1. Nĩ kyaũ kyendeeasya andũ aingĩ yĩla mooka maũmbanonĩ maitũ ya mbee? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

 KWASŨANĨA mũndũ na mũka mooka ya mbee maũmbanonĩ ma Ngũsĩ sya Yeova Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ. Nĩmendeewʼa mũno nĩ ũndũ mathokwʼa nesa na wendo ũla moona katĩ wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa. Me nzĩanĩ menũkĩte, mũka aimwĩa mũũme ũũ: ‘Andũ asu me kĩvathũkanyʼo vyũ na andũ ala twaakomana namo, na kwa wʼo, nĩnatanĩa kwĩthĩwa namo.’

2. Nĩkĩ amwe malulutĩkĩte?

² Wendo ũla wĩthĩawa vo kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto nĩ wa mwanya mũno. Nĩ wʼo kana Ngũsĩ sya Yeova no andũ me na naĩ. (1 Yoa. 1:8) Kwoou o ũndũ twaendeea kũmanya ala angĩ kĩkundinĩ nesanga, nowʼo tũkethĩawa tũtonya kwona mawonzu amwe moo. (Alo. 3:23) Ũndũ wa kũmakya nĩ kana amwe nĩmaekete mawonzu ma ala angĩ mamalulutĩkye.

3. Nĩ kyaũ kĩmanyĩthanasya aatĩĩi ma wʼo ma Yesũ? (Yoana 13:34, 35)

³ Kwasisya ĩngĩ ĩandĩko ya mũsingi ya ĩsomo yĩĩ. (Soma Yoana 13:34, 35.) Nĩ kyaũ kĩmanyĩthanasya aatĩĩi ma wʼo ma Klĩsto? Nĩ kwĩthĩwa mendanĩte, ĩndĩ ti kwĩthĩwa maivĩtasya. O na wasisya nũkwona Yesũ ndaasya: ‘Weeka ũu ũkamanya kana wĩ mũmanyĩwʼa wakwa.’ Ĩndĩ aisye: “Mweeka ũu andũ onthe makamanya kana mwĩ amanyĩwʼa makwa.” Kwoou Yesũ oonanasya kana ti aatĩĩi make me oka makamanya aatĩĩi make ma wʼo kwĩsĩla wendo mwingĩ  ũla methĩawa nawʼo, ĩndĩ o na ala me nza wa kĩkundi kya Kĩklĩsto makeeka ũu.

4. Amwe matonya kwenda kũmanya kyaũ ĩũlũ wa Aklĩsto ma wʼo?

⁴ Andũ amwe ala mate Ngũsĩ sya Yeova no mekũlye: ‘Wʼo wendo ũmanyĩthanasya ata aatĩĩi ma wʼo ma Yesũ? We Yesũ oonanisye ata kana nĩwendete atũmwa make? Na tũtonya ata tũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ ũmũnthĩ?’ O nasyo Ngũsĩ no itetheke mũno syavindĩĩsya mosũngĩo ma makũlyo asu. Kwĩka ũu no kũtũtetheesye tũkethĩwa na wendo mwingangĩ, na mũno mũno yĩla twamanya mawonzu ma ala angĩ.—Aev. 5:2.

5. Elesya ndeto sya Yesũ ila syĩ Yoana 15:12, 13.

⁵ Yesũ awetie sanzũ kana aatĩĩi make makamanyĩka nũndũ wa kwĩthĩwa mendanĩte kwa nzĩa ya mwanya. (Soma Yoana 15:12, 13.) Kwoona mwĩao ũũ wamanengie: ‘Endanai o tondũ namwendie.’ Ũu wĩonanyʼa ata? O tondũ Yesũ waendeeie kũelesya, nĩ kwenda ala angĩ mũno kwĩ ũndũ wĩyendete, na ũu nĩ kwasya, kwenda Mũklĩsto ũla ũngĩ mũno nginya ũkethĩa no ũkwʼe kwondũ wake ethĩwa nĩvendeka wĩke ũu. b

6. Ndeto ya Ngai ĩkindĩlĩĩle ata vata wa kwĩthĩwa na wendo?

⁶ Ndeto ya Ngai nĩkindĩlĩĩle mũno vata wa kwĩthĩwa na wendo. Kwa ngelekanyʼo, andũ aingĩ nĩmongelete mĩsoa ĩno kwa ĩla mendete: “Ngai nĩ wendo.” (1 Yoa. 4:8) “No nginya ũmwende mũtũi waku o ũndũ wĩyendete.” (Mt. 22:39) “Wendo nũvwʼĩkaa naĩ mbingĩ.” (1 Vet. 4:8) “Wendo ndũsindawa.” (1 Ako. 13:8) Mĩsoa ĩsu na ĩngĩ nĩyonanĩtye ũtheinĩ  kana nĩ ũndũ wa vata twĩthĩwe na nguma ĩsu ya mwanya mũno na tũimyonanasya.

7. Nĩkĩ Satani ũtesa kũmanyĩsya andũ kwendana na kwĩthĩwa na ngwatanĩo?

⁷ Andũ aingĩ makũlasya: ‘Ndonya kũmanya ata ndĩni ĩla ya wʼo? Ndĩni syonthe syaasya imanyĩasya ũla ũwʼo, ĩndĩ kĩla ĩmwe ĩmanyĩasya ũndũ wĩ kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa Ngai.’ Satani nũvotete kũvũavũanyʼa andũ kwa kwambĩĩsya ndĩni mbingĩ sya ũvũngũ. Ĩndĩ ndesa kũtuma kwĩthĩwa na ngwatanĩo ya ana-a-asa mendanĩte nthĩ yonthe. No Yeova e weka ũtonya kwĩka ũu. Na ũsu nĩ ũndũ ũkwosana na kĩlĩko nũndũ wendo wa wʼo wumaa kwa Yeova, na no ala ũmaathimĩte na me na veva wake matonya kwĩthĩwa na wendo wa wʼo katĩ woo. (1 Yoa. 4:7) Kwoou ti ũsengyʼo kwona Yesũ aisye kana wendo wa wʼo nĩwʼo ũkamanyĩthanyʼa aatĩĩi make ma wʼo.

8-9. Andũ aingĩ makiitĩtwe ngoo ata nĩ wendo ũla monaa katĩ wa Ngũsĩ sya Yeova?

⁸ O tondũ Yesũ wathanie, aingĩ nĩmamanyĩte aatĩĩi make ma wʼo nũndũ methĩawa mendanĩte kuma ngoonĩ. Kwa ngelekanyʼo, mwana-a-asa wĩtawa Ian nũlilikanaa yĩla waendie ya mbee ũmbanonĩ mũnene wa mĩthenya ĩtatũ, ũla weekĩiwe kĩwanzanĩ kya mathaũ vakuvĩ na kwoo. Myei mĩvũthu ĩla yaĩ ĩnavĩta aĩ kĩwanzanĩ o kĩu ayĩloela mathaũ. Aĩtye: “Ũmbano ũũ waĩ na kĩvathũkanyʼo kĩnene mũno. Ngũsĩ ila syaĩ vau nĩsyauĩtye na syeekĩte ngũa nesa, nasyo syana syoo syaĩ na mwĩkalĩle mũseo.” Ongelete kwasya: “Andũ aa moonekaa me eanĩe na me na mũuo, ala nĩ maũndũ natwĩe nĩmanthaa. Ndililikene ũvoo o na ũmwe waumiwʼe mũthenya ũsu, ĩndĩ mwĩkalĩle wa Ngũsĩ nĩwatumie nĩthĩwa na ũtanu ũtathela.” c Twĩthĩawa tũilye ũu nũndũ nĩtwendanĩte kuma ngoonĩ. Na nũndũ nĩtwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, nĩtũmakuaa nesa na nĩtũmanengete ndaĩa.

