Tata na Mami meeyumĩtye vyũ ndĩninĩ ya Katholeki. Ĩndĩ yĩla meemanyĩisye Mbivilianĩ kana ĩsyĩtwa ya Ngai nĩ Yeova, nĩmatwʼĩkie Ngusĩ syĩ kĩthito. Tata nĩwaekie kwasa mavisa ma Yesũ. Na vandũ va ũu, atũmĩie ũtũĩka wake wa kũseũvya syĩndũ sya mbwaũ kũseũvya nyũmba yitũ ya nthĩ nĩ kana ĩtwʼĩke Nyũmba ya Ũsumbĩ. Nyũmba ĩsu yaĩ taoninĩ yĩtawa San Juan del Monte, ĩla yĩ taoninĩ nene ya Philippines yĩtawa Manila.

Nasyaiwe mwakanĩ wa 1952. Asyai makwa nĩmambĩĩie kũmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova o tondũ meethĩĩtwe maimanyĩsya akũũa. Nĩsyaanĩwʼe na aũme ana na eĩtu atatũ. O ũndũ naendeeie kwĩana, Tata nĩwaendeeie kũnthangaasya nĩmanyĩasye kĩlungu kĩmwe kya Mbivilia kĩla mũthenya. Nĩwatũmĩie mavuku maitũ kũndetheesya nĩmũmanye Yeova mũnango. Mavinda kwa mavinda, asyai maitũ nĩmathokasya asyaĩĩsya ma kũthyũlũlũka na ala meethĩawa matũmĩtwe nĩ ovisi wa ũvonge mekale mũsyĩ kwitũ. Mavindanĩ ta asu, twatanĩaa mũno nũndũ ngewa ila ana-a-asa asu matũeleasya nĩsyatũthangaasya mũno, na kĩu nĩkyatũtetheeisye ithyonthe twavĩtya mbee wĩa wa kũtavanyʼa.

Asyai makwa nĩmandetheeisye kwona vata wa kũendeea kũmũthũkũma Yeova nĩ mũĩkĩĩku. Ĩtina wa Mami kũwaa na kũkwʼa, nĩ na Tata nĩtwambĩĩie ũvainia mwakanĩ wa 1971. Ĩndĩ twĩ 1973 nĩ na myaka 20, o nake Tata nĩwakwie. Kũkwʼĩĩwa nĩ asyai makwa kwandiie ndyĩwʼa ta nĩ weka. Ĩndĩ wĩkwatyo wa “wʼo na mũlũmu” ũla wĩ Mbivilianĩ nĩwandetheeisye naendeea kwĩthĩwa na woni ũla waĩlĩte vandũ va kũkwʼa ngoo, na naendeea kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova. (Aevl. 6:19) Ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa Tata kũkwʼa, nĩneetĩkĩlile kĩanda kya kwĩthĩwa nĩ vainia wa mwanya kĩthamanĩ kya Coron, kĩla kĩ kĩsionĩ kya Palawan.

Naĩ na myaka 21 yĩla navikie kĩthamanĩ kya Coron. Nũndũ neanĩie taoni, nĩnasengʼie mũno kwĩthĩa kana no nyũmba nini kĩthamanĩ kĩu syaĩ na kĩwʼu kya mũveleki na sitima. O na ngalĩ na tũmota  syaĩ nini mũno. O na kau kwaĩ ana-a-asa o avũthũ, vai vainia ũngĩ twatũmĩtwe kĩsionĩ kĩu ĩmwe, na kwoou mavinda amwe natavanasya nĩ weka. Mwei wa mbee ũla naendie kĩsionĩ kĩu, nĩneewʼaa ndikosa mũno andũ ma mũsyĩ na anyanyawa. Ũtukũ, nĩnangʼelelaa ndata matunĩ na ngaĩa. Neewʼaa ta nĩtia kĩanda kyakwa na ndisyoka mũsyĩ.

Mavindanĩ asu momũ, nĩnamũtulũĩlaa Yeova ngoo yakwa. O na nĩnalilikanaa maũndũ ma kwĩkĩa vinya ala nasomete Mbivilianĩ na mavukunĩ maitũ. Mavinda maingĩ, ĩandĩko ya Savuli 19:14 nĩyookaa kĩlĩkonĩ. Nĩnamanyie kana Yeova akeethĩawa ‘ĩvia yakwa na mwovosya wakwa’ naendeea kũvindĩĩsya maũndũ ala mamwendeeasya, ta kwa ngelekanyʼo, maũndũ ala wĩkĩte na nguma syake. Ĩsomo yĩmwe ya Mũsyaĩĩsya yaĩ na kyongo “You Are Never Alone” a nĩyandethisye mũno. Mwa nayĩsomaa kĩla ĩvinda. Mavindanĩ asu, nĩ ta neethĩawa na Yeova twĩ elĩ, na kĩu nĩkyanengae mwanya mũseo wa kũvoya, kwĩmanyĩsya, na kũvindĩĩsya.

Ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa kũvika Coron, nĩnatwʼĩkĩthiwʼe mũtumĩa wa kĩkundi. Na nũndũ ninyie naĩ mũtumĩa nĩ weka, kĩla kyumwa nĩnatongoeasya Sukulu ya Ũthũkũmi wa Kĩtheokulasi, Ũmbano wa Ũthũkũmi, Ĩmanyĩsyo ya Ĩvuku ya Kĩkundi, o na Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya. O na ĩngĩ, ninyie naumasya ũvoo wa andũ onthe kĩla kyumwa. Kũneena ũwʼo, nakwatanie mũno weethĩa o na ndyĩsa kwĩwʼa ta nĩ weka ĩngĩ!

Nĩnatanĩaa wĩa wa kũtavanyʼa nĩ Coron. O na amanyĩwʼa amwe makwa ma Mbivilia nĩmesie kũvatiswa. O na vailye ũu, vaĩ o mawetu. Mavinda amwe, yaĩ no nginya nĩtembee kuma kwakya nginya saa sita sya mũthenya nĩ kana nĩvike kĩsionĩ kya ũtavanyʼa, o na kau ndyeethĩawa nĩsĩ nĩĩsa kũkoma va navika kũu. Kĩsio kya ũtavanyʼa kya kĩkundi kitũ kyaĩ na tũthama twingĩ tũnini. Mavinda maingĩ, naendaa na ĩsiwa yĩ na ingyini nĩsĩle ũkanganĩ wĩ na itulumo mbingĩ, o na kau ndyeesĩ kũthambĩa! Maũndũnĩ asu onthe, Yeova nĩwanzũvĩaa na akandwʼĩĩka. Ĩtina, nĩnesie kũmanya kana Yeova aendeee kũmbũmbanyʼa kwondũ wa mathĩna angĩ maingĩ ala makilye kũngwata kĩandanĩ kĩla kyaĩ mbee.

Twĩ mwaka wa 1978, nĩnatũmiwe nthĩ ya Papua New Guinea, ĩla yĩ ngalĩ ya ĩũlũ ya nthĩ ya Australia. Nthĩ ĩsu ya Papua New Guinea yĩ iĩma mbingĩ. Nĩnasengʼie mũno kũmanya kana andũ ta milioni itatũ ala mekalaa kũu manenaa ithyomo mbee wa 800. Ũndũ wa kũtanĩthya nĩ kana andũ aingĩ nĩmaneenaa kĩthyomo kya Melanesia kĩla kĩtawa Tok Pisin.

Nĩ kũu, nĩnatũmiwe kwa kavinda kĩkundinĩ kya Kĩsũngũ, kĩla kĩ taoninĩ nene ya Papua New Guinea yĩtawa Port Moresby. Ĩtina, nĩnathamĩĩie kĩkundinĩ kya kĩthyomo kya Tok Pisin na ĩndĩ nathi sukulu nĩ kana nĩmanyĩwʼe kĩthyomo kĩu. Nĩnatũmĩaa maũndũ asu neemanyĩasya ũtavanyʼanĩ. Kĩu nĩkyandetheeisye kwĩmanyĩsya kĩthyomo kĩu na mĩtũkĩ. Na ĩtina wa kavinda kakuvĩ, nĩnambĩĩie kumasya ũvoo wa andũ onthe na kĩthyomo kĩu. O na mwaka ũmwe ũte mũthelu kuma navika Papua New Guinea, nĩnasengʼie mũno kũtwʼĩkĩthwʼa mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko ikundinĩ sya Tok Pisin ila syaĩ isionĩ nene iana ũna.

Nũndũ isionĩ isu ikundi iyathengeanĩe, yaĩ no nginya nĩvangĩthye maũmbano meana ũna ma mũthyũlũlũko, na kĩu nĩkyatumaa nĩthĩwa na syalo mbingĩ. Mbeenĩ, neewʼaa nĩ weka nũndũ naĩ nthĩ ĩngĩ, na andũ maneenaa kĩthyomo kĩ kĩvathũkanyʼo  na kyakwa, na maĩ na syĩthĩo ndamanyĩĩte. Ndyaĩ ndonya kuma kĩkundi kĩmwe ngathi kĩngĩ ndũmĩĩte lelũ nũndũ wa iĩma na ivaũũko mbingĩ na lelũ sya kũu syaĩ nthũku vyũ. Kwoou yaĩ no nginya nĩtũmĩe ndeke kũthi ikundinĩ isu vakuvĩ kĩla kyumwa. Mavinda amwe, no inyie nĩ weka neethĩawa nguĩtwe ndekenĩ, na kaingĩ nakuawa nĩ ndeke nini ĩtasũvĩĩtwe nesa. Kũthi na ndeke kwatumaa nĩwʼa nĩ na kĩũũyũ kingĩ, o tondũ neewʼaa nĩkuĩtwe nĩ masiwa!

