Ũndũ Tũtonya Kũkwata Ũthasyo wa W’o
“Ethĩwa ũla Mwana akamũthasya, mũkethĩwa mwĩ athasye w’o.” —YOA. 8:36.
MBATHI: 54, 36
1, 2. (a) Nĩ maũndũ meva maĩkĩĩthasya kana andũ nĩmokitĩaa ũthasyo mũno? (b) Maũndũ ala andũ mekaa maimantha ũthasyo maetae kyaũ?
ŨMŨNTHĨ andũ maneeneaa mũno ũthasyo na ũndũ andũ onthe matonya kwĩananw’a vate amwe meũvinyĩĩwa. Andũ aingĩ ĩũlũ wa nthĩ mayendaa kũvinyĩĩwa, kũvathũlwa, kana kwĩkala me ngya, na ũsu nĩw’o ũthasyo ũla mokitĩaa. Angĩ mendaa manengwe ũthasyo wa kũneena kĩla mekwenda, kwĩnyuvĩa kĩla mekwenda, na kwĩkala ũndũ mekwenda. Kwoou kĩla vandũ wĩthĩaa andũ nĩmekwenda mũno kwĩka kĩla mekwenda na mayĩkala ũndũ mekwenda.
2 Ĩndĩ andũ meanĩasya mawendi asu moo kwa nzĩa syĩ kĩvathũkany’o. Ala mew’aa mate eanĩe nũndũ wa maũndũ ala maendeee ma siasa kana o mathĩna angĩ makonetye andũ mavangaa maandamano, makokĩlya nduuthĩ, kana makavanga kũvĩndũa silikalĩ. Ĩndĩ kĩu nĩkĩmanengae ũthasyo ũla mekwenda? Vandũ va kũtetheka, maũndũ asu mekaa kũmaetee mathĩna maingĩ na andũ aingĩ maikw’ĩĩa vo. Maũndũ asu mosanĩte nesa vyũ na ũndũ ũũ Mũsumbĩ Solomoni weeyoneete: “Andũ ĩũlũ wa nthĩ nĩmatũmĩaa ũtonyi ũla me naw’o kũthĩny’a andũ ala angĩ.”—Mũta. 8:9, The Holy Bible in Current Kikamba Language.
3. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana twĩkale twĩ atanu vyũ na twĩ eanĩe?
3 Ũla mũmanyĩw’a weetawa Yakovo nĩwawetie kĩla kĩtonya kũetee mũndũ ũtanu wa w’o na kĩkatuma ekala e mwĩanĩe vyũ. Aandĩkie atĩĩ: “Ũla ũsyaasya nthĩnĩ wa mwĩao mwĩthĩanu, naw’o nĩ mwĩao wa ũthasyo, na ekalaa vo, . . . akaathimwa mawĩanĩ ala wĩkaa.” (Yak. 1:25) Yeova nĩwe wanenganie mwĩao ũsu mwĩthĩanu, na nĩwĩsĩ nesa vyũ kĩla kĩtonya kũtuma andũ mekala me atanu vyũ na me eanĩe. Nĩwanengie ala asyai maitũ ma mbee kyonthe kĩla maĩ na vata nakyo nĩ kana mekale me atanu, na kĩmwe wamanengie nĩ ũthasyo wa w’o.
ĨVINDA YĨLA ANDŨ MAĨ NA ŨTHASYO WA W’O
4. Atamu na Eva maĩ na ũthasyo wĩva? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 3.)
4 Wasoma ilungu ilĩ sya mbee sya Mwambĩlĩlyo no wone nesa kana Atamu na Eva nĩmatanĩaa ũthasyo ũla andũ aingĩ ũmũnthĩ meliĩlaa. Maĩ matonya kũkwata kyonthe kĩla me na vata nakyo, mayekalaa na wia, na vai mũndũ wamathĩnasya. Mayathĩnaw’a o na vanini nĩ kyaũya, nĩ wĩa, nĩ ũwau, kana nĩ kĩkw’ũ. (Mwa. 1:27-29; 2:8, 9, 15) Ĩndĩ ũu nĩ kwasya Atamu na Eva maĩ na ũthasyo w’onthe wa kwĩka kĩla mekwenda mate na mĩvaka? Ekai twone.
