Mũndũ na mũka nĩmaĩlĩte kwĩkala nthĩ masũanĩe myolooto ya Mbivilia, na maisũanĩa ũndũ IUD ithũkũmaa. Na ĩndĩ mayĩka ũtwi ũũmatia na wasya mũseo wa ngoo.

Ĩla andũ maĩ elĩ ĩũlũ wa nthĩ (na ĩla maĩ nyanya ĩtina wa mbua ya ĩvinda ya Noa), Yeova anenganie mwĩao ũũ: “Ongelekai, mwingĩve, musũsye nthĩ.” (Mwa. 1:​28; 9:​1) Mbivilia ndĩwetete kana mwĩao ũsu nĩwaĩlĩte kũatĩĩwa nĩ Aklĩsto. Kwoou mũndũ na mũka nĩmo maĩlĩte kũtw’a ethĩwa nĩmeũtũmĩa nzĩa ya kũsiĩĩa kũkua ĩvu nĩ kana mavange mesyaa syana iana ata, na mesyaa ĩtina wa ĩvinda yĩana ata. Maĩlĩte kũsũanĩa maũndũ meva?

Nzĩa ĩla Aklĩsto meũtũmĩa ndyaĩlĩte kũtũla mĩao ya Mbivilia. Kwoou mayĩsa kumya ĩvu nĩ kana maikasyae syana mbingĩ. Mũndũ aumya ĩvu na ngenda ethĩawa eeka kĩvathũkany’o na woni wa Mbivilia, nũndũ Mbivilia yaasya thayũ nĩwaĩle kũnewa ndaĩa. Mũklĩsto ndaĩlĩte kumya ĩvu nũndũ ethĩawa aananga thayũ wa mwana ũkwĩsaa kwĩana na aisyawa. (Kuma 20:13; 21:​22, 23; Sav. 139:16; Yel. 1:​5) Ĩndĩ nata ĩũlũ wa kũtũmĩa IUD?

Ũvoo ũsu nĩwaneeneiwe ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ya Kĩswaili ya 15/10/1979, ĩthangũ ya 22-23. IUD mbingĩ ila syaĩ kw’o myakanĩ ĩsu (inert IUD) syaĩ tũsamũ twa vulasitiki twalikaw’a waonĩ wa mwana (nyũmba ya mwana) nĩ kana mũndũ mũka ndakaitave. Ĩkaseti yĩu yaisye kana ĩvindanĩ yĩu andũ mayeesĩ nesa ũndũ IUD syathũkũmaa. Myakanĩ ĩsu andũ aingĩ ma saenzi maasya kana IUD isu ve ũndũ syeekaa navu nthĩnĩ ũkethĩa mbeũ sya mũndũũme iyamba kũkomana na ĩtumbĩ ya mũndũ mũka. Na kwoou ethĩwa iinakomana, vai kana kanoombĩka.

Ĩndĩ vaĩ o ũkunĩkĩli woonanasya mavinda amwe mbeũ sya mũndũũme syaĩ itonya kũvĩta ikakomana na ĩtumbĩ. Syakomana, ĩtumbĩ yĩu yaĩ yĩtonya kwambĩĩa kũtw’ĩka mwana yĩ mwĩkivanĩ (an ectopic pregnancy) kana o yĩkatheea waonĩ. Ethĩwa nĩyatheea na yeethĩana na ĩla IUD, weethĩaa yĩitonya kwĩkwatĩlĩĩlya waonĩ nĩ kana mwana aendeee kũmbĩka nesa. Ĩtumbĩ yĩu yetĩka weethĩaa kĩu no ũndũ ũmwe na kumya ĩvu. Ĩkaseti yĩu yaminĩĩe na kwasya: “Mũklĩsto ũkwĩkũlya ethĩwa IUD nĩ nzeo kana ti nzeo, aĩlĩte kũsũanĩa mũno maũndũ asu aililikana kana Mbivilia yaĩtye nĩtwaĩlĩte kũnenga thayũ ndaĩa nũndũ nĩ mũtheu.”​​—​Sav. 36:​9.

Vo nĩvethĩĩtwe maendeeo maũndũnĩ ma saenzi kana ma ũiiti kuma ũvoo ũsu watumbĩthw’a 1979?

