1. Nũndũ wa kwĩthĩwa twĩ ũseũvyonĩ wa Yeova, tũtanĩaa moathimo ta meva?

 NĨ ŨATHIMO mũnene kwĩthĩwa ũseũvyonĩ wa Yeova mĩthenyanĩ ĩĩ myũmũ ya mũminũkĩlyo. O na kũtwʼĩka maũndũ ĩũlũ wa nthĩ maendeee kũthũkĩĩa, Yeova nũtũnengete ana-a-asa na eĩtu-a-asa matũtethasya. (Sav. 133:1) O na nũtũtetheeasya twĩthĩwe na mĩsyĩ yĩ na ũtanu. (Aev. 5:33–6:1) Eka ũu, nũtũnengae ũĩ wa kũmĩanĩsya na mawĩmakĩo nĩ kana twĩthĩwe na mũuo wa kĩlĩko na wa ngoo.

2. No nginya twĩke ata, na nĩkĩ?

² Ĩndĩ no nginya twĩkĩe kĩthito tũendeee kũmũthũkũma Yeova twĩ aĩkĩĩku. Nĩkĩ? Nũndũ mavinda amwe, no tũthatwʼe nĩ mawonzu ma ala angĩ. O na no tũkwʼe ngoo yĩla tweeka mavĩtyo, na mũno mũno ethĩwa twĩtindĩa kwĩka mavĩtyo o ala ala. Kwoou nĩtwaĩle kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo tũimũthũkũma Yeova yĩla (1) mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa ũngĩ watũvĩtĩsya, (2) twatũlwa ngoo nĩ ũla tũtwaanĩte nake, na (3) tũkwĩwʼa tũkwʼĩte ngoo nũndũ wa mavĩtyo twĩkĩte. Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũũneenea maũndũ asu. O na nĩtũkwona kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya ngelekanyʼonĩ sya andũ mawetetwe Mbivilianĩ.

ENDEEA KŨMĨĨSYA O NA YĨLA WAVĨTĨWʼA NĨ MWANA-A-ASA KANA MWĨĨTU-A-ASA

3. Nĩ thĩna wĩva andũ ma Yeova makomanaa nawʼo?

³ Thĩna. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe methĩawa na mĩtuo ĩtũthatasya. Angĩ namo no matwĩke maũndũ meũtũtũla ngoo kana makatũkua naĩ. Eka ũu, ala matongoesye ũseũvyonĩ wa Yeova no meke mavĩtyo. Maũndũ ta asu no matume amwe mambĩĩa kwĩthĩwa na nzika kana kwa wʼo ũũ nĩ ũseũvyo wa Ngai. Na kwoou vandũ va kũmũthũkũma Ngai na “ngoo ĩmwe” me ngwatanĩo na ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo, no maeke kũneenyʼa ala mamavĩtĩsye kana makaeka kũthi maũmbanonĩ.  (Nzev. 3:9) Ĩndĩ kwa wʼo ũsu nĩ ũndũ wa ũĩ? Ekai twone kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa ngelekanyʼo ya mũndũ ũwetetwe Mbivilianĩ wakomanie na mathĩna ta asu.

4. Mũtũmwa Vaulo akomanie na mawetu meva?

⁴ Ngelekanyʼo ya mũndũ ũwetetwe Mbivilianĩ. Mũtũmwa Vaulo nĩweesĩ kana ana-a-asa na eĩtu-a-asa make maĩ o andũ me na naĩ. Kwa ngelekanyʼo, yĩla wambĩĩie kũvulana na ala maĩ kĩkundinĩ kya Yelusaleme, amwe moo nĩmambĩĩie kũmũsilĩla. (Meko 9:26) Ĩtina, amwe nĩmamũneeneie maũndũ mathũku mayenda kũmwanangĩa ĩsyĩtwa. (2 Ako. 10:10) O na Vaulo nĩwoonie mwana-a-asa waĩ na kĩanda kya mwanya ayĩka ũtwi mũthũku waĩ ũtonya kũtuma angĩ malulutĩka. (Aka. 2:​11, 12) Na ĩndĩ mũtindanyʼa ũmwe wake weetawa Maliko nĩwamũtũlile ngoo mũno. (Meko 15:​37, 38) Vaulo aĩ o atonya kũeka maũndũ asu matume evathana namo. Ĩndĩ ndaaĩka ũu. Aendeeie kwona ana-a-asa na eĩtu-a-asa make me ma vata na aendeea kũmũthũkũma Yeova e mũĩkĩĩku. Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye kũmĩĩsya?

