1. Nĩ kyaũ kĩtumaa mũsyĩ wa Yeova wĩthĩwa na ngwatanĩo?

ITHYĨ nĩtũtanĩaa kwĩthĩwa andũ ma mũsyĩ wa Yeova. Nĩkĩ mũsyĩ ũsu wĩthĩawa na mũuo na ngwatanĩo? Ũndũ ũmwe nĩ kana ithyonthe twĩkaa kyonthe kĩla tũtonya tũnenge ndaĩa mũvango ũla Yeova ũiĩte wa ũkũmũ. Kwa w’o, o ũndũ twaelewa nesanga mũvango ũsu, now’o twĩthĩawa na ngwatanĩo nzeango.

2. Nĩ makũlyo meva tũũsũngĩa ĩsomonĩ yĩĩ?

² Ĩsomonĩ yĩĩ, nĩtũũneenea ũla wĩthĩawa na ũkũmũ kĩkundinĩ. O na ĩngĩ, nĩtũũkwata mosũngĩo ma makũlyo aa: Eĩtu-a-asa methĩawa na kĩanda kĩva kĩkundinĩ? Nĩ w’o kana kĩla mwana-a-asa nĩ mũtwe wa kĩla mwĩĩtu-a-asa? Naw’o ũkũmũ ũla atumĩa me naw’o ĩũlũ wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa wĩthĩawa ũvw’anene na ũla mwene mũsyĩ wĩthĩawa naw’o ĩũlũ wa kĩveti kyake na syana syake? Ekai twambe kũneenea ũndũ twaĩle kũkua eĩtu-a-asa.

3. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twonae kĩthito kya eĩtu-a-asa kĩ kya vata mũnango?

³ Nĩtwonaa kĩthito kĩla eĩtu-a-asa mekĩaa nĩ kana masũvĩe mĩsyĩ yoo, matavany’e ũvoo mũseo, na maitetheesya angĩ kĩkundinĩ kĩ kya vata. Na tũkamonaa me ma vata mũnango twasũanĩa ũndũ Yeova na Yesũ mamonaa. O na nĩtũũtetheka mũnango twasũanĩa ũndũ mũtũmwa Vaulo wakuaa aka.

4. Mbivilia yonanĩtye ata kana Yeova onaa aka me ma vata o ta aũme?

 ⁴ Mbivilia nĩyonanĩtye kana Yeova onaa aka me ma vata o ta aũme. Kwa ngelekany’o, yonanĩtye kana ĩvindanĩ ya atũmwa, Yeova anengie aũme na aka veva mũtheu na amatonyethya kwĩka syama, ta kũneena na ithyomo syĩ kĩvathũkany’o. (Meko 2:1-4, 15-18) Na onthe nĩmetĩkĩaw’a mauta kwĩsĩla veva mũtheu, na mayĩthĩwa na wĩkwatyo wa kũsumbĩka vamwe na Klĩsto. (Aka. 3:26-29) O na ĩngĩ, ala makanengwa mũthĩnzĩo wa kwĩkala tene na tene ĩũlũ wa nthĩ nĩ aka vamwe na aũme. (Ũvu. 7:9, 10, 13-15) Na eka ũu, onthe nĩmanengetwe wĩa wa kũtavany’a na kũmanyĩsya andũ ũvoo mũseo. (Mt. 28:19, 20) Kwa ngelekany’o, ĩvuku ya Meko ma Atũmwa nĩyĩwetete mwĩĩtu-a-asa weetawa Vilisila, ũla e na mũũme, Akwila, matetheeisye mũndũũme waĩ mũsomu mũno weetawa Avolo kũelewa ũw’o nesa vyũ.—Meko 18:24-26.

5. Kwosana na ĩandĩko ya Luka 10:38, 39, 42, Yesũ aĩ na woni wĩva ĩũlũ wa aka?

⁵ Yesũ nĩwanengete aka ndaĩa mũno. Ndaatĩĩaa syĩthĩo sya Avalisi, ala mavũthĩtye aka, na ala o na mataneenaa namo ũtheinĩ, o na mataĩ metĩkĩla kũneenea Maandĩko namo. Vandũ va ũu, nĩweetĩkĩlasya aka methĩwe vo yĩla ũkũneenea maũndũ maliku ma kĩ-veva vamwe na amanyĩw’a ala angĩ make. * (Soma Luka 10:38, 39, 42.) O na nĩweetĩkĩlasya aka maendany’e nake kũla watavanasya. (Luka 8:1-3) Na yĩla wathayũũkiw’e, nĩwanengie aka kĩanda kya kũtavya atũmwa ũndũ ũsu.—Yoa. 20:16-18.

