1. Yeova atũthuthĩtye twĩke ata?

YEOVA nĩwendeeaw’a nĩ kwonany’a ũseo wĩ wendo. (Mika 7:18) Na endaa athũkũmi make meke o take. Atũmĩie mwathani Mika kũtũthuthya twende “ũseo wĩ wendo.” (Mika 6:8, maelesyo ma kwongeleela, NWT) Ĩndĩ tũyĩsa kwenda nguma ĩsu tũtamĩeleetwe.

2. Nguma ya ũseo wĩ wendo ĩtonya kũelew’a ata?

² Nguma ya ũseo wĩ wendo ĩtonya kũelew’a ata? Ndeto “ũseo wĩ wendo” syumĩlĩte mavinda ta 230 Mbivilianĩ ya New World Translation of the Holy Scriptures. Kwoou yo nguma ĩsu ĩeleetw’e ata? Kwosana na “Maelesyo ma Ndeto sya Mbivilia” ala me nthĩnĩ wa Mbivilia ĩsu, ndeto “ũseo wĩ wendo” syonanasya “kwĩyumya ũlũmany’e na mũndũ vyũ na wĩthĩwe wĩ mũĩkĩĩku kwake o na vathi ata nũndũ nũmwendete. Mavinda maingĩ ndeto isu itũmĩawa kwonany’a wendo ũla Ngai wonasya andũ, ĩndĩ andũ no methĩwe na wendo ũsu katĩ woo.” Yeova nĩwe wonanasya nguma ĩsu nesa vyũ. Ĩsomonĩ yĩĩ, twĩneenea ũndũ Yeova wonasya andũ ũseo wĩ wendo. Na ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe, nĩtũũneenea ũndũ ithyĩ athũkũmi make tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o yake kwa kwonany’a nguma ĩsu katĩ witũ.

3. Yeova avuanĩsye Mose maũndũ meva?

³ Ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa Aisilaeli kuma Misili, Yeova nĩwavuanĩsye Mose maũndũ mana ĩũlũ wa ĩsyĩtwa yake na nguma syake. Amwĩie: “Yeova, Yeova, Ngai wĩ tei na mũseo, ũtathataa  mĩtũkĩ, na wĩ na wingĩ wa ũseo wĩ wendo na w’o; ũla ũmaiĩaa ngili ngili ũseo wĩ wendo, na akĩekea ũthũku na ĩvĩtyo na naĩ.” (Kuma 34:6, 7) Ndetonĩ isu sya kwendeesya Yeova watavisye Mose, nĩwavuanisye ũndũ wa vata mũno ĩũlũ wa ũseo wake wĩ wendo. Ũndũ wĩva?

4-5. (a) Yeova aeleisye ũndũ wĩva ĩũlũ wa ũseo wake wĩ wendo? (b) Twĩneenea makũlyo meva?

⁴ Yeova ndaasya kana ethĩawa na ũseo wĩ wendo tũ, ĩndĩ aisye kana ethĩawa na “wingĩ wa ũseo wĩ wendo.” Ve mĩsoa ĩngĩ ĩkũmi Mbivilianĩ ĩwetete ũndũ ũseo wĩ wendo wa Yeova ũnenevete. * Mĩsoa ĩsu yonthe ĩneeneete Yeova, ĩndĩ ti andũ. W’o ti ũndũ wa mwanya kwona Yeova aiweta ũndũ ũseo wake wĩ wendo wingĩvĩte? Vate nzika, onaa nguma ĩsu yĩ ya vata mũno. Nĩkyo kĩtumi Mũsumbĩ Ndaviti waisye: “Ũseo waku wĩ wendo, we Yeova, wĩ matunĩ . . . Ũseo waku wĩ wendo ko wĩ vata mũnene, ame Ngai! Na syana sya andũ syĩvithaa ungu wa muunyĩ wa nthwau syaku.” (Sav. 36:5, 7) O ta Ndaviti, yo ithyĩ nĩtwonaa nguma ĩsu ya Ngai yĩ ya vata?

⁵ Nĩ kana tũelewe nesa nguma ĩsu, ekai tũneenee makũlyo elĩ. Mbee, naaũ Yeova wonasya ũseo wake wĩ wendo? Na tũtethekaa ata yĩla Yeova watwony’a ũseo wĩ wendo?

