1. Yeova athangaaisye andũ ata ĩla Atamu na Eva mavĩtisye?

YEOVA nĩ Ngai ũthangaasya ala angĩ, na ethĩĩtwe ayĩka ũu kuma mũthenya ũla naĩ yalikile andũnĩ. Atamu na Eva makililye mavĩtya oou me mũũndanĩ wa Eteni, Yeova anengane wathani ũkathangaasya nzyawa syoo. Nũndũ wa ũu, wĩkwatyo wa andũ ndwaathelela vau. Ĩla andũ maeleiwe wathani ũsu wĩ ĩvukunĩ ya Mwambĩlĩlyo 3:15, nĩwamanengie wĩkwatyo wa kana mũthenya ũmwe “nzoka ĩla ngũũ,” nayo nĩ Satani ũla Ndevili, ĩkaanangwa vamwe na mawĩa mayo.—Ũvu. 12:9; 1 Yoa. 3:8.

2. Yeova athangaaisye Noa ata?

² Noa aĩ mũthũkũmi wa Yeova ĩndĩ atwĩe katĩ wa andũ matamwendete Ngai, na ala mamũthaithaa Yeova take no ala make. Andũ maĩ ang’endu na maĩ na mwĩkalĩle mũthũku mũno wa ũlaalai. Nũndũ wa ũu, Noa aĩ atonya kũkw’a ngoo. (Mwa. 6:4, 5, 11; Yuta 6) Ĩndĩ Yeova nĩwamũtavisye kĩndũ  kyamũthangaaisye aendeee ‘kũendany’a nake.’ (Mwa. 6:9) Eeie Noa nũkwananga nthĩ ĩsu nthũku na amũtavya ũndũ ũkwĩka nĩ kana avonoke e na andũ make. (Mwa. 6:13-18) Kĩu kyatumie Noa amanya nesa kana Yeova nĩ Ngai ũthangaasya angĩ.

3. Yeova athangaaisye Yosua ata? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 15.)

³ Yosua nĩ mũndũ ũngĩ wathangaaiw’e nĩ Ngai nũndũ aĩ na wĩa mũmũ wa kũlikya andũ ma Ngai Nthĩ ya Watho. Na nĩ kana avote kwĩka ũu, aĩ no nginya ambe kũkita na amaitha ala matwĩe kĩsionĩ kĩu na aimasinda. Amaitha asu maĩ vinya mũno, kwoou Yosua aĩ na kĩtumi kĩseo kya kũkĩa. Yeova no weene kĩu na nĩkyo kĩtumi watũmie Mose athangaasye Yosua. Amwĩie: “Mwĩaĩe Yosua, na ũimũkũmbaĩthya, na kũmwĩkĩa vinya; nũndũ nĩwe ũkamatongoesya andũ aa mainge, nake akatuma matiĩwa nthĩ ĩla wĩona.” (Kũt. 3:28) Na ĩndĩ Yosua atanalika kaũnĩ, Yeova mwene amũthangaaisye amwĩa: “Ndikwĩaĩte? Ĩthĩwa na vinya na ũkũmbaũ mũnene; ndũkaakĩe, o na ndũkaateve: nũndũ Yeova Ngai waku e vamwe naku o kũla wĩthi.” (Yos. 1:1, 9) We wĩona Yosua ta weewie eekĩwa vinya ata?

4, 5. (a) Yeova athangaaisye ata athũkũmi make ma tene? (b) Yeova athangaaisye Mwana wake ata?

⁴ O na ĩngĩ Yeova nĩwathangaasya andũ make me ta mbaĩ. Kwa ngelekany’o, Yeova nĩwanengie Ayuti ala maĩ mũtavonĩ Mbaviloni watho wamakiakiisye mũno. Eeie mbaĩ ĩsu atĩĩ: “Ndũkakĩe, nũndũ nĩ vamwe naku; ndũkateve, nũndũ nyie nĩ Ngai waku; ngakwĩkĩa vinya; ĩĩ, ngakũtethya; ĩĩ, ngakũũngamya na kw’oko kwa aũme kwa ũlũngalu wakwa.” (Isa. 41:10) O na nĩwathangaaisye Aklĩsto ma mbee, o tondũ ũthangaasya andũ make ũmũnthĩ.—Soma 2 Akolintho 1:3, 4.

⁵ Yesũ nĩ ũngĩ wathangaaiw’e nĩ Ĩthe wake. Ĩla wavatisiwe eewie wasya wauma ĩtunĩ ũkyasya: “Ũũ nĩwe mwana wakwa mwendwa, ũla nendeeaw’a nĩwe.” (Mt. 3:17) Ndeto isu iilea kwĩthĩwa syathangaaisye Yesũ mũno ĩvinda yonthe yĩla waĩ kũũ nthĩ aianĩsya wĩa wake!

6. Ĩla ngelekany’o ya talendi ĩtũthangaasya ata?

⁶ Yesũ eeyĩelekanilye na Ĩthe wake. Kwa ngelekany’o, ĩvinda yĩla wathanaa ĩũlũ wa mũminũkĩlyo wa nthĩ ĩno nthũku, nĩwanenganie ngelekany’o ya talendi nĩ kana atwĩkĩe vinya twĩkale twĩ aĩkĩĩku. Nthĩnĩ wa ngelekany’o ĩsu aisye kana vwana akathie kĩla ĩmwe ya ngombo ila ndĩkĩĩku akyasya: “Nĩwĩkĩte nesa, ngombo nzeo na ĩla yĩ na kĩthito: waĩ na kĩthito ĩũlũ wa syĩndũ mbũthũ, ngakwia ĩũlũ wa syĩndũ nyingĩ; lika ũtanunĩ wa vwana waku.” (Mt. 25:21, 23) Ngelekany’o ĩsu ĩtũthangaasya mũno tũendeee kũmũthũkũma Yeova twĩ aĩkĩĩku.

7. Yesũ athangaaisye atũmwa make ata, na mũno mũno Vetelo?

⁷ Atũmwa ma Yesũ mekalaa maikananĩa nũũ mũnene katĩ woo. Ĩndĩ Yesũ nĩwamomĩĩisye na amathangaasya mekale menyivĩtye na maikethĩwe na wendi wa kwĩsumbĩkya ĩũlũ wa ala angĩ, ĩndĩ mende kũmathũkũma. (Luka 22:24-26) Katĩ wa atũmwa onthe, Vetelo nĩwatũlile Yesũ ngoo mavinda kauta. (Mt. 16:21-23; 26:31-35, 75) Ĩndĩ Yesũ ndaamũkola. Eekie kũmũthangaasya, o na amũnenga wĩa wa kũthangaasya ana-a-asa ala angĩ.—Yoa. 21:16.

8. Esekia athangaaisye ata andũ ma Yuta na makavuteni ma ita?

⁸ Tene, tene vyũ o na Mwana wa Yeova ataaũka kũũ nthĩ ũndũ ũtũtiĩa ngelekany’o nzeo vyũ ya kũthangaasya andũ, athũkũmi ma Yeova nĩmeesĩ kana nĩ ũndũ mũseo kũthangaasya ala angĩ. Kwa ngelekany’o, ĩla Esekia wamanyie Aasuli nĩmokĩte, oombanisye andũ ma Yuta na makavuteni ma ita nĩ kana amathangaasye. Nũndũ wa ũu “andũ nĩmeethũmũisye ndetonĩ sya Esekia.”—Soma 2 Mavinda 32:6-8.

9. Ĩvuku ya Yovu yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa kũthangaany’a?

⁹ Yovu nĩwatetheeisye ala “akiakisya ma kũthĩn’ya” atatũ mamanye ũndũ maĩle kũthangaasya angĩ o na kau nĩwe waĩ na vata ũla mũnene wa kũkiakiw’a. Ameie takethĩwa nĩwe mo, ‘ethĩwa aimekĩa vinya na kanyw’a wake, na ũkiakisyo wa ilomo syake wĩthĩwa ũinyivya woo woo.’ (Yovu 16:1-5) Ĩndĩ mũthya Yovu nĩwesie kũthangaaw’a nĩ Eliu na nĩ Yeova.—Yovu 33:24, 25; 36:1, 11; 42:7, 10.

10, 11. (a) Nĩkĩ mwĩĩtu wa Yevitha waĩ na vata wa kũthangaaw’a? (b) Naaũ ũmũnthĩ mendaa kũthangaaw’a ta mwĩĩtu wa Yevitha?

¹⁰ Ũngĩ watwĩe ĩvinda ya tene waĩ na vata wa kũthangaaw’a aĩ mwĩĩtu wa Yevitha. Mũsili Yevitha atanamba kũthi kũkita na Amimoni athie Yeova kana amũnenga ũsindi, ũla ũkaumaala wa mbee amũthaũe aumĩte kaũnĩ akamũnengane athũkũmae yĩla ĩeemanĩ ya kũmbanĩa. Aĩ na mwa ũla wamũthaũie no ũla mwĩĩtu wake ũmwe. Yevitha eewie ngoo yakw’a. Ĩndĩ nĩweanĩisye wĩvĩto wake, na anengane mwĩĩtu wake akekalae Silo nĩ kana amũthũkũmae Yeova e vau myaka yake yonthe.—Asi. 11:30-35.

¹¹ Yevitha ndalea kwĩthĩwa aitavĩiwe nĩ ũndũ ũsu, ĩndĩ ũla waĩtavĩwe mũnango nĩ mwĩĩtu wake. O na vailyĩ ũu nĩweetĩkĩlile na ngenda kwĩanĩsya wĩvĩto wa ĩthe. (Asi. 11:36, 37) Nĩweetĩkĩlile kũvuta vyũ yĩsilya ya kũtwawa, kana yĩsilya ya kwĩsa kũmesya mũsyĩ na kũendeesya ĩsyĩtwa ya mũsyĩ woo. Kwoou ethĩwa ve mũndũ wendaa kũkiakiw’a na kũthangaaw’a, nĩ mwĩĩtu ũsu. Mbivilia yaĩtye: “Na kyatw’ĩka kĩthĩo nthĩnĩ wa Isilaeli, atĩ eĩtu ma Isilaeli makĩendaa o kĩla mwaka kũmũlilikana [kana, kũmũkatha] mwĩĩtu wa Yevitha ũla Mũngileati mĩthenya ĩna kĩla mwaka.” (Asi. 11:39, 40) We wĩona ata? Tyo twaĩle kũkatha na tũithangaasya Aklĩsto mate atwae kana matatwaanĩte ala matũmĩaa mwanya ũsu kũthĩnĩkĩa mũno “maũndũ ma Mwĩaĩi”?—1 Ako. 7:32-35.

12, 13. Vetelo ‘alũlũmĩilye ana-a-ĩthe’ ata?

¹² Ũtukũ ũla Yesũ wooaiwe eeie mũtũmwa Vetelo atĩĩ: “Simoni, Simoni, sisya, Satani nũkũlĩtye anengwe inyw’ĩ, nĩ kana amũthũngũthangye tondũ nganũ ĩthũngũthangaw’a: ĩndĩ nĩnakũvoyea, kana mũĩkĩĩo waku ndũkathele; naku wasyoka, lũlũmĩlya ana-a-au.”—Luka 22:31, 32.

¹³ Vetelo esie kũtw’ĩka kĩtuĩ kĩkundinĩ kya mbee kya Kĩklĩsto. (Aka. 2:9) Nĩwatumie ana-a-asa mosa vinya moona ũkũmbaũ ũla waĩ naw’o ĩvindanĩ ya Vendekosito na mavindanĩ angĩ ĩtina wa vau. Ĩvinda yĩmwe ĩtina wa kwĩthĩwa amũthũkũmĩte Yeova kwa myaka mingĩ nĩwaandĩkĩie Aklĩsto ala angĩ valũa. Aeleisye kĩtumi kya kũmaandĩkĩa amea: “Namũandĩkĩa ndeto mbũthũ . . . ngĩmũtaa [kana,  ngĩmũthangaasya], na kũkũsĩĩa kana ũũ nĩ mumo wa w’o wa Ngai: ũngamai na ũlũmu nthĩnĩ waw’o.” (1 Vet. 5:12) Valũa ila Vetelo waandĩkie nĩsyĩthĩĩtwe iithangaasya Aklĩsto kũvika o na ĩvindanĩ yĩĩ. Twĩ na vata mwingĩ mũno wa kũthangaaw’a nĩ mavalũa ta asu ĩvindanĩ yĩĩ tweteele mawatho ma Yeova meanĩe!—2 Vet. 3:13.

14, 15. Elesya ũndũ mavuku ala mũtũmwa Yoana waandĩkie methĩĩtwe mayĩkĩa Aklĩsto vinya.

¹⁴ O nake mũtũmwa Yoana aĩ kĩtuĩ kĩkundinĩ kya mbee kya Kĩklĩsto. Ũvoo ũla waandĩkie ĩũlũ wa ũtavany’a wa Yesũ wĩ mũyo mũno, na wĩthĩĩtwe ũithangaasya Aklĩsto kwa ĩvinda ya myaka maana maingĩ. Ĩvuku yake ya ũvoo mũseo yĩ yoka no yo yĩ na ila ndeto Yesũ wawetie asya kana amanyĩw’a make makamanyĩka nĩ wendo.—Soma Yoana 13:34, 35.

¹⁵ Namo mavalũa ala atatũ waandĩkie me na maũndũ ma vata mũno. Kwa ngelekany’o, ĩla tũkw’ĩte ngoo nũndũ wa naĩ twĩkĩte, twĩw’aa twathyũmũw’a nĩ ndeto ila syaĩtye kana “nthakame ya Yesũ . . . nĩtũtheasya naĩ syonthe.” (1 Yoa. 1:7) Kana ĩla ngoo sitũ syaendeea kũtũsilĩla, twĩw’aa ta tũĩa nĩ mũyo twasoma kana ‘Ngai nĩ mũnene kwĩ ngoo sitũ.’ (1 Yoa. 3:20) Yoana e weka nĩwe waandĩkie kana “Ngai nĩ wendo.” (1 Yoa. 4:8, 16) Valũa wake wa kelĩ na wa katatũ nũkathaa Aklĩsto ala maendeee kũkinya “nthĩnĩ wa ũla w’o.”—2 Yoa. 4; 3 Yoa. 3, 4.

16, 17. Mũtũmwa Vaulo athangaaisye ata Aklĩsto ma mbee?

¹⁶ No kwĩthĩwa ĩvindanĩ ya atũmwa vate mũtũmwa ũngĩ waaĩkĩa ana-a-asa vinya ta mũtũmwa Vaulo. Ũklĩsto wambĩĩa oou, atũmwa aingĩ mayaauma Yelusaleme, na vau no vo nzama ĩla ĩtongoesye yekalaa. (Meko 8:14; 15:2) Aklĩsto ma Yutia matavanasya  ĩũlũ wa Klĩsto kĩsionĩ kya kwoo, na kũu andũ nĩmeesĩ kwĩ Ngai ũmwe nũndũ wa momanyĩsyo ala mamanyĩĩtw’e ndĩninĩ ya Kĩyuti. Ĩndĩ we mũtũmwa Vaulo atũmiwe nĩ veva mũtheu akatavany’e kwa Akiliki, Alomi, na andũ angĩ ala mathaithaa ngai mbingĩ.—Aka. 2:7-9; 1 Tim. 2:7.

¹⁷ Vaulo angangie mũno kĩsionĩ kĩla ũmũnthĩ kĩtawa Turkey, o na nĩwatavanisye kĩsionĩ kya Greece na Italy, na ambĩĩsya ikundi sya Kĩklĩsto sya andũ ma mbaĩ ingĩ. Andũ asu ‘nĩmathĩniw’e nĩ andũ ma nthĩ yoo’ nũndũ wa kũtw’ĩka Aklĩsto na kwoou maĩ na vata mũnene wa kũthangaaw’a. (1 Ath. 2:14) Ta mwaka wa 50, Vaulo aandĩkĩie kĩkundi kĩla kyaĩ kĩnambĩĩw’a Thesalonika akĩa: “Nĩtũũmũtũngĩa Ngai mũvea mavinda onthe kwondũ wenyu inyw’onthe, tũkĩmũweta mboyanĩ sitũ; tũkĩlilikana tũteũeka wĩa wenyu wa mũĩkĩĩo, na kũthĩnĩa wĩa kwenyu kwa wendo, na wũmĩĩsyo wenyu.” (1 Ath. 1:2, 3) O na nĩwamekĩie vinya mathangaany’e mo ene. Ameie: “Kiakian’yai, na kĩla mũndũ akyaka ũla ũngĩ.”—1 Ath. 5:11.

18. Nzama ĩla ĩtongoesye yathangaaisye Vilivu ata?

¹⁸ Ĩvindanĩ ya atũmwa nzama ĩla ĩtongoesye nĩyathangaasya mũno Aklĩsto onthe, o na ala maĩ na ianda nene kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Kwa ngelekany’o, ĩla Vilivu waendie Samalia kũtavany’a ĩũlũ wa Klĩsto, ala maĩ nzamanĩ ĩla ĩtongoesye nĩmamũkwatie kw’oko. Nzama ĩsu yatũmie elĩ moo, namo nĩ Vetelo na Yoana, makavoyee Asamalia ala maĩ maneetĩkĩla nĩ kana makwate veva mũtheu. (Meko 8:5, 14-17) Vilivu vamwe na Aklĩsto asu eũ mailea kwĩthĩwa meekĩiwe vinya mũno nĩ ũtethyo ũsu wa nzama ĩla ĩtongoesye.

19. Valũa ũla nzama ĩla ĩtongoesye yaandĩkĩie ikundi waitethisye ata?

¹⁹ Ĩtina wa ĩvinda, nzama ĩla ĩtongoesye nĩyavikĩiw’e thĩna waĩ na ana-a-asa. Nũndũ Mĩao ya Mose yaĩtye Mũyuti nĩwaĩle kwaĩkwa, yaĩ no nginya ĩtw’e kana Aklĩsto ala mate Ayuti nĩmaĩle kwaĩkwa kana mayaĩle kwaĩkwa. (Meko 15:1, 2) Ana-a-asa ala maĩ nzamanĩ ĩsu nĩmavoyie matongoew’e nĩ veva mũtheu na masoma Maandĩko mũno. Kĩu nĩkyamatetheeisye kũmanya kana kũvika vau kwaĩkwa kũyaĩ kwa lasima. Meeka ũtwi ũsu nĩmaandĩkĩie ikundi valũa. Ĩtina wa ũu manyuvie ana-a-asa matwae valũa ũsu. Valũa ũsu nĩwatethisye? Ĩĩ, nũndũ Mbivilia yaĩtye: “Nao moosoma, matana nũndũ wa ũkiakisyo ũsu.”—Meko 15:27-32.

20. (a) Nzama Ĩla Ĩtongoesye ĩtũthangaasya ata ũmũnthĩ? (b) Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe yĩneeneete ĩkũlyo yĩva?

²⁰ Ũmũnthĩ Nzama Ĩla Ĩtongoesye ya Ngũsĩ sya Yeova nĩthangaasya mũno ala me Mbetheli, ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala matũmĩtwe isionĩ syĩ kĩvathũkany’o, na vate nzika, nĩthangaasya Aklĩsto onthe ma w’o o na methĩwe me va ĩũlũ wa nthĩ. Na ithyonthe tũtethekaa o ũndũ Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa matethekie. Tũtanaa mũno nũndũ wa ũkiakisyo ũsu! O na ĩngĩ, mwakanĩ wa 2015, Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩyaumĩthisye mbulosua Mũsyokee Yeova. Mbulosua ĩsu ĩthangaaĩtye ana-a-asa aingĩ mũno ĩũlũ wa nthĩ. Ĩndĩ no ana-a-asa ala matongoetye me na kĩanda kya kũthangaasya angĩ o tondũ Yeova wĩkaa? Twĩkwata ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe.