1. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana Avalaamu aĩ na kĩtumi kĩseo kya kũmwĩkwatya Yeova?

 YEOVA amwathie mũnyanyae Avalaamu kana mbaĩ syonthe ĩũlũ wa nthĩ ikaathimwa kwĩsĩla ũsyao wake. (Mwa. 15:5; 22:18) Nũndũ Avalaamu nĩwamũĩkĩĩe Ngai vyũ, ndaĩ na nzika kana akeanĩsya watho wake. Ĩndĩ o na kau Avalaamu aĩ na myaka 100 na mũka aĩ na myaka 90, mayambĩte kũkwata mwana. (Mwa. 21:​1-7) O na ũu wĩ o vo, Mbivilia yaĩtye: “Nũndũ wa wĩkwatyo, [Avalaamu] aĩ na mũĩkĩĩo kana akeethĩwa ĩthe wa mbaĩ mbingĩ, kwosana na ũndũ kwawetetwe.” (Alo. 4:18) Na ũu nĩ wʼo nũndũ wĩkwatyo wa Avalaamu nĩweanĩie. Kĩla weethĩĩtwe eteelete kwa ĩvinda yĩasa nĩkyeanĩie; nĩwatwʼĩkie ĩthe wa Isaka. Nĩ kyaũ kyatumĩte Avalaamu amũĩkĩĩa Yeova mũno wĩana ũu?

2. Nĩkĩ Avalaamu waĩ na mũĩkĩĩo vyũ kana Yeova akeanĩsya watho wake?

² Nũndũ Avalaamu aĩ na ngwatanĩo nzeo vyũ na Yeova, ndaĩ “na nzika o na vanini kana kĩla Ngai wamwathĩte” kĩkeanĩa. (Alo. 4:21) Yeova nĩwamwĩtĩkĩlile na amũtalĩla kwĩthĩwa e mũlũngalu nũndũ wa mũĩkĩĩo wake. (Yak. 2:23) Na o tondũ ĩandĩko ya Alomi 4:18 yonanĩtye, Avalaamu ndaĩ na mũĩkĩĩo wĩ wʼoka, ĩndĩ aĩ na wĩkwatyo. Yu ekai twone kĩla mũtũmwa Vaulo wawetie ĩũlũ wa wĩkwatyo, o tondũ vonanĩtwʼe ĩvukunĩ ya Alomi kĩlungu kya 5.

3. Nĩ kyaũ Vaulo ũeleetye ĩũlũ wa wĩkwatyo?

³ Vaulo nũeleetye nĩkĩ tũtonya kũĩkĩĩa vyũ kana “wĩkwatyo  [witũ] ndũsonokasya.” (Alo. 5:5) O na nũtũtetheesye kũelewa ũndũ wĩkwatyo witũ twĩ Aklĩsto ũtonya kũlũlũmĩĩla mũnango. Tũineenea ĩandĩko ya Alomi 5:​1-5, sũanĩa ũndũ wĩkwatyo waku wa ĩvinda yũkĩte ũendeee kũlũlũmĩĩla o ũndũ ĩvinda yĩvĩtĩte. O na nĩtũkwona kĩla tũtonya kwĩka tũlũlũmĩĩlye wĩkwatyo witũ mũnango. Ekai twambe kũneenea wĩkwatyo wa mwanya ũla Vaulo waisye ndũsonokasya.

4. Nĩ kyaũ kĩneenewe ĩandĩkonĩ ya Alomi 5:​1, 2?

⁴ Soma Alomi 5:​1, 2. Vaulo aandĩkĩie kĩkundi kĩla kyaĩ Lomi ndeto isu. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma kũu nĩmeemanyĩĩtye ĩũlũ wa Yeova na Yesũ, makonanyʼa me na mũĩkĩĩo, na ĩndĩ makatwʼĩka Aklĩsto. Kwoou Ngai ‘nĩwamatalĩle kwĩthĩwa me alũngalu nũndũ wa mũĩkĩĩo,’ na ametĩkĩsya mauta kwĩsĩla veva mũtheu. Kwa wʼo, nĩmakwatie wĩkwatyo wa mwanya mataĩ na nzika kana nũkwĩanĩa.

