1-2. (a) Eunike aĩ ũũ, na nĩ ũndũ wĩva mũmũ wakomanie nawʼo aiea mwanae? (b) Elesya visa ũla wĩ ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.

 O NA kau Mbivilia ndĩeleetye mũthenya ũla Timotheo wavatisiwe, nĩ laisi kũkũna visa ũtanu ũla inyia wake, Eunike, waĩ nawʼo mũthenya ũsu. (Nth. 23:25) Kwakũna visa wone ũndũ ũthyũ wake wakenete na ũtanu oona Timotheo aũngye kĩwʼũnĩ, kĩmũvikĩte kĩnyunyunĩ, nake ũsũe wa Timotheo, Loisi, aũngye ũtee wake amũkwatĩle kĩtuonĩ. Kwasũanĩa Eunike aivinganĩsya veva oona Timotheo ayĩindwa vyũ kĩwʼũnĩ. Yu kwa mũsũanĩe aikelemya methoi ma ũtanu oona Timotheo ayũkĩlwʼa kuma kĩwʼũnĩ e na ũthyũ mũtanu mũno. Eunike nĩwĩsĩ nĩwavota kũtetheesya mwana wake amwende Yeova na Mwanae, Yesũ Klĩsto, o na kau ũndũ ũsu ndũnaĩ laisi. Mo nĩ mawetu meva wakomanie namo?

² Timotheo aeewe mũsyĩnĩ waanĩkĩte kĩ-ndĩni. Ĩthe aĩ Mũkiliki, nake inyia na ũsũe maĩ Ayuti. (Meko 16:1) Timotheo nũtonya kwĩthĩwa aĩ na ũkũũ wa katĩkatĩ wa myaka 13 na 19, yĩla inyia na ũsũe matwʼĩkie Aklĩsto. Ĩndĩ ĩthe ndaatwʼĩka Mũklĩsto. We Timotheo esaa kũnyuva ndĩni yĩva? No twasye aĩ mũndũ mũnene ũtonya kwĩyĩkĩa ũtwi. We esaa kwĩkwatanyʼa na ĩthe wake? Esaa kũlũmanyʼa na syĩthĩo sya Kĩyuti ila wamanyĩĩtwʼe kuma e mũnini? Kana esaa kwĩtĩkĩla ndĩni ĩsu nzaũ na aitwʼĩka mũatĩĩi wa Yesũ Klĩsto?

3. Kwosana na Nthimo 1:8, 9, Yeova onaa ata wĩa ũla iveti itethasya nĩ kana itetheesye syana syoo itwʼĩke anyanyae?

³ Eĩtu-a-asa ala me na syana o namo nĩmendete mĩsyĩ yoo.  Wendi woo mũnene wĩthĩawa ne kũtetheesya syana syoo syĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova. Nake Ngai witũ nĩwonaa kĩthito kyoo kĩ kya vata mũno. (Soma Nthimo 1:8, 9.) Yeova nũtetheetye iveti mbingĩ ikamanyĩsya syana syoo kũmwenda na kũmũthũkũma.

4. Iveti mbingĩ ikomanaa na mathĩna meva?

⁴ Ti ũndũ mũeni kwona eĩtu-a-asa maisengʼa ethĩwa syana syoo ikatwʼa kũmũthũkũma Yeova, o ta Timotheo. Na kĩtumi nũndũ nĩmesĩ ũndũ nthĩ ĩno ya Satani ĩilye. (1 Vet. 5:8) O na ĩngĩ, eĩtu-a-asa aingĩ maeaa syana syoo me oka, kana matwaĩtwe nĩ mũndũ ũte mũthaithi wa Yeova. Kwa ngelekanyʼo, mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Christine b aĩtye: “Mũemewa nĩwendete syana sitũ mũno na nĩwasũvĩaa mũsyĩ witũ, ĩndĩ ndendaa o na vanini ndiimanyĩsya itwʼĩke Ngũsĩ sya Yeova. Kwa ĩvinda ya myaka mingĩ nĩnaĩaa ndyĩkũlya ethĩwa syana syakwa ikesa kũtwʼĩka athaithi ma Yeova.”

5. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

⁵ Ethĩwa wĩ mwĩĩtu-a-asa wĩ na syana, no ũvote kũtetheesya syana syaku imwende na iimũthũkũma Yeova, o ta Eunike. Ĩsomonĩ yĩĩ, twĩneenea ũndũ ũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo yake kwa kũmanyĩsya syana syaku kwa ndeto na meko. O na nĩtũkwona ũndũ Yeova ũtonya kũũtetheesya.

6. O tondũ ĩandĩko ya 2 Timotheo 3:14, 15 yonanĩtye, nĩ kyaũ kyatetheeisye Timotheo atwʼĩka Mũklĩsto?

⁶ Yĩla Timotheo waĩ kamwana kanini, inyia wake nĩweekie kyonthe kĩla ũtonya amũmanyĩsye “maandĩko matheu,” kwosana na ũndũ Ayuti mamaeleetwe ĩvinda yĩu. Nĩ wʼo kana Eunike ndaĩ na ũmanyi mwingĩ nũndũ o na ndeesĩ ũndũ o na ũmwe ĩũlũ wa Yesũ Klĩsto. O na vailye ũu, maũndũ ala Timotheo weemanyĩĩtye Maandĩkonĩ maĩ matonya kũmũtetheesya aketĩkĩla Ũklĩsto. Ĩndĩ we nĩwesaa kwĩtĩkĩla kũtwʼĩka Mũklĩsto? Aĩ atonya kũnyuva ethĩwa nũkũtwʼĩka Mũklĩsto kana ndetwʼĩka. Tũi na nzika kana kĩthito kĩla inyia wake weekĩĩte nĩ kĩmwe kyamũtetheeisye ‘kũĩkĩĩa’ kana maũndũ ala weewʼĩte ĩũlũ wa Yesũ “nĩ ma wʼo.” (Soma 2 Timotheo 3:14, 15.) Eunike ndalea kwĩthĩwa atanie mũno oona aivota kũmanyĩsya mwanae ĩũlũ wa Yeova na Yesũ! Ũalyũlo wa ĩsyĩtwa Eunike nĩ “sinda,” na ũu nowʼo weekie.

7. Nĩ ũndũ wĩva Eunike waĩ atonya kwĩka atetheesye mwanae aendeee kwĩka maendeeo ĩtina wa kũvatiswa?

⁷ Timotheo nĩwoosie ĩtambya ya vata mũno yĩla wavatisiwe, ĩndĩ o na ĩtina wa ũu, Eunike ndaaeka kũthĩnĩka. Ndalea kwĩthĩwa athĩnĩkaa ayĩkũlya mwanae etũmĩa thayũ wake ata. Nũkũlikana na itindo nthũku? Akathi kũsomea Athene na ayĩtĩkĩla momanyĩsyo ma andũ asomu, ala matamwĩsĩ Ngai? Akaananga ĩvinda, vinya, na ũika wake aisembanyʼa na ũthwii? Eunike ndaĩ esa kwĩkĩa Timotheo motwi, ĩndĩ aĩ atonya kũmũtetheesya. Ata? Aĩ atonya kũendeea kwĩkĩa kĩthito amũtetheesye amwende Yeova mũno vyũ na aitũnga mũvea nũndũ wa kĩla Yesũ weekie. Ĩndĩ mawetu asu maikwataa o ala me mĩsyĩnĩ ĩaanĩkĩte kĩ-ndĩni. O na ethĩwa asyai elĩ nĩ athũkũmi ma Yeova, no nginya mekĩe kĩthito makiite ngoo sya syana syoo nĩ kana itwʼĩke athũkũmi aĩkĩĩku ma Yeova. Kwoou ngelekanyʼo ya Eunike ĩtonya kũmamanyĩsya maũndũ meva?