5. Nĩ kyaũ kyatetheeisye Vaulo ndakekĩsye moko ana-a-asa na eĩtu-a-asa make? (Akolosai 3:​13, 14) (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁵ Vaulo nĩwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa make. Kwĩthĩwa amendete nĩkwamũtetheeisye asiasye nguma syoo nzeo, vandũ va mawonzu moo. O na ĩngĩ, nĩkwamũtetheeisye eeka kĩla we mwene waandĩkie nthĩnĩ wa Akolosai 3:​13, 14. (Soma.) Kwa ngelekanyʼo, kwasũanĩa ũndũ wakuie Maliko. O na kũtwʼĩka Maliko nĩwamũtiie e kyalonĩ kyake kya mbee kya ũmisonalĩ, we ndaaendeea kũmũthatĩa. Ĩtina, yĩla waandĩkĩie ana-a-asa ma kĩkundi kĩla kyaĩ Kolosai valũa wa kũmekĩa vinya, nĩwakathie Maliko kwa kũmwĩta mũtethya wa wĩa vamwe nake na asya kana ‘nĩweethĩĩtwe aimũkiakisya mũno.’ (Ako. 4:​10, 11) Na yĩla Vaulo woovetwe kĩsionĩ kya Lomi, nĩwatũmanie Maliko oke amũtetheesye. (2 Tim. 4:11) Vate nzika, Vaulo ndaaĩkĩsya moko ana-a-asa make. Ngelekanyʼo yake yĩtũmanyĩsya kyaũ?

6-7. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũendeee kwenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ o na kũtwʼĩka nĩmethĩawa na mawonzu? (1 Yoana 4:7)

⁶ Kĩla tũkwĩmanyĩsya. Yeova endaa tũendeee kwenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. (Soma 1 Yoana 4:7.) Yĩla mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa watũvĩtĩsya, tũivangaa ekie ũu na ngũlũ, ĩndĩ tũĩkĩĩaa kana nĩwĩkĩĩte kĩthito aatĩĩe myolooto ya Mbivilia. (Nth. 12:18) Ngai nĩwendete athũkũmi make aĩkĩĩku o  na kau nĩmavĩtasya. Ndatwĩkĩasya moko yĩla twavĩtya, o na ndaendeeaa kũtũthatĩa. (Sav. 103:9) Mwa nĩ ũndũ wa vata ta kĩ tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Ĩthe witũ, ũla ũekeaa kwa nzĩa nene!—Aev. 4:32–5:1.

⁷ O na ĩngĩ, lilikana kana o ũndũ mũthya ũthengeee, nowʼo twĩ na vata wa kũendeea kwĩkala vakuvĩ na ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. Nĩtwĩsĩ kana no tũthĩnwʼe mũno. O na no twovwe yela nũndũ wa mũĩkĩĩo witũ. Kĩu kĩkekĩka, twĩthĩwa tũyenda mũno kũtwʼĩĩkwa nĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva. (Nth. 17:17) Kwasũanĩa kĩla kyakwatie mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi wĩkalaa Spain wĩtawa Josep. a We na ana-a-asa angĩ nĩmooviwe nũndũ wa kũlea kwĩlikya itanĩ. Aĩtye: “Twĩ yela, ithyonthe twekalaa vandũ vamwe, na kwoou mavinda amwe, yaĩ laisi kũthatanyʼa. Yaĩ no nginya tũendeee kũmĩanĩsya na kũekeanĩa na ngenda. Kĩu nĩkyatũtetheeisye twekala twĩ ngwatanĩo na twĩ asũvĩĩku. Na kĩtumi nũndũ twathyũlũlũkĩtwe nĩ avungwa angĩ matamũthũkũmaa Yeova. Ĩvinda yĩmwe, nĩnatũlĩkile kwʼoko na noovwa ĩsango, na kwoou ndyaĩ nĩyĩka maũndũ amwe. Ĩndĩ mwana-a-asa ũmwe nĩwambũĩaa ngũa na akandetheesya maũndũnĩ angĩ. Nĩneeyoneie wendo wa wʼo ĩvindanĩ yĩu naĩ thĩnanĩ.” Kwa wʼo, twĩ na itumi nzeo sya kũmina mathĩna ala twĩ namo yu tũĩ!

ENDEEA KŨMĨĨSYA O NA YĨLA ŨLA ŨTWAANĨTE NAKE WAŨTŨLA NGOO

8. Ala me mũtwaanonĩ makomanaa na thĩna wĩva?

⁸ Thĩna. Vai mũtwaano ũtethĩawa na mathĩna. O na Mbivilia nĩwetete sanzũ ĩkasya kana ala malika mũtwaanonĩ “makeethĩwa na thĩna mwĩĩnĩ woo.” (1 Ako. 7:28) Nĩkĩ? Nũndũ mũtwaano ũetae vamwe andũ elĩ me na naĩ, me nguma syĩ kĩvathũkanyʼo, na mendete na makamena syĩndũ syĩ kĩvathũkanyʼo. O na no methĩwe maeewe syĩthĩonĩ syĩ kĩvathũkanyʼo. Eka ũu, ũmwe no ambĩĩe kwĩthĩwa na mĩtuo ĩla ũngĩ ũtamyonaa matanamba kũtwaana. Maũndũ ta asu no maete mathĩna. Ĩndĩ yĩla vathi ũu, ala me mũtwaanonĩ no molwe kana kĩla ũmwe nũvĩtasya, na vandũ va kũmantha ũndũ meũthĩnĩkĩa mathĩna ala me namo, no mambĩĩe kũtũlana mũtĩ. O na no mambĩĩe kwona nĩ kavaa makataanĩsya kana makathasya mũtwaano woo. Ĩndĩ kwĩka ũu no kũtume methĩwa na ũtanu? b Ekai twĩmanyĩsye ngelekanyʼo ya ũmwe ũwetetwe Mbivilianĩ woomĩĩisye mũtwaano waĩ na mathĩna momũ mũno.

9. Avikaili akomanie na thĩna wĩva?

⁹ Ngelekanyʼo ya mũndũ ũwetetwe Mbivilianĩ. Avikaili atwaĩtwe nĩ mũndũũme weetawa Navali, ũla Mbivilia yaĩtye kana aĩ mwai na mũthũku. (1 Sam. 25:3) No nginya vethĩwe vaĩ vinya mũno kwa Avikaili kwĩkalanyʼa na mũndũũme ta ũsu. Ĩndĩ we nĩwamanthie nzĩa ya mũkato ya kuma mũtwaanonĩ ũsu? Aiee. Ĩvinda yĩmwe, nĩwakwatie mwanya wa kuma mũtwaanonĩ ũsu yĩla Ndaviti, ũla wesaa kũtwʼĩka mũsumbĩ wa Isilaeli, watwie kũaa mũũme nũndũ wa kũmũumanga ũ Ndaviti na aũme make. (1 Sam. 25:​9-13) Avikaili ethĩwa akĩĩie kũndũ kũngĩ na aieka Ndaviti eanĩsye mũvango wake. Ĩndĩ ndaaĩka ũu. Vandũ va ũu, nĩwaneenie na Ndaviti nĩ kana ndakamũae Navali. (1 Sam. 25:​23-27) Nĩ kyaũ kyatumie eka ũu?

10. Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatumie Avikaili omĩĩsya mũtwaano waĩ na mathĩna maingĩ?

 ¹⁰ Avikaili nĩwamwendete Yeova na nĩwanengete ndaĩa myolooto yake ĩũlũ wa mũtwaano. Vate nzika, nĩweesĩ kĩla Ngai wawetie yĩla wambĩĩisye mũtwaano wa mbee katĩ wa Atamu na Eva. (Mwa. 2:24) O na nĩweesĩ kana Yeova onaa mũtwaano wĩ mũvango mũtheu. Na nũndũ nĩwendaa kũmwendeesya Ngai, kĩu nĩkyatumie eka kyonthe kĩla ũtonya nĩ kana ovosye mũsyĩ wake o vamwe na mũũme wake. Kwoou nĩwoosie ĩtambya na mĩtũkĩ asiĩĩe Ndaviti ndakoae Navali. O na nĩweeyũmbanĩtye kwĩtya ũekeo kwondũ wa ĩvĩtyo ũteekĩte. Kwa wʼo, Yeova nĩwendie mũno mũndũ mũka ũsu waĩ na ũkũmbaũ na woonanisye kana ndeeyendete. Aũme na aka ala me mũtwaanonĩ matonya kwĩmanyĩsya kyaũ masũanĩa ngelekanyʼo ya Avikaili?

11. (a) Yeova endaa ala me mũtwaanonĩ meke ata? (Aeveso 5:33) (b) Weemanyĩsya kyaũ wasũanĩa ũndũ Carmen weekĩie kĩthito alũlũmĩĩlye mũtwaano wake? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹¹ Kĩla tũkwĩmanyĩsya. Yeova endaa ala me mũtwaanonĩ maũnenge ndaĩa o na ethĩwa ve vinya kwĩkalanyʼa na ũla matwaanĩte nake. Na ndalea kwĩthĩwa atanaa mũno yĩla woona mayĩkĩa kĩthito mamine mathĩna moo na mayonanyʼa kana nĩmendanĩte vyũ na nĩmanenganĩte ndaĩa. (Soma Aeveso 5:33.) Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mũndũ mũka wĩtawa Carmen. Myaka thanthatũ ĩtina wa Carmen kũtwawa, nĩwambĩĩie kwĩmanyĩsya na Ngũsĩ sya Yeova na ĩtina avatiswa. Aĩtye: “Mũemewa ndaaendeewʼa o na vanini nĩ ũtwi wakwa. O na ndatanaa oona ndyĩka maũndũ meũmũtanĩthya Yeova vandũ va kũtindanyʼa nake. Nĩwambumangaa na akambĩa nũkũndia.” O na vailye ũu, Carmen nĩwaendeeie kũmĩĩsya mũtwaanonĩ ũsu. Kwa ĩvinda ya myaka 50, nĩweekĩie kĩthito ende mũũme na aimũnenga ndaĩa. Aendeee kwasya: “O ũndũ myaka yavĩtĩte, nĩnambĩĩie kũelewa nesanga ũndũ mũemewa weewʼaa na nĩnamũneenasya nesa. Na nũndũ nĩneesĩ kana Yeova onaa mũtwaano wĩ mũtheu, nĩneekie kyonthe kĩla ndonya nĩũlũlũmĩĩlye. Ndyaatata kũtia mũemewa nũndũ nĩnĩmwendete Yeova.” c Yĩla mathĩna maumĩla mũtwaanonĩ waku, ĩkalaa ũte na nzika kana Yeova nũkũũtwʼĩĩka na aikũtetheesya ũmĩĩsye.

