰ Soma Alomi 12:2. Mũndũ no ethĩwe esĩ kana Yeova nĩwe wĩ na ũkũmũ wa kũtw’a kĩla kyaĩle na kĩla kĩtaĩle, ĩndĩ no nginya etĩkĩle kũatĩĩa myolooto ĩsu we mwene. Kwa ngelekany’o, mũndũ no ethĩwe esĩ kana silikalĩ nĩyo yĩ na ũkũmũ wa kũtw’a ũndũ ngalĩ iũsemba mũno wĩana lelũnĩ. Ĩndĩ we mwene no ethĩwe ateyũmbanĩtye kwĩtĩkĩla kũatĩĩa mĩao ĩsu. Na nũndũ wa ũu, aisembya ngalĩ mũno kwĩ ũndũ vaĩle. Ithyĩ twonanasya kwĩsĩla mwĩkalĩle witũ kana nĩtũĩkĩĩe myolooto ya Yeova nĩyo mĩseo vyũ. (Nth. 12:28) Ũu now’o Ndaviti weew’aa nũndũ aisye ũũ ĩũlũ  wa Yeova: “Ũkambon’ya nzĩa ya thayũ: Kũla ũĩ kwĩ ũtanu wusũĩte; kw’okonĩ kwaku kwa aũme kwĩ maũndũ ma kwendeesya kũvika tene na tene.”—Sav. 16:11.

11-12. (a) Yĩla tũitavĩwe nĩ mathĩna kana tũkw’ĩte ngoo, twaĩle kwĩthĩwa twĩ metho tũikeke ata? (b) Ndeto ila syĩ Avilivi 4:8 itonya kũtũtetheesya ata yĩla tũũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya?

¹¹ Yĩla tũitavĩwe nĩ mathĩna kana tũkw’ĩte ngoo, nĩtũtonya kwĩw’a ta twaĩlĩte kwosa nzĩa ya mũkato twĩvetangane na mathĩna maitũ. Ũsu nĩ ũndũ ũkũeleeka. Ĩndĩ no nginya twĩthĩwe twĩ metho tũikeke kĩndũ Yeova ũmenete.—Aev. 5:10-12, 15-17.

¹² Valũanĩ ũla mũtũmwa Vaulo waandĩkĩie Avilivi, eekĩie Aklĩsto vinya maendeee kũsũanĩa maũndũ o na meva ala “malũngalu, . . . matheu, . . . ma kwendeesya, [na] maseo.” (Soma Avilivi 4:8.) O na kau Vaulo ndaandĩkĩte ĩmwe kwa ĩmwe ĩũlũ wa maũndũ makonetye kwĩtanĩthya, kĩla waandĩkie no kĩtũtetheesye kũnyuva nesa maũndũ ala tũkwĩtanĩthya namo. Tata kwĩka ũndũ ũũ: Vala vatũmĩĩtwe ndeto “maũndũ” mũsoanĩ ũsu, ĩkĩa ndeto ingĩ ta “mbathi,” “sinema,” “mavuku,” kana “mathaũ ma vitio.” Kwĩka ũu no kũũtetheesye kũmanya maũndũ ala matonya kwĩtĩkĩlĩka methonĩ ma Ngai na ala matetĩkĩlĩka. Twĩenda kũatĩĩaa myolooto ya Yeova, ĩla yĩthĩawa yĩ ĩũlũ vyũ kwĩ ĩngĩ o na yĩva. (Sav. 119:1-3) Na ĩndĩ tweeka ũu, no twose ĩtambya yĩla yĩatĩĩe twĩ na wasya mũtheu wa ngoo.—Meko 23:1.

13. Nĩ ĩtambya yĩva ya katatũ yĩtonya kũtũtetheesya twĩthĩwe na ũtanu wa w’o? (Yoana 4:23, 24)

¹³ ĨTAMBYA YA 3: Ĩkĩĩthya kana ũthaithi wa Yeova nĩw’o wa mbee vyũ thayũnĩ waku. Nũndũ Yeova nĩwe Mũmbi witũ, nĩwe twaĩlĩte vyũ kũthaitha. (Ũvu. 4:11; 14:6, 7) Kwoou nĩtwaĩlĩte kũvĩtya mbee ũthaithi wake kwa kũmũthaitha “nthĩnĩ wa veva na nthĩnĩ wa w’o,” o ũndũ wendaa. (Soma Yoana 4:23, 24.) Twĩenda veva mũtheu wa Ngai ũtũtongoesye ũthaithinĩ witũ nĩ kana twĩke ũu kwosana na ũw’o ũla wĩ Ndetonĩ yake. O na ethĩwa twĩkalaa nthĩ wĩa witũ ũsiĩĩtwe kana ũkũnĩtwe maluvuku, no nginya tũvĩtye mbee ũthaithi wake. Yu tũĩ, kwĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa mbee wa 100 movetwe aĩ nĩkwĩthĩwa mo nĩ Ngũsĩ sya Yeova. * Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩmatanĩaa kwĩka kyonthe kĩla matonya nĩ kana mavoye, memanyĩsye, na maitavya angĩ ĩũlũ wa Ngai na Ũsumbĩ wake. Kwoou yĩla tũũneenewa naĩ kana tũũthĩnw’a, no twĩkale twĩ atanu nũndũ nĩtwĩsĩ kana Yeova e ngalĩ ĩ yitũ na ndakaema kũtũtuva.—Yak. 1:12; 1 Vet. 4:14.

