KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA KYA 47
WATHI 103 Atumĩa Nĩ Mĩthĩnzĩo Kĩkundinĩ
Inywʼĩ Ana-a-asa, Nĩmwĩkĩĩte Kĩthito Mũtwʼĩke Atumĩa?
“Ethĩwa mũndũ nĩwĩkĩĩte kĩthito atwʼĩke mũsyaĩĩsya, endaa wĩa mũseo.”—1 TIM. 3:1.
KĨLA KĨNEENEWE
Nĩtũkwona maũndũ amwe matalanĩtwʼe Maandĩkonĩ ala mwana-a-asa waĩlĩte kwĩanĩsya nĩ kana atwʼĩke mũtumĩa.
1-2. Nĩ wĩa wĩva “mũseo” mũtumĩa ũtethasya?
ETHĨWA nĩwĩthĩĩtwe wĩ mũtetheesya wa kĩkundi kwa ĩvinda, nĩvatonyeka ũkethĩwa ũendeee kwĩkĩa kĩthito wĩthĩwe na nguma iũkũtetheesya ũtwʼĩke mũtumĩa. We no wende kũtethya “wĩa [ũsu] mũseo”?—1 Tim. 3:1.
2 Mũtumĩa atethasya wĩa wĩva? Nĩwĩthĩawa mũsitalĩnĩ wa mbee wĩanĩ wa kũtavanyʼa, nĩwĩkĩaa kĩthito nĩ kana athĩnĩkĩe na aimanyĩsya ana-a-asa na eĩtu-a-asa, na ndeto syake na ngelekanyʼo yake nĩsyĩkĩaa kĩkundi vinya. Kwoou ti ũsengyʼo kwona Mbivilia yĩtĩte aũme asu methĩawa na kĩthito “mĩthĩnzĩo.”—Aev. 4:8.
3. Mwana-a-asa atonya kwĩka ata nĩ kana atwʼĩke mũtumĩa? (1 Timotheo 3:1-7; Tito 1:5-9)
3 Mwana-a-asa atonya kwĩka ata atwʼĩke mũtumĩa? Maũndũ ala mũndũ ũtonya kwĩanĩsya nĩ kana atwʼĩke mũtumĩa me kĩvathũkanyʼo vyũ na ala ũtonya kwĩanĩsya nĩ kana ũkwate wĩa mũna. Kaingĩ, ethĩwa nũũmantha wĩa, no ũũkwate ethĩwa wĩ na ũtũĩka ũla ũkwendeka. Kĩvathũkanyʼo na ũu, ethĩwa nũkwenda kũtwʼĩka mũtumĩa, ndwaĩle kwĩanĩwa no kwĩthĩwa na ũtũĩka wa kũtavanyʼa na kũmanyĩsya. Nĩwaĩlĩte kwĩanĩsya maũndũ ala matalanĩtwʼe Maandĩkonĩ kwondũ wa atumĩa me nthĩnĩ wa 1 Timotheo 3:1-7 na Tito 1:5-9. (Soma.) Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũũneenea maũndũ atatũ ma vata mũndũ waĩle kwĩanĩsya nĩ kana atwʼĩke mũtumĩa, namo nĩ: kwĩthĩwa aineenewa nesa nthĩnĩ na nza wa kĩkundi, kwĩthĩwa e ngelekanyʼo nzeo ya mũndũ ũũngamĩaa mũsyĩ wake, na kwĩthĩwa eyũmbanĩtye kũthũkũma ana-a-asa na eĩtu-a-asa make.
KWĨTHĨWA ŨINEENEWA NESA
4. Kwĩthĩwa mũndũ “ataweteka ũthũku” kwonanasya ata?
4 Nĩ kana ũtwʼĩke mũtumĩa, no nginya wĩthĩwe ‘ũtaweteka ũthũku,’ na ũu nĩ kwasya, ala angĩ kĩkundinĩ maĩlĩte kwĩthĩwa maiweta maũndũ maseo ĩũlũ waku nũndũ wa mwĩkalĩle waku mũseo. Kwongela kĩu, waĩlĩte kwĩthĩwa ‘ũiwetwa nesa nĩ ala me nza wa kĩkundi.’ Andũ ala matamũthaithaa Yeova no maumanyʼe mũĩkĩĩo waku, ĩndĩ mayaĩlĩte kũkwata kĩtumi o na kĩmwe kya kwĩthĩwa na nzika kana nũneenaa wʼo na wĩ mwĩkalĩle mũseo. (Nda. 6:4, 5) Kwoou ĩkũlye-ĩ, ‘Nyie nĩnĩneeneawa nesa nĩ ala me nthĩnĩ na nza wa kĩkundi?’
5. Ũtonya kwonanyʼa ata kana ‘nĩwendete ũseo’?
5 Ethĩwa wĩ mũndũ “wendete ũseo,” nĩwonaa nguma nzeo ila angĩ me nasyo na nũmakathaa. O na ĩngĩ, nũtanĩaa kwĩka angĩ maũndũ maseo, o na nũmekaa maũndũ mateeĩkwatĩtye ũmeke. (1 Ath. 2:8) Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata atumĩa methĩwe na nguma ĩsu? Nũndũ matũmĩaa ĩvinda yoo yingĩ maisũvĩa kĩkundi na maithĩnĩkĩa ianda syoo. (1 Vet. 5:1-3) O na vailye ũu, ũtanu mwingĩ ũla makwataa nũvĩtĩte maũndũ o na meva ala meyĩimaa.—Meko 20:35.
6. Ũtonya kwĩka ata wonanyʼe kana wĩ “mũlau”? (Aevelania 13:2, 16; o na ĩngĩ, sisya visa.)
6 Wonanasya kana wĩ “mũlau” yĩla weeka ala angĩ maũndũ maseo, na asu nĩ vamwe na ala mũte ndũũ. (1 Vet. 4:9) Ĩvuku yĩmwe yĩeleetye Mbivilia yĩiweta ĩũlũ wa mũndũ mũlau yaĩtye: “Nĩwĩkaa nesa andũ ũtamesĩ na nũmathokasya mũsyĩ kwake e mũtanu.” Kwoou ĩkũlye-ĩ, ‘Nyie nĩnĩsĩkĩe ta mũndũ ũthokasya aeni?’ (Soma Aevelania 13:2, 16.) Mũndũ mũlau nũolelaa angĩ kĩla wĩ nakyo, na amwe ũolelaa nĩ ala ngya. Angĩ ũolelaa nĩ athũkũmi me kĩthito, ta asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko na ana-a-asa ala mokaa kumya maũvoo kĩkundinĩ.—Mwa. 18:2-8; Nth. 3:27; Luka 14:13, 14; Meko 16:15; Alo. 12:13.
Mwana-a-asa na mũka mekwonanyʼa ũlau kwa kũthokya mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko na kĩveti kyake mũsyĩ kwoo (Sisya kalungu ka 6)
7. Mũtumĩa onanasya ata kana we nĩ mũndũ “ũtendete mbesa”?
7 Waĩle kwĩthĩwa “ũtendete mbesa.” Ũu wonanasya kana ndwonaa syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ tasyo sya vata vyũ thayũnĩ waku. O na ĩngĩ, nũvĩtasya maũndũ ma Ũsumbĩ mbee thayũnĩ, wĩthĩwe wĩ mũthwii kana wĩ ngya. (Mt. 6:33) Eka ũu, nũtũmĩaa ĩvinda, vinya, na malĩ yaku kũmũthaitha Yeova, kũthĩnĩkĩa mũsyĩ waku, na kũthũkũma kĩkundi. (Mt. 6:24; 1 Yoa. 2:15-17) Ĩkũlye-ĩ: ‘Nĩthĩawa na woni wĩva ĩũlũ wa mbesa? Nĩnĩanĩawa nĩ syĩndũ ila sya mũsingi? Kana mavinda onthe nzũanĩaa ũndũ ngũmantha mbesa mbingangĩ na ũndũ ngwĩthĩwa na syĩndũ mbingĩ sya kĩ-mwĩĩ?’—1 Tim. 6:6, 17-19.
8. Wonanasya ata kana “wĩ na wĩtingʼo maũndũnĩ onthe” na ‘nĩwĩsiĩĩaa’?
8 Ethĩwa “wĩ na wĩtingʼo maũndũnĩ onthe” na ‘nĩwĩsiĩĩaa,’ nĩwĩthĩawa na woni waĩlĩte ĩũlũ wa maũndũ onthe thayũnĩ waku. Kwa ngelekanyʼo, ndũĩsaa kana kũnywʼa mũno, mwĩkĩĩle waku na nzĩa yaku ya kwĩyanakavya yĩthĩawa yaĩlĩte, na nĩwĩkaa motwi maseo ĩũlũ wa maũndũ ma kwĩtanĩthya. O na ĩngĩ, ndũatĩĩaa mĩkalĩle ya andũ ma nthĩ ĩno ala matamũthũkũmaa Yeova. (Luka 21:34; Yak. 4:4) Eka ũu, nĩwĩkalaa ũuĩtye o na yĩla angĩ maũthokoa. Ũndũ ũngĩ nĩ kana ndwĩthĩawa wĩ “mũnywi” na ndwĩsĩkĩe ta mũthengi. Ĩkũlye-ĩ, ‘Mũndũ anzisya no asye kana nĩ wĩtingʼo maũndũnĩ onthe na nĩnĩsiĩĩaa?’
9. Ũtonya kwonanyʼa ata kana “wĩ na kĩlĩko kĩanĩu” na “wĩ mĩvango”?
9 Ethĩwa “wĩ na kĩlĩko kĩanĩu,” nũthianaa maũndũ nesa ũsũanĩĩte myolooto ya Mbivilia. Nĩwĩthĩawa ũsũanĩĩte myolooto ĩsu nesa, na kĩu nĩkĩtumaa wĩthĩwa na ũmanyi na ũĩ. O na ĩngĩ, ndũsembeaa kwĩka motwi. Vandũ va ũu, nũĩkĩĩthasya kana wĩ na ũvoo wʼonthe ũla ũkwendeka. (Nth. 18:13) Na kĩu nĩkĩtumaa wĩka motwi maseo mekwonanyʼa kana wĩ na woni ta wa Yeova. Ũndũ ũngĩ nĩ kana ethĩwa “wĩ mĩvango,” ndwĩkaa maũndũ oou kĩtumbo na nũatĩĩaa saa. O na nĩwĩthĩawa wĩsĩkĩe ta mũndũ wa kwĩkwatwʼa na ũatĩĩaa myolooto. Weethĩwa na nguma isu syonthe twaneenea, kĩu no kĩũtetheesye ũkaneeneawa nesa nĩ angĩ. Ekai yu tũneenee kĩla mũtumĩa ũtonya kwĩka nĩ kana ethĩwe e ngelekanyʼo nzeo ya mũndũ ũũngamĩaa mũsyĩ wake nesa.