ENDEEA KŨMĨĨSYA O NA YĨLA ŨKWʼĨTE NGOO NŨNDŨ WA MAVĨTYO MAKU

12. Nĩ thĩna wĩva tũtonya kũkomana nawʼo yĩla tweeka naĩ ngito?

¹² Thĩna. No twĩwʼe tũkwʼĩte ngoo mũno yĩla tweeka naĩ ngito. Mbivilia yaĩtye kana  naĩ sitũ no itume twĩthĩwa na ngoo “ndũlĩku.” (Sav. 51:17) Mwana-a-asa wĩtawa Robert nĩweekĩĩte kĩthito kwa myaka mingĩ nginya akatwʼĩka mũtetheesya wa kĩkundi. Ĩndĩ nĩweekie naĩ ngito na amanya kana nĩwamũvĩtĩsye Yeova mũno. Aĩtye: “Wasya wakwa wa ngoo nĩwanthĩnasya mũno vyũ. Ĩtina wa ũu, natiiwe ndyĩwʼa nĩ vathei vyũ. Nĩnaĩie mũno na namũvoya Yeova. Nĩlilikana ndisũanĩa kana Ngai ndakesa kũmbĩthukĩĩsya ĩngĩ nũndũ nĩnamũvĩtĩsye mũno.” Yĩla tweeka naĩ ngito, no tũkwʼe ngoo mũno na tũyambĩĩa kũsũanĩa kana Yeova nũtwĩkĩsye moko. (Sav. 38:4) Ethĩwa waaĩwʼa ũu, kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mũndũ ũmwe ũwetetwe Mbivilianĩ waendeeie kũmũthũkũma Yeova o na kũtwʼĩka nĩweekie naĩ ngito.

13. Mũtũmwa Vetelo eekie ĩvĩtyo yĩva yĩito, na nĩ mavĩtyo angĩ meva weekĩte?

¹³ Ngelekanyʼo ya mũndũ ũwetetwe Mbivilianĩ. Ũtukũ ũla Yesũ wooaiwe, mũtũmwa Vetelo nĩweekie mavĩtyo meana ũna, ala mesie kũtuma eka naĩ ngito. Mbee, nĩwoonanisye kana nĩweeyĩĩkĩĩe mũno kwa kwĩkathĩĩa kana ndesa kũmũtia Yesũ o na atũmwa ala angĩ mamũtia. (Mko. 14:​27-29) Kelĩ, yĩla maĩ mũũndanĩ wa Ngesemanii, Vetelo nĩwaemiwe ĩngĩ na ĩngĩ kwĩkala asyaĩĩsye. (Mko. 14:​32, 37-41) Katatũ, nĩwamũtiie Yesũ yĩla nguthu yaĩ na mbyũ na nzũma yookie kũmũkwata. (Mko. 14:50) Na ĩvĩtyo yĩla ĩnene weekie nĩ kũkaĩĩa katatũ kana nĩwamwĩsĩ Yesũ, o na nĩweevĩtie ayonanyʼa kana kĩla wawetaa kyaĩ kya wʼo. (Mko. 14:​66-71) Ĩndĩ we eekie ata ĩtina wa kũmanya ũito wa naĩ yake? Nĩwambĩĩie kũĩa kĩĩo kĩ woo, na nũtonya kwĩthĩwa eekie ũu nũndũ nĩweeyĩandũaa mũno. (Mko. 14:72) Nayu kwasũanĩa ũndũ waũmĩie mũno wĩana yĩla ĩtina wa masaa meana ũna mũnyanyae, Yesũ, wooaiwe. Ndalea kwĩthĩwa eewie e vathei mũno!

14. Nĩ kyaũ kyatetheeisye Vetelo aendeea kũmĩĩsya ũthũkũminĩ wa Yeova? (Sisya visa .)

¹⁴ Ve maũndũ meana ũna matetheeisye Vetelo aendeea kũmĩĩsya ũthũkũminĩ wa Yeova. Ndaatwʼa kwĩvathana na atũmwa ala angĩ; nĩwaendie kũla maĩ, na vate nzika, nĩmamũkiakiisye. (Luka 24:33) Eka ũu, ĩtina wa Yesũ kũthayũũkwʼa nĩwamumĩlĩĩile, na nũtonya kwĩthĩwa eekie ũu nĩ kana amũthangaasye. (Luka 24:34; 1 Ako. 15:5) Na vandũ va kũmũsilĩla nũndũ wa mavĩtyo make, nĩwamũtavisye kana nũkũmũnenga ianda nenange. (Yoa. 21:​15-17) Vetelo nĩweesĩ kana nĩweekĩte naĩ ngito, ĩndĩ ndaaĩyĩĩtũka. Nĩkĩ ũtaaĩka ũu? Nũndũ ndaĩ na nzika kana Vwana wake,  Yesũ, ndamwĩkĩsye moko. Namo ana-a-asa make nĩmaendeeie kũmũtwʼĩĩka. Ngelekanyʼo ya Vetelo yĩtũmanyĩsya kyaũ?

15. Nĩ kyaũ Yeova wendaa twĩyĩĩkĩĩthye? (Savuli 86:5; Alomi 8:​38, 39) (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁵ Kĩla tũkwĩmanyĩsya. Yeova endaa twĩyĩĩkĩĩthye kana nũtwendete na nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kũtũekea. (Soma Savuli 86:5; Alomi 8:​38, 39.) Yĩla tweeka naĩ, nĩtwĩwʼaa tũyĩandũĩka. Ti ũthũku kwĩwʼa ũu. Ĩndĩ tũyaĩlĩte kũsũanĩa kana Yeova ndesa kũtwenda kana ndesa kũtũekea. Vandũ va ũu, twaĩle kũmantha ũtethyo na mĩtũkĩ. Ũla Robert twĩĩ tũnamũweta aĩtye, “Kĩla kyatumie nĩka naĩ ngito nĩ kwĩkwatya ũtonyi wakwa mwene wa kũsinda ĩtatwa.” Nĩwamanyie kana nĩwaaĩle kũneena na atumĩa. Ongelete kwasya: “Yĩla noosie ĩtambya yĩu, atumĩa nĩmandetheeisye vau kwa vau kwĩyonea kana Yeova nũmbendete. Mayaambĩkĩsya moko. Nĩmandetheeisye kwĩyĩĩkĩĩthya kana Yeova ndandiĩte.” O naitũ no twĩkale tũte na nzika kana Yeova nũtwendete mũno na nũtũekeaa yĩla tweelila, twamantha ũtethyo, na tweekĩa kĩthito tũikatũngĩlĩĩle mavĩtyo maitũ. (1 Yoa. 1:​8, 9) Kwĩka ũu nĩkũtũtetheeasya tũendeee kũmũthũkũma Yeova o na yĩla tweeka naĩ ngito.

16. Nĩkĩ ũtwʼĩte kũendeea kũmĩĩsya ũimũthũkũma Yeova?

¹⁶ Yeova nũtanĩthawʼa mũno nĩ kĩthito kitũ kya kũendeea kũmũthũkũma mĩthenyanĩ ĩĩ myũmũ ya mũminũkĩlyo. Twamũeka atũtetheesye, no tũendeee kũmĩĩsya o na yĩla tũkwĩwʼa tũkwʼĩte ngoo. No tũendeee kwenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ na tũkamaekeaa o na yĩla matũvĩtĩsya. No twonanyʼe kana nĩtũmwendete Ngai witũ na nĩtũnengae ndaĩa mũvango wa mũtwaano kwa kwĩka kyonthe kĩla tũtonya tũmine mathĩna ala maumĩla mũtwaanonĩ witũ. Na yĩla twavĩtya, no tũmanthe ũtethyo wa Yeova, tũkamũeka atwonyʼe kana nũtwendete na nũtũekeete, na tũiendeea kũmũthũkũma twĩ aĩkĩĩku. Na no twĩkale tũte na nzika kana tũkakwata moathimo maingĩ twaema ‘kũeka kwĩka ũseo.’—Aka. 6:9.