5. Etĩkĩwʼa mauta me na wĩkwatyo wĩva?

⁵ Ĩtina, Vaulo nĩwesie kũandĩkĩa Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta ma Eveso amatavĩtye wĩkwatyo ũla Ngai wametĩie. Wĩkwatyo ũsu wakonetye kũkwata “ũthwii mwingĩ ũla [Ngai] wiĩe atheu ta ũtiĩwa.” (Aev. 1:18) O na ĩngĩ, Vaulo nĩwatavisye Akolosai wĩkwatyo ũsu ũkeanĩa me va. Aisye kana wĩkwatyo ũsu ‘maiĩwe ĩtunĩ.’ (Ako. 1:​4, 5) Kwoou Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta me na wĩkwatyo wa kũthayũũkwʼa mekale tene na tene ĩtunĩ, vala makasumbĩka vamwe na Klĩsto.—1 Ath. 4:​13-17; Ũvu. 20:6.

6. Mwana-a-asa ũmwe mwĩtĩkĩwʼa mauta awetie kyaũ ĩũlũ wa wĩkwatyo wake?

⁶ Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta nĩmatanĩaa kwĩthĩwa na wĩkwatyo ũsu. Ũmwe woo eetawa Frederick Franz, na aisye ũũ kuma ngoonĩ mwaka wa 1991: “Wĩkwatyo witũ nĩ wa wʼo, na kĩla ũmwe witũ, twĩ 144,000, akakwata kĩla Ngai ũtwathĩte. Ĩtuvi yitũ yĩkeethĩwa yĩ ĩnene kwĩ kĩndũ kĩngĩ o na kĩva kĩla twĩ  nakyo. . . . O na yu no twonaa wĩkwatyo ũsu wĩ wa vata mũno vyũ. . . . O ũndũ tũendeee kũweteela kwa ĩvinda yĩasa, nowʼo tũtũngaa mũvea mũnango nũndũ wawʼo. Nĩtwĩyũmbanĩtye kũweteela, o na ethĩwa wĩkua myaka milioni. Nonaa wĩkwatyo ũsu wĩ wa vata o na kwĩ ũndũ nawonaa tene.”

7-8. Athũkũmi aingĩ ma Yeova me na wĩkwatyo wĩva? (Alomi 8:​20, 21)

⁷ Andũ aingĩ mamũthaithaa Yeova ũmũnthĩ me na wĩkwatyo wĩ kĩvathũkanyʼo. Nĩ wĩkwatyo ũla Avalaamu waĩ nawʼo wa kwĩsa kwĩkala tene na tene kũũ nthĩ ungu wa Ũsumbĩ wa Ngai. (Aevl. 11:​8-10, 13) Vaulo nĩwaandĩkie ĩũlũ wa ũathimo wa mwanya ũla ũkatanĩwa nĩ ala me na wĩkwatyo ũsu. (Soma Alomi 8:​20, 21.) Yĩla weemanyĩisye Mbivilianĩ ya mbee ĩũlũ wa watho wa ĩvinda yũkĩte, nĩ kyaũ kyakwendeeisye mũno vyũ? Nĩwĩthĩwa wendeeiwʼe nĩ kũmanya kana mũthenya ũmwe ũkekala ũte na naĩ? Kana nĩwĩthĩwa weekĩiwe vinya nĩ kũmanya kana endwa maku ala makwie makeethĩwa thayũ ĩngĩ nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ? Kĩu nĩkyatumie wĩthĩwa na mea maingĩ vyũ ma kweteela ĩvinda yĩu, “nĩkwĩthĩwa ve wĩkwatyo.”

⁸ Twĩthĩwe tweteele kũtanĩa thayũ tene na tene ĩtunĩ kana nĩ kũũ nthĩ, twĩ na wĩkwatyo wa mwanya vyũ ũla ũtumaa tũtana. Na wĩkwatyo ũsu no ũendeee kũlũlũmĩĩla. Kĩla Vaulo wasyokie kũandĩka nĩkĩeleetye ũu ũtonyeka ata. Ekai tũneenee kĩla waandĩkie ĩũlũ wa wĩkwatyo witũ. Kwĩka ũu kwĩtũtia tũte na nzika o na vanini kana wĩkwatyo witũ nũkũendeea kũlũlũmĩĩla na ndũkesa kũtũsonokya.

