Ndanamba kũmũelesya kĩla kyeekĩkie ĩtina wa vau, ekai nambe kũmũtavya ũndũ nalikile ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe.

Nasyaiwe mwaka wa 1942 kĩthamanĩ kyanake kya Caribbean kĩtawa Curaçao. Ĩthe wakwa aumĩte Suriname, ĩndĩ athamĩĩie kĩthamanĩ kĩu nũndũ wa wĩa. Myaka yĩana ũna ndambĩte kũsyawa nĩwavatisiwe, na aĩ ũmwe wa Ngũsĩ sya Yeova sya mbee kĩthamanĩ kĩu. a Nĩweemanyĩasya Mbivilia vamwe nakwa na ala angĩ tũsyaanĩwʼe kĩla kyumwa, o na kau mavinda maingĩ tũyendaa kwĩmanyĩsya. Nĩ na myaka 14, ĩthe wakwa nĩwathamĩĩisye mũsyĩ witũ Suriname ĩngĩ nĩ kana akasũvĩe inyia wake nũndũ aĩ mũkũũ.

Twathamĩĩa Suriname nĩnambĩĩie kũtindanyʼa na amũika angĩ kĩkundinĩ, ala maĩ na kĩthito kya kũmũthũkũma Yeova. Nĩmangũĩe o vanini na maĩ mavainia ma kĩla ĩvinda. Yĩla mekũelesya maũndũ ala makomanie namo me ũtavanyʼa, weethĩaa mothyũ moo makenete na ũtanu. O na ĩngĩ, ĩtina wa maũmbano ma kĩkundi nĩtwaneeneaa maũndũ me Mbivilianĩ, na mavinda amwe tweekaa ũu wĩoo tũilyĩ nza tũyĩloela ndata. Anyanyawa asu nĩmandetheeisye kũmanya kĩla nendaa thayũnĩ; nendaa kũmũthũkũma Yeova. Kwoou nĩnavatisiwe nĩ na myaka 16. Na ĩndĩ nĩ na myaka 18, nĩnatwʼĩkie vainia wa kĩla ĩvinda.

Ũvainia nĩwamanyĩisye maũndũ maingĩ, na maũndũ asu nĩmandetheetye nĩ ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe. Kwa ngelekanyʼo, ũndũ ũmwe wa mbee neemanyĩisye nĩ vata wa kũmanyĩsya angĩ. Yĩla nambĩĩisye ũvainia, misonalĩ ũmwe wĩtawa Willem van Seijl nĩweeyumisye andetheesye. b Nĩwamanyĩisye maũndũ maingĩ makonetye kũthũkũma mawĩa me kĩvathũkanyʼo  kĩkundinĩ. Ĩvindanĩ yĩu, ndyoonaa maũndũ asu ta makesa kũndethya mũno. Ĩndĩ mwaka ũla waatĩĩe nĩnatwʼĩkĩthiwʼe vainia wa mwanya, na ĩtina wa vau nĩnambĩĩie kũtetheesya tũkundi twĩ nthĩnĩ vyũ mũtitũnĩ wa Suriname, vaasa na ikundi ila ingĩ. Mwa nĩtũngaa mũvea mwingĩ vyũ nũndũ wa maũndũ ala namanyĩiwʼe nĩ ana-a-asa! Kuma ĩvinda yĩu, natwie kũatĩĩa ngelekanyʼo yoo kwa kwosaa ĩvinda nĩmanyĩsye ala angĩ.

Ũndũ wa kelĩ ũla neemanyĩisye nĩ vata wa kwĩkala nde na syĩndũ mbingĩ na nĩvangĩte nesa. Mwambĩĩonĩ wa kĩla mwei, nĩ na vainia ũla twekalaa ĩmwe nĩtwavangaa syĩndũ ila tũũtũmĩa syumwa iana ũna ila syĩ mbee. Na ĩndĩ ũmwe witũ nĩwaendaa kyalo kĩasa nginya taoninĩ ĩla nene nĩ kana akathooe syĩndũ ila tũkwenda. Twaaĩlĩte kũtũmĩa mbesa ila twakwataa kĩla mwei nesa na tũisũvĩa syĩndũ ila twĩ nasyo nĩ kana wĩthĩe no tũitũmĩe mwei ũsu wʼonthe. Ethĩwa nĩtwathelelwa nĩ kĩndũ twĩ ku mũtitũnĩ, ndyaĩ laisi kwona mũndũ ũtonya kũtũtethya. Nĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu kana kwĩmanyĩsya kuma nĩ mũnini kwĩkala nde na syĩndũ mbingĩ na kwĩvanga nesa, nĩkwandetheeisye kũtũnga kĩlĩko kyakwa wĩanĩ wa Yeova thayũnĩ wakwa wʼonthe.