6. Mũtũmwa Vaulo oonanisye ata kana nĩwanengete aka ndaĩa?

⁶ Mũtũmwa Vaulo nĩwoonanisye kana nĩwanengete aka ndaĩa. Kwa ngelekany’o, nĩwalilikanilye Timotheo kana nĩwaĩle kũmanenga ndaĩa. Amwĩie akuae “iveti ngũũ ta aa-inyia” make na “aka ma mũika ta eĩtu-a-inyia” make. (1 Tim. 5:1, 2) O na ĩngĩ, Vaulo nĩweekie maũndũ maingĩ nĩ kana atetheesye Timotheo ethĩwe Mũklĩsto mũimu kĩ-veva, ĩndĩ nĩweetĩkĩlile kana inyia wa Timotheo vamwe na ũsũe nĩmo maĩ ma mbee kũmũmanyĩsya “maandĩko matheu.” (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) O na valũanĩ ũla waandĩkĩie Alomi nĩwakethisye eĩtu-a-asa na masyĩtwa moo. Vaulo nĩwoonaa wĩa ũla eĩtu-a-asa matethasya, na nĩwamatũngĩaa mũvea nũndũ wa wĩa ũsu.—Alo. 16:1-4, 6, 12; Avi. 4:3.

7. Yu twĩneenea makũlyo meva?

⁷ O tondũ tũlungu tũla twavĩta twoonany’a, vai vandũ Maandĩkonĩ vonanĩtye kana eĩtu-a-asa ti ma vata ta ana-a-asa. Eĩtu-a-asa maitũ methĩawa na wendo na nĩ alau, na atumĩa nĩmekwatasya ũtethyo woo nĩ kana kĩkundi kĩthĩwe na mũuo na ngwatanĩo. Ĩndĩ ve makũlyo maĩle kũsũngĩwa. Kwa ngelekany’o: Nĩkĩ Yeova wendaa eĩtu-a-asa mavw’ĩke mĩtwe mavinda amwe? Na nũndũ ana-a-asa nĩmo manyuvawa matw’ĩke atumĩa na atetheesya ma kĩkundi, ũu nĩ kwonany’a kana kĩla mwana-a-asa nĩ mũtwe wa kĩla mwĩĩtu-a-asa?

8. Kwosana na Aeveso 5:23, kĩla mwana-a-asa nĩ mũtwe wa kĩla mwĩĩtu-a-asa? Elesya.

⁸ Ũsũngĩo nĩ aiee! Kĩla mwana-a-asa ndethĩawa mũtwe wa kĩla mwĩĩtu-a-asa kĩkundinĩ; Klĩsto nĩwe mũtwe woo. (Soma Aeveso  5:23.) Nthĩnĩ wa mũsyĩ, mũndũũme nĩwe wĩthĩawa na ũkũmũ ĩũlũ wa kĩveti kyake. O na mwana mũvatise ndesa kwĩthĩwa mũtwe wa inyia wake. (Aev. 6:1, 2) Na nthĩnĩ wa kĩkundi, atumĩa methĩawa na ũkũmũ wĩ na mĩvaka ĩũlũ wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa. (1 Ath. 5:12; Aevl. 13:17) Namo eĩtu-a-asa mate atwae na matekalaa mũsyĩ nĩmaendeeaa kũmanenga asyai moo ndaĩa vamwe na atumĩa ma kĩkundi. Ĩndĩ o ta ana-a-asa onthe kĩkundinĩ, Yesũ nĩwe mũtwe woo.