KWĨTHĨWA WĨ NGELEKANYʼO NZEO YA MŨNDŨ ŨŨNGAMĨAA MŨSYĨ WAKE NESA
10. Mwana-a-asa atonya kwonanyʼa ata kana we nĩ “mũndũ ũũngamĩaa mũsyĩ wake nesa”?
10 Ethĩwa nũtwaanĩte na nũkwenda kũtwʼĩka mũtumĩa, mũsyĩ waku nĩwaĩle kwĩthĩwa wĩ ngelekanyʼo nzeo. Kwoou nĩwaĩle kwĩthĩwa “ũũngamĩaa mũsyĩ [waku] nesa.” Ũu nĩ kwasya kana waĩle kwĩthĩwa wĩsĩkĩe ta mũndũ ũsũvĩaa mũsyĩ wake nesa na wĩkaa motwi maseo. Maũndũ amwe ũtonya kwĩka wonanyʼe ũu nĩ kũtongoesya ũthaithi wa mũsyĩ, kũĩkĩĩthya onthe nĩmathi maũmbanonĩ, na kũtetheesya kĩla ũmwe ethĩwe na kĩthito ũtavanyʼanĩ. Nĩkĩ maũndũ asu nĩ ma vata mũno? Nũndũ wa kĩĩ mũtũmwa Vaũlo wakũlilye: “Ethĩwa mũndũ o na wĩva ndesĩ kũũngamĩa nyũmba yake mwene, akasũvĩa ata kĩkundi kya Ngai?”—1 Tim. 3:5.
11-12. Nĩkĩ mwĩkalĩle wa ala angĩ nthĩnĩ wa mũsyĩ ne wa vata mũno nĩ kana mwene mũsyĩ atwʼĩke mũtumĩa? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
11 Ethĩwa wĩ mũsyai na wĩ na syana syĩ ĩtheo wa myaka 18 syĩkalaa ungu wa ũsũvĩo waku, no nginya syĩthĩwe “syĩ na wĩnyivyo na syosaa maũndũ kwa ũito.” Nĩwaĩlĩte kũimanyĩsya na kũilũnga nesa. Ũwʼo nĩ kana, o ta syana ila ingĩ, ikathekaa na ikatanĩaa kũthaũka. Ĩndĩ nũndũ nũimanyĩĩtye nesa, ikeethĩawa syĩ mbĩwi, syĩ na ndaĩa, na syĩ na mwĩkalĩle mũseo. O na ĩngĩ, no nginya wĩke kyonthe kĩla ũtonya ũitetheesye syĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova, iatĩĩe myolooto ya Mbivilia, na iyĩkĩa kĩthito ivatiswe.
12 Waĩlĩte kwĩthĩwa “wĩ na syana mbĩtĩkĩli itawetanĩawʼa na mĩkwa na mbĩwi.” Ethĩwa mwana wĩkalaa mũsyĩ nĩ mũvatise kana aangĩe kũvatiswa na nĩweeka naĩ ngito, kĩu kĩtonya kũetee ĩthe wake thĩna wĩva? Ethĩwa nũlekeleelasya maũndũ ta kũmanyĩsya na kũlũnga mwana wake, nĩvatonyeka akethĩwa ataĩlĩte kũtwʼĩka mũtumĩa.—Sisya ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya ya 15/10/1996, ĩth. 21, kal. 6-7.
Ene mĩsyĩ nĩmamanyĩasya syana syoo kwĩka maũndũ me kĩvathũkanyʼo kwondũ wa Yeova na kĩkundi (Sisya kalungu ka 11)
THŨKŨMA ANA-A-ASA NA EĨTU-A-ASA MAKU
13. Ũtonya kwonanyʼa ata kana wĩ “mũndũ ũtakwatĩĩaa mũno woni wake” na “ũte wa mĩtavyo”?
13 Ana-a-asa ala methĩawa na nguma nzeo sya Kĩklĩsto nĩmatethasya kĩkundi mũno. “Mũndũ ũtakwatĩĩaa mũno woni wake” nũmanthaa mũuo. Ethĩwa nũkwenda angĩ makwonae ũu, methukĩĩasye na ũitataa ũelewe mawoni moo. Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa atumĩa ala aingĩ nĩmeetĩkĩlana na ũtwi mũna wosanĩte na myolooto ya Mbivilia, wĩona ata ũkaũkwata mbau o na ethĩwa we wĩ na woni wĩ kĩvathũkanyʼo? Ũndũ ũngĩ nĩ kana waĩlĩte kwĩthĩwa “ũte wa mĩtavyo.” Ũu wonanasya kana ndũthingʼĩĩasya angĩ meke maũndũ ũndũ we ũkwenda. Vandũ va ũu, nĩwĩthukĩĩasya ũtao woo. (Mwa. 13:8, 9; Nth. 15:22) Eka ũu, waĩle kwĩthĩwa “ũte ĩteta” na “ũtathataa mĩtũkĩ.” Vandũ va kwĩthĩwa wĩ mũkalĩ na ũtindĩaa kũkananĩa na angĩ, wĩthĩawa wĩ mũuu. Na ethĩwa wĩ mũndũ ũetae mũuo, nĩwosaa ĩtambya ya mbee ũvoovye maũndũ o na yĩla kwĩka ũu kũte laisi. (Yak. 3:17, 18) Kũneena nesa na ala angĩ no kũtume mausya, o na ethĩwa nĩmatũvĩngaa.—Asi. 8:1-3; Nth. 20:3; 25:15; Mt. 5:23, 24.