14. Nĩ ũndũ wĩva wakwatie mwana-a-asa ũmwe wa mũika wa Tajikistan, na nĩkĩ?

¹⁴ Ngelekany’o sya ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe ĩvindanĩ yĩĩ nitũĩkĩĩthĩtye kana matambya asu atatũ twaneenea no matũtetheesye tũkethĩwa na ũtanu wa w’o, o na ethĩwa maũndũ maitũ mailye ata. Kwasũanĩa kĩla kyakwatie Mwana-a-asa Jovidon Bobojonov wa Tajikistan yĩla waĩ na myaka 19 nũndũ wa kũlea kũlika itanĩ. Twĩ Matukũ 4, Mwei wa 10, 2019, nĩwavithũkĩiwe mũsyĩ kwoo nĩ asikalĩ na akwatwa, ekw’a yela kwa myei yĩana ũna, na e kũu, akuawa ta kĩng’endilĩ. Ũvoo wa maũndũ asu mathũkĩte ũu weekiwe nĩwanyaĩĩkie nthĩ mbingĩ. Kwatangaasiwe maũvoonĩ kana avũiwe mũno aithing’ĩĩw’a aye kĩthitũ kya kũlika itanĩ na kwĩkĩa ngũa  sya asikalĩ. Ĩtina wa ũu, koti nĩwamũtw’ĩĩie kyovo na atwawa kambinĩ ya kũthũkũmĩthya andũ wĩa mũmũ nginya yĩla mũsumbĩ wa nthĩ ĩsu waisye nĩwaekewa na aumya mwĩao alekw’e. Ĩvindanĩ yĩu yonthe, Jovidon aendeeie kwĩkala alũmanĩtye na wĩanĩu wake na e mũtanu. Ũu watonyekie ata? Nĩ kwa kwĩkalaa esĩ e na nzaa ya kĩ-veva.

15. Jovidon akwataa lĩu wa kĩ-veva ata e yela?

¹⁵ Ĩvinda yĩla Jovidon waĩ yela nĩwaĩsaa lĩu wa kĩ-veva, o na kau ndaĩ na Mbivilia kana mavuku maitũ. Ũũ watonyekie ata? Ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmamũeteae lĩu na maiandĩka ĩandĩko ya kĩla mũthenya mĩvukonĩ ĩla mekĩĩte lĩu ũsu. Kĩu nĩkyamũtetheeasya kũsoma Mbivilia na kũmĩvindĩĩsya kĩla mũthenya. Amina kũthaw’a, aĩ na ũtao ũũ kwa ala matakomanĩte na matatwa momũ mũno: “Nĩ ũndũ wa ũĩ mũtũmĩe ũthasyo ũla mwĩ naw’o nesa vyũ kwongeleela ũmanyi ĩũlũ wa Yeova kwa kũsoma Ndeto yake na mavuku maitũ.”

16. Jovidon atũngie mosũanĩo make maũndũnĩ meva?

¹⁶ O na ĩngĩ, mwana-a-asa witũ nĩwaatĩĩaa myolooto ya Yeova. Vandũ va kũtũnga kĩlĩko kyake mawendinĩ mathũku kana kwĩlikya mwĩkalĩlenĩ ũtaĩle, amũsũanĩaa Yeova vamwe na maũndũ ala mamwendeeasya. Eka  ũu, Jovidon nĩwatanĩaa kwona ũndũ wũmbi wa Ngai wanakavĩte. Kĩla kwakya nĩweew’aa tũsũni tũyina. Na ũtukũ nĩweeloelaa mwei na ndata. Aĩtye: “Mĩthĩnzĩo ĩsu Yeova ũtũnengete yatumaa nĩtana na nĩyambĩkĩaa vinya.” Yĩla twatũnga mũvea nũndũ wa syĩndũ sya kĩ-veva na sya kĩ-mwĩĩ ila Yeova ũtũnengete, ngoo sitũ nĩsyĩthĩawa na ũtanu, naw’o ũtanu ũsu no ũtũnenge vinya wa kũmĩĩsya.

17. Ethĩwa mũndũ nĩwakomana na maũndũ ta ala Jovidon wakomanie namo, vethĩawa ata aendeea kũmĩĩsya? (1 Vetelo 1:6, 7)

¹⁷ Ũndũ ũngĩ Jovidon weekie nĩ kũvĩtya ũthaithi wa Yeova mbee. Nĩweesĩ vata wa kũlũmany’a na Ngai ũla wa w’o. Yesũ aisye: “No Yeova Ngai waku waĩle kũmũthaitha, na nowe e weka waĩle kũmũthũkũma ũthũkũmi mũtheu.” (Luka 4:8) Anene ma ita na asikalĩ mendaa Jovidon aeke kũtw’ĩka ũmwe wa Ngũsĩ sya Yeova. Ĩndĩ nĩwavoyaa na kĩthing’ĩĩsyo mũthenya na ũtukũ, aimwĩsũva Yeova amũtetheesye ndakakw’e ngoo na aikaĩa mũĩkĩĩo wake. O na kau nĩwathĩniw’e mũno, aendeeie kwĩkala e mũĩkĩĩku. Nũndũ wa ũu, yu nũtanĩaa mũno kwĩthĩwa na kĩndũ ũtaĩ nakyo atambĩte kũkwatwa, kũvũwa, na kwĩkwa yela, nakyo nĩ mũĩkĩĩo ũtatĩtwe.—Soma 1 Vetelo 1:6, 7.

18. Tũtonya kwĩka ata twĩkalae twĩ atanu?

¹⁸ Yeova nĩwĩsĩ kĩla twaĩle kwĩka nĩ kana twĩthĩwe na ũtanu wa w’o. Woosa ala matambya atatũ matũtetheeasya kwĩthĩwa na ũtanu wa w’o, ũkekalaa wĩ mũtanu o na wakomana na mathĩna momĩte ata. Na ĩndĩ weeka ũu, o naku ũkeethĩwa ũtonya kwasya: “Nĩ atanu andũ ala Ngai woo nĩ Yeova.”—Sav. 144:15.