Nũndũ no andũ anini meethĩawa na simũ, naandĩkĩaa ikundi valũa. Ĩndĩ kaingĩ navikaa ikundinĩ isu o na valũa isu itaavika, na kwoou nĩnakũlĩĩlasya andũ ma kũu mambathĩĩe vala ve Ngũsĩ. Kĩla ĩvinda nakwatya ana-a-asa, nĩmanthokasya o nesa, na kĩu nĩkyandanĩthasya mũno nalilikana kĩthito kĩla nĩkĩie nĩmamanthe. Nĩneeyoneie Yeova aindwʼĩĩka maũndũnĩ maingĩ, na kĩu nĩkyatumie nĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo nake.

Ĩvinda ya mbee yĩla naendie kĩkundinĩ kĩmwe kĩthamanĩ kya Bougainville, ve mwana-a-asa na kĩveti kyake mookie vala nĩĩ me atanu mũno na mangũlya: “Nũũtũlilikana?” Nĩnamalilikene nũndũ nathi Port Moresby oou, nĩnamatavisye ũvoo mũseo. Nĩnaambĩĩte kũmamanyĩsya Mbivilia, na ĩndĩ nakũlya mwana-a-asa wa kĩsio kya kũu aendeee kwĩmanyĩsya namo. Yu maĩ avatise! Ũsu waĩ ũathimo ũmwe katĩ wa moathimo maingĩ ala nakwatie ĩtina wa kwĩkala Papua New Guinea myaka ĩtatũ.

Ndambĩte kuma Coron 1978, naĩ nakomanie na mwĩĩtu-a-asa waĩ mwanake na weeyumĩtye vyũ weetawa Adel. Aĩ vainia wa kĩla ĩvinda na aĩ na syana ilĩ, Samuel na Shirley. O na ĩngĩ, nĩwasũvĩaa inyia-ake, ũla waĩ mũkũũ. Twĩ Mwei wa 5, 1981, nĩnasyokie Philippines ngatwae Adel. Twamina kũtwaana, nĩnatwʼĩkie vainia wa kĩla ĩvinda na twaendeea na ũvainia o tũendeee kũsũvĩa mũsyĩ witũ.

O na kau yu naĩ na mũsyĩ, twĩ 1983, nĩnatwʼĩkĩthiwʼe vainia wa mwanya kĩthamanĩ kya Linapacan, kĩla kĩ kĩsionĩ kya Palawan. Ithyonthe nĩtwathamĩĩie kĩsio kyaĩ kũndũ nthĩnĩ, vala vataĩ Ngũsĩ o na ĩmwe. Ĩtina wa mwaka ta ũmwe ũu, inyia wa Adel nĩwakwie. Ĩndĩ nũndũ twaĩ na maũndũ maingĩ ma kwĩka wĩanĩ wa kũtavanyʼa, kĩu nĩkyatũtetheeisye kũmĩanĩsya na kyeva. Twĩ kũu, nĩtwambĩĩie kwĩmanyĩsya Mbivilia na andũ aingĩ na meeka maendeeo. Na ĩtina wa ĩvinda, nĩtweethĩiwe na vata wa Nyũmba nini ya Ũsumbĩ. Na kwoou nĩtwaakie ĩmwe. Myaka ĩtatũ ĩtina wa kũvika Linapacan, nĩtwatanie mũno kwona andũ 110 mayũka ũmbanonĩ wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ, na aingĩ moo nĩmavatisĩwe twauma kũu.

Mwakanĩ wa 1986, nĩnatũmiwe kĩthamanĩ kya Culion, vala vaĩ na kĩsio kyaĩ na andũ aingĩ mawaĩte ũwau wa mangũ. Ĩtina wa myaka kauta, Adel nĩwatwʼĩkĩthiwʼe vainia wa mwanya. Mbeenĩ, nĩtwakĩaa kũtavya andũ asu maaĩtye mamutha nũndũ wa ũwau wa mangũ. Ĩndĩ ana-a-asa ma kũu nĩmatũĩkĩĩthisye kana ala mawaĩte ũwau ũsu maĩ manakwata ũiiti na kana vaĩ o mũisyo mũnini wa kũkwatwʼa nĩ ũwau ũsu. Amwe katĩ woo nĩmaendaa maũmbanonĩ mũsyĩ kwa mwĩĩtu-a-asa ũmwe. Ĩtina wa kavinda, nĩtwamanyĩie kũtavya andũ asu wĩkwatyo ũla wĩ Mbivilianĩ, o na kau meewʼaa mate ma vata methonĩ ma Ngai na ma andũ. Waĩ ũndũ wa kwendeesya  kwona andũ asu meethĩĩtwe me awau mũno maitanĩa kũmanya kana mũthenya ũmwe makethĩwa na ũima wa mwĩĩ.—Luka 5:​12, 13.

Syo syana sitũ syamanyĩie ata kwĩkala Culion? Nĩ na Adel nĩtwathokisye eĩtu-a-asa elĩ ma mũika kuma Coron moke kwĩkalanyʼa naitũ nĩ kana syana sitũ itanĩe kwĩthĩwa na atindanyʼa aseo. Samuel, Shirley, na eĩtu-a-asa asu nĩmatanĩaa kũtavya angĩ ũwʼo, vala memanyĩasya Mbivilia na syana mbingĩ. Na ĩvindanĩ o yĩu, nĩ na Adel nĩtweemanyĩasya Mbivilia na asyai ma syana isu. O na ve ĩvinda tweemanyĩasya Mbivilia na mĩsyĩ ĩkũmi na ĩmwe. Ĩtina wa kavinda, nĩtweemanyĩasya na amanyĩwʼa aingĩ ma Mbivilia ala meekĩte maendeeo, na kĩu nĩkyatumie twambĩĩsya kĩkundi kyeũ!

Mbeenĩ, no inyie naĩ mũtũmĩa wa kĩkundi kĩsionĩ kĩu. Kwoou ovisi wa ũvonge nĩwangũlilye nĩtongoeasye maũmbano kĩla kyumwa kwondũ wa atavanyʼa nyanya ala maĩ Culion na ndyĩkaa oou kwondũ wa atavanyʼa kenda ũtũinĩ wĩtawa Marily. Na kuma Culion kũvika Marily twakuaa masaa atatũ na ĩsiwa. Twauma maũmbano, nĩ na mũsyĩ wakwa nĩtwatembeaa masaa maingĩ kũndũ kwĩ iĩma nĩ kana tũkemanyĩsye na amanyĩwʼa ma Mbivilia ala maĩ ũtũinĩ wĩtawa Halsey.

Mũthya, andũ aingĩ ũtũinĩ wa Marily na Halsey nĩmendeeiwʼe nginya twaaka Nyũmba sya Ũsumbĩ motũinĩ asu elĩ. O ta Linapacan, ana-a-asa na andũ ala mendeeawʼa nĩmatetheeisye na syĩndũ sya kwaka, o na mo ene nĩmeeyumisye kũtetheesya myakonĩ ĩsu. Nyũmba ya Ũsumbĩ ĩla yaĩ Marily yaĩ ĩtonya kwĩanĩa andũ 200 na yaĩ ĩtonya kũthanthawʼa, na nũndũ wa ũu, nĩtweekĩaa maũmbano ma mũthyũlũlũko vau.

Mwakanĩ wa 1993, yĩla syana sitũ syeanie, nĩ na Adel nĩtwambĩĩie wĩa wa kũthyũlũlũka nthĩ ya Philippines. Na ĩndĩ twĩ 2000, nĩnaendie Sukulu ya Kũmanyĩsya Maũndũ ma Ũthũkũmi (MTS) vala namanyĩawʼa nĩ kana nĩtwʼĩke mwalimũ wa sukulu ĩsu. Neewʼaa ndaĩlĩte kũtwʼĩka mwalimũ wa sukulu ĩsu, ĩndĩ mavinda onthe Adel nĩwambĩkĩaa vinya. Andilikanilye kana Yeova akandetheeasya nĩthĩwe na vinya wa kwĩanĩsya kĩanda kĩu kyeũ. (Avi. 4:13) We aneenaa maũndũ weeyoneete nũndũ nĩweanĩasya kĩanda kyake o na kau aĩ na mathĩna ma mwĩĩ.

 Twĩ 2006 o nĩendeee na kĩanda kya kũmanyĩsya Sukulunĩ ya Kũmanyĩsya Maũndũ ma Ũthũkũmi, Adel nĩwakwatĩkanie na ũwau wĩtawa Parkinson, ũla ũtumaa mũndũ onza mamutha o kavola kwa kavola na ũkethĩa o na ndaneena. Mwa kĩu kyatũtelemilye mũno! Yĩla namũkũlilye kana no ende twambe kũũngamya ianda sitũ nĩ kana nĩmũsũvĩe, ambĩie, “Mwa no ũmanthĩe ndakĩtalĩ ũtonya kũmbiita, na nĩnĩsĩ Yeova nũkũtũtetheesya tũendeee na ianda sitũ.” Myaka thanthatũ ĩla yaatĩĩe, Adel nĩwaendeeie na ũthũkũmi wake ateũnyungunyĩsya. Yĩla vavikie vandũ weethĩa ndatembea, nĩwatavanasya e kasululunĩ ka kũsukumwa. Na yĩla ũtaĩ aneena nesa, nĩwaumasya maelesyo maũmbanonĩ atũmĩĩte ndeto o ĩmwe kana ilĩ. Ĩvindanĩ yĩu yonthe, ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmamũtũmĩaa mesengyi sya kũmũtũngĩa mũvea nũndũ wa ngelekanyʼo yake nzeo ya wũmĩĩsyo, na meekie ũu nginya yĩla wakwie 2013. Nekalile na Adel myaka 30, na ĩvindanĩ yĩu yonthe nĩwambendete mũno na aĩ mũĩkĩĩku, ĩndĩ yu natiiwe nĩ na kyeva na ndyĩwʼa ta nĩ weka ĩngĩ.

Adel nĩwendaa nĩendeee na kĩanda kyakwa, na ũu nowʼo neekie. Nĩneethĩiwe na maũndũ maingĩ ma kwĩka, na kĩu nĩkyandetheeisye naeka kwĩwʼa ta nĩ weka. Kuma 2014 nginya 2017, nĩnanengiwe kĩanda kya kũthokeaa ikundi sya kĩthyomo kya Tagalog nthĩnĩ wa nthĩ ila wĩa witũ wasiĩĩwe. Ĩtina wa ũu, nĩnathokeie ikundi sya kĩthyomo kĩu ila syĩ Taiwan, Amelika, na Canada. Na twĩ 2019, nĩnamanyĩisye ilasi sya Sukulu ya Atavanyʼa ma Ũsumbĩ nthĩ ya India na Thailand na kĩthyomo kya Kĩsũngũ. Nĩnĩkwatĩte ũtanu mwingĩ iandanĩ isu syonthe. Yĩla neethĩwa na maũndũ maingĩ ma kwĩka ũthũkũminĩ wa Yeova, nĩwʼo nĩthĩawa nĩ mũtanu vyũ.

Kĩla ĩvinda nakwata kĩanda kyeũ, nĩnendaa mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala nakomana namo, na kwoou vayĩthĩawa ve laisi kũtiana namo. Mavindanĩ ta asu, nĩnĩmanyĩĩtye kũmwĩkwatasya Yeova vyũ. Nũndũ nĩnĩyoneete aindwʼĩĩka, kĩu nĩkĩndetheesye kwĩtĩkĩla na ngoo yonthe moalyũku ala mangwata. Ũmũnthĩ, nĩ vainia wa mwanya nthĩ ya Philippines. Nĩ mwĩanĩe kĩkundinĩ kyakwa kyeũ, na ana-a-asa vaa nĩmanzũvĩaa na makandwʼĩĩka o ta andũ makwa ma mũsyĩ. O na nĩndanaa mũno kwona Samuel na Shirley mekĩĩte kĩthito methĩwe na mũĩkĩĩo ta wa inyia woo.—3 Yoa. 4.

Nĩ wʼo kana nĩngwatĩtwe nĩ mawetu maingĩ thayũnĩ wakwa, ta kwona mũka wakwa mwendwa aiwaa ũwau mũthũku na ĩtina akesa kũkwʼa. O na ve mavinda nĩlasimĩkĩte kũmanyĩa maũndũ meũ. Ĩndĩ nĩnĩyoneete kana Yeova “nde vaasa na kĩla ũmwe witũ.” (Meko 17:27) Kwʼoko kwake “ti kũkuvĩvye” ũndũ ũtatonya kũtwʼĩĩka na kwĩkĩa athũkũmi make vinya, o na ethĩwa me isionĩ syĩ kũasa. (Isa. 59:1) Yeova nĩ Ĩvia yakwa nũndũ ethĩĩtwe e vakuvĩ nakwa thayũnĩ wakwa wʼonthe, na nĩnĩmũtũngĩaa mũvea mũno. Kwa wʼo, ndaandia nongi.