KWĨKA angĩ nesa nĩkũtumaa meyĩĩkĩĩa na mew’a me eanĩe. Nĩtũtanaa mũno yĩla twoona mũndũ aitũthĩnĩkĩa. Na nũndũ ithyonthe nĩtwendete kwĩkwa maũndũ maseo, ithyĩ tũtonya kwĩmanyĩsya ata kwĩkaa angĩ nesa?

Nĩ kana mũndũ onany’e kana nũthĩnĩkĩaa andũ ala angĩ kuma ngoonĩ, aĩle kwĩka ũu kwa ndeto na meko, ĩndĩ ti o kwĩthĩwa e mũndũ mũseo tũ. O na ĩngĩ, nĩ kana mũndũ onany’e kana nũthĩnĩkĩaa angĩ, no nginya ethĩwe na wendo na tei. Na ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana kwĩka angĩ nesa nĩ kĩlungu kĩmwe kya ũsyao wa veva mũtheu wa Ngai, na Mbivilia yaĩtye kana kĩla Mũklĩsto nĩwaĩle kwĩthĩwa na nguma ĩsu. (Aka. 5:22, 23) Kwoou, nũndũ no nginya twĩmanyĩsye kwĩka angĩ nesa, ekai twone ũndũ Yeova na Mwana wake moonanisye nguma ĩsu na ũndũ tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o yoo.

Yeova e tei na nũthĩnĩkĩaa andũ onthe, o na “ala mate mũvea na ala athũku.” (Luka 6:35) Kwa ngelekany’o, Yeova “nũmaumĩasya syũa yake athũku na aseo, na kũmauĩsya mbua ala mekaa ũlũngalu na ala matekaa ũlũngalu.” (Mt. 5:45) O na ala maasya kana Yeova ti we Mũmbi, nĩmatethekaa kũmana na syĩndũ nzeo ila ũnengae andũ nĩ kana mekale thayũ, na ti mavinda onthe methĩawa na mathĩna.

Nĩtwĩmanyĩasya ngelekany’o nzeo ya kwĩka angĩ nesa twasũanĩa ũndũ Yeova wathĩnĩkĩie Atamu na Eva. Ĩvinda ĩkuvĩ mamina kũmũvĩtĩsya Yeova, ‘nĩmatumanisye matũ ma mũkũyũ na meeseũvĩsya ngũa.’ Ĩndĩ Yeova nĩwamanyie kana nĩmendaa ngũa nzeango nĩ kana methĩwe matonya kwĩkala nza wa mũũnda wa Eteni, vala mũthanga waĩ ũnaumanĩwa ũkambĩĩa kũmesya ‘mĩw’a na thangila.’ Kwoou, Yeova nĩwamew’ĩie tei na amaseũvĩsya ‘ngũa sya mbũa.’—Mwa. 3:7, 17, 18, 21.

O na kaũ Yeova ethĩawa e mũseo kwa andũ ala “athũku na aseo,” mũno mũno nĩwendeeaw’a nĩ kwĩka athũkũmi make ala aĩkĩĩku maũndũ maseo. Kwa ngelekany’o, ĩvinda ya mwathani Nzekalia ve mũlaĩka wathatie mũno yĩla woonie andũ maekete wĩa wa kwaka ĩngĩ ĩkalũ yĩla yaĩ Yelusaleme. Yeova athĩnĩkĩie ũndũ ũsu ata? Nĩweethukĩĩisye mawĩmakĩo ma mũlaĩka ũsu na amũsũngĩa kwa ‘ndeto nzeo na sya kũkiakisya.’ (Nzek. 1:12, 13) O na ve ĩvinda yĩngĩ Yeova weekie ũu. Ĩvinda yĩu nĩ yĩla mwathani Eliya weew’aa akw’ĩte ngoo mũno na amũkũlya Yeova amũetee kĩkw’ũ. Yeova nĩweethukĩĩisye kwĩmakĩa kwa Eliya na atũma mũlaĩka amwĩkĩe vinya. O na ĩngĩ, Ngai nĩwamũĩkĩĩthisye Eliya kana ndaĩ weka. Ĩtina wa Eliya kwĩw’a ndeto isu nzeo na kũnewa nĩ Yeova ũtethyo ũla wendaa, nĩweethĩiwe atonya kũendeea na wĩa wake. (1 Asu. 19:1-18) Katĩ wa athũkũmi ma Yeova, nũũ ũla wĩthĩĩtwe ayonany’a nesa vyũ nguma ya kwĩka angĩ nesa?

