WE WAAĨWʼA ta wĩ weka yĩla ũendeee kũmĩanĩsya na mathĩna? Twĩkalĩte “[mavindanĩ] ma mũisyo na momũ,” ala matonya kũtuma twĩwʼa tũtũlĩkĩte ngoo na ta twĩ ithyoka. (2 Tim. 3:1) Ĩndĩ ti nginya tũmĩanĩsye na mawetu ala twĩ namo twĩ ithyoka. Twĩasya ũu nũndũ Mbivilia yonanĩtye kana anyanya ma wʼo no matũtetheesye yĩla tũkwenda ‘kũthĩnũkwʼa.’—Nth. 17:17.

Mũtũmwa Vaũlo nĩwatethiwʼe mũno nĩ anyanya make, ala waendanasya namo syalonĩ syake sya ũtavanyʼa. (Ako. 4:​7-11) Yĩla woovetwe Lomi, anyanyae nĩmamũtetheeisye kwĩka maũndũ ala we mwene ũtaĩ atonya kũmeka. Kwa ngelekanyʼo, Evavilotito nĩwamũeteie syĩndũ waĩ na vata nasyo ila syanenganĩtwe nĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma Vilivi. (Avi. 4:18) Nake Tikiko nĩwatwaĩaa ikundi syĩ kĩvathũkanyʼo valũa ila Vaũlo waiandĩkĩaa. (Ako. 4:7) Nũndũ wa ũtethyo ũsu wa anyanyae, Vaũlo nĩwaendeeie kwĩkĩa vinya ikundi o na yĩla waĩ kyovonĩ kya nyũmba kana yĩla waĩ yela. Ũtonya ata kwĩthĩwa wĩ mũnyanya wa wʼo ũmũnthĩ?

Ve ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ ũmũnthĩ monanĩtye kana mo nĩ anyanya ma wʼo. Kwasũanĩa ũndũ mwĩĩtu-a-asa ũmwe woonanisye kana we nĩ mũnyanya wa wʼo yĩla Elisabet, ũla nĩ vainia wa kĩla ĩvinda nthĩ ya Spain, waĩ na ĩvinda yũmũ. Yĩla inyia wa Elisabet weethĩiwe na ũwau wa kanza ĩtesa kũvoa, mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩwatũmĩaa Elisabet mesengyi mbingĩ sya kũmwĩkĩa vinya syĩ na mĩsoa ya Mbivilia. Elisabet aĩtye, “Mesengyi isu nĩsyanengae vinya wa kũmĩĩsya kĩla mũthenya na ndyeewʼaa ta nĩ weka.”—Nth. 18:24.

No tũlũlũmĩĩlye ũnyanya witũ na athaithi ala angĩ yĩla twamatetheesya kũthi ũtavanyʼa kana maũmbanonĩ. Kwa ngelekanyʼo, we no wĩyumye kũkua mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa mũkũũ na ngalĩ yaku ũmũtwae ũmbanonĩ kana ũtavanyʼanĩ? Weeka ũu, no mwĩkĩane vinya. (Alo. 1:12) Kĩvathũkanyʼo na ũu, Aklĩsto amwe methĩawa matatonya kuma mũsyĩ. Kwoou tũtonya kũmonyʼa ata kana twĩ anyanya ma wʼo?

Athaithi amwe methĩawa matatonya kũvika maũmbanonĩ Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ nũndũ wa mathĩna ma mwĩĩ kana o mathĩna angĩ. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya David, ũla wakwatĩkanie na kanza ya nthakame. Na aendeeie kũiitwʼa kanza ĩsu kwa ĩvinda ya mbee wa myei thanthatũ. Ĩvindanĩ yĩu yonthe, we na mũka, Lidia, mayaĩ mavika Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ na kwoou meethukĩĩasya maũmbano matũmĩĩte vulongulamu ya kũtetheesya andũ maneene menene.

 Mo ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo mamatetheeisye ata? Ĩtina wa kĩla ũmbano, amwe ma ala me Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ nĩmeekĩaa kĩthito maneene na David na Lidia matũmĩĩte vulongulamu ya kũtetheesya andũ maneene menene. O na ĩngĩ, yĩla David na Lidia maumya maelesyo, athaithi ala angĩ nĩmamatũmĩaa mesengyi sya kũmakatha. Vaendie ata? Kĩu nĩkyatumie mewʼa ta mate oka.