6. Naaũ Yeova wonasya ũseo wake wĩ wendo?

⁶ Naaũ Yeova wonasya ũseo wake wĩ wendo? Mbivilia yaĩtye kana no twende maũndũ ta “nĩma,” “mbinyu na mauta,” “kwonw’a mavĩtyo,” “ũmanyi,” na “ũĩ.” (2 Mav. 26:10; Nth. 12:1; 21:17; 29:3) Ĩndĩ no andũ me oka matonya kwonw’a nguma ya ũseo wĩ wendo, na ti syĩndũ kana maũndũ. Ĩndĩ Yeova ndonasya o ũla wavikĩla nguma ĩsu. Onasya o ala me na ngwatanĩo ya mwanya nake. Ngai witũ nũlũmanasya na anyanyae. Nũmathĩte maũndũ maseo na ndesa kũmekĩsya moko.

7. Yeova onanĩtye ata kana nĩwendete andũ onthe?

⁷ Yeova nĩwonanĩtye kana nĩwendete andũ onthe. Yesũ atavisye Nikotemo ũũ: “Nũndũ Ngai nĩwendete nthĩ mũno, nĩwanenganie Mwana wake e ũmwe, nĩ kana kĩla mũndũ ũmũĩkĩĩaa ndakanangwe, ĩndĩ akwate thayũ wa tene na tene.”—Yoa. 3:1, 16; Mt. 5:44, 45.

8-9. (a) Nĩkĩ Yeova wonasya athũkũmi make ũseo wĩ wendo? (b) Twĩenda kũneenea kyaũ?

⁸ O tondũ twoona, Yeova onasya ũseo wĩ wendo o ala me na ngwatanĩo nzeo  nake, namo nĩ athũkũmi make. Twonaa kĩu nesa twasũanĩa kĩla kyawetiwe nĩ Mũsumbĩ Ndaviti na mwathani Ndanieli. Kwa ngelekany’o, Ndaviti aisye: ‘Endeea kwonany’a ũseo waku wĩ wendo kwa ala meũkũmanya.’ O na ĩvinda yĩngĩ aisye: ‘Ũseo wĩ wendo wa Yeova nĩ kuma tene na tene kũvika tene na tene ĩũlũ wa ala mamũkĩaa.’ Nake Ndanieli aisye: ‘Ame Mwĩaĩi, Ngai ũla [wonanasya] ũseo wĩ wendo kwa ala mamwendaa na kũkwataa mĩao yake.’ (Sav. 36:10; 103:17; Nda. 9:4) Kwosana na ndeto isu mbeveee, Yeova onasya athũkũmi make ũseo wĩ wendo nũndũ nĩmamwĩsĩ, nĩmamũkĩaa, nĩmamwendete, na nĩmakwataa mĩao yake. Onasya ũseo wĩ wendo o athaithi make ma w’o.

⁹ Tũtanambĩĩa kũmũthũkũma Yeova, nĩtwatethekaa nĩ wendo ũla wonasya andũ onthe. (Sav. 104:14) Ĩndĩ nũndũ yu twĩ athaithi make, nĩtũsyokaa tũkatetheka nĩ ũseo wake wĩ wendo. Na ũu nĩ w’o nũndũ Yeova aĩkĩĩthĩtye kĩla ũmwe wa athũkũmi make ũũ: “Ũseo wakwa wĩ wendo ndũkakũtia.” (Isa. 54:10) Na Ndaviti nĩweeyoneie kĩu nũndũ aisye: “Yeova nũvathĩte kwondũ wake ũla ũmũkĩaa.” (Sav. 4:3) Kũmanya Yeova nũtũvathĩte, kana kwa ndeto ingĩ, atũkuaa kwa nzĩa ya mwanya, kwaĩle kũtuma twenda kwĩka ata? Mũandĩki wa Savuli aisye: “Ũla wĩ na ũĩ akakwata maũndũ aa; na makasũanĩa moseo me wendo ma Yeova.” (Sav. 107:43) Tũsũanĩĩte ũtao ũsu, ekai tũneenee nzĩa itatũ syonanĩtye ũndũ athũkũmi ma Yeova matethekaa nĩ ũseo wake wĩ wendo.