Yĩla Yesũ waĩ kũũ nthĩ, nĩweesĩkĩe ta mũndũ wĩ tei na wathĩnĩkĩaa andũ ala angĩ. Ndaĩ mũkalĩ na ndekalĩlaa andũ ala angĩ. Athokisye andũ moke kwake kwa kũmatavya atĩĩ: “Ũkai kwakwa, inyw’othe ala mũthĩnĩaa wĩa na ala mwĩ na mĩio mĩito, nakwa ngamũthũmũsya. . . . Nũndũ ĩsoki yakwa yĩti vinya.” (Mt. 11:28-30) Na nũndũ wa kwĩw’ĩa andũ tei, nĩmamũatĩĩaa kũndũ kw’onthe kũla waendaa. O na ĩngĩ nũndũ aĩ na “tei,” nĩwaĩthisye andũ, avosya ala awau, ala onzu mamutha, na amamanyĩsya “maũndũ maingĩ” ĩũlũ wa Ĩthe wake.—Mko. 6:34; Mt. 14:14; 15:32-38.

Nũndũ ũseo wa Yesũ waĩ mwingĩ, nĩwaeleawa andũ na kũmathĩnĩkĩa kwa nzĩa ĩla yaĩlĩte. Kwa ngelekany’o, o na ĩvinda yĩla Yesũ wendie kũthũmũa, nĩwathokisye “na mũyo” onthe ala mookie mamũmanthĩte na ngoo nzeo. (Luka 9:10, 11) O na yĩla mũndũ mũka ũla waumawa nĩ nthakame watelemile ĩtina wa kũkwata ngũa sya Yesũ, Yesũ ndaamũtetya o na kau kwosana na mĩao mũndũ mũka ũsu ndaĩ mũtheu. Yesũ eekie ũu nũndũ nĩwamanyie kana endaa o kũvow’a. (Ali. 15:25-28) Nĩweew’ĩie tei mũndũ mũka ũsu wanyamaĩte kwa ĩvinda ya myaka 12, na amwĩa atĩĩ: “Mwĩĩtu, mũĩkĩĩo waku nĩwakũvosya; thi na ũvoo, ũte na ũthĩn’yo waku.” (Mko. 5:25-34) We ndũkwona ũndũ ũsu ũyonany’a nesa vyũ kana Yesũ nĩweekaa angĩ nesa?

Kwosana na ngelekany’o isu, nĩtwoona kana meko maitũ nĩmo monanasya kana nĩtwendete kwĩka ala angĩ nesa. Yesũ nĩwoonanisye nesa ũndũ ũsu nthĩnĩ wa ĩla ngelekany’o ya ũla Mũsamalia mũseo. Ata? O na kau Asamalia na Ayuti maĩ na ũthũ, Mũsamalia ũla ũwetetwe ngelekany’onĩ ĩsu nĩweew’ĩie tei Mũyuti ũla waĩ anooyĩwa, akavũwa, na akatiwa nzĩanĩ e vakuvĩ kũkw’a. Tei nĩwatumie Mũsamalia ũsu osa ĩtambya na amũtetheesya. Nĩwamwĩtĩkĩĩisye mauta na mbinyu, amwova kũla waĩ mũũmĩsye, na amũtwaa ũtelinĩ. Mũsamalia ũsu nĩwaumisye mbesa syake nĩ kana Mũyuti ũsu asũvĩwe.—Luka 10:29-37.

