1-2. O tondũ ngelekany’o ya Angelito yoonany’a, kĩla ũmwe witũ aĩle kwĩka ata?

WE NĨWĨTHĨWA ũeetwe nĩ asyai Ngũsĩ? Ethĩwa ũu nĩw’o vailye, manya kana vai ĩndĩ wĩsa kũtw’ĩka wĩ na ngwatanĩo nzeo na Yeova aĩ nũndũ asyai maku me na ngwatanĩo nzeo nake. Twĩthwe tũeetwe nĩ asyai mamũthaithaa Yeova kana matamũthaithaa, kĩla mũndũ no nginya ekĩe kĩthito we mwene ethĩwe na ngwatanĩo nzeo nake.

² Kwasũanĩa ngelekany’o ya mwana-a-asa ũmwe wĩtawa Angelito. Mũsyĩ woo waĩ wa Ngũsĩ. Ĩndĩ e mũnini ndeew’aa e na ngwatanĩo nzeo na Ngai. Aĩtye, “Nyie namũthũkũmaa Yeova nũndũ ala angĩ kwitũ meekaa oou.” Ĩndĩ Angelito nĩwavikie vandũ atw’a kwongelanga ĩvinda yĩla watũmĩaa kũsoma na kũvindĩĩsya Ndeto ya Ngai. O na nĩwambĩĩie kũmũvoya Yeova mavinda maingangĩ. Kwaendie ata? Aĩtye, “Nĩnamanyie kana vai kĩndũ kĩngĩ kĩndetheesya nyie mwene kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Ĩthe wakwa, Yeova, ate o kũmũmanya nesa.” Ngewa ya Angelito yĩtuma twĩkũlya makũlyo aa ma vata: Yo ve kĩvathũkany’o kyaũ katĩ wa o kũmanya maũndũ mana ĩũlũ wa Yeova, na kũmũmanya nesa? Na twaĩle kwĩka ata nĩ kana tũtw’ĩke nĩtwamũmanya Yeova nesa?

3. Ve kĩvathũkany’o kyaũ katĩ wa o kũmanya maũndũ mana ĩũlũ wa Yeova, na kũmũmanya nesa?

³ No twasye mũndũ nĩwĩsĩ maũndũ mana ĩũlũ wa Yeova  ethĩwa nĩwĩsĩ ĩsyĩtwa ya Ngai, na nĩwĩsĩ maũndũ amwe ũwetete kana wĩkĩte. Ĩndĩ ve maũndũ angĩ twaĩle kwĩka ethĩwa nĩtũkwenda kũmũmanya nesa. Nĩtwaĩle kũtũmĩa ĩvinda twĩmanyĩsye ĩũlũ wa Yeova na nguma syake nzeo. Tweeka ũu now’o tũtonya kwambĩĩa kũelewa nĩ kyaũ kĩtumaa aneena kana akeka maũndũ. Na twaelewa ũndũ ũsu no tũmanye ethĩwa mawoni maitũ, motwi maitũ, na meko maitũ nĩmeũmwendeesya kana maiũmwendeesya. Twamanya kĩla Yeova wendaa twĩke nĩtwaĩle kũkĩka.

4. Twĩtetheka ata tweemanyĩsya ĩũlũ wa andũ amwe mawetetwe Mbivilianĩ?

⁴ Andũ amwe nĩmatonya kũtũthekeea nũndũ twĩenda kũmũthũkũma Yeova, na nĩmatonya kwambĩĩa kũtũvĩnga mũno twambĩĩa kũthi maũmbanonĩ. Ĩndĩ twamwĩkwatya Yeova, ndesa kũtũsonokya. Twamwĩkwatya twĩthĩawa twambĩĩa ũnyanya ũtakathela vamwe nake. Yo nĩvatonyeka tũkamũmanya Yeova nesa ũu nginya tũkatw’ĩka anyanyae? Ĩĩ, nĩvatonyeka! Mose na Mũsumbĩ Ndaviti maĩ andũ me na naĩ, ĩndĩ ngelekany’o syoo nĩsyonanĩtye kana ũsu nĩ ũndũ ũtonyeka. Tũineenea ngewa syoo twĩenda kũsũngĩa makũlyo aa elĩ: Mo mamũmanyie Yeova ata? Na ngelekany’o syoo syĩtũmanyĩsya kyaũ?