5. Kĩvathũkany’o na ũndũ andũ aingĩ masũanĩaa, nĩ kyaũ kyendekaa nĩ kana andũ methĩwe na ũthasyo wa w’o?
5 Andũ aingĩ ũmũnthĩ masũanĩaa kana nĩ kenda mũndũ ethĩwe na ũthasyo wa w’o no nginya anengwe mwanya wa kwĩka kĩla ũkwenda, o na ethĩwa kĩu kĩumĩlya kyaũ. Ĩvuku yĩmwe yĩeleetye ũthasyo yĩkasya kana ũsu “nĩ ũtonyi wa kwĩyĩkĩa motwi na kũmeanĩsya.” Ĩndĩ yĩsyokete yĩkasya: “Kwosana na mĩao, andũ matalawa ta me na ũthasyo ethĩwa mĩao ĩla mekĩĩwe ndĩũmavinyĩĩa, nĩ ya vata, kana ti mĩao ĩtatonya kũatĩĩka.” (The World Book Encyclopedia) Kĩu kĩonany’a nesa vyũ kana andũ me vamwe nĩmendaa kwĩkĩĩwa mĩvaka mĩna nĩ kana kĩla ũmwe akwate ũthasyo. Ĩkũlyo yĩla twatiwa nayo nĩ atĩĩ: We nũũ ũla wĩ na ũkũmũ wa kũtũtw’ĩĩa nĩ mĩvaka yĩva ĩteũtũvinyĩĩa, ya vata, na ĩtonya kũatĩĩka?
6. (a) Nĩkĩ no Yeova e weka wĩ na ũthasyo wa kwĩka kĩla ũkwenda ate kwovwa nĩ mwĩao o na ũmwe? (b) Andũ manengetwe ũthasyo wĩana ata, na nĩkĩ?
6 Tũineenea ũthasyo nĩtwaĩle kũlilikana kana no Yeova Ngai e weka ũtonya kwĩka kĩla ũkwenda ate kwovwa nĩ mwĩao o na ũmwe. Nĩkĩ? Nũndũ nĩwe Mũmbi wa syĩndũ syonthe na nĩwe Mũsumbĩ Ũla Mũnene wa nthĩ yonthe, ũla wĩ ũtonyi w’onthe. (1 Tim. 1:17; Ũvu. 4:11) Nũũlilikana ila ndeto nzeo Mũsumbĩ Ndaviti wawetie aielesya kana Yeova e weka no we wĩ ĩũlũ wa onthe? (Soma 1 Mavinda 29:11, 12.) Ĩndĩ syũmbe ila ingĩ syonthe, syĩthĩwe syĩ ĩtunĩ kana syĩ kũũ nthĩ, syĩthĩawa na ũthasyo wĩ na mĩvaka. Syũmbe isu syonthe syaĩle kwĩkala syĩsĩ kana Yeova Ngai no we wĩ na ũkũmũ wa kũtw’a nĩ mĩvaka yĩva ĩtekũivinyĩĩa, ya vata, na ĩtonya kũatĩĩka. Na kĩu nokyo Yeova Ngai weekie oomba mũndũ oou.
7. Nĩ maũndũ meva matumaa tũtanĩa thayũ, o na kau tũmekaa tũteũmanya kana nĩ mĩao?
7 O na kau mbeenĩ Atamu na Eva maĩ na ũthasyo maũndũnĩ maingĩ, ve mĩvaka mataĩ makĩla. Mĩao ĩmwe o na mamĩatĩĩaa mateũmanya kana nĩ mĩao mekĩĩwe. Kwa ngelekany’o, asyai asu maitũ ma mbee nĩmeesĩ kana nĩ kenda maendeee kwĩkala thayũ, no nginya maveve, maye, makome, na mayĩka maũndũ angĩ o ta asu. Mo meew’aa ta mate na ũthasyo aĩ nũndũ mayaĩ mekala matekĩte maũndũ asu? Aiee, na kĩtumi nũndũ Yeova nĩwaĩkĩĩthisye kana kwĩka maũndũ asu kwĩtuma mekala me atanu na me eanĩe. (Sav. 104:14, 15; Mũta. 3:12, 13) Vo ve mũndũ ũtew’aa mũyo aiveva nzeve ntheu, aiya lĩu wendete, kana aikoma akalĩkwa? Nĩtũtanĩaa kwĩka maũndũ asu na tũimonaa ta mũio twaĩkĩtw’e. Vai nzika kana o namo Atamu na Eva meew’aa oou.
8. Ngai anengie asyai maitũ ma mbee mwĩao wĩva, na nĩkĩ?
8 Yeova eeaĩe Atamu na Eva masyaane mausũsye nthĩ na maimĩsũvĩa. (Mwa. 1:28) W’o mwĩao ũsu nĩwamavatie ũthasyo? Ndwaamavata o na vanini! Manengiwe mwĩao ũsu nĩ Mũmbi woo nĩ kana meanĩsye ũndũ wa vata kĩeleelonĩ kyake kya kũtw’ĩkĩthya nthĩ yonthe vandũ vaseo vatonya kũtũwa tene na tene nĩ andũ mate na naĩ. (Isa. 45:18) Ũmũnthĩ mũndũ akatw’a kũlea kũtwaana kana kũtwawa kana akavanga atwaana ndeĩthĩwa na syana, ndethĩwa aimũvĩtĩsya Yeova. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, andũ nĩmatwaanaa na makamesya syana o na kau kũsũvĩa mũsyĩ no wĩa. (1 Ako. 7:36-38) Nĩkĩ? Nũndũ ala meeka ũtwi ũsu methĩawa mekwatĩtye kana nĩmeũkwata ũtanu. (Sav. 127:3) Atamu na Eva mesaa kũtanĩa mũtwaano woo na maitanĩa kwĩkalany’a na syana syoo tene na tene.
ANDŨ MAAISYE ŨTHASYO WA W’O ATA?
9. Nĩkĩ mwĩao ũla Ngai wanengie Atamu na Eva ĩandĩkonĩ ya Mwambĩlĩlyo 2:17 ũtamavinyĩĩe, waĩ wa vata, na waĩ ũtonya kũatĩĩka?
9 Yeova nĩwasyokie anenga Atamu na Eva mwĩao ũngĩ, na amatavya kĩla kĩkamakwata maema kũũatĩĩa. Ameie: “Wa mũtĩ wa kũmanyĩthya ũseo na ũthũku, ndũkaye: nĩkwĩthĩwa mũthenya ũla ũkaya waw’o ndũkatĩa ũkw’a.” (Mwa. 2:17) We no wasye ũsu waĩ mwĩao ũmavinyĩĩe, ũte wa vata, na ũtaatĩĩka? We wĩona ta wamavatie ũthasyo? Vaitonyeka. O na ve asomi amwe ma Mbivilia monanĩtye kana Ngai eekie ũndũ wa ũĩ kũmekĩĩa mwĩao ũsu, na kana ndaamanenga mwĩao ũtaatĩĩka. Kwa ngelekany’o, ve ũmwe woo waĩtye: “Mĩao ya Ngai ĩla yĩ [Mwambĩlĩlyo 2:16, 17] yonanasya kana no Ngai e weka wĩsĩ kĩla kĩseo . . . kwa andũ na no Ngai e weka wĩsĩ kĩla kĩte kĩseo . . . kwoo. Nĩ kana andũ matanĩe kĩla ‘kĩseo,’ no nginya mamwĩkwatye Ngai na maimwĩw’a. Makalea kũmwĩw’a, matw’ĩka nĩmo ene mekwĩtw’ĩĩa kĩla kĩseo . . . na kĩla kĩte kĩseo.” Ũsu nĩ mũio andũ mataĩ mesa kũvikya.
Ũtwi ũla Atamu na Eva meekie waumĩlilye mũisyo mũnene! (Sisya kalungu ka 9-12)
10. Kwĩthĩwa na ũthasyo wa kwĩnyuvĩa kĩla ũkwenda kũatĩĩa no ũndũ ũmwe na kwĩthĩwa na ũthasyo wa kũtw’a ũla ũseo na ũla ũthũku? Elesya.
10 Andũ aingĩ masoma mwĩao ũla Yeova wanengie Atamu no masye kana nĩwamũvatĩte ũthasyo wa kwĩka kĩla ũkwenda. Mayasya ũu kĩla matamanyaa nĩ kana ve kĩvathũkany’o katĩ wa kwĩthĩwa na ũthasyo wa kwĩnyuvĩa kĩla ũkwenda kũatĩĩa na ũthasyo wa kũtw’a ũla ũseo na ũthũku. Atamu na Eva maĩ na ũthasyo wa kũnyuva nĩmeũmwĩw’a Ngai kana maimwĩw’a. Ĩndĩ no Yeova e weka waĩle kũtw’a nesa vyũ kĩla kĩseo na kĩla kĩthũku, na “mũtĩ wa kũmanyĩthya ũseo na ũthũku” ũla waĩ mũũndanĩ wa Eteni woonanasya ũkũmũ ũsu wake. (Mwa. 2:9) Vai mũndũ ũlea kana tweeka ũtwi tũyĩthĩawa twĩsĩ kĩla kĩtonya kũtũkwata ĩtina wa vau, na eka ũu, tũyĩthĩawa twĩsĩ kana motwi ala tũkwĩka makatũeteae moseo. Na nĩkyo kĩtumi ũmũnthĩ twonaa andũ mayĩka motwi mesĩ meĩka nesa, ĩndĩ ũla meũwĩtaa ũtwi mũseo ũimatw’ĩkĩa kĩtai na thĩna mũthei. (Nth. 14:12) Kĩu kĩonany’a nesa vyũ kana ve maũndũ andũ matatonya. Kwoou ĩla Yeova wanengie Atamu na Eva ũla mwĩao, endaa kũmamanyĩsya o nesa kana mamwĩw’a now’o matonya kwĩthĩwa na ũthasyo wa w’o. Nĩkĩ tũkwasya ũu, na meekie ata manewa mwĩao ũsu?