Ũndũ wa katatũ ũla neemanyĩisye nĩ ũseo wa kũmanyĩasya andũ na kĩthyomo kyoo. Nyie neanie ndineena kĩthyomo kya Dutch, Kĩsũngũ, Papiamento, na kĩthyomo kĩla kĩtũmĩawa mũno Suriname kĩtawa Sranantongo (nokyo kĩtawa Sranan). Ĩndĩ nĩ ku mũtitũnĩ, nĩnamanyie kana andũ meethukĩĩasya nesa ũvoo mũseo matavwʼa na kĩthyomo kyoo. A vakwa, neewʼaa ve vinya kũneena ithyomo imwe, ta kĩthyomo kya Saramaccan, kĩla wĩthĩaa ndeto imwe wĩtamũka na wasya wĩ ĩũlũ na ingĩ na wasya wĩ nthĩ. Ĩndĩ kĩthito kya kwĩmanyĩsya ithyomo isu kĩyaĩ kya mana. Kwa myaka mingĩ nĩnĩthĩĩtwe ndonya kũmanyĩsya andũ aingangĩ ũwʼo nũndũ wa kũneena kĩthyomo kyoo.

Ĩndĩ mavinda amwe, no neekaa maũndũ ngewʼa nthoni. Kwa ngelekanyʼo, ĩvinda yĩmwe ndineena na mũndũ mũka ũmwe twamũmanyĩasya Mbivilia ũneenaa kĩthyomo kya Saramaccan, neesĩ namũkũlya ũndũ ũkwĩwʼa nũndũ natiĩte ayalwʼa nĩ ĩvu. Kaĩ namũkũlilye kana nĩ mũito! Na kwa wʼo, ĩkũlyo yĩu nĩyatumie ewʼa nthoni. O na kau nĩneekaa tũmavĩtyo tũmwe ta tũu, mavinda onthe nĩnatataa ũndũ ndonya nĩneene kĩthyomo kĩla kĩneenawa nĩ andũ ala me kĩsionĩ kĩla natũmwa.

Twĩ mwaka wa 1970, nĩnatwʼĩkĩthiwʼe mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko. Mwakanĩ ũsu nĩnoonisye tũkundi twingĩ twĩ nthĩnĩ mũno mũtitũnĩ ũsu sinema yaĩ na kyongo, “Kũthokea Ovisi Ũla Mũnene wa Ngũsĩ sya Yeova.” Nĩ kana tũvikĩe andũ ala me ku, nĩ na kĩkundi kya ana-a-asa amwe nĩtwesĩlaa mbũsĩnĩ imwe syĩ mũtitũnĩ ũsu tũtũmĩĩte ĩsiwa ya mũtĩ yaĩ yĩasa na ĩtheke. Ĩsiwanĩ yu tweethĩawa tũkuĩte katuma, mũtũngi wa mauta ma vetulo, taa, na syĩndũ sya kwonanyʼa sinema. Twavika vala tũendete, twakuaa syĩndũ isu nginya vala tũkwonanĩsya sinema ĩsu. Kĩndũ kĩla nĩlilikanaa mũno ĩũlũ wa savalĩ isu nĩ ũndũ andũ asu mamĩtanĩaa. Nĩnatanĩaa  mũno kũtetheesya andũ mamũmanye Yeova na maimanya kĩlungu kya ũseũvyo wake kya kũũ nthĩ. Moathimo ma kĩ-veva ala nakwatie mayĩsa kwĩananwʼa na maũndũ ma kĩ-mwĩĩ ala neeyĩimie nĩ kana nĩtethye wĩa wa Yeova.

O na kau nĩnoonie ũndũ kwĩkala ndatwaanĩte kwaĩ na moathimo maingĩvĩte, no neewʼaa ndyenda mũtindanyʼa. Kwoou nĩnambĩĩie kũvoya sanzũ nĩkwate kĩveti kyendete ũthũkũmi wa ĩvinda yonthe na kĩtonya kũmĩanĩsya na mawũmũ ala meethĩawa mũtitũnĩ ũsu kĩ kĩtanu. Ĩtina wa mwaka ta ũmwe, nĩnambĩĩe kwĩvaasya vainia wa mwanya wĩtawa Ethel, ũla waĩ na veva wa kwĩyumya. Kuma Ethel e mũnini, aĩ vata mũno na mũtũmwa Vaulo na endaa kwĩka kyonthe kĩla ũtonya ũthũkũminĩ o ũndũ we weekie. Twatwaanie Mwei wa 9, 1971, na twaendeea na ũthũkũmi nĩ mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko.