O na kau mavinda maingĩ kwĩka angĩ nesa kwonanaw’a na meko, mavinda angĩ no kwonanw’e kwa kũtavya mũndũ ndeto nzeo na sya kũmwĩkĩa vinya. Na ũu nĩw’o nũndũ Mbivilia yaĩtye kana “kĩmako ngoonĩ ya mũndũ nĩkĩminamasya; ĩndĩ ndeto nzeo nĩmĩtanasya.” (Nth. 12:25) Tweethĩwa na tei na wendi wa kwĩkaa andũ ala angĩ maũndũ maseo, tũkamatavasya ndeto sya kũmekĩa vinya, na ũu ũkatuma mekala me atanu. * Yĩla twatavya andũ ndeto nzeo, ũu wonanasya kana nĩtũmathĩnĩkĩaa, na makeethĩwa matonya kũmĩanĩsya na matatwa ala makomanaa namo.—Nth. 16:24.

Nũndũ tũmbĩtwe na “mũvw’ano wa Ngai,” andũ onthe no memanyĩsye kwĩka angĩ nesa. (Mwa. 1:27) Kwa ngelekany’o, Yuliusi, ũla waĩ mũsikalĩ Mũlomi na wasungaa Vaulo yĩla watwaĩtwe Lomi, nĩwamwĩkie nesa kwa ‘kũmũnenga ũthei wa kũthi kwa anyanyae ala mekalaa taoninĩ ya Sitoni nĩ kana akevuũkye.’ (Meko 27:3) Ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa vau, yĩla meli ĩla Vaulo na andũ angĩ maendete nayo yaanangĩkie, ekali ma kĩthama kya Melita nĩmamonisye ũseo mũnene. O na ĩngĩ, andũ asu nĩmamavuvĩie mwaki nĩ kana mote. (Meko 28:1, 2) Maũndũ asu meekie maĩ maseo, ĩndĩ nĩ kana twonany’e kwa w’o nĩtwendete kwĩka angĩ nesa, tũyaĩle kwĩkaa ũu mavinda o amwe.

Nĩ kana tũmwendeesye Ngai nesa, no nginya twĩthĩwe na kĩmanyĩo kya kwĩkaa andũ ala angĩ maũndũ maseo. Na kĩu nĩkyo kĩtumi Yeova ũtwĩĩte ‘twĩvw’ĩke’ ngoo yĩ na ĩnee. (Ako. 3:12) Ĩndĩ no twĩkũlye-ĩ, ‘Nĩkĩ ti laisi kwitũ kwĩthĩwa na kĩmanyĩo kya kwĩkaa andũ ala angĩ nesa?’ Nĩvatonyeka tũkethĩwa tũemawa  nũndũ twĩ nthoni kana tũyĩyĩĩkĩĩaa. O na nĩtũtonya kwĩthĩwa tũvĩngawa kana mavinda angĩ tũkeyenda kwĩ ala angĩ. O na ũu wĩ o vo, twavoya Yeova atũtetheesye na veva wake mũtheu na twaatĩĩa ngelekany’o yake ya kwĩkaa ala angĩ nesa, no tũsinde mawetu asu.—1 Ako. 2:12.

Nĩ kana tũmanye maũndũ ala twaĩle kwĩka nĩ kana twĩkae andũ ala angĩ maũndũ maseo ũndũ vaĩle, nĩtwaĩle kwĩkũlya makũlyo aa: ‘Nyie nĩnĩthukĩĩasya nesa yĩla andũ ala angĩ mekũelesya mathĩna moo? Nĩnĩthĩawa metho nĩ kana nĩmanye mavata ma andũ ala angĩ? Nĩ ĩndĩĩ nĩla kũtetheesya mũndũ ũte wa mũsyĩ kana mũnyanyawa?’ Ĩtina wa kwĩkũlya makũlyo no twĩvangĩĩe maũndũ mana ta kũmanya nesa andũ ala me vakuvĩ naitũ, na mũno mũno ana-a-asa kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Tweeka ũu tũkethĩwa tũtonya kũmanya nesa mavata moo, na ũu ũituma tũmatetheesya o ũndũ ithyĩ tũtonya kwenda matũtetheesye yĩla twakwatwa nĩ mathĩna o ta ala me namo. (Mt. 7:12) Na ũndũ ũla wa vata nĩ kana Yeova akaathima kĩthito kitũ kya kũtata ũndũ tũtonya twĩthĩwe na nguma ya kwĩka andũ ala angĩ nesa.—Luka 11:13.