8. Mwĩĩtu-a-asa atonya kũtetheesya mũũme ata kũthĩnĩkĩa mavata ma kĩ-veva ma syana syoo?

⁸ Manyĩsya syana syaku Mbivilia. Inywʼĩ eĩtu-a-asa, ethĩwa aũme menyu me ũwʼonĩ,  Yeova endaa mũmatetheesye kũthĩnĩkĩa mavata ma kĩ-veva ma syana syenyu. Ũndũ ũmwe ũtonya kwĩka nĩ kũkwataa mbau Ũthaithi wa Mũsyĩ. Weta maũndũ maseo ĩũlũ wa mũvango ũsu na ũisũanĩa kĩla ũtonya kwĩka nĩ kana ĩvinda yĩu yĩthĩwe yĩ ĩseo na yĩ ya kũtanĩthya. Ethĩwa nĩvatonyeka, no ũtetheesye mũemeu kũvangĩĩa ũndũ mũna wa mwanya mũtonya kwĩka ũkonanĩtye na kĩla mũkwĩmanyĩsya Mbivilianĩ. O na ĩngĩ, ethĩwa syana imwe syĩ na myaka ĩtonya kũtuma itetheka syamanyĩwʼa Mbivilia mũtũmĩĩte ĩvuku Tanĩa Thayũ Tene na Tene!, no ũtetheesye mũemeu kwĩka ũu.

9. Mwĩĩtu-a-asa ũtwaĩtwe nĩ mũndũ ũte Ngũsĩ atonya kũkwata ũtethyo va?

⁹ Mavinda amwe wĩthĩaa no nginya eĩtu-a-asa amwe mavangĩthye ũndũ mekwĩmanyĩsya Mbivilia na syana syoo, nũndũ maieaa me oka kana matwaĩtwe nĩ mũndũ ũte Ngũsĩ. Ethĩwa ũu nĩwʼo maũndũ maku mailye, ndũkemakĩe mũno. Yeova nũkũũtetheesya. Ũseũvyo wake nũtũnengete syĩndũ nzeo mũno ũtonya kũtũmĩa yĩla ũkwĩmanyĩsya na syana syaku. Wĩona ata ũkakũlya asyai angĩ me na ũmanyi maũtetheesye kwona ũndũ ũtonya kũtũmĩa syĩndũ isu ũthaithinĩ wa mũsyĩ? c (Nth. 11:14) O na ĩngĩ, Yeova no aũtetheesye ũkamanya ũndũ ũtonya kũeaa ngewa na syana syaku. Mũkũlye aũtetheesye kũtũmĩa makũlyo nesa nĩ kana ũmanye kĩla kĩ ilĩkonĩ na ngoonĩ syoo. (Nth. 20:5) Kũikũlya ĩkũlyo yĩ laisi ta ‘Nĩ thĩna wĩva mũnene ũkomanaa nawʼo yĩla wĩ sukulu?’ no kũũtetheesye ũkaea ngewa mbingĩ nasyo.

10. Nĩ ũndũ ũngĩ wĩva ũtonya kwĩka ũmanyĩsye syana syaku ĩũlũ wa Yeova?

¹⁰ Mantha myanya ya kũmanyĩsya syana syaku ĩũlũ wa Yeova. Itavye ĩũlũ wa Yeova na maũndũ maingĩ maseo ala ũkwĩkĩte. (Kũt. 6:6, 7; Isa. 63:7) Kwĩka ũu nĩ kwa vata, na mũno mũno ethĩwa ndũtonya kwĩmanyĩsya nasyo mũteũtĩĩa mwĩ mũsyĩ. Ũla Christine twĩĩ tũnaweta aĩtye: “Ndyaĩ na myanya mingĩ ya kũneenea maũndũ ma kĩ-veva na syana syakwa, na kwoou natũmĩaa kamwanya o kala kaumĩla. Twaendaa ndembea kana tũkalika kasiwanĩ na tũiavũa kĩwʼũ nginya vaasa nĩ kana tũneenee syĩndũ sya ũsengyʼa ila Yeova wũmbĩte na maũndũ angĩ maingĩ ma kĩ-veva. Yĩla syana syakwa syeanangie, nĩnasyĩkĩie vinya syĩmanyĩasye Mbivilia syĩ syoka.” O na ĩngĩ, itavasye maũndũ maseo ĩũlũ wa ũseũvyo wa Yeova na ĩũlũ wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa. Na ndũkaumanyʼe atumĩa. Maũndũ ala ũkũitavya ĩũlũ woo no matume syĩsa kũmakũlya ũtethyo vaumĩla thĩna kana ikalea kũmakũlya.