9. Nĩkĩ mavinda amwe eĩtu-a-asa methĩawa maĩlĩte kwĩvw’ĩka mĩtwe?

⁹ Ĩndĩ nĩ w’o kana Yeova anyuvĩte aũme matongoesye maũndũ ma ũthaithi kĩkundinĩ, na ndanengete aka ũkũmũ ũsu. (1 Tim. 2:12) Nĩkĩ wĩkĩte ũu? Ethĩawa na kĩeleelo o ta kĩla kyatumie anyuva Yesũ ethĩwe mũtwe wa mũndũũme, nakyo nĩ kũĩkĩĩthya kĩkundi kĩ na ngwatanĩo. Kwoou yĩla vaumĩla ũndũ na ũyĩthĩa no nginya mwĩĩtu-a-asa eanĩsye kĩanda kyaĩle kwĩanĩw’a nĩ mwana-a-asa, Yeova endaa evw’ĩke mũtwe. * (1 Ako. 11:4-7) Yeova ndendaa eĩtu-a-asa meke ũu aĩ nĩ kana moneke ta mate ma vata, vandũ va ũu, ethĩawa aimanenga mwanya wa kwonany’a nĩmanengete ndaĩa mũvango wa ũkũmũ ũla ũiĩte. Twĩ na kĩu kĩlĩkonĩ, ekai yu tũsũngĩe ĩkũlyo yĩĩ: Mo ene mĩsyĩ na atumĩa methĩawa na ũkũmũ wĩana ata?

10. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma mavinda amwe mũtumĩa enda kumya mĩao kwondũ wa kĩkundi?

¹⁰ Atumĩa nĩmamwendete Klĩsto, na nĩmethĩawa mendete “tũlondu” tũla Yeova na Yesũ maiĩte ungu wa ũsũvĩo woo. (Yoa. 21: 15-17) Na kĩu no kĩtume mũtumĩa ona we ta ĩthe wa ala me kĩkundinĩ. Na kwoou no ambĩĩe kũsũanĩa kana ethĩwa mwene mũsyĩ nĩwumasya mĩao nĩ kana asũvĩe andũ make, o nake mũtumĩa no aumye mĩao ũkwona ĩtonya kũsũvĩa malondu ma Ngai. Namo ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe no mekĩe atumĩa vinya meke ũu kwa kũmakũlya mamekĩe motwi. Ĩndĩ mo atumĩa kĩkundinĩ methĩawa na ũkũmũ wĩanene na wa ene mĩsyĩ?

11. Ianda sya ene mĩsyĩ ivw’anene ata na sya atumĩa?

¹¹ Mũtũmwa Vaulo nĩwoonanisye kana ve ianda imwe sya ene mĩsyĩ ivw’anene na sya atumĩa. (1 Tim. 3:4, 5) Kwa ngelekany’o, Yeova endaa onthe nthĩnĩ wa mũsyĩ mew’e mwene mũsyĩ. (Ako. 3:20) Na endaa onthe kĩkundinĩ mew’e atumĩa. O na ĩngĩ, Yeova endaa ene mĩsyĩ na atumĩa maĩkĩĩthye kana ala me ungu wa ũsũvĩo woo nĩmaĩthw’a nesa kĩ-veva. Eka ũu, onthe nĩmaĩle kũĩkĩĩthya kana ala me ungu wa ũkũmũ woo nĩmeew’a me asũvĩĩku. Na o tondũ ene mĩsyĩ mendete andũ moo mekaa, atumĩa nĩmaĩkĩĩthasya onthe ala me ungu wa ũsũvĩo woo nĩmatetheew’a ĩvindanĩ ya mĩisyo. (Yak. 2:15-17) Ũndũ ũngĩ nĩ kana, Yeova endaa ene mĩsyĩ na atumĩa matetheesye ala me ungu woo maatĩĩe mĩao yake, na  ndendaa ‘maivĩtũka maũndũ ala maandĩkĩtwe’ Mbivilianĩ.—1 Ako. 4:6.

12-13. O tondũ ĩandĩko ya Alomi 7:2 yonanĩtye, ianda sya ene mĩsyĩ syĩthĩawa ivathũkene ata na sya atumĩa?

¹² Ĩndĩ ve kĩvathũkany’o kĩnene katĩ wa kĩanda kya mũtumĩa, na kĩanda kya mwene mũsyĩ. Kwa ngelekany’o, Yeova anengete atumĩa kĩanda kya kwĩthĩwa asili kĩkundinĩ, na akasyoka akamanenga ũkũmũ wa kũvetanga eki ma naĩ ala mate kwĩlila.—1 Ako. 5:11-13.

¹³ Kĩvathũkany’o na ũu, Yeova nũnengete ene mĩsyĩ ũkũmũ ũtanengete atumĩa. Amanengete ũkũmũ wa kumya mĩao, na kũĩkĩĩthya kana onthe nthĩnĩ wa mũsyĩ nĩmamĩatĩĩa. (Soma Alomi 7:2.) Kwa ngelekany’o, mwene mũsyĩ ethĩawa na ũkũmũ wa kũtw’a saa ila syana syake ikwĩnũka. O na nĩwĩthĩawa na ũkũmũ wa kũikany’a syaema kũatĩĩa mwĩao ũsu. (Aev. 6:1) Ĩndĩ o na vailye ũu, mwene mũsyĩ wendete andũ make nĩwaĩle kwambaa kũneena na kĩveti kyake atanamba kumya mĩao; na nengĩ, ũu nĩwaĩle nũndũ elĩ nĩ “mwĩĩ ũmwe.” *—Mt. 19:6.

