1. Nĩkĩ mũtũmwa Vaulo wathuthisye Aklĩsto Aevelania mathangaany’e “mbee mũno”?

NĨKĨ twaĩlĩte kwongelanga kĩthito kitũ kya kũthangaasya ala angĩ? Mũtũmwa Vaulo nũwetete kĩtumi valũanĩ ũla waandĩkĩie Aklĩsto Aevelania. Ameie atĩĩ: ‘Nĩtũlilikanan’ye ithyĩ kwa ithyĩ kũthangaan’ya wendonĩ na mawĩanĩ maseo; tũtekũeka kũmbana kwitũ vamwe, o tondũ amwe mekaa, ĩndĩ tũkĩtaana; na mbee mũno, mũkyona mũthenya ũsu ũkĩthengeea.’ (Aevl. 10:24, 25) Myaka ĩtano ĩithela, Aklĩsto Ayuti ala matwĩe Yelusaleme nĩmamanyie “mũthenya wa Mwĩaĩi” nĩwathengeea, na nĩmoonie ũvano ũla Yesũ wamanengete akamea mawona mesemba makĩĩte maume ndũanĩ ĩsu. (Meko 2:19, 20; Luka 21:20-22) Mũthenya ũsu wa Yeova wavikie mwakanĩ wa 70 ĩla Alomi maanangie Yelusaleme.

2. Nĩkĩ twaĩle kwĩkĩa kĩthito kingangĩ kya kũthangaany’a?

² Ũmũnthĩ ve maũndũ maingĩ meũtũĩkĩĩthya kana mũthenya wa Yeova, ũla nĩ “mũnene na wa kũtĩsya mũno,” nĩ mũthengeeu. (Yoe. 2:11) Mwathani Nzevania aisye atĩĩ: “Mũthenya mũnene  wa Yeova wĩ vakuvĩ, wĩ vakuvĩ na nĩwĩkalaatĩte mũno.” (Nzev. 1:14) Ndeto isu nĩtũkonetye o na ũmũnthĩ. Kwoou nũndũ mũthenya wa Yeova nĩ mũthengeeu mũno, Vaulo atwĩĩte “[nĩtũthĩnĩkĩane] ithyĩ kwa ithyĩ kũthangaan’ya wendonĩ na mawĩanĩ maseo.” (Aevl. 10:24) Ũu nĩ kwasya kana nĩtwaĩle kwĩkĩa kĩthito kingangĩ tũthĩnĩkĩe ana-a-asa maitũ nĩ kenda wĩthĩe nĩtũtonya kũmathangaasya ĩla vata waumĩla.

3. Mũtũmwa Vaulo aisye ata ĩũlũ wa kũthangaany’a? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 20.)

³ “Kĩmako ngoonĩ ya mũndũ nĩkĩminamasya; ĩndĩ ndeto nzeo nĩmĩtanasya.” (Nth. 12:25) Nĩ w’o vyũ, vai mũndũ ũtew’aa mũyo atavw’a ndeto nzeo. Ithyonthe nĩtwĩthĩawa na vata wa kũthangaaw’a mavinda kwa mavinda. Vaulo oonanisye kana o na ala manengetwe kĩanda kya kũthangaasya angĩ no mendaa kũthangaaw’a. Eeie Aklĩsto ala mekalaa Lomi atĩĩ: “Nĩ na mea ma kũmwona, kana nĩmũolele mũthĩnzĩo ũmwe wa veva, nĩ kana mũlũlũmĩlw’e; naw’o, nĩ kana nyie vamwe nenyu tũkiakian’ye, kĩla ũmwe wa ithyĩ ũndũ wa mũĩkĩĩo wa ũla ũngĩ, wenyu na wakwa.” (Alo. 1:11, 12) Kwoou o nake Vaulo nĩwendaa kũthangaaw’a mavinda amwe, o na kũtw’ĩka nĩwathangaaisye angĩ mũno.—Soma Alomi 15:30-32.