11. Kwosana na Yakovo 3:18, nĩkĩ waĩle kũtata vyũ ũĩkĩĩthye mũsyĩ ve mũuo?

¹¹ Tataa ũndũ ũtonya ũĩkĩĩthye mũsyĩ ve mũuo. Kĩla ĩvinda onasya mũemeu na syana syaku kana nũmendete. Neeneaa mũemeu nesa na kwa nzĩa yĩ na ndaĩa, na ũimanyĩsya syana syaku kwĩkaa oou. Weeka ũu, mũsyĩ waku ũkeethĩawa na mũuo, na kĩu kĩkatumaa vethĩwa ve laisi kũimanyĩsya ĩũlũ wa Yeova. (Soma Yakovo 3:18.) Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mwana-a-asa wĩthĩawa vainia wa mwanya nthĩ ya Romania wĩtawa Jozsef. Yĩla waĩ mũnini, we, inyia, na ala masyaanĩwʼe nĩmavĩngawa mũno nĩ ĩthe woo. Jozsef aĩtye: “Inyia wakwa nĩwatataa ũndũ ũtonya aĩkĩĩthye mũsyĩ ve mũuo. Yĩla ĩthe wakwa  wathũka, inyia wakwa amũkuaa nesa vyũ. Na yĩla woona tũiemwa nĩ kũmwĩwʼa Tata na kũmũnenga ndaĩa, aneeneaa naitũ ĩandĩko ya Aeveso 6:1-3. Ĩtina wa ũu, nĩwatũtavasya nguma syake nzeo na aitũtetheesya kũelewa nĩkĩ twaĩle kũmwenda. Ũu nĩwʼo weekaa akavoovya maũndũ yĩla kwathũka.”

12. Kwosana na 2 Timotheo 1:5, ngelekanyʼo ya Eunike yatethisye Timotheo ata?

¹² Soma 2 Timotheo 1:5. Eunike aĩ ngelekanyʼo nzeo kwa Timotheo. Ndalea kwĩthĩwa amũmanyĩisye kana mũĩkĩĩo wa wʼo wonanawʼa na meko. (Yak. 2:26) Na vate nzika, Timotheo nĩwamanyaa kana inyia nũmwendete Yeova mũno asisya meko make. O na nĩweeyoneaa kana kũmũthũkũma Yeova nĩkwatumaa ekala e mũtanu. Ngelekanyʼo ya Eunike yatethisye Timotheo ata? Mũtũmwa Vaulo aisye kana Timotheo aĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu ta wa inyia wake. Ĩndĩ Timotheo ndaamũka akethĩa e na mũĩkĩĩo. Nĩwoonete ngelekanyʼo ya inyia na akatwʼa kũmĩatĩĩa. O ta ũu, eĩtu-a-asa aingĩ nĩmatetheetye mĩsyĩ yoo ĩkambĩĩa kũmũthũkũma Yeova o na “vate ndeto.” (1 Vet. 3:1, 2) O naku no wĩke oou. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya?