Kuma ĩvinda yĩu nĩkũseũvĩtw’e mĩthemba ĩngĩ ĩlĩ ya IUD. Mũthemba ũmwe nĩ wa cop­per, na wambĩĩe kũtũmĩwa mũno myaka mĩongo yĩana ũna mĩvĩtu. Naw’o mũthemba ũla ũngĩ nĩ wa hormone, na wambĩĩe kũtũmĩwa myaka kauta ĩtina wa ũsu wa copper. Twĩ na ũvoo mwaũ ĩũlũ wa ũndũ mĩthemba ĩsu ĩlĩ ĩthũkũmaa?

IUD ya Copper: O tondũ twoona, IUD yĩ waonĩ ti laisi mbeũ sya mũndũũme kũvĩta ivikĩe ĩtumbĩ. Kwongela kĩu, IUD ya copper nĩyũaaa mbeũ sya mũndũũme. * Na eka ũu, IUD ya copper ĩtw’ĩkĩkaa nĩetae moalyũku waonĩ nthĩnĩ.

IUD ya Hormone: IUD ya mũthemba ũũ yĩthĩawa na kĩndũ kĩtawa hormone. Kĩndũ kĩu kĩilyĩ o kĩla kĩthĩawa mbekenĩ ila aka mamelasya maikaitave. IUD isu ithũkũmaa o ta ila sya tene (inert), ĩndĩ ve maũndũ angĩ syĩkaa. Ũndũ ũmwe nĩ kwathũkĩa hormone ĩkanyaĩĩka waonĩ. Veonekana kana ĩla aka amwe meũtũmĩa IUD ĩsu, nĩmaekaa kumya matumbĩ. Na kwoou vate ĩtumbĩ, mbeũ ya mũndũũme ndĩsa kũitavya mũndũ mũka. Ũndũ ũngĩ nĩ kana IUD ya hormone ĩtw’ĩkĩkaa nĩtumaa wao wa mwana ũvũtha ĩla yĩ mwĩĩnĩ. * O na ĩngĩ, nĩkamasya kĩmia kĩla kĩ nzĩanĩ (cervix) ya kũlika waonĩ, na kwoou ũyĩthĩa mbeũ sya mũndũũme iitonya kũlika waonĩ.

O tondũ twoona, mĩthemba ĩsu ĩlĩ ya IUD ĩtw’ĩkĩkaa nĩetae moalyũku waonĩ nthĩnĩ. Ĩndĩ nata ĩtumbĩ yĩkauma na yĩikomana na mbeũ sya mũndũũme? No yĩtheee waonĩ (nyũmbanĩ ya mwana), ĩndĩ ũyĩthĩa yĩitonya kwĩkwatĩlĩĩlya ũ waonĩ nũndũ ndũilyĩ ũndũ waĩle kwĩthĩwa ũilyĩ. Kĩu no kĩtume ĩvu yĩtĩka yĩ o ĩnini. Ĩndĩ andũ ma saenzi maasya kana ũndũ ũsu wĩ vinya mũno kwĩsa kwĩkĩka, o tondũ mbeke ila aka mamelasya itakothaa kũtuma ĩvu yĩtĩka.

Kwoou vai mũndũ wĩsa kwasya vyũ kana IUD sya copper kana sya hormone nisiĩĩaa vyũ mbeũ sya mũndũũme iikomana na ĩtumbĩ. Ĩndĩ ũkunĩkĩli wa saenzi wonanĩtye kana nũndũ wa maũndũ asu twaneenea vau ĩũlũ mekawa nĩ IUD isu, nĩ vinya mũno mũndũ mũka akaitava e nayo.

Ethĩwa wĩ na mũkau kana mũemeu nĩmũkwenda kũtũmĩa IUD, no mũneene na ndakĩtalĩ wĩsene na maũndũ asu. Ndakĩtalĩ ũsu no amũtavye nĩ mĩthemba yĩva ya IUD ĩkwatĩkanaa vala mũĩ, ũseo nĩ wĩva wa kũmĩtũmĩa, na nĩ mathĩna meva matonya kũkwata kĩveti kyamĩtũmĩa. Mũyaĩlĩte kwĩkwatya kana kwĩtĩkĩlya mũndũ o na wĩva amwĩkĩe ũtwi, o na ethĩwa nĩ ũ ndakĩtalĩ. (Alo. 14:12; Aka. 6:​4, 5) Ũsu nĩ ũtwi wenyu mwĩ elĩ. Aklĩsto matwaanĩte maĩlĩte kwĩka ũtwi ũsu me elĩ, me na kĩeleelo kya kũmwendeesya Ngai na kũtiwa na wasya mũseo wa ngoo.​​—​Sia­nĩsya na 1 Timotheo 1:​18, 19; 2 Timotheo 1:​3.