14. Nĩkĩ mũtumĩa waĩle kwĩthĩwa ate “mũndũ ũneetĩkĩlile mĩtũkĩ,” na e “mũĩkĩĩku”?
14 Mwana-a-asa ũla watwʼĩka mũtumĩa wa kĩkundi ndaĩlĩte kwĩthĩwa e “mũndũ ũneetĩkĩlile mĩtũkĩ.” O na kau ti nginya wĩthĩwe wĩkalĩte myaka mingĩ kuma wavatiswa, ĩvinda nĩyendekaa nĩ kana wambe kũtwʼĩka Mũklĩsto mũimu. Ũtanamba kũtwʼĩkĩthwʼa mũtumĩa, no nginya wonanyʼe kana, o ta Yesũ, wĩ na wĩnyivyo na wĩ mwĩanĩe ũikwatĩĩa kĩanda o na kĩva weteele nginya yĩla Yeova ũkaũnenga ianda mbingangĩ. (Mt. 20:23; Avi. 2:5-8) No ũĩkĩĩthye kana wĩ “mũĩkĩĩku” kwa kũlũmanyʼa na Yeova na myolooto yake mĩlũngalu, na kũatĩĩa myolooto ĩla tũnengawe ũseũvyonĩ wake.—1 Tim. 4:15.
15. Yo no nginya mũtumĩa ethĩwe aumasya maũvoo maseo vyũ? Elesya.
15 Maandĩko nĩmonanĩtye nesa kana no nginya asyaĩĩsya methĩwe me “na ũtonyi wa kũmanyĩsya.” Kyo kĩu kĩonanyʼa kana no nginya wĩthĩwe umasya maũvoo maseo vyũ? Aiee. O na kũtwʼĩka atumĩa aingĩ mayumasya maũvoo maseo vyũ, nĩmakiitaa ngoo sya ala meũmanyĩsya yĩla me ũtavanyʼa na yĩla mathokea ana-a-asa moo mamekĩe vinya. (Sianĩsya 1 Akolintho 12:28, 29 na Aeveso 4:11.) O na vailye ũu, nĩwaĩle kwĩkĩa kĩthito waĩlangye ũtũĩka waku wa kũmanyĩsya. Ũtonya kwĩka ũu ata?
16. Ũtonya kwĩka ata waĩlangye ũtũĩka waku wa kũmanyĩsya? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
16 Mũtumĩa aĩlĩte kwĩthĩwa e mũndũ “ũlũmasya vyũ ĩla ndeto ya kũĩkĩĩka.” Nĩ kana waĩlangye ũtũĩka waku wa kũmanyĩsya, mavinda onthe ĩkĩĩthasya kana nĩwatũmĩa Ndeto ya Ngai yĩla ũũmanyĩsya angĩ na ũũmanenga ũtao. Kwoou ĩmanyĩasye Mbivilia na mavuku maitũ nesa. (Nth. 15:28; 16:23) Na yĩla ũkwĩmanyĩsya, siasya nesa wone ũndũ mavuku maitũ maeleasya mĩsoa ya Mbivilia nĩ kana ũmĩtũmĩe kwa nzĩa ĩla yaĩlĩte. O na ĩngĩ, yĩla ũũmanyĩsya, tataa vyũ ũkiite ngoo sya ethukĩĩsya maku. No waĩlangye ũtũĩka waku wa kũmanyĩsya wakũlasya ana-a-asa ala methĩĩtwe me atumĩa kwa ĩvinda yĩasa ũtao na ũiũatĩĩa. (1 Tim. 5:17) Atumĩa maĩlĩte kwĩthĩwa ‘matonya kũthangaasya’ ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo; ĩndĩ o na vailye ũu, no nginya mavinda amwe mamatae kana ‘mamakanyʼe.’ Na mavinda onthe, atumĩa nĩmaĩle kwĩka ũu kwa nzĩa nzeo. Weethĩwa wĩ mũuu na wendete angĩ, na ethĩwa maũndũ ala ũũmanyĩsya ũkamaumasya Ndetonĩ ya Ngai, kĩu kĩkatumaa wĩthĩwa na ũtũĩka wa kũmanyĩsya nũndũ ũkeethĩawa ũatĩĩe ngelekanyʼo ya Mũmanyĩsya Ũla Mũnene, Yesũ.—Mt. 11:28-30; 2 Tim. 2:24.