10. Tũtethekaa ata nĩ kũmanya kana ũseo wĩ wendo wa Ngai wĩkalaa tene na tene? (Savuli 31:7)

¹⁰ Ũseo wĩ wendo wa Ngai nĩwĩkalaa tene na tene. Ũndũ ũsu wa vata ĩũlũ wa ũseo wĩ wendo wa Ngai ũwetetwe mavinda 26 nthĩnĩ wa Savuli 136. Mũsoa wa mbee waĩtye: “Mũtũngĩei Yeova mũvea; nũndũ nĩ mũseo; nũndũ ũseo wake wĩ wendo nĩwĩkalaa tene na tene.” (Sav. 136:1) Kuma mũsoa wa 2 nginya wa 26, ve na kĩsyokeo kĩĩ: “Nũndũ ũseo wake wĩ wendo nĩwĩkalaa tene na tene.” Yĩla twasoma savuli ĩsu, nĩtũtanĩthaw’a mũno nĩ kwona ũndũ Yeova ũtwonasya ũseo wĩ wendo kwa  nzĩa mbingĩ syĩ kĩvathũkany’o na ate kũeka. Kĩsyokeo kĩĩ, “nũndũ ũseo wake wĩ wendo nĩwĩkalaa tene na tene,” kĩtũĩkĩĩthasya kana wendo ũla Ngai wonasya andũ make ndũalyũkaa. Nĩ ũndũ wa kwĩkĩa vinya ta kĩ kũmanya kana Yeova ndekĩasya athũkũmi make moko na mĩtũkĩ! Vandũ va ũu, nũlũmanasya na ala mamũthũkũmaa na ndamatiaa, na mũno mũno yĩla makwatwa nĩ mathĩna. Ũndũ tũtethekaa: Kũmanya kana Yeova nũlũmanasya naitũ nĩkũtũtanĩthasya na kũkatũnenga vinya wa kũmĩanĩsya na mathĩna ala meũtũkwata, na kũitũtetheesya kũendeea kũkinyĩla nzĩanĩ ĩla ĩelete thayũnĩ.—Soma Savuli 31:7.

11. Kwosana na Savuli 86:5, nĩ kyaũ kĩtumaa Yeova atũekea?

¹¹ Ũseo wĩ wendo wa Ngai nũtumaa atũekea. Ũseo wĩ wendo wa Yeova nũtumaa aekea mwĩki wa naĩ yĩla woona kana nĩwĩlilĩte na nũekanĩte vyũ na mwĩkalĩle wake mũthũku. Mũandĩki wa Savuli, Ndaviti, aisye ũũ ĩũlũ wa Yeova: “Ndatwĩkĩte kwĩanana na naĩ sitũ, kana kũtũĩva kwĩanana na mothũku maitũ.” (Sav. 103:8-11) Ndaviti mwene nĩweeyooneete nesa vyũ ũndũ kũthĩnw’a nĩ wasya wa ngoo kũsamasya. Ĩndĩ no weeyoneie nesa vyũ kana Yeova nĩwĩthĩawa ‘eyũmbanĩtye kũekea.’ Nĩ kyaũ kĩtumaa Yeova atũekea? Ũsũngĩo wĩ nthĩnĩ wa Savuli 86:5. (Soma.) O tondũ Ndaviti wawetie mboyanĩ, Yeova atũekeaa nũndũ nĩwendete kwony’a onthe ala mamwĩkaĩlaa ũseo mwingĩ wĩ wendo.

12-13. Ethĩwa nĩtũkũandũĩka mũno nĩ mavĩtyo tweekie tene, nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya?

¹² Ti ũthũku kũthĩnĩka yĩla tweeka naĩ. O na kũthĩnĩka kũu no kũtũtethye. Kũthĩnĩka no kũtume twosa ĩtambya ya kumbũla naĩ sitũ na tũialyũla mwĩkalĩle witũ. Ĩndĩ athũkũmi amwe ma Ngai nĩmaandũawa mũno nĩ mavĩtyo ala meekie tene. Ngoo syoo imasilĩlaa mũno vyũ ũkethĩa maikwona Yeova ta wĩsa kũmaekea, o na ethĩwa nĩmelilĩte kuma ngoonĩ na makaalyũla mwĩkalĩle woo. Ethĩwa nĩwĩw’aa ũu, kũmanya kana Ngai nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kwony’a athũkũmi make ũseo wake wĩ wendo, no kũũtethye mũno.