4, 5. Naaũ tũtonya kũthangaasya ũmũnthĩ, na nĩkĩ?

⁴ Ala meyĩimaa maũndũ moo nĩ kana mamũthũkũme Yeova nĩmaĩle kũkathwa. Amwe moo nĩ mavainia methĩĩtwe me aĩkĩĩku. Aingĩ meyĩimĩte maũndũ maingĩ nĩ kana methĩwe matonya kũtw’ĩka mavainia. Angĩ mekĩte o tamo nĩ amisonalĩ, athũkũmi ma Mbetheli, asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko na iveti syoo, na onthe ala mathũkũmaa movisinĩ ma ũalyũli. Asu onthe nĩmeyĩimĩte maũndũ maingĩ nĩ kana matũmĩe ĩvinda yingangĩ kũmũthũkũma Yeova. Kwoou nĩtwaĩle kũmathangaasya. O namo ala mendaa mũno kũsyokea ũthũkũmi wa ĩvinda yonthe ĩndĩ ũyĩthĩa maitonya, no mendaa kũthangaaw’a.

⁵ Ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala mekalĩte mate atwae kana matatwaanĩte nũndũ wa kwenda kũatĩĩa ũla mwĩao ũtwĩĩte tũtwaane o “nthĩnĩ wa Mwĩaĩi,” nĩ angĩ maĩle kũthangaaw’a. (1 Ako. 7:39) O ta ũu, aka atwae nĩmatanĩaa kũtavw’a ndeto nzeo nĩ aũme moo. (Nth. 31:28, 31) O namo Aklĩsto ala mekalaa me aĩkĩĩku o na kũtw’ĩka nĩmeũthĩnw’a kana nĩ awau, nĩmaĩle kũthangaaw’a. (2 Ath. 1:3-5) Yeova na Klĩsto nĩmakiakiasya Aklĩsto asu onthe aĩkĩĩku.—Soma 2 Athesalonika 2:16, 17.

6. Kwosana na ĩandĩko ya Isaia 32:1, 2, atumĩa me na kĩanda kĩva?

⁶ Soma Isaia 32:1, 2. Yesũ Klĩsto atũmĩaa “anene me mbee ũsumbĩnĩ” nĩ kana athangaasye na aitongoesya ala matũlĩkĩte ngoo na ala mavinyĩĩwe nĩ mathĩna ĩvindanĩ yĩla me na vata. Anene asu nĩ atumĩa Aklĩsto, methĩwe nĩ ana-a-asa make etĩkĩw’a mauta kana nĩ malondu angĩ. Ũu nĩw’o vaĩle kwĩthĩwa vailyĩ nũndũ atumĩa mayĩthĩawa ‘mesumbĩkĩtye’ ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wa ana-a-asa, ĩndĩ methĩawa me “atethya” ma wĩa vamwe namo kwondũ wa ũtanu woo.—2 Ako. 1:24.

7, 8. Nĩ ũndũ ũngĩ wĩva atumĩa maĩle kwĩka eka o kũthangaasya angĩ na ndeto?

⁷ Mũtũmwa Vaulo nĩwatũtiĩe ngelekany’o twaĩle kũatĩĩa. Aklĩsto ala maĩ Thesalonika nĩmathĩnaw’a, na kwoou amaandĩkĩie atĩĩ: “Tũkĩmwenda na wendo mwingĩ, nĩtweewie mũyo mũno kũmũnenga inyw’ĩ ti ũla ũvoo mũseo wa Ngai w’oka, ĩndĩ o na mathayũ maitũ, nĩkwĩthĩwa mũtw’ĩkĩte endwa maitũ.”—1 Ath. 2:8.