11, 12. Nĩkĩ ũtwi ũla Atamu na Eva meekie waumĩlilye mũisyo mũnene? Nengane ngelekany’o.
11 Ũndũ wa kũmakya nĩ kana asyai maitũ ma mbee manyuvie kũlea kũmwĩw’a Ngai. Eva nĩwendeeiw’e nĩ kĩla weewie ĩla Satani wamwathie: “Mũkasalukw’a metho, nenyu mũkeethĩwa ta Ngai, mũkĩmanya ũseo na ũthũku.” (Mwa. 3:5) Ĩndĩ ũtwi ũsu Atamu na Eva meekie nĩwamongeleeile ũthasyo ũla maĩ naw’o? Aiee. Mayaakwata kĩla Satani wamakengie makakwata. O na matekalĩte nĩmamanyie kana kũlea kũmwĩw’a Yeova na kwĩka kĩla mekwenda kwamalikya thĩnanĩ mũnene. (Mwa. 3:16-19) Nĩkĩ kwaendie ũu? Kĩtumi nũndũ Yeova ndanengete andũ ũthasyo wa kwĩtw’ĩĩa ũseo na ũthũku.—Soma Nthimo 20:24; Yelemia 10:23.
12 Nĩ kana tũelewe ũndũ ũsu nesa no tũtũmĩe ngelekany’o ya mũtwai wa ndeke. Nĩ kana aũlũkye ndeke ĩvike nesa vala ĩendete, no nginya esĩle vala wonetw’e. Ndeke sya matukũ aa iseũvĩtw’e syĩ na syĩndũ itonya kũtetheesya mũtwai one vala waĩle kwĩsĩlya ndeke na aineena na ala meũmũtongoesya me kĩwanzanĩ kya ndeke. Ĩndĩ mũtwai wa ndeke akatw’a kũlea kũatĩĩa kĩla ũkũtavw’a na ayĩsĩla vala ũkwenda, no aete mũisyo mũnene mũno. Kĩu nĩkyo Atamu na Eva meekie ĩla matwie kwĩka ũndũ mekwenda. Mayaaĩtĩkĩla kũtongoew’a nĩ Ngai. Kwaendie ata malea? Maetie mũisyo mũnene mũno nũndũ kuma vau mo vamwe na nzyawa syoo malikile ũkombonĩ wa naĩ na kĩkw’ũ. (Alo. 5:12) Nũndũ wa ũu, Atamu na Eva nĩmaaisye ũthasyo wa w’o ũla maĩ naw’o nũndũ wa kũtw’a kwĩkala ũndũ mekwenda.
ŨNDŨ TŨTONYA KŨKWATA ŨTHASYO WA W’O
13, 14. Tũtonya kũkwata ũthasyo wa w’o ata?
13 Andũ masũanĩaa ta matonya kwĩthĩwa me atanu manengwa ũthasyo mwingĩ, ĩndĩ ũw’o nĩ kana kwĩthĩwa na ũthasyo ũte na mĩvaka no ũndũ ũmwe na kũkwatangana na ũvyũ ũnoetwe ngalĩ syelĩ. Ũthasyo wĩ moseo maingĩ, ĩndĩ we wĩona nthĩ ta yĩthĩwa ĩilyĩ ata takeka tũi na mĩao? O na vailyĩ ũu, ĩvuku yĩmwe yaĩtye kana mĩao ĩla andũ meyĩkĩĩaa me vamwe yĩthĩawa yĩ vinya mũno kũeleeka nũndũ no nginya ĩnenge andũ ũthasyo wa kwĩka maũndũ amwe na ĩisyoka ĩmekĩĩe mĩvaka mataĩle kũkĩlũka. (The World Book Encyclopedia) Nĩkĩ tũkwasya kana mĩao ĩsu yĩthĩawa yĩ vinya mũno kũeleeka? Nũndũ mbee, mĩao ĩsu ndĩtalĩka, na eka ũu, nĩkyo kĩtumi kwĩ mawokili na asili aingĩ vyũ ala matataa kũmĩelesya na kũmĩtũmĩa maisila makoani.