⁹ Mwana-a-asa wĩtawa John o nake eewie oou yĩla waendie maũmbanonĩ ma kĩkundi ya mbee. Aĩtye: “Nĩnendeeiwʼe nĩ ũnyanya  . . . wa kĩla ũmwe ũla waĩ vau. Moonekaa me andũ aseo mũno na mamũkĩĩte Ngai. Wendo woo wa kuma ngoonĩ nĩwambĩkĩĩthisye kana nĩnakwatĩte ndĩni ya wʼo.” d Ngewa isu na ingĩ mbingĩ syĩĩkĩĩthĩtye kana andũ ma Yeova nĩmo Aklĩsto ma wʼo.

10. Nĩ ĩndĩĩ mũno mũno tũtonya kwonanyʼa wendo wa Kĩklĩsto? (O na ĩngĩ, sisya maelesyo ma kwongeleela.)

¹⁰ O ũndũ twonie mwambĩĩonĩ, athaithi ala angĩ no andũ me na naĩ. Na mavinda amwe no mawete kana makeka maũndũ meũtũthatya. e (Yak. 3:2) Mavindanĩ ta asu, no twonanyʼe nĩtũmendete kwĩsĩla ndeto na meko maitũ. Ngelekanyʼo ya Yesũ ĩtonya kũtũmanyĩsya kyaũ ũndũnĩ ta ũsu?—Yoa. 13:15.

11. Yakovo na Yoana moonanisye mĩtuo yĩva mĩthũku? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹¹ Yesũ ndeekwatasya aatĩĩi make meke maũndũ mate kũvĩtya. Vandũ va ũu, nĩwamatetheeasya o nesa makĩlye vinya mawonzu  moo na mayĩka moalyũku nĩ kana mamwendeesye Yeova. Ĩvinda yĩmwe, atũmwa make elĩ, ala nĩ Yakovo na Yoana, nĩmeesũvie inyia woo akũlye Yesũ amanenge ianda nene Ũsumbĩnĩ. (Mt. 20:20, 21) Kĩu meekie kyoonanisye kana maĩ na ngathĩĩo na mendaa kwoneka me ma vata kwĩ ala angĩ.—Nth. 16:18.

12. No Yakovo na Yoana me oka moonanisye mĩtuo mĩthũku? Elesya.

¹² Ĩndĩ ti Yakovo na Yoana me oka moonanisye mĩtuo mĩthũku ĩvinda yĩu. Kwoona ũndũ atũmwa ala angĩ meekie: “Yĩla ala angĩ ĩkũmi meewie ũndũ ũsu, mamathatĩa asu elĩ masyaanĩwʼe.” (Mt. 20:24) No tũsũanĩe ndeto ngito ila Yakovo, Yoana, na atũmwa ala angĩ masũngĩlanile. Nĩvatonyeka atũmwa ala angĩ makethĩwa maisye ũndũ ta ũũ: ‘Mwĩsũanĩaa ninywʼĩ aaũ mũithi kũkũlya mũnengwe ianda sya mwanya Ũsumbĩnĩ? Ti inywʼĩ mwĩ inywʼoka mũthũkũmĩte na kĩthito vamwe na Yesũ. O naitũ nĩtwaĩle kũkwata ianda sya mwanya!’ O na methĩwe masũanĩie kyaũ kana maisye ata, ĩvinda yĩu nĩmaekie ũndũ ũsu ũvalaanyʼe kwa kavinda ngwatanĩo ĩla maĩ nayo.

13. Yesũ eekanie ata na mawonzu ma atũmwa make? (Mathayo 20:25-28)

¹³ We Yesũ eekie ata? Ndaathata. O na ndaasya nũkũmantha atũmwa angĩ aseango  me na wĩnyivyo mwingĩ ala matonya kwonyʼa ala angĩ kana nĩmamendete mavinda onthe. Vandũ va ũu, Yesũ nĩwamomĩĩisye nũndũ nĩweesĩ kana nĩmendaa kwĩka kĩla kyaĩle. (Soma Mathayo 20:25-28.) Nĩwaendeeie kũmonyʼa kana nũmendete, o na kau yĩu ti yo yaĩ ĩvinda yoo ya mbee kana ya mũthya kũkananĩa nũũ mũnene katĩ woo.—Mko. 9:34; Luka 22:24.

14. Atũmwa ma Yesũ meanĩie kĩsionĩ kyailye ata?

¹⁴ Vate nzika, Yesũ nĩweesĩ syĩthĩo ila atũmwa make meanie nasyo. (Yoa. 2:24, 25) Meanĩie kĩsionĩ atongoi ma ndĩni moonaa ũkũmũ na ũnene nesyo ũndũ ũla wa vata. (Mt. 23:6) O na ĩngĩ, atongoi ma ndĩni ya Kĩyuti masũanĩaa nĩmo alũngalu kwĩ andũ ala angĩ. f (Luka 18:9-12) Yesũ nĩweesĩ kana kwĩthĩwa maeewe mawĩthyũlũlũkonĩ ta asu kwaĩ kũtonya kũvĩndũa mawoni moo ĩũlũ wa andũ ala angĩ na ĩũlũ woo ene. (Nth.  19:11) Ndeekwatasya amanyĩwʼa make meke maũndũ mateũvĩtanyʼa na nĩwamomĩĩasya yĩla mesa kũvĩtya. Nĩweesĩ kana maĩ na ngoo nzeo, na kwoou nĩwamatetheeisye e na wũmĩĩsyo mavetange mĩtũlyo na vandũ va ũu mayĩthĩwa na wendo.

15. Ngewa ya Yakovo na Yoana yĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹⁵ No twĩmanyĩsye maũndũ maingĩ ngewanĩ ĩsu ya Yakovo na Yoana. Nĩmavĩtisye kũmũkũlya Yesũ amanenge ianda nene Ũsumbĩnĩ. O na atũmwa ala angĩ maĩ o mavĩtyo nũndũ nĩmaekie ũndũ ũsu wanange ngwatanĩo yoo. Ĩndĩ Yesũ nĩwamakuie nesa onthe me 12 na amonyʼa nũmendete. Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Kĩla kya vata ti o kĩla andũ ala angĩ mekaa, ĩndĩ nĩ kĩla ithyĩ twĩkaa yĩla twamanya mavĩtyo moo na mawonzu moo. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya? Yĩla mũthaithi ũngĩ watũthatya, no twĩkũlye-ĩ: ‘Yo nĩkĩ kĩla wĩkĩte kĩũnthatya mũno wĩana ũu? Nĩkĩthĩwa kĩyumĩlya wonzu mũna naĩlĩte kwĩkĩa kĩthito nĩũkĩlye vinya? Nĩvatonyeka mũndũ ũla ũmbĩtĩsye akethĩwa akwatĩtwe nĩ mathĩna mana? O na ethĩwa nĩ na kĩtumi kĩseo kya kũthata, no nĩmwonyʼe kana nĩnĩmwendete kuma ngoonĩ na ndimũekea?’ O ũndũ twaendeea kwonyʼa ala angĩ kana nĩtũmendete, nowʼo tũkonanasya kana twĩ aatĩĩi ma wʼo ma Yesũ.

16. Nĩ kyaũ kĩngĩ tũtonya kwĩmanyĩsya ngelekanyʼonĩ ya Yesũ?

¹⁶ O na ĩngĩ, ngelekanyʼo ya Yesũ yĩtũmanyĩsya kana nĩtwaĩlĩte kũtataa tũelewe athaithi ala angĩ. (Nth. 20:5) Ũwʼo nĩ kana Yesũ aĩ atonya kũsoma ngoo. Ĩndĩ ithyĩ tũitonya kwĩka ũu. O na ũu wĩ o vo, no tũmĩĩsye ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ yĩla matũvĩtĩsya. (Aev. 4:1, 2; 1 Vet. 3:8) Nĩ laisi kwĩka ũu yĩla twamamanya nesanga. Ekai twone ngelekanyʼo ĩmwe.

17. Mũsyaĩĩsya ũmwe wa mũthyũlũlũko atethekie ata nĩ kũmanya mwana-a-asa wake nesanga?

¹⁷ Mũsyaĩĩsya ũmwe wa mũthyũlũlũko nũlilikanaa mwana-a-asa waĩ kĩkundinĩ kĩmwe wathyũlũlũkaa ngalĩ ya wumĩlonĩ wa syũa ya Africa. Mũsyaĩĩsya ũsu oonaa ta ũtalũnganaa na andũ ala angĩ. We mũsyaĩĩsya ũsu wa mũthyũlũlũko eekie ata? Aĩtye: “Vandũ va kwĩvathana na mwana-a-asa  ũsu, nĩnatwie kũmũmanya nesanga.” Na nũndũ wa kwĩka ũu, mũsyaĩĩsya ũsu nĩwamanyie maũndũ maingĩ ĩũlũ wa ũndũ mwana-a-asa ũsu waeiwe, na ũndũ kĩu kyatumĩte ethĩwa ailye ũndũ wailye. Aendeee kwasya: “Yĩla namanyie ũndũ vaĩ vinya kwake kwĩka moalyũku ala wendaa nĩ kana ekalanyʼe na ala angĩ nesa, na namanya moalyũku ala weekĩte kũvika vau, kĩu nĩkyatumie nendeewʼa nĩwe. Twatwʼĩkie anyanya aseo.” Kwa wʼo, yĩla twatata tũelewe ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, wĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi kũmonyʼa kana nĩtũmendete.

18. Tũtonya kwĩkũlya makũlyo ta meva ethĩwa nĩtũvĩtĩwʼe nĩ mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa? (Nthimo 26:20)

¹⁸ Mavinda amwe, no twĩwʼe ve vata wa kũthi kũneena na mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa ũtũvĩtĩsye. Tũtanamba kwĩka ũu, nũseo tũkamba kwĩkũlya makũlyo aa: ‘Nĩ na ũwʼo wʼonthe?’ (Nth. 18:13) ‘Nĩvatonyeka akethĩwa atanambĩtĩsya na ngũlũ?’ (Mũta. 7:20) ‘Nĩnĩthĩwa neekie ĩvĩtyo ta yĩu?’ (Mũta. 7:21, 22) ‘Nathi kũneena nake, nĩĩthĩwa ndyĩka kwanangĩĩa maũndũ?’ (Soma Nthimo 26:20.) Yĩla twoosa ĩvinda tũvindĩĩsye makũlyo asu, wendo no ũtume tũtwʼa kũeka kũatĩanĩa na ũndũ ũsu tũneekiwe.

19. Ũtwʼĩte kwĩka ata?

¹⁹ Ngũsĩ sya Yeova syĩ kĩkundi nĩsyĩĩkĩĩthĩtye kana nĩsyo aatĩĩi ma wʼo ma Yesũ. Kĩla ũmwe witũ onanasya kana twĩ aatĩĩi ma wʼo ma Yesũ kwa kwenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ tũteũsisya mawonzu moo. Yĩla twoonanyʼa nĩtũmendete, kĩu no kĩtetheesye angĩ makamanya ndĩni ĩla ya wʼo na mayũka tũmũthaithe Ngai wĩ wendo, Yeova, twĩ vamwe. Ekai tũtwʼe kũendeea kwonanyʼa kana nĩtwendanĩte nũndũ kĩu nĩkyo kĩmanyĩthanasya Aklĩsto ma wʼo.