Nguma ya ‘kwĩka ala angĩ nesa’ nĩ ĩmwe katĩ wa nguma ila Vaulo waisye syoonanasya kana we aĩ mũthũkũmi wa Ngai. (2 Ako. 6:3-6) Nũndũ Vaulo nĩwendeeaw’a nĩ andũ ala angĩ, na nĩwoonanasya ũu kwa meko na ndeto, o namo nĩmamwendete. (Meko 28:30, 31) O naitũ twendeew’a nĩ andũ ala angĩ, nĩvatonyeka makemanyĩsya ũw’o. Yĩla tweethĩwa na kĩmanyĩo kya kwĩka andũ ala angĩ nesa, o na ala matũvĩngaa, nĩvatonyeka makaeka kũtũmena. (Alo. 12:20) Na ĩtina wa ĩvinda, andũ asu nĩmatonya kwendeew’a nĩ kwĩmanyĩsya Mbivilia.

Andũ aingĩ ala makathayũũkw’a nthĩnĩ wa Nthĩ Nzaũ, vate nzika, makatanĩa kwĩkwa nesa. Na no kwĩthĩwa yĩu yĩkethĩwa noyo ĩvinda yoo ya mbee kwĩkwa ũu. Na nũndũ wa kwendeew’a nĩ ũndũ ũsu, o namo makeekaa andũ ala angĩ maũndũ maseo. Ĩndĩ ũla ũkalea kwĩka angĩ nesa na kũtetheesya ala angĩ, ndaketĩkĩlw’a kwĩkala nthĩ ĩsu nzaũ. Ũu wĩonany’a kana ala maketĩkĩlw’a kwĩkala Nthĩ Nzaũ nĩ Ngai makew’anĩaa tei na makatethanasya. (Sav. 37:9-11) Kwa w’o, nthĩ ĩsu ĩkethĩwa yĩ nzeo mũno! Ĩndĩ ĩvinda yu yĩtanamba kũvika no twĩkũlye-ĩ, ‘Tũtethekaa ata ũmũnthĩ tweeka ala angĩ nesa?’

Mbivilia yaĩtye kana “mũndũ wĩ tei nĩwĩkaa ngoo yake nesa.” (Nth. 11:17) Andũ nĩmendete mũndũ ũla ũmekaa nesa, na nĩmatataa o namo mamwĩke nesa. Ũndũ ũsu nĩ wa w’o nũndũ o nake Yesũ atavisye amanyĩw’a make atĩĩ: “Kĩthimo kĩla mũthimaa, nokyo mũkathimĩwa.” (Luka 6:38) Kwoou, mũndũ wĩkaa ala angĩ nesa nĩwĩthĩawa na anyanya aseo.

Mũtũmwa Vaulo eekĩie vinya Aklĩsto ma kĩkundi kya Eveso methĩwe ‘makyaĩlany’a ene kwa ene, makĩw’anĩa tei, na makĩekanĩa.’ (Aev. 4:32) Kĩkundi nĩkĩtethekaa mũno yĩla onthe meethĩwa mayĩw’anĩa tei na meyũmbanĩtye kũtetheanĩsya. Aklĩsto ta asu maitũmĩaa ndeto nthũku na mayumanasya ala angĩ. Vandũ va kũendeesya nzukũ, matataa ũndũ matonya maneene ndeto sya kwĩkĩa angĩ vinya. (Nth. 12:18) Kĩla ũmwe eeka ũu, kĩkundi kĩthĩawa na ngwatanĩo na onthe mamũthũkũmaa Yeova me na ũtanu.

Kwa w’o, kwĩka angĩ nesa nĩ nguma yonanaw’a kwa meko na ndeto. Tweeka ũu, twĩthĩawa tũyĩyĩelekany’a na Ngai waitũ, Yeova, nũndũ we nĩ mũseo na mũlau. (Aev. 5:1) Tweethĩwa na kĩmanyĩo kya kwĩka angĩ nesa, kĩkundi kĩkeethĩwa na ngwatanĩo, na ũu ũkatuma andũ angĩ mambĩĩa kũmũthaitha Yeova. Ekai kĩla ĩvinda tũtatae ũndũ tũtonya kwĩka andũ ala angĩ nesa!