13. Nĩkĩ mwĩĩtu-a-asa waĩle kwonaa ngwatanĩo yake na Yeova newʼo ũndũ ũla wa vata vyũ?

¹³ Onaa ngwatanĩo yaku na Yeova newʼo ũndũ ũla wa vata vyũ. (Kũt. 6:5, 6) O ta iveti mbingĩ, nĩwĩyĩimaa maũndũ maingĩ. Nĩwĩyĩimaa ĩvinda, mbesa, too, na maũndũ angĩ nĩ kana ũthĩnĩkĩe mavata ma kĩ-mwĩĩ ma syana syaku. Ĩndĩ ndwaĩle kũeka kĩu kĩũkwatanyʼe mũno nginya ũlekeleelye ngwatanĩo yaku na Yeova. Manthaa ĩvinda ya kũvoya wĩ weka, kwĩmanyĩsya Mbivilia mwene, na kũthi maũmbanonĩ ma kĩkundi ũteũtĩĩa. Weeka ũu, ngwatanĩo yaku na Yeova ĩkaendeeaa kũlũlũmĩĩla, na ũkeethĩawa wĩ ngelekanyʼo nzeo kwa mũsyĩ waku na kwa ala angĩ o namo.

14-15. Ndeto sya Leanne, Maria, na João syaũmanyĩsya kyaũ?

¹⁴ Kwasũanĩa amũika amwe meemanyĩisye kũmwenda Yeova na kũmũĩkĩĩa kwa kũsisya ngelekanyʼo ya aa-inyia moo. Ũmwe nĩ mwĩĩtu wa ũla Christine tũwetie, na etawa Leanne. Aĩtye: “Tũyaĩ twĩmanyĩsya Mbivilia yĩla Tata wĩ mũsyĩ. Ĩndĩ Mami ndatĩaa kũthi maũmbano. Meko make nĩmatũtetheeisye kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu o na kau tũyeesĩ maũndũ maingĩ. Twamanyie ũsu nĩwʼo waĩ ũwʼo o na tũtaakinya ũmbano o na ũmwe.”

¹⁵ Nake Maria, ũla ĩthe mavinda amwe wamathĩnasya mathi maũmbanonĩ, aĩtye: “Inyia-akwa nũmwe wa eĩtu-a-asa ala me ũkũmbaũ vyũ nĩsĩ. Yĩla naĩ mũnini, mavinda amwe nĩnaleaa kwĩka maũndũ mana ndikĩa kĩla angĩ mekwasya. Ĩndĩ kwona ũndũ Mami waĩ na ũkũmbaũ wingĩvĩte na ũndũ mavinda onthe wamũvĩtasya Yeova mbee, nĩkwandetheeisye naeka kũkĩa andũ.” Ũngĩ nĩ mwana-a-asa wĩtawa João, na ĩthe nĩwamavataa kũneenea maũndũ ma kĩ-veva me mũsyĩ. Aĩtye, “No nasye kĩla kyangiitie mũno vyũ nĩ kwona Mami eyũmbanĩtye kũeka maũndũ onthe, ate o kũmwenda Yeova, nĩ kana amwendeesye Tata.”

16. Mwĩĩtu-a-asa eethĩwa e ngelekanyʼo nzeo atonya kũtethya ala angĩ ata?

¹⁶ Inywʼĩ eĩtu-a-asa, lilikanai kana ngelekanyʼo yenyu no ĩtethye ala angĩ. Ata? Kwasũanĩa ũndũ ngelekanyʼo ya Eunike yakiitie mũtũmwa Vaulo ngoo. Aandĩkie kana mũĩkĩĩo ũte na wanganganyʼa ũla Timotheo waĩ nawʼo “mbee waĩ na . . . Eunike.” (2 Tim. 1:5) Nĩ  ĩndĩĩ Vaulo woonie mũĩkĩĩo wa Eunike ya mbee? No kwĩthĩwa yĩla waĩ kyalonĩ kyake kya mbee kya ũmisonalĩ newʼo wakomanie na Loisi na Eunike ndũanĩ ya Lisitela, na nũtonya kwĩthĩwa newe wamatetheeisye matwʼĩka Aklĩsto. (Meko 14:4-18) Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Yĩla Vaulo waandĩkĩie Timotheo valũa, myaka ta 15 yaĩ mĩvĩtu, ĩndĩ no walilikene mũĩkĩĩo wa Eunike na aisye aĩ ngelekanyʼo angĩ matonya kũatĩĩa! Vate nzika, ngelekanyʼo yake nĩyakiitie mũtũmwa ũsu ngoo mũno, na nĩvatonyeka ĩkethĩwa yakiitie Aklĩsto angĩ aingĩ matwĩe ĩvinda yĩu. Ethĩwa ũeaa syana syaku wĩ weka kana mũũme waku ti Ngũsĩ, ĩkala ũte na nzika kana ngelekanyʼo yaku nĩlũlũmĩĩlasya angĩ na ĩkamathangaasya.

