1. Kamwana kamwe koonanisye ata kana kayaĩ na nzika na wĩkwatyo wa ũthayũũkyo?

 KAMWANA ketawa Matthew kethĩawa na ũwau mũthũku mũno ũla ũtumĩte kathĩnzwa mavinda maingĩ. Ve ĩvinda ke na asyai mako meeloelaa vulongulamu ya kĩla mwei ya JW Broadcasting^®. Vulongulamu ĩsu yĩithela, nĩmeeloelile wathi woonanĩtye andũ maithokya endwa moo ĩtina wa kũthayũũkwʼa. b Vulongulamu ĩsu yathela, kaendie vala ve asyai mako, kamakwata moko, na kamea ũũ: “Mami na Tata, nĩmwoona? O na nakwʼa, ngathayũũkwʼa. Mbeteelei; maũndũ makeethĩwa me SAWA.” Wĩona asyai asu ta matanie mũno wĩana ata mamanya kana mwana woo ndaĩ na nzika o na vanini na wĩkwatyo wa ũthayũũkyo?

2-3. Nĩkĩ twaĩlĩte kũvindĩĩasya watho wa ũthayũũkyo?

² Nũseo mavinda kwa mavinda tũkavindĩĩasya watho wa ũthayũũkyo ũla wĩ Mbivilianĩ. (Yoa. 5:28, 29) Nĩkĩ? Nũndũ tũyĩsĩ nĩ ĩndĩĩ tũtonya kũkwatwa nĩ ũwau mũthũku kana tũkakwʼĩĩwa nĩ mwendwa witũ tũtataĩĩe. (Mũta. 9:11; Yak. 4:13, 14) Wĩkwatyo wa ũthayũũkyo no ũtũtetheesye tũkomĩanĩsya na mawetu ta asu. (1 Ath. 4:13) Maandĩko matũĩkĩĩthĩtye kana Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nũtwĩsĩ nesa na nũtwendete mũno. (Luka 12:7) Kwavindĩĩsya ũndũ Yeova Ngai waĩle kwĩthĩwa atwĩsĩ nesa wĩana nĩ kana wĩthĩe akatũthayũũkya twĩ na nguma ila twaĩ nasyo na kĩlilikano o kĩla twaĩ nakyo tũtanakwʼa. Yeova atwendete mũno vyũ na nũtũnengete mwanya wa kwĩkala thayũ tene na tene. O na twakwʼa, akatũthayũũkya!

 ³ Ĩsomonĩ yĩĩ twĩamba kwona nĩkĩ twaĩlĩte kũĩkĩĩa watho wa ũthayũũkyo. Na ĩndĩ tũineenea ngewa yĩ Mbivilianĩ ĩkũlũlũmĩĩlya wĩkwatyo witũ, na yĩ na ndeto ii syĩ ĩandĩkonĩ yitũ ya mũsingi: “Mwana-a-inyia waku nũkũthayũũka.” (Yoa. 11:23) Na mũthya, nĩtũkwona ũndũ tũtonya kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ wathonĩ wa ũthayũũkyo.

4. Nĩ kana tũĩkĩĩe watho mũna, nĩ kyaũ tũtaĩle kwĩthĩwa na nzika nakyo? Nengane ngelekanyʼo.

⁴ Nĩ kana tũĩkĩĩe watho mũna, no nginya twĩthĩwe tũte na nzika kana ũla ũtwathĩte watho ũsu e na wendi na vinya, kana ũtonyi wa kũwĩanĩsya. Nĩ kana tũelewe ũndũ ũũ nesa, kwasũanĩa nyũmba yaku nĩnaanangiwe vyũ nĩ kĩuutani. Na mũnyanyau ayũka na aikwatha ũũ, ‘Nĩngũũtetheesya kwaka nyũmba yaku ĩngĩ.’ Eũtavya ũu ate kũvũa ngũĩ, na ndwĩ na nzika kana e na wendi wa kũũtetheesya. Ethĩwa nĩ vundi wĩ na ũtũĩka na e na mĩio ĩla ĩkwendeka, nĩwĩsĩ e na ũtonyi wa kwĩka ũu. Nũndũ wa ũu, ũiĩkĩĩa watho wake. Nata ĩndĩ