¹³ Ũndũ tũtethekaa: O na kau twĩ ene naĩ,  no tũtanĩe kũmũthũkũma Yeova twĩ na wasya mũtheu wa ngoo. Ũndũ ũsu ũtonyekaa nũndũ “nthakame ya Yesũ, Mwana wake, nĩtũtheasya naĩ syonthe.” (1 Yoa. 1:7) Yĩla ũkwĩw’a ũkw’ĩte ngoo nũndũ wa ĩvĩtyo ĩna wĩkĩte, lilikana kana Yeova nĩwĩthĩawa na mea maingĩ ma kũekea ũla weelila kuma ngoonĩ. Ndaviti nĩwoonanisye kana ũseo wĩ wendo nũkonanĩtye na kũekea. Aandĩkie: “O tondũ matu me kũasa ĩũlũ wa nthĩ, now’o ũnenevete ũseo wake wĩ wendo kwa ala mamũkĩaa. O tondũ kũasavĩte kuma wumĩlonĩ wa syũa kũvika ũthũĩlonĩ wayo, now’o ũvetete kũasa naitũ mothũku maitũ.” (Sav. 103:11, 12) Vate nzika, Yeova nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye ‘kũtũekea vyũ.’—Isa. 55:7.

14. Ndaviti aeleisye ata ũndũ ũseo wĩ wendo wa Ngai ũtũsũvĩaa?

¹⁴ Ũseo wĩ wendo wa Ngai nũtũsũvĩaa kĩ-veva. Ĩvinda yĩmwe Ndaviti aimũvoya Yeova amwĩie ũũ: “Nue wĩvitho wakwa; ũkanzũvĩa ndikalike thĩnanĩ; ũkanthyũlũlũkya mbathi sya ũvonokyo. . . . Ũla ũmũĩkĩĩe Yeova, akathyũlũlũkwa nĩ ũseo wĩ wendo ngalĩ syonthe.” (Sav. 32:7, 10) O tondũ ngũta ila syaakawa tene ithyũlũlũkĩte ndũa syasũvĩaa ala matwĩe vo maikavithũkĩwe, ũu now’o ũseo wĩ wendo wa Yeova ũtũthyũlũlũkaa na ũkatũsũvĩana na kĩndũ o na kĩva kĩtonya kwananga ngwatanĩo yitũ nake. O na ĩngĩ, ũseo wĩ wendo wa Yeova nũtumaa atũkusya kwake.—Yel. 31:3.

15. Ũseo wĩ wendo wa Yeova ũkonanĩtye ata na mwako mũtũlu wa mũnyoolo na ngome?

¹⁵ Ve ndeto ingĩ Ndaviti watũmĩie iũtũtetheesya kũelewa ũndũ Ngai ũsũvĩaa andũ make. Aandĩkie: “Ngai nĩwe mwako wakwa mũtũlu mũno wa mũnyoolo, Ngai ũla ũmbĩw’ĩaa tei [kana, ũmbonasya ũseo wĩ wendo].” O na amũtavisye Yeova ũũ: “Nue ũseo wakwa wĩ wendo, na ngome yakwa, mwako wakwa mũtũlu wa mũnyoolo, na mũvonokya wakwa; ngao yakwa, na ũla nĩvithaa nthĩnĩ wake.” (Sav. 59:17; 144:2) Nĩkĩ Ndaviti wakonanisye ũseo wĩ wendo wa Yeova na mwako mũtũlu wa mũnyoolo na ngome? O na twĩthĩwe twĩkalaa va ĩũlũ wa nthĩ, ethĩwa nĩtũmũthũkũmaa Yeova, we akatũsũvĩaa vyũ nĩ kana ngwatanĩo yitũ nake ndĩkese kwanangĩka, nũndũ nĩ ya vata mũno. O nayo Savuli ya 91 nĩtũĩkĩĩthĩtye ũndũ ta ũsu. Mũandĩki wa Savuli ĩsu aisye: “Nganeena ũndũ wa Yeova, Nĩwe wĩvitho wakwa na ngome yakwa yĩ vinya.” (Sav. 91:1-3, 9, 14) Mose nĩwaeleisye ũndũ ta ũsu nũndũ aisye kana Yeova nĩwe ũtũo, kana wĩvitho witũ. (Sav. 90:1) Eka ũu, Mose akilyĩ kũkw’a nĩwawetie ũndũ ũngĩ wa kwĩkĩa vinya. Aandĩkie: “Ngai wa tene na tene nĩ wĩkalo waku, na ĩtheo ve moko ma tene na tene.” (Kũt. 33:27) Syo ndeto “ĩtheo ve moko ma tene na tene” syĩtũmanyĩsya ũndũ wĩva ĩũlũ wa Yeova?