No twĩke mĩvango tũtavanyʼe na ala matatonya kuma mũsyĩ. Kwa ngelekanyʼo, no twĩke moalyũku manini mĩvangonĩ yitũ nĩ kana twonanyʼe tũyũlĩtwe nĩmo. (Nth. 3:27) Wĩona ata ũkavatha ĩvinda ũandĩke valũa wĩ namo kana mũtavanyʼe na simũ? Ala matatonya kuma mũsyĩ no malike ũmbanonĩ wa ũtavanyʼa matũmĩĩte vulongulamu ya kũtetheesya andũ maneene menene. David na Lidia nĩmatethekie mũno nĩ mũvango ũsu. David aĩtye, “Kwĩthĩwa vo kwondũ wa ũneenanyʼa mũkuvĩ ũkonetye ũtavanyʼa vamwe na ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ na kũvoya vamwe namo nĩkwatwĩkĩaa vinya mũno.” Eka ũu, ethĩwa vai mũisyo ũtonya kumĩla, no ũkũlye ala matatonya kuma mũsyĩ ethĩwa mavinda kwa mavinda no wĩke mĩvango ũkaetae mũmanyĩwʼa wa Mbivilia kwoo nĩ kana mwĩmanyĩsye Mbivilia mwĩ vamwe?

Yĩla twatũmĩa ĩvinda na ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala matatonya kuma mũsyĩ, nĩtwĩyoneaa nguma syoo nzeo, na kĩu nĩkĩtumaa ndũũ yitũ namo ĩkamĩĩa. Kwa ngelekanyʼo, yĩla ũũtavanyʼa namo na ũyona maitũmĩa nesa Ndeto ya Ngai kũkiita ngoo ya mũndũ, kĩu no kĩtume ũmanenga ndaĩa mũnango. Na yĩla watetheesya athaithi ala angĩ kwĩka maũndũ ma kĩ-veva, kĩu no kĩtume ũkwata anyanya eũ.—2 Ako. 6:13.

Yĩla Vaũlo waĩ na mathĩna, nĩweesĩ kana Tito aĩ vo kwondũ wake na kĩu nĩkyamũkiakiasya. (2 Ako. 7:​5-7) Ngewa ĩsu yĩtũlilikanyʼa kana o na kũtwʼĩka ndeto sitũ no ikiakisye angĩ, ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kwĩthĩwa vo kwondũ woo na kwĩka kyonthe kĩla tũtonya nĩ kana tũmatwʼĩĩke.—1 Yoa. 3:18.

Ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ ma Russia nĩmethĩĩtwe me ngelekanyʼo nzeo ya kũtwʼĩĩka ala angĩ. Kwasũanĩa ngewa ya Sergey na mũka, Tatyana. Ĩvinda yĩmwe, asikalĩ nĩmookie kwoo mavekesa nyũmba yoo na mamatwaa kĩsesenĩ kya volisi makamakũlye makũlyo. Tatyana nĩwe walekilwʼe wa mbee na enũka mũsyĩ. Sergey aĩtye: “Yĩla Tatyana wavikie mũsyĩ oou, mwĩĩtu-a-asa ũmwe waĩ na ũkũmbaũ nĩwookie ate kweteela. O na anyanya angĩ maitũ nĩmookie matetheesya kũvanga nyũmba yitũ nũndũ syĩndũ syatiĩtwe syĩkangĩtwʼe kĩla vandũ ĩtina wa mũsako ũsu.”

Sergey ongelete kwasya: “Kuma tene, nĩnendete mũno ndeto ila syĩ nthĩnĩ wa Nthimo 17:​17, ila syaĩtye: ‘Mũnyanya nĩwendanaa ĩndĩ yonthe; na mwana-a-ĩthe asyaiwe kwondũ wa kũthĩnũkasya.’ Nĩnĩyoneete ũwʼo wa ndeto isu ĩvindanĩ yĩĩ nĩendeee kũthĩnwʼa nũndũ nĩnĩthĩĩtwe ndyenda mũno ũtethyo wa anyanya makwa. Yeova nĩwĩthĩĩtwe ainenga anyanya me na ũkũmbaũ na meyũmbanĩtye kũndetheesya.”

O ũndũ tũendeee kũkomana na maũndũ me vinya mũnango, nĩtũkũendeea kwĩthĩwa na vata wa anyanya matonya kũtũtwʼĩĩka. Na tũkeethĩwa na vata namo mũnango ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene. Kwoou mwa, ekai twĩke kyonthe kĩla tũtonya yu nĩ kana twĩthĩwe twĩ anyanya ma wʼo!—1 Vet. 4:​7, 8.