⁸ Vaulo nĩwasyokie oonany’a kana ndeto  syĩ syoka iitoetye ĩla tũkwenda kũthangaasya mũndũ. Oonanisye ũu ĩla watavisye atumĩa ma Eveso ndeto ii: “Nĩmwaĩlwe nĩ . . . kũmatethya ala onzu, na kũlilikana ndeto sya Mwĩaĩi Yesũ, ũndũ we mwene waisye, Kwĩ mũyo kũnengane kwĩ kwosa.” (Meko 20:35) Vaulo nĩweeyũmbanĩtye kũthangaasya ana-a-asa make, o na ‘kwĩnengane na kwĩnengane vyũ’ kwondũ woo. (2 Ako. 12:15) Kwoou atumĩa mayaĩle o kũthangaasya na kũkiakisya ana-a-asa moo na ndeto syĩ syoka, ĩndĩ o vamwe na ũu nĩmaĩle kwonany’a na meko kana nĩmeũmathĩnĩkĩa.—1 Ako. 14:3.

9. Atumĩa matonya ata kũnenga angĩ ũkany’o kwa nzĩa ĩtonya kũmathangaasya?

⁹ Atumĩa no mesaa kũnenga mũndũ ũkany’o ĩla meenda kũmwaka. Ĩndĩ nĩmaĩle kũatĩĩa ngelekany’o ĩla yĩ Mbivilianĩ yonanĩtye ũndũ mũndũ waĩle kũnengane ũkany’o kwa nzĩa ĩtonya kũthangaasya ũla ũngĩ. Ngelekany’o nzeo mũno ũndũnĩ ũsu nĩ ĩla twatiĩwe nĩ Yesũ ĩtina wa kũkw’a na kũthayũũka. Ĩvinda yĩu Yesũ nĩwatwie kũnenga ikundi syaĩ Asia Nini ũkany’o mũito. Kwasisya ũndũ weekie. Ambie kũkatha kĩkundi kya Eveso, Velikamo, na Thiatila nũndũ wa maũndũ maseo ala syeanĩĩtye, na ĩndĩ ainenga ũkany’o. (Ũvu. 2:1-5, 12, 13, 18, 19) Atavisye kĩkundi kĩla kyaĩ Laotisia atĩĩ: “Ala nĩmendaa, nĩnĩmakanasya na kũmakũna: ĩthĩwa na ũthangaau ĩndĩ, noialyũla ngoo.” (Ũvu. 3:19) Atumĩa nĩmaĩle kũatĩĩa ngelekany’o ya Klĩsto ĩla meũnengane ũkany’o.

10. Kĩla ũmwe witũ atonya kwaka ũla ũngĩ ata?

¹⁰ Kũthangaasya ala angĩ ti wĩa wa atumĩa me oka. Vaulo athuthisye Aklĩsto onthe maneenae ndeto “nzeo sya kwaka o ũndũ vata wĩana, nĩ kana imanenge mumo” ala angĩ. (Aev. 4:29) Kĩla ũmwe witũ nĩwaĩle kwĩthĩwa e metho one ũndũ ala angĩ me na “vata wĩana” wa kũthangaaw’a. Vaulo anengie Aklĩsto Aevelania ũtao ũũ: “Ũkĩlyai moko ala maleelu, na maũũ ala monzu; na seũvĩsyai nyaĩĩ syenyu nzĩa ndũngalu, nĩ kana  mutha ũla ũthuaa ndũkavĩtĩthw’e, ĩndĩ kavaa ũvow’e.” (Aevl. 12:12, 13) Ithyonthe, o na ala anini, no twakane na ndeto sya kũthangaany’a.

11. Marthe atetheeiw’e ata ĩvinda wakw’ĩte ngoo?

¹¹ Ve mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Marthe * wakw’ĩte ngoo mũno ĩvinda yĩmwe. Aandĩkie atĩĩ: “Mũthenya ũmwe ĩtina wa kũvoya nĩthangaaw’e nĩnakomanie na mwĩĩtu-a-asa mũkũũ, ũla wambonisye wendo na tei. Kĩu nokyo neew’aa ndyenda mũno ĩvindanĩ yĩu. O na nĩwambeleisye thĩna waĩ naw’o wailyĩ ta ũla wakwa, na neethĩa kaĩ ndyaĩ weka.” Nĩvatonyeka mwĩĩtu-a-asa ũsu mũkũũ akethĩwa ataamanya ũndũ ndeto syake syatethisye Marthe.