Mũtetheesya wa kĩkundi ũendanĩtye vandũ na mũtumĩa wĩ na ũtũĩka na nĩwatũmĩa mwanya ũsu kwĩmanyĩsya ũndũ ũtonya kwĩkĩa angĩ vinya atũmĩĩte Mbivilia. Mũtetheesya ũsu wa kĩkundi etata kumya ũvoo wĩ nawʼo kĩkundinĩ e mbee wa kĩoo (Sisya kalungu ka 16)
ENDEEA KWĨKĨA KĨTHITO
17. (a) Nĩ kyaũ kĩtonya kũthangaasya atetheesya ma kĩkundi maendeee kwĩkĩa kĩthito matwʼĩke atumĩa? (b) Atumĩa maĩle kũlilikana kyaũ yĩla meũtwʼa ethĩwa mwana-a-asa mũna nũkũtwʼĩka mũtumĩa? (Sisya ĩsandũkũ “ Ĩthĩwai na Wĩnyivyo Yĩla Mũũneenea Ethĩwa Mwana-a-asa no Atwʼĩke Mũtumĩa.”)
17 Ĩtina wa kũneenea maũndũ ala mwana-a-asa waĩle kwĩanĩsya nĩ kana atwʼĩke mũtumĩa, atetheesya amwe ma kĩkundi no mone ta matakesa kũtwʼĩka atumĩa. Ĩndĩ lilikanai kana Yeova na ũseũvyo wake mayendaa mwonanyʼe nguma isu mũteũvĩtanyʼa. (1 Vet. 2:21) Na veva wa Yeova, ũla wĩthĩawa na vinya vyũ, nĩwʼo ũmũtetheeasya kwĩanĩsya maũndũ asu. (Avi. 2:13) Nĩvethĩwa ve nguma ũkwĩwʼa ũyenda kwaĩlangya? Mũvoye Yeova ĩũlũ wayo. Ĩka ũkunĩkĩli ĩũlũ wayo na ũikũlya mũtumĩa ũmwe aũtetheesye kwona vala ũtonya kwaĩlangya.
18. Atetheesya onthe ma kĩkundi meĩkĩwa vinya meke ata?
18 Ekai ithyonthe, o vamwe na ala maminĩte kũtwʼĩka atumĩa, tũendeee kwĩthĩwa na nguma ila ineeneetwe ĩsomonĩ yĩĩ. (Avi. 3:16) We wĩ mũtetheesya wa kĩkundi? Mwa endeea kwĩkĩa kĩthito ũtwʼĩke mũtumĩa! Mũkũlye Yeova aũmanyĩsye nĩ kana wĩthĩwe ũtonya kũmũthũkũma mũnango na kũthũkũma kĩkundi. (Isa. 64:8) Eka Yeova aathime vyũ kĩthito kĩla wĩkĩĩte nĩ kana ũtwʼĩke mũtumĩa.
WATHI 101 Kũthũkũma twĩ Ngwatanĩo