16. Nĩ moathimo meva elĩ twĩ namo? (Savuli 136:23, NWT)

¹⁶ Yĩla twamũtw’a Yeova Wĩvitho witũ, twĩkalaa twĩ asũvĩĩku. Ĩndĩ mĩthenya ĩmwe no twĩw’e tũtũlĩkĩte ngoo mũno nginya ũkethĩa twĩĩw’a ta vate mũndũ wĩsa kũtũtethya. Mavindanĩ ta asu, Yeova atonya kũtũtethya ata? (Soma Savuli 136:23 nthĩnĩ wa maelesyo ma kwongeleela.) * Atwathĩte kũia moko make ungu witũ, na aitũkĩlya o kavola, na aitũtetheesya twĩlũmye. (Sav. 28:9; 94:18) Ũndũ tũtethekaa: Kũmanya kana mavinda onthe no tũmwĩkwatye Ngai atũtetheesye, kũtũlilikanasya kana twĩ na moathimo kũndũ kwĩlĩ. Mbee, o na twĩthĩwe twĩkalaa va  ĩũlũ wa nthĩ, twĩ na vandũ tũtonya kwĩvitha mavinda onthe. Kelĩ, Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nũtwendete mũno na nũtũthĩnĩkĩaa vyũ.

17. Twĩ na mũĩkĩĩo wĩva? (Savuli 33:18-22)

¹⁷ O tondũ twoona, yĩla twakwatwa nĩ matatwa, no twĩkale tũte na nzika kana Yeova akaendeeaa kũtũtetheesya nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo nake. (2 Ako. 4:7-9) Mwathani Yelemia aisye: “Nũndũ wa moseo me wendo ma Yeova tũtikũminwa, nĩkwĩthĩwa matei make matithelaa.” (Iĩo 3:22) No twĩthĩwe na mũĩkĩĩo vyũ kana Yeova eendeea kũtwony’a ũseo wake wĩ wendo, o tondũ mũandĩki wa Savuli watũĩkĩĩthisye. Aisye: “Itho ya Yeova yĩketeeaa ala mamũkĩaa, ala mekwatasya ũseo wake wĩ wendo.”—Soma Savuli 33:18-22.

18-19. (a) Nĩ kyaũ tweemanyĩsya tũte kwenda kũlwa nĩkyo? (b) Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe yĩneeneete ũndũ wĩva?

¹⁸ Nĩ kyaũ tweemanyĩsya tũte kwenda kũlwa nĩkyo? Tũtanambĩĩa kũmũthũkũma Yeova, nĩwatwendete o ũndũ wĩthĩawa endete andũ onthe. Ĩndĩ yĩla twatw’ĩkie athaithi make, nĩtwasyokie twambĩĩa kũtetheka nĩ ũseo wake wĩ wendo. Ũseo ũsu wĩ wendo ũtumaa Yeova atũsũvĩa. Ndakatũlekya nongi na akeanĩsya maũndũ onthe maseo ala ũtwathĩte. We atwendeaa ũseo! (Sav. 46:1, 2, 7) Kwoou o na twakwatwa nĩ ĩtatwa yĩilye ata, ekai twĩkale tũte na nzika kana Yeova akatũnengae vinya ũla tũkwenda nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo nake.

¹⁹ Nĩtwoona ũndũ Yeova wonasya athũkũmi make ũseo wĩ wendo. O ta ũu, nĩwendaa o naitũ twonany’e ũseo wĩ wendo katĩ witũ. Ĩndĩ tũtonya kwĩka ũu ata? Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe nĩyĩeleetye ũndũ ũsu wa vata.