14 Ĩndĩ Yesũ Klĩsto nĩwawetie ũndũ wĩ laisi ũla ũtonya kũtũnenga ũthasyo ũla wa w’o. Aisye: “Ethĩwa inyw’ĩ mũkekalaa ndetonĩ yakwa, mwĩ amanyĩw’a makwa w’o; na mũkamanya ũla w’o, na ũla w’o ũkamũthasya.” (Yoa. 8:31, 32) Ndeto isu sya Yesũ syĩonany’a kana no maũndũ elĩ mendekaa nĩ kana mũndũ ekwata ũthasyo wa w’o. Mbee, nĩwaĩle kwĩtĩkĩla ũw’o ũla Yesũ wamanyĩisye, na kelĩ, aitw’ĩka mũmanyĩw’a wake. Maũndũ asu elĩ nomo matonya kũtuma mũndũ eĩsa kũkwata ũthasyo wa w’o. Ĩndĩ nĩ ũthasyo wa kyaũ? Yesũ nĩwaeleisye. Aisye: “Kĩla mũndũ wĩkaa naĩ nĩ ngombo ya naĩ. . . . Ethĩwa ũla Mwana akamũthasya, mũkethĩwa mwĩ athasye w’o.”—Yoa. 8:34, 36.
15. Nĩkĩ ũthasyo ũla Yesũ wathanie now’o ũkatuma twĩkala twĩ “athasye w’o”?
15 Kwoou ũthasyo ũla Yesũ wathie amanyĩw’a make nĩ ũthasyo wa mwanya kwĩ ũla andũ mokitĩaa ũmũnthĩ maũndũnĩ ma siasa na maũndũnĩ angĩ. Ĩla Yesũ waisye: “Ethĩwa ũla Mwana akamũthasya, mũkethĩwa mwĩ athasye w’o,” aneeneaa kũthaw’a kuma ũkombonĩ na thĩnanĩ ũla mũthũku vyũ waakwata andũ, naw’o nĩ ‘ũkombo wa naĩ.’ Naĩ ĩtumaa twĩka kĩla kĩtaĩle, na ĩkatuma twĩw’a tũtekwenda kwĩka kĩla kyaĩle. Na eka ũu, nĩtumaa tũemwa nĩ kwĩka nesa maũndũ ala tũtonya. Nĩkyo kĩtumi tũkwasya kana twĩ ngombo sya naĩ, na ũkombo ũsu ũtumaa tũkw’a ngoo, tũũmĩa mũno, tũnyamaa, na mũthya tũikw’a. (Alo. 6:23) Mũtũmwa Vaulo nĩwawetie ũndũ we mwene wanyamaaw’a nĩ ũkombo ũsu. (Soma Alomi 7:21-25.) Kwoou nĩ kana tũkwate ũthasyo ũla asyai maitũ ma mbee maĩ naw’o, no nginya twambe kũthaw’a mbĩngũ sya naĩ ila twovetwe nasyo.
16. Tũtonya ata kwĩthĩwa twĩ athasye w’o?
16 Ĩla Yesũ waisye: “Ethĩwa inyw’ĩ mũkekalaa ndetonĩ yakwa,” oonanasya kana ve mĩao mĩna twaĩle kwĩanĩsya nĩ kana atũthasye. Ĩla tweeyumisye twatw’ĩka Aklĩsto, nĩtweeleile na twanyuva kũatĩĩa mĩao ĩla Klĩsto ũnengete amanyĩw’a make. (Mt. 16:24) O tondũ Yesũ wathanie, tũkakwata ũthasyo wa w’o ĩla tũkona moathimo onthe ala tweteele nũndũ wa nthembo ya wovosyo.
17. (a) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma twĩkala twĩ atanu na twĩ eanĩe? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe?
17 Ithyĩ ta twĩ amanyĩw’a ma Yesũ, twaatĩĩa momanyĩsyo make tũkekalaa twĩ atanu vyũ na twĩ eanĩe. Kwĩka ũu nĩkw’o kũkatuma tũthaw’a vyũ ũkombonĩ wa naĩ na kĩkw’ũ. (Soma Alomi 8:1, 2, 20, 21.) Ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe nĩtũũneenea ũndũ tũtonya kũtũmĩa nesa ũthasyo ũla twĩ naw’o ũmũnthĩ nĩ kana tũmũtaĩae Yeova, Ngai wa ũthasyo wa w’o, tene na tene.