12, 13. Tũtonya kũtũmĩa ata ũtao ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Avilivi 2:1-4?

¹² Vaulo anengie Aklĩsto onthe ala maĩ kĩkundinĩ kya Vilivi ũtao ũũ: “Ethĩwa ĩndĩ kwĩ ũtao o na wĩva nthĩnĩ wa Klĩsto, ethĩwa kwĩ ũkiakisyo o na wĩva wa wendo, ethĩwa kwĩ mũamba o na wĩva wa Veva, ethĩwa kwĩ matei mololo na kwĩw’anĩa manee o na meva, wusũsyei ũtanu wakwa, kana mwĩthĩwe na kĩlilikano o kĩmwe, mwĩ na wendo ũmwe, mwĩ na ngoo ĩmwe, mũkĩlilikana ũndũ ũmwe; mũikeke ũndũ o na wĩva na ngananĩo kana kwĩkathĩĩa kwa mana, ĩndĩ na wĩnyivyo kĩla mũndũ namũtale ũla ũngĩ mũseo kwĩ we mwene; kĩla mũndũ wenyu ndakasũvĩe syĩndũ syake mwene, ĩndĩ kĩla ũmwe wenyu nasũvĩe syĩndũ sya ala angĩ nasyo.”—Avi. 2:1-4.

¹³ Nĩ w’o ki kana ithyonthe nĩtwaĩle kũtata tũthĩnĩkĩe mavata ma ala angĩ nĩ kana tũmathangaasye. Tũtonya kwĩka ũu kwa kũmanenga “ũkiakisyo o na wĩva wa wendo,” kwĩthĩwa na “mũamba o na wĩva wa Veva” twĩ namo, na kũmony’a ‘matei mololo na kũmew’ĩa manee.’

14. Nĩ ũndũ wĩva ũtonya kũthangaasya mũndũ?

¹⁴ Kwĩw’a kana ala twatetheeisye navu ĩtina nĩmaendeee kwĩkala me aĩkĩĩku no kũtũthangaasye mũno. O nake mũtũmwa Yoana eewie oou, na nĩkyo waandĩkie: “Ndi na ũtanu ũngĩ mũnene ũvĩtũkĩte ũũ, ngĩw’a ũvoo wa syana syakwa ũndũ iendaa nthĩnĩ wa ũla w’o.” (3 Yoa. 4) Mavainia aingĩ no makũsĩĩe kana mew’aa mathangaaw’a mũno mamanya kana ala matetheeisye kũlika ũw’onĩ myaka yĩ navu ĩtina no maendeee kwĩthĩwa me aĩkĩĩku, o na kana amwe moo nĩmatw’ĩkĩte mavainia. Kũlilikany’a vainia ũkw’ĩte ngoo maũndũ ala watanĩie kwĩka no kũmũkiakisye mũno.

15. Nĩ ũndũ ũmwe wĩva tũtonya kwĩka tũkathangaasya ala maendeee kũmũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku?

¹⁵ Asyaĩĩsya aingĩ ma mũthyũlũlũko nĩmaeleetye ũndũ mo na iveti syoo mew’aa mathangaaw’a nĩ kũkwata kavalũa kanini ka kũmatũngĩa mũvea ĩtina wa kũthokea kĩkundi. O namo atumĩa, amisonalĩ, mavainia, na athũkũmi ma Mbetheli no matane mũno matavw’a ndeto sya kũmatũngĩa mũvea nũndũ wa kũendeea kũmũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku.