Ethel ayĩana, mũsyĩ kwoo mayaĩ na syĩndũ mbingĩ, na kwoou nĩwamanyĩie na mĩtũkĩ wĩa wa kũthyũlũlũka ikundi ila syaĩ mũtitũnĩ ũsu. Kwa ngelekanyʼo, nĩtwakuaa twĩndũ tũnini yĩla tũkwĩyũmbanĩsya kũthi ndambũka ikundinĩ ila syaĩ nthĩnĩ mũno ku mũtitũnĩ. Twavũĩaa ngũa ũsĩnĩ na tũkathambĩa kwʼo. O na ĩngĩ, nĩtwamanyĩie kũĩsaa lĩu ũla twaathĩwʼa. Kwa ngelekanyʼo, ta mũthemba wa ĩngʼala ĩnene yĩtawa iguanas, na mũthemba ũngĩ wa makũyũ wĩtawa piranhas, kana kĩndũ kĩngĩ o na kĩva masyĩmie mũtitũnĩ kana o makwatisye ũsĩnĩ. Yĩla twaaĩwa nĩ masaani, twaĩĩaa matũnĩ ma maiũ. O na twakosa isiko, twaĩsaa na moko. Nĩ na Ethel twĩwʼaa kwĩyĩima maũndũ amwe nĩ kana tũmũthũkũme Yeova kũlũlũmĩĩlye mũtwaano witũ mũno ũkethĩa no ta ĩkanda ĩvĩnde na ndii itatũ. (Mũta. 4:12) Tũyĩsa kũkũanyʼa maũndũ asu na kĩndũ kĩngĩ o na kĩva!

Twaumĩte kĩsionĩ kĩ nthĩnĩ vyũ ku mũtitũnĩ tũikomana na maũndũ ala nĩĩ nĩnaweta mwambĩĩonĩ. Ĩsiwa yitũ yavota kĩwʼũnĩ, nĩyookĩlile  ĩngĩ o na mĩtũkĩ. Ũseo, nĩtweekĩĩte tũkoti twa kũtangĩĩa mũndũ avota kĩwʼũnĩ na kwoou kĩwʼũ kĩyaatumya ĩsiwanĩ. Ĩndĩ yĩsiwa yausũie kĩwʼũ ki. Twoosie tũsũkũ tũla twakuĩte lĩu natwʼo, twaumya ũ lĩu twekya kĩwʼũnĩ, na twatũtũmĩa kwĩva kĩwʼũ kĩla kyaĩ ĩsiwanĩ.

Nũndũ yu tũyaĩ na lĩu, twambĩĩisye kũkwatya makũyũ o tũendeee na savalĩ yitũ. Ĩndĩ vai kĩndũ twakwatasya. Kwoou nĩtwamũvoyie Yeova na twamwĩsũva atũnenge lĩu wa mũthenya ũsu. Twamina kũvoya oou, mwana-a-asa ũmwe nĩwekisye ndoano kĩwʼũnĩ na akwatya ĩkũyũ ĩnene tũtonya kũya ũtukũ ũsu twĩ atano tũkeanĩwa.

Ĩtina wa myaka ĩtano tũithyũlũlũka, nĩtwakwatie ũathimo tũtataĩĩe. Nĩtwamanyie kana nĩtũũtwʼĩka asyai. Nĩnatanie mũno neewʼa ũu o na kau ndyeesĩ ũndũ maũndũ makathi. Nĩ na Ethel twaĩ na wendi mwingĩ wa kũendeea na ũthũkũmi wa ĩvinda yonthe ethĩwa nĩvatonyeka. Twakwatie kamwana kaitũ ka mbee, Ethniël, mwaka wa 1976. Na ĩtina wa myaka ĩlĩ na nusu, nĩtwakwatie kangĩ ketawa Giovanni.

Nũndũ wa vata mũnene ũla waĩ Suriname, ovisi wa ũvonge nĩwangũlilye nĩendeee kwĩthĩwa nĩ mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko o tũiea syana sitũ. Yĩla tũmwana twitũ twaĩ o tũnini, nanengawa mĩthyũlũlũko yĩ na ikundi o mbũthũ. Kaingĩ kĩu nĩkyandetheeasya kũtũmĩa syumwa mbũthũ ndithyũlũlũka, na ĩndĩ nditũmĩa mĩthenya ĩla ĩtialĩte ya mwei ũsu kũendeea na ũvainia kĩkundinĩ kĩla twatũmĩtwe. Ethel na tũmwana twitũ nĩmaendanasya nakwa yĩla ngũthokea ikundi ila syĩ vakuvĩ na mũsyĩ. Ĩndĩ naendaa nĩ weka yĩla ngũthokea ikundi kana ngũthi maũmbanonĩ manene ku mũtitũnĩ nthĩnĩ.