17. Waĩlĩte kwĩka ata ethĩwa ndũkwona mwana waku ayenda kũmũthũkũma Yeova, o na ĩtina wa kwĩkĩa kĩthito kingĩ?

¹⁷ Waĩlĩte kwĩka ata ethĩwa ndũkwona mwana waku ayenda kũmũthũkũma Yeova, o na ĩtina wa kwĩkĩa kĩthito kingĩ? Lilikana kana kũmanyĩsya mwana nĩkũkuaa ĩvinda. O tondũ visa wonanĩtye, yĩla wavanda mbeũ, mavinda amwe nũtonya kũtiwa ũyĩkũlya ethĩwa nĩkamea na ĩiana ĩtwʼĩke mũtĩ ũũsyaa matunda. O na kau ndwĩsa kũmanya ũkasyaa matunda kana ndũkasyaa, no ũendeee kũũngʼithya nĩ kana ũũnenge mwanya mũseo wa kwĩana. (Mko. 4:26-29) O ta ũu, mavinda amwe no ũsengʼe ethĩwa kwa wʼo kĩthito kyaku nĩkĩũtetheesya syana syaku imwende Yeova. Ndwĩsa kũsyĩkĩa ũtwi. Ĩndĩ waendeea kwĩka  kyonthe kĩla ũtonya ũimanyĩsye, wĩthĩawa ũyĩinenga mwanya mũseo vyũ wa kwĩana kĩ-veva.—Nth. 22:6.

18. Yeova atonya kũtetheesya syana syaku ata iane kĩ-veva?

¹⁸ Kuma tene, Yeova nĩwĩthĩĩtwe aitetheesya amũika aingĩ makatwʼĩka anyanyae. (Sav. 22:9, 10) Kwoou no atetheesye syana syaku iane kĩ-veva ethĩwa ũu nĩwʼo ikwenda. (1 Ako. 3:6, 7) O na ethĩwa syĩoneka ta ite kwenda kũmũthũkũma, we ndakaaeka kũsyenda. (Sav. 11:4) Syoonanyʼa o vanini kana syĩ na “ngoo nzeo,” akeethĩawa vo eyũmbanĩtye kũitetheesya. (Meko 13:48; 2 Mav. 16:9) No aũtetheesye ũkaitavya ũndũ ũla waĩle ĩvinda yĩla syĩ na vata mũnene wa kũtavwʼa ũndũ ũsu. (Nth. 15:23) O na no atume mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa wĩ na ngoo nzeo kĩkundinĩ enda kũtuma ndũũ nasyo nĩ kana aitetheesye. O na syana syaku syesa kũima, Yeova no aililikanyʼe maũndũ waimanyĩisye tene. (Yoa. 14:26) Waendeea kũmanyĩsya syana syaku kwa ndeto na meko, wĩthĩawa ũimũnenga Yeova kĩndũ kya kũathima.

19. Nĩkĩ ũtaĩle kwĩthĩwa na nzika kana Yeova nĩwendeeawʼa nue?

¹⁹ Yeova ndesa kũeka ũkwenda aĩ nĩkwĩthĩwa syana syaku iinatwʼa kũmũthũkũma. Ethĩawa akwendete nũndũ we nũmwendete. Ethĩwa ũeaa syana syaku wĩ weka, Yeova akwathĩte kana akeethĩawa Ĩthe woo, na akaũsũvĩaa. (Sav. 68:5) Ndwĩsa kũtwʼĩĩa syana syaku kwĩka kĩla kyaĩle. Ĩndĩ waendeea kũmwĩkwatya aũtetheesye na waendeea kwĩka kyonthe kĩla ũtonya, akendeeawʼa nue.