14. (a) Kwosana na kĩla kĩwetetwe nthĩnĩ wa Maliko 10:45, nĩkĩ Yeova wamũnyuvie Yesũ ethĩwe mũtwe wa kĩkundi? (b) Nzama Ĩla Ĩtongoesye yĩthĩawa na kĩanda kĩva? (Sisya ĩsandũkũ, “ Kĩanda kya Nzama Ĩla Ĩtongoesye.”)

¹⁴ Yeova anenganie wovosyo nĩ kana athooe kĩla ũmwe kĩkundinĩ, o vamwe na andũ ala angĩ onthe mamũĩkĩĩaa Yesũ. (Soma Maliko 10:45; Meko 20:28; 1 Ako. 15:21, 22) Kwoou ti ũsengy’o kwona  amũnyuvie Yesũ, ũla waumisye thayũ wake wĩthĩwe wovosyo, ethĩwe mũtwe wa kĩkundi. Na nũndũ Yesũ nĩwe mũtwe wa kĩkundi, e na ũkũmũ wa kumya mĩao na kũĩkĩĩthya kana nĩyaatĩĩwa nĩ mũndũ ũmwe ũmwe, mĩsyĩ, na kĩkundi kyonthe. (Aka. 6:2) Ĩndĩ ve maũndũ angĩ Yesũ wĩkaa eka o kumya mĩao. Nũĩthasya na nĩwendete kĩla ũmwe witũ.—Aev. 5:29.

15-16. Ndeto sya mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Marley na mwana-a-asa wĩtawa Benjamin iũmanyĩsya kyaũ?

¹⁵ Eĩtu-a-asa monanasya nĩmamũnengete Klĩsto ndaĩa kwa kũatĩĩa myolooto ĩla ĩnenganawe nĩ aũme ala ũnyuvĩte mamasũvĩe. Eĩtu-a-asa aingĩ no metĩkĩlane na ndeto sya mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Marley wĩkalaa Amelika. Aĩtye atĩĩ: “Nonaa kĩanda kyakwa nĩ kĩveti nthĩnĩ wa mũsyĩ na nĩ mwĩĩtu-a-asa kĩkundinĩ kĩ kya vata. Wĩthĩaa no nginya nĩendeee kwĩkĩa kĩthito kingĩ nĩthĩwe na woni ũla waĩle ĩũlũ wa mũvango wa Yeova wa ũkũmũ. Ĩndĩ mũemewa na ana-a-asa kĩkundinĩ nĩmatumaa wĩthĩwa wĩ ũndũ wĩ laisi kwakwa kwĩka ũu nũndũ nĩmanengete ndaĩa, na nĩmatũngaa mũvea nũndũ wa wĩa ũla ndethasya.”

¹⁶ Ana-a-asa monanasya kana nĩmaeleetwe mũvango wa ũkũmũ ũla Yeova ũiĩte kwa kũnenga eĩtu-a-asa ndaĩa. Mwana-a-asa wĩtawa Benjamin wĩkalaa England aĩtye: “Maelesyo ala eĩtu-a-asa maumasya maũmbanonĩ nĩmamanyĩĩtye maũndũ maingĩ, o vamwe na tũmaũndũ tũla mawetaa ĩũlũ wa kwĩmanyĩsya na kwaĩlangya ũtavany’a witũ. No nasye wĩa ũla matethasya nĩ wa vata vyũ.”

17. Nĩkĩ twaĩle kũnenga ndaĩa mũvango wa ũkũmũ ũla Yeova ũiĩte?

¹⁷ Yĩla onthe kĩkundinĩ, methĩwe nĩ aũme, aka, ene mĩsyĩ, kana nĩ atumĩa, maelewa mũvango wa ũkũmũ ũla Yeova ũiĩte na maũnenga ndaĩa, kĩkundi nĩkĩthĩawa na mũuo. Na ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana, nĩtũmũtaĩaa Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, Yeova, ũla ũtwendete vyũ.—Sav. 150:6.