Naaĩlĩte kwĩvanga nesa nĩ kana nĩanĩsye ianda syonthe ila naĩ nasyo. Nĩnaĩkĩĩthasya nĩtweemanyĩsya ta mũsyĩ kĩla kyumwa. Na yĩla ngũthokea ikundi ila syĩ mũtitũnĩ, Ethel nĩwe wamanyĩasya syana sitũ. Ĩndĩ nĩtwatataa mavinda maingĩ ũndũ vatonyeka twĩke maũndũ ĩmwe ta mũsyĩ. Na ĩndĩ mavinda kwa mavinda, nĩtwamanthaa ĩvinda ya kwĩtanĩthya twĩ na ivĩsĩ sitũ kwa kũthaũka mathaũ kana o kũi kũtembea kũndũ kũte kũasa na mũsyĩ. Mavinda maingĩ naĩ ndonya kũkoma nĩ mũselee ndyĩyũmbanĩsya ianda ila nĩnengetwe. Nũndũ Ethel ailye ta mũndũ mũka mwaĩlu ũla ũeleetwʼe ĩandĩkonĩ ya Nthimo 31:15, nĩwatataa aamũke tene nĩ kana aĩkĩĩthye kana syana sitũ itanathi sukulu,  nĩtwasoma ĩandĩko ya kĩla mũthenya ta mũsyĩ na nĩtwaya lĩu wa kwakya twĩ vamwe. Nĩ na ũtanu mwingĩ vyũ kwĩthĩwa na kĩveti kĩ na veva wa kwĩyumya, kĩla kĩthĩĩtwe kĩindetheesya kwĩanĩsya ianda syonthe ila Yeova ũnengete!

Twĩ asyai, nĩtweekie kyonthe kĩla tũtonya nĩ kana tũtetheesye imwana sitũ imwende Yeova na iyenda wĩa wa kũtavanyʼa. Twendaa manyuve ũthũkũmi wa ĩvinda yonthe. O na vailye ũu, tũyendaa meke ũu nĩ kana matwendeesye, ĩndĩ twendaa metwʼĩĩe ne mo ene. Nĩtwamakindĩlĩĩlaa kĩla ĩvinda ũtanu wa kwĩthĩwa ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe. Nĩtwamaeleasya mavinda maingĩ ũndũ Yeova ũtũtetheesye na akatũathima ta mũsyĩ, ĩndĩ tũyoolawa nĩ kũmatavya mawetu ala tũkomanĩte namo. O na ĩngĩ, nĩtwaĩkĩĩthasya syana sitũ nĩsyatindanyʼa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala mavĩtĩtye Yeova mbee thayũnĩ woo.

Yeova nĩwatũnengie kyonthe kĩla twendaa tũiea syana sitũ. Na nengĩ nĩnatataa mavinda onthe nĩke kĩla ndonya nĩanĩsye kĩanda ĩ kyakwa. Yĩla natũmĩtwe ta vainia wa mwanya ũla mũtitũnĩ ndambĩte kũtwaana, nĩnakomanie na maũndũ maingĩ mamanyĩisye vata wa kũvangĩĩa syĩndũ ila tũkwenda kũthooa. Ĩndĩ o na kau nĩtweekaa kyonthe kĩla tũtonya, mavinda amwe tũyakwataa kyonthe kĩla tũkwenda. Nĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu kana mavinda ta asu kwʼoko kwa Yeova nĩkwʼo kwatũtetheeasya. Kwa ngelekanyʼo, kuma 1986 nginya 1992 ve ithokoo syaendeee Suriname. Myakanĩ ĩsu, mavinda kwa mavinda yaĩ vinya kũkwata syĩndũ ila sya lasima. O na vailye ũu, Yeova nĩwatũtetheeasya.—Mt. 6:32.

Thayũnĩ witũ wʼonthe Yeova nĩwĩthĩĩtwe aitũsũvĩa na aitũtetheesya kwĩkala twĩ atanu mũno na twĩ eanĩe vyũ. Syana sitũ syĩthĩĩtwe syĩ ũathimo mũnene kwitũ, na nĩ ndaĩa nene kwona twaitetheeisye kũmũthũkũma Yeova. O na twĩ atanu mũno kwona syanyuvie ũthũkũmi wa ĩvinda yonthe. Ethniël na Giovanni nĩmaendete sukulu ĩla oyu yĩtawa Sukulu ya Atavanyʼa ma Ũsumbĩ, na yu mathũkũmaa ovisinĩ wa ũvonge wa Suriname vamwe na iveti syoo.

Nĩ na Ethel twĩ akũũ, ĩndĩ no tũendeee na kĩthito kitũ kya kũmũthũkũma Yeova twĩ mavainia ma mwanya. Vate ngũĩ, twĩthĩawa tũkwatene mũno; o na ndyaaĩsa kũkwata mwanya wa kwĩmanyĩsya kũthambĩa! Ĩndĩ ndyĩsa kwĩlila nongi. Nasũanĩa ĩũlũ wa ĩvinda ĩvĩtu, ndi na nzika kana ũtwi ũmwe mũseo neekie waĩ kũlika ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe nĩ wa mũika.