5. Mose anyuvie kwĩka ata?

⁵ Mose nĩwatwie kwĩka kĩla weemanyĩĩtye. Mose avikya myaka ta 40 nĩwanyuvie kũlikana na Aevelania nũndũ nĩmo maĩ andũ ma Ngai, vandũ va kwĩana ayĩtwa “mwana wa mwĩĩtu wa Valao.” (Aevl. 11:24) Mose eeyĩimie kĩvĩla kĩnene. Atwie kwĩkwatany’a na Aevelania, ala maĩ ngombo Misili, o esĩ kana nũkũthatya Valao, ũla waĩ mũsumbĩ wĩ vinya na woonekaa ta ngai. Ĩtambya yĩu yĩonany’a ũndũ weanasya mũĩkĩĩo. Mose nĩwamwĩkwatĩtye Yeova vyũ! Kũmwĩkwatya Yeova ũu nĩkwatumie aendeea kwĩthĩwa e mũnyanyae thayũ wake w’onthe.—Nth. 3:5.

6. Ngelekany’o ya Mose yĩtũmanyĩsya kyaũ?

⁶ Ngelekany’o ya Mose yĩtũmanyĩsya kyaũ? O ta Mose, no nginya kĩla ũmwe witũ atw’e nũkũmũthũkũma Ngai na ayĩkwatany’a na andũ make kana ndeĩka ũu. Nĩvatonyeka tũkeyĩima maũndũ mana nĩ kana tũmũthũkũme Yeova, na eka ũu, nĩvatonyeka tũkavĩngwa nĩ ala matamwĩsĩ. Ĩndĩ twamwĩkwatya Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, vai nzika kana akatũkwata kw’oko!

7-8. Mose aendeeie kwĩmanyĩsya kyaũ?

⁷ Mose nĩwaendeeie kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa nguma sya Yeova na aendeea kwĩka kwenda kwake. Kwa ngelekany’o, yĩla Mose wakũlilw’e akatongoesye mbaĩ ya Isilaeli yume ũkombonĩ, eewie kĩanda kĩu kĩ kĩito na aelesya Yeova ĩngĩ na ĩngĩ kana we eĩw’a atatonya. Ĩndĩ kĩla Ngai watavisye Mose amina kwĩyĩelesya na kĩla weekie amũtetheesye, nĩkyoonanisye nesa kana kwa w’o we nĩ Ngai wĩ ĩnee. (Kuma 4:10-16) Nũndũ wa ũu, Mose nĩwavotie kũtavya Valao ũsilĩlo wa Yeova. Ĩtina, Mose nĩwesie kwona ũndũ Yeova watũmĩie vinya wake kũtangĩĩa Aisilaeli, ĩndĩ amina Valao na ita syake me Ũkanganĩ Mũtune.—Kuma 14: 26-31; Sav. 136:15.

⁸ Mose amina kumya Aisilaeli Misili, nĩmambĩĩie kũtinda mainyungunyĩsya. Ĩndĩ o na vailye ũu, Mose nĩwoonie ũndũ Yeova watetheeisye andũ asu wathaĩtye kuma Misili e na wũmĩĩsyo mwingĩ. (Sav. 78:40-43) Na yĩla Mose waumisye woni na Yeova awĩtĩkĩla nginya avĩndũa ũtwi wake wa kwananga Aisilaeli, kĩu nĩkyamũtetheeisye kũelewa kana Yeova e wĩnyivyo mwingĩ.—Kuma 32:9-14.

9. Kwosana na ĩandĩko ya Aevelania 11:27, Mose aĩ na ngwatanĩo ĩilye ata na Yeova?

 ⁹ Ĩtina wa Aisilaeli kuma Misili, Mose nĩwaendeeie kwĩthĩwa na ngwatanĩo ndũmu na Yeova, na yalũlũmĩĩla nginya weethĩa no ta ũmwene Ĩthe wake wa ĩtunĩ. (Soma Aevelania 11:27.) Mbivilia nĩyonanĩtye ũndũ ũnyanya woo walũmĩte. Yaĩtye: “Na Yeova aneena na Mose ũthyũ kwa ũthyũ, o ta mũndũ aineena na mũnyanyae.”—Kuma 33:11.

10. Twaĩle kwĩka ata nĩ kana tũmũmanye Yeova nesa?

¹⁰ Twĩĩmanyĩsya kyaũ? O na kau kũmanya nguma sya Yeova nĩkũtũtetheeasya kũmũmanya nesa, ve ũndũ ũngĩ twaĩle kwĩka, naw’o nĩ kwĩka kwenda kwake. Kwenda kwa Yeova nĩ “andũ ma mĩthemba yonthe matangĩĩwe na kũkwata ũmanyi wa w’o ĩũlũ wa ũla w’o.” (1 Tim. 2:3, 4) Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka tũkonany’a kana nĩtũkwete mbau kwenda kwa Yeova nĩ kũmanyĩsya angĩ ĩũlũ wake.

11. Nĩ kwa nzĩa yĩva tũmũmanyaa Yeova nesanga yĩla tũũmanyĩsya angĩ ĩũlũ wake?

¹¹ Mavinda maingĩ yĩla tũũmanyĩsya angĩ ĩũlũ wa Yeova nĩtũmũmanyaa nesanga. Kwa ngelekany’o, nĩtũmanyaa kana Yeova e ĩnee yĩla twoona aitũtongoesya tũneene na ala me na ngoo nzeo. (Yoa. 6:44; Meko 13:48) Nĩtwonaa ũndũ vinya wa Ndeto ya Ngai ũthũkũmaa yĩla twoona ala tũkwĩmanyĩsya namo maialyũka makaekana na imanyĩo nthũku na mayĩvw’ĩka mwĩkalĩle mweũ. (Ako. 3:9, 10) O na ĩngĩ, nĩtwonaa wũmĩĩsyo wa Ngai yĩla twoona ainenga ala me kĩsionĩ kitũ myanya mingĩ ya kũmũmanya na kũkwata ũtangĩĩo.—Alo. 10:13-15.

12. Ĩandĩko ya Kuma 33:13 yĩwetete ũndũ wĩva Mose wamũkũlilye Yeova, na nĩkĩ weekie ũu?

¹² Mose nĩwoonaa ngwatanĩo yake na Yeova yĩ ya vata. Kwa ngelekany’o, ĩvinda yĩmwe nĩwakũlilye Yeova kwa ndaĩa amũnenge mwanya wa kũmũmanya nesanga, o na kau aĩ ekĩte syama mbingĩ ĩsyĩtwanĩ ya Ngai. (Soma Kuma 33:13.) Ĩvinda yĩu aĩ na myaka 80 na kĩndũ, ĩndĩ o na akũĩte ũu, nĩweesĩ kana ve maũndũ maingĩ waaĩle kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Ĩthe wake wĩ wendo.

13. Nĩ ũndũ ũmwe wĩva tũtonya kwĩka tũkonany’a kana nĩtwonaa ngwatanĩo yitũ na Ngai yĩ ya vata?

¹³ Twĩĩmanyĩsya kyaũ? O na tũtw’ĩke tũmũthũkũmĩte Yeova ĩvinda yĩasavĩte ata, kĩla ĩvinda nĩtwaĩle kwonaa ngwatanĩo yitũ nake yĩ ya vata. Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩkaa tũkonany’a kana nĩtwonaa ngwatanĩo yitũ nake yĩ ya vata nĩ kũneenaa nake mboyanĩ.

14. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana mboya nĩ ũndũ ũmwe wa vata ũtũtetheeasya kũmũmanya Ngai mũnango?

¹⁴ Andũ mayĩtwa anyanya ma w’o ethĩwa maieaa ngewa. Kwoou voyaa Ngai kĩla ĩvinda, na ũimũtavasya kyonthe kĩla kĩ ngoonĩ ũteũkĩa. Weeka ũu ũkeethĩawa na ngwatanĩo nzeo nake. (Aev. 6:18) Krista, ũla wĩkalaa Turkey, aĩtye: “Kĩla ĩvinda namũvoya Yeova nĩmũelesye kĩla kĩ ngoonĩ yakwa na ndyona andethya, nĩw’aa namwenda mũnango na ndimwĩkwatya ĩ ya mũno. Kwona Yeova aisũngĩa mboya syakwa nĩkũndetheesye ngamwonaa ta Ĩthe wakwa na Mũnyanyawa.”

15. Yeova aeleisye Mũsumbĩ Ndaviti ta mũndũ ũilye ata?

¹⁵ Mũsumbĩ Ndaviti asyaĩwe mbaĩnĩ yanyuvĩtwe nĩ Yeova Ngai ĩmũthaithe. Ĩndĩ we ndamũthaithaa Yeova aĩ no ũndũ eethĩie andũ ma kwoo maimũthaitha. We mwene nĩwaseũvisye ngwatanĩo nzeo na Ngai. Nũndũ wa ũu, Yeova nĩwamwendete mũno. Yeova mwene aielesya ĩũlũ wa Ndaviti awetie kana aĩ “mũndũ wĩtĩkĩlĩkĩte ngoonĩ [yake].” (Meko 13:22) Nĩ kyaũ kyatetheeisye Ndaviti eethĩwa na ngwatanĩo ndũmu mũno na Yeova?

16. Ndaviti eemanyĩisye kyaũ ĩũlũ wa Yeova avindĩĩsya wũmbi?

 ¹⁶ Ndaviti nĩweemanyĩasya ĩũlũ wa Yeova asisya wũmbi. Ndaviti e wa mũika nĩwatũmĩaa masaa maingĩ e weũnĩ ayĩĩthya malondu ma ĩthe wake. Nĩvatonyeka ũkethĩa ĩvindanĩ yĩu nĩw’o wambĩĩie kũvindĩĩsya ĩũlũ wa syĩndũ ila Yeova wũmbĩte. Kwa ngelekany’o, aketeea matunĩ ũtukũ nĩwoonaa ndata, na ndoonaa o nguthu ya ndata na ũu ũithelela o vau. Nĩwavindĩĩasya kĩla ndata isu siũmũmanyĩsya ĩũlũ wa Ngai ũla ũsyũmbĩte. Kĩu nĩkyo kyatumie aandĩka ndeto ii: “Matu nĩmatavanasya ũtheu mũtisu wa Ngai; na yayaya yonanasya wĩa wa moko make.” (Sav. 19:1, 2) O na ĩngĩ Ndaviti avindĩĩsya ũndũ andũ mombĩtwe, nĩwoonaa ũndũ Yeova wĩ ũĩ wingĩvĩte. (Sav. 139:14) Ndaviti avindĩĩsya syĩndũ ila Yeova woombĩte, nĩwamanyaa kana we ti kĩndũ asianĩw’a na Yeova.—Sav. 139:6.

17. Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ twavindĩĩsya ĩũlũ wa syĩndũ ila Ngai wũmbĩte?

¹⁷ Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Endeew’a nĩ syĩndũ ila Ngai wũmbĩte. Osaa mwanya ũkeloela syĩndũ mbingĩ sya ũsengy’a ila wũmbĩte. Kĩla mũthenya siasya syĩndũ ila iũthyũlũlũkĩte, syĩthĩwe nĩ mĩtĩ, nyamũ, kana andũ, na ũyĩkũlya syĩkũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova. Weeka ũu, kũikya na kũituka, mũthenya kũthi ũla ũngĩ, ũkeethĩawa na maũndũ maingĩ ũkwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Ĩthe waku wĩ wendo. (Alo. 1:20) Na kĩla mũthenya ũkew’aa wamwenda mũnango.

18. O tondũ Savuli 18 yonanĩtye, nĩ kyaũ Ndaviti weesĩ?

¹⁸ Ndaviti nĩweesĩ kana Yeova nĩwe wamũtetheeasya. Kwa ngelekany’o, yĩla Ndaviti wasũvĩie malondu ma ĩthe wake maikalĩke nĩ mũnyambũ na nduva, nĩwamanyie kana Yeova nĩwe wamũtetheeisye kũkĩlya vinya nyamũ isu mbai. Na yĩla wakĩlilye vinya ĩla ngũmbaũ nene ya kaũ yeetawa Ngoliathu, nĩwoonie nesa kana nĩ Yeova wamũtongoesye. (1 Sam. 17:37) O na ĩngĩ, yĩla wavonokie kw’oko kwa Mũsumbĩ Saulo yĩla wambĩĩie kũkwatwa nĩ kĩwĩu, nĩwamanyie kana Yeova nĩwe wamũvonokisye. (Sav. 18, maelesyo ala me mwambĩĩonĩ wa kĩlungu) Ta kethĩwa Ndaviti aĩ na mĩtũlyo, ethĩwa eeyoseie nguma isu. Ĩndĩ nũndũ aĩ na wĩnyivyo, ndaĩ esa kũlwa kana Yeova nĩwe wamũtetheeasya yĩla ũkwĩka maũndũ.—Sav. 138:6.

19. Ngelekany’o ya Ndaviti yĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹⁹ Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Ve ũndũ ũngĩ twaĩle kwĩka eka o kũmũkũlya Yeova atũtetheesye. Nĩtwaĩle kũtataa tũmanye nĩ ĩndĩĩ watũtethya, na eeka ũu ata. Tweethĩwa na wĩnyivyo, tũkamanyaa kana ve maũndũ tũtatonya, na kĩu kĩkatumaa tũmanya nesa kana Yeova nĩwe watusũĩĩsya vala veĩtiele. Na kĩla ĩvinda twoona aitũtetheesya, ngwatanĩo yitũ nake nĩlũlũmĩlaa. Mwana-a-asa ũmwe wa Fiji wĩtawa Isaac ũmũthũkũmĩte Yeova kwa myaka mingĩ nĩwĩyoneete ũw’o wa ndeto isu. Aĩtye: “Natũnga kĩlĩko ĩtina, nĩnonaa ũndũ Yeova ũndetheetye kuma yĩla nambĩĩie kwĩmanyĩsya Mbivilia nginya ũmũnthĩ. Kĩu kĩtumĩte nona Yeova ta mũnyanyawa.”

20. Ngwatanĩo ĩla Ndaviti waĩ nayo vamwe na Ngai yĩtũmanyĩsya kyaũ?

²⁰ Ndaviti nĩwatataa ethĩwe na nguma ta sya Yeova. Yeova atũmbie twĩ na ũtonyi wa kwĩthĩwa na nguma ta syake. (Mwa. 1:26) O ũndũ twaendeea kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa nguma sya Yeova, now’o twĩthĩawa tũtonya kwĩyĩelekany’a nake nesanga. Ndaviti nĩwamũmanyie Ĩthe wake wa ĩtunĩ nesa, na nũndũ wa ũu eethĩwa na nguma ta syake. Kĩu nĩkyamũtetheeisye kwĩkalany’a na angĩ nesa. Kwa ngelekany’o, o na kau Ndaviti nĩwamũvĩtĩisye  Yeova yĩla weekie ũlaalai na Mbathi-sieva na ooaĩthya mũũme, Yeova nĩwatwie kũmwĩw’ĩa tei. (2 Sam. 11:1-4, 15) Eekie ũu nũndũ Ndaviti nĩwaatĩĩte ngelekany’o yake na akew’ĩa angĩ tei. Ngwatanĩo yake nzeo na Yeova nĩyatumie atalwa ta ũmwe wa asumbĩ ala mendetwe vyũ mbaĩnĩ ya Isilaeli, na Yeova aendeeie kũmũtũmĩa tawe ngelekany’o ĩla nzeo vyũ ĩtonya kũatĩĩwa nĩ asumbĩ ma Isilaeli.—1 Asu. 15:11; 2 Asu. 14:1-3.

21. Kwĩthĩawa ata tweekĩa kĩthito ‘tũatĩĩe ngelekany’o ya Ngai,’ o tondũ ĩandĩko ya Aeveso 4:24 na 5:1 yonanĩtye?

²¹ Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Nĩtwaĩle ‘kũatĩĩa ngelekany’o ya Ngai.’ Kwĩka ũu nĩkũtũunaa, na o vamwe na ũu, nĩkũtũtetheeasya kũmũmanya Yeova nesanga. Tweekĩa kĩthito twĩthĩwe na nguma ta syake, twĩthĩawa tũyonany’a kana twĩ syana syake.—Soma Aeveso 4:24; 5:1.

22-23. Tũtethekaa ata twaatĩĩa kĩla tweemanyĩsya ĩũlũ wa Yeova?

²² O tondũ twoona, no twĩmanyĩsye ĩũlũ wa Yeova kwĩsĩla syĩndũ ila woombie na kwĩsĩla Ndeto yake, Mbivilia. Mbivilia yusĩe ngelekany’o mbingĩ sya athaithi ma Ngai maĩ aĩkĩĩku, ta Mose na Ndaviti, ila tũtonya kũatĩĩa. Yeova nĩwĩkĩte a vake. Yu nĩ ĩũlũ witũ tũsalukye na tũivingũa matũ na ngoo sitũ nĩ kana twĩmanyĩsye maũndũ maingĩ ĩũlũ wake.

²³ Tũikaaeka kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova. (Mũta. 3:11) Ĩndĩ ũndũ ũla wa vata ti maũndũ maingĩ ala twĩsĩ ĩũlũ wake, nĩ kĩla twĩkaa twamamanya. Twaendeea kwĩka maũndũ ala tũkwĩmanyĩsya na tũitata kũatĩĩa ngelekany’o ya Ĩthe witũ wĩ wendo, akaendeea kũtũthengeea. (Yak. 4:8) Nũtũĩkĩĩthĩtye nthĩnĩ wa Ndeto yake kana ndesa kũmatia ala mendaa kũmũmanya nesa.