9-10. O tondũ ngelekanyʼo ya Vaulo yonanĩtye, Aklĩsto maĩle kwĩkala mesĩ kyaũ? (Alomi 5:3) (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁹ Soma Alomi 5:3. Vaulo awetie kana yĩla tũendeee kũthĩna, wĩkwatyo witũ no ũendeee kũlũlũmĩĩla. Kĩu no kĩtũsengyʼe. Ĩndĩ ũwʼo nĩ kana aatĩĩi onthe ma Klĩsto nĩmaĩle kwĩkala mesĩ kana mailea kũthĩnwʼa. Kwasũanĩa  ngelekanyʼo ya Vaulo. Atavisye Aklĩsto ma Thesalonika ũũ: “Yĩla twaĩ vamwe nenyu, nĩtwamũtavasya kwĩ o tene kana tũkakwatwa nĩ thĩna, na ũu nowʼo kwaendie.” (1 Ath. 3:4) O na aandĩkĩie Akolintho ũũ: “Tũikwenda mũlee kũmanya, ana-a-asa, ĩũlũ wa mathĩna ala matũkwatie. [Tũyeesĩ] o na vanini kana nĩtũũvonoka.”—2 Ako. 1:8; 11:​23-27.

¹⁰ O namo Aklĩsto ũmũnthĩ maĩle kwĩkala mesĩ mailea kũkwatwa nĩ mathĩna. (2 Tim. 3:12) Nata naku? Nĩwĩthĩwa ũkwatĩtwe nĩ mathĩna nũndũ wa kũmũĩkĩĩa Yesũ na kũmũatĩĩa? Kwa ngelekanyʼo, no kwĩthĩwa anyanyau na andũ maku ma mũsyĩ maũneeneaa naĩ. O na no kwĩthĩwa maũnyamaasya mũno. Kwʼo kwĩthĩwa wĩ mũĩkĩĩku maũndũnĩ onthe nĩkũtumĩte ũla ũkũandĩkĩte kana ala ũthũkũmaa namo maũmena? (Aevl. 13:18) Nĩwĩthĩwa ũvĩngawa nĩ silikalĩ nũndũ wa kũtavya angĩ wĩkwatyo ũla wĩ nawʼo? O na ethĩwa tũendeee kũmĩanĩsya na thĩna wĩva, Vaulo aisye kana nĩtwaĩle kũtana. Nĩkĩ?

11. Nĩkĩ twaĩle kũtwʼa kũmĩĩsya thĩna o na wĩva?

¹¹ No tũtane o na yĩla tũendeee kũkomana na mathĩna nũndũ kĩu no kĩtũtetheesye tũkethĩwa na nguma ya vata. Ĩandĩko ya Alomi 5:3 yaĩtye kana “mathĩna nĩmatumaa twĩthĩwa na wũmĩĩsyo.” Aklĩsto onthe mailea kũkwatwa nĩ mathĩna, na kwoou no nginya methĩwe na wũmĩĩsyo. Nĩtwaĩle kwĩthĩwa tũtwʼĩte kũmĩĩsya mathĩna o na meva ala meũtũkwata. Tweeka ũu nowʼo tũtonya kwĩsa kwĩyonea wĩkwatyo witũ ũianĩa. Tũikwenda kwĩthĩwa tũilye ala andũ Yesũ wasũanĩĩte yĩla wawetie ĩũlũ wa mbeũ ila syavalũkile vandũ ve na mavia. Mbeenĩ nĩmeetĩkĩlile ĩla ndeto me atanu, ĩndĩ yĩla makwatiwe nĩ “mathĩna kana monyamao,” nĩmalulutĩkie. (Mt. 13:​5, 6, 20, 21) Nĩ wʼo kana kũvĩngwa kana kũthĩnwʼa kũi mũyo, ĩndĩ nĩtũtethekaa mũno yĩla twoomĩĩsya na twaendeea kũmũthũkũma Yeova. Tũtethekaa ata?

12. Tũtethekaa ata twoomĩĩsya mathĩna?

¹² Mũtũmwa Yakovo nĩwawetie ũndũ tũtethekaa twoomĩĩsya mathĩna. Aandĩkie ũũ: “Ekai wũmĩĩsyo wĩanĩsye wĩa wawʼo, nĩ kana mwĩthĩwe mwĩ eanĩu na mũte na ĩlanga maũndũnĩ onthe, vate kĩndũ mũtialĩtye.” (Yak. 1:​2-4) Yakovo aneeneie wũmĩĩsyo ta ũnengetwe kĩanda, kana wĩa wa kũtethya. Ũnengetwe wĩa wĩva? No ũtũtetheesye tũkaĩlangya nguma imwe, ta kweteelaa maũndũ mũnango, kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mwingangĩ, na kũmwĩkwatya Ngai mũnango. Eka ũu, nĩtũtethekaa kwa nzĩa ĩngĩ ya vata mũnango yĩla twoomĩĩsya mathĩna.

13-14. Nĩ kyaũ kĩkĩkaa yĩla twoomĩĩsya, na kĩu kĩkonanĩtye ata na wĩkwatyo? (Alomi 5:4)

¹³ Soma Alomi 5:4. Vaulo aisye kana wũmĩĩsyo nũtumaa “twĩtĩkĩlĩka.” Wũmĩĩsyo waku nũtumaa Yeova akwĩtĩkĩla. Kĩu kĩikwonanyʼa kana Yeova nũtanaa oona ũikwatwa nĩ matatwa kana mathĩna. Ĩndĩ nũtanaa oona ũendeee kũmĩĩsya wĩ mũĩkĩĩku. Nĩ ũndũ wa kwĩkĩa vinya ta kĩ kũmanya kana yĩla twoomĩĩsya, nĩtũmũtanĩthasya Yeova!—Sav. 5:12.

¹⁴ Lilikana kana Avalaamu nĩwoomĩĩisye matatwa e mũĩkĩĩku, na kĩu kyatuma Yeova amwĩtĩkĩla. Yeova nĩwamwonaa ta mũnyanyae na nĩwamũtalĩle kwĩthĩwa e mũlũngalu. (Mwa. 15:6; Alo. 4:​13, 22) O naitũ no atwone oou. Ngai ndendeeawʼa nithyĩ nũndũ wa kũtethya wĩa mwingĩ kana nũndũ wa ianda ila twĩ nasyo. Endeeawʼa nithyĩ yĩla twoomĩĩsya mathĩna twĩ aĩkĩĩku. O na twĩthĩwe twĩ ma ĩika yĩva, tũkomanĩte na maũndũ  meva, kana twĩ na ũtonyi wĩva, ithyonthe no tũmĩĩsye mathĩna. Nĩvethĩwa ve thĩna mũna ũendeee kũmĩanĩsya nawʼo wĩ mũĩkĩĩku? Ethĩwa wĩ vo, manya kana Ngai nũkwĩtĩkĩlĩte. Kũmanya ũu no kũtũtethye mũno. Nĩkũlũlũmĩĩlasya wĩkwatyo witũ.

15. Nĩ ũndũ ũngĩ wĩva Vaulo wawetie, na nĩkĩ kĩu kĩtonya kũsengyʼa amwe?

¹⁵ O tondũ Vaulo waeleisye, Yeova nũtwĩtĩkĩlaa twaendeea kũmĩĩsya mathĩna twĩ aĩkĩĩku. Kwoona ũndũ Vaulo wongelile kwasya: “Kwĩtĩkĩlĩka nĩkũtumaa twĩthĩwa na wĩkwatyo, na wĩkwatyo ndũsonokasya.” (Alo. 5:​4, 5) Kĩu no kĩsengyʼe amwe. Nĩkĩ? Nũndũ Vaulo aĩ anaweta nthĩnĩ wa Alomi 5:2 kana Aklĩsto ma Lomi maĩ na wĩkwatyo, nawʼo nĩ “wĩkwatyo wa kũnenevwʼa nĩ Ngai.” Kwoou kĩu no kĩtume mũndũ ekũlya-ĩ, ‘Ethĩwa Aklĩsto asu maĩ na wĩkwatyo, nĩkĩ Vaulo wasyokie kũũtalanyʼa maũndũnĩ ala waneeneaa?’

16. Wĩkwatyo ũla mũndũ wĩ nawʼo ũlũlũmĩĩlaa ata? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁶ No tũelewe kĩla Vaulo wawetaa twalilikana kana wĩkwatyo nĩ kĩndũ kĩendeeaa kũlũlũmĩĩla. Kwa ngelekanyʼo: Nũũlilikana ũndũ weewie ya mbee wamanya wĩkwatyo mũseo ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai? Ĩvinda yĩu, noĩthwa wasũanĩaa kana wĩkwatyo wa kwĩkala tene na tene ĩũlũ wa nthĩ yĩ nzaũ no ndoto. Ĩndĩ ĩtina wa kũmũmanya Yeova nesanga na kwĩmanyĩsya mawatho ala me Mbivilianĩ, nĩwaĩkĩĩie mũnango kana wĩkwatyo ũsu ũkeanĩa.

17. Wĩkwatyo waku ũendeee kũlũlũmĩĩla ata o na ĩtina wa kwĩyumya ũmũthũkũme Yeova na kũvatiswa?

¹⁷ O na ĩtina wa kwĩyumya ũmũthũkũme Yeova na kũvatiswa, wĩkwatyo waku nĩwaendeeie kũlũlũmĩĩla o ũndũ waendeeie kwĩmanyĩsya maũndũ maingangĩ na waendeea kwĩana kĩ-veva. (Aevl. 5:13–6:1) No kwĩthĩwa wĩyoneete maũndũ ala mawetetwe nthĩnĩ wa Alomi 5:​2-4. Nũkwatĩtwe nĩ mathĩna maingĩ, ĩndĩ nũmomĩĩasya na ũkeyonea kana  Ngai nĩwendeeawʼa nue. Nũndũ nĩwĩsĩ Ngai nũkwendete na nĩwendeeawʼa nue, wĩ na itumi nzeo sya kweteela ũkwate maũndũ ala ũtwathĩte. Wĩkwatyo waku nũlũlũmĩĩle mũnango kwĩ vau mbeenĩ. Ndwĩ na nzika o na vanini kana ũkeanĩa. Na wĩkwatyo ũsu nĩwʼo ũũtongoeasya maũndũnĩ onthe ala ũkwĩka thayũnĩ waku, ũkavĩndũa ũndũ ũũkua andũ maku ma mũsyĩ, ũndũ ũkwĩka motwi, na ũndũ ũũtũmĩa ĩvinda yaku.

18. Yeova atũnengete ũĩkĩĩthyo wĩva?

¹⁸ Ve ũndũ ũngĩ mũtũmwa Vaulo wawetie ũkonetye wĩkwatyo ũla tũtanĩaa tweetĩkĩlwa nĩ Ngai. Akũĩkĩĩthĩtye kana wĩkwatyo ũsu ũkeanĩa. Nĩkĩ ũtonya kũĩkĩĩa ũndũ ũsu? Vaulo nĩwawetie ũĩkĩĩthyo ũla Ngai ũnengete Aklĩsto. Aisye: “Wĩkwatyo ndũsonokasya; nũndũ wendo wa Ngai nĩwusũĩte ngoonĩ sitũ kwĩsĩla veva mũtheu ũla twanengiwe.” (Alo. 5:5) Kwoou ndwĩ na kĩtumi o na kĩmwe kya kũlea kũĩkĩĩa wĩkwatyo ũsu Ngai ũkũnengete.

19. Nĩ kyaũ ũtaĩle kwĩthĩwa na nzika nakyo ĩũlũ wa wĩkwatyo waku?

¹⁹ Kwavindĩĩsya watho ũla Yeova wamũnengie Avalaamu na ũivindĩĩsya ũndũ wamwĩtĩkĩlile na amwona ta mũnyanyae. Wĩkwatyo wake ndwaĩ wa mana. Mbivilia yaĩtye: “Ĩtina wa Avalaamu kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo, nĩwakwatie kĩla wathĩtwe.” (Aevl. 6:15; 11:​9, 18; Alo. 4:​20-22) Ndaasonokwʼa o na vanini. O naku no wĩkale ũte na nzika kana waendeea kwĩthĩwa wĩ mũĩkĩĩku, ũkatuvwa nũndũ wa wĩkwatyo waku. Wĩkwatyo waku nĩ wa wʼo, nũtumaa ũtana, na ndũsonokasya o na vanini! (Alo. 12:12) Vaulo aandĩkie ũũ: “Ekai Ngai ũla ũnenganae wĩkwatyo amusũsye ũtanu wʼonthe na mũuo nũndũ wa kũmũĩkĩĩa we, nĩ kana mwĩthĩwe na wĩkwatyo mũlũmu vyũ kwĩsĩla vinya wa veva mũtheu.”—Alo. 15:13.