16. Nĩ ũndũ wĩva o mũnini tũtonya kwĩka tũkathangaasya mũndũ ũngĩ?

¹⁶ Twĩthĩwa tũivĩtya tũkasũanĩa kana ithyĩ tũitonya kũthangaasya mũndũ aĩ nũndũ twĩ akilu. Ti maũndũ maingĩ mendekaa nĩ kana tũthangaasye mũndũ. Mavinda maingĩ wĩthĩaa kũkethya mũndũ na ũthyũ mũtanu nĩkũtoetye. Mũndũ ũsu ũngĩ akaũketheka ate mũtanu, ũmanya ve thĩna, na kwoou no ũmwĩkĩe vinya o kwa kũmwĩthukĩĩsya.—Yak. 1:19.

17. Mwana-a-asa ũmwe wa mũika atetheeiw’e ata ĩvinda wathĩnĩkaa mũno?

 ¹⁷ Mwana-a-asa wa mũika wĩtawa Henri nĩwathĩnĩkie mũno ĩla andũ moo ma mũsyĩ matiie ũw’o. Ũmwe nĩ ĩthe wake, ũla waĩ mũtumĩa wanengetwe ndaĩa. Ĩndĩ mũsyaĩĩsya ũmwe wa mũthyũlũlũko nĩwasyaisye oona kana Henri e na thĩna na kwoou amwosa, amũtwaa mũkaawanĩ, amũthooea kaawa, na ĩndĩ amwĩthukĩĩsya nesa ayĩyĩelesya. Henri nĩwamanyie kana vai kĩndũ waĩ eka akamatethya masyoke ũw’onĩ ate o kwĩyũmĩĩsya na kwĩkala e mũĩkĩĩku. Kũsoma Savuli ya 46; Nzevania 3:17; na Maliko 10:29, 30 nĩkwamũkiakĩisye mũno.

18. (a) Mũsumbĩ Solomoni aisye ata? (b) Mũtũmwa Vaulo awetie ũndũ wĩva ũtonya kũtũtethya?

¹⁸ Ngelekany’o ĩla twoona ya Marthe na ya Henri yĩtũmanyĩsya kana no tũthangaasye mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa ĩla wĩ na vata wa kũkiakiw’a. Mũsumbĩ Solomoni aisye atĩĩ: “Ndeto ĩla yaneenwa ĩvindanĩ yaĩlĩte yĩthĩawa yĩ nzeo! Ũthyũ mũtanu nĩwĩw’ĩthasya ngoo mũyo, na ũvoo mũseo nũvuũkasya mũndũ.” (Nth. 15:23, 30, The Holy Bible in Current Kikamba Language) O na ĩngĩ, kũsoma ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya kana ũvoo ũla wĩ kĩsesenĩ no kũtethye mũndũ ũkwĩw’a aitavĩwe ngoonĩ. Na eka ũu, Vaulo oonanisye kana kwina mbathi sya Ũsumbĩ twĩ vamwe no kũtũthangaasye. Aandĩkie: “Mũimanyĩan’ya na kũtaana inyw’ĩ kwa inyw’ĩ na savuli na mbathi sya kũmũkumya Ngai na mbathi sya veva, mũkĩmwinĩa Ngai na mumo ngoonĩ syenyu.”—Ako. 3:16; Meko 16:25.

19. Nĩkĩ vala tũendete tũkwĩthĩwa twĩ na vata mũnene wa kũthangaany’a, na twaĩle kwĩka ata?

¹⁹ Kũthangaany’a kwĩendeea kwĩthĩwa kwĩ kwa vata o ũndũ tũkwona mũthenya wa Yeova “ũkĩthengeea.” (Aevl. 10:25) Kwoou nĩtũendeei kwĩka o ũndũ Vaulo weeie Aklĩsto ma ĩvinda yake. “Kiakian’yai, na kĩla mũndũ akyaka ũla ũngĩ, o ũndũ mwĩkaa.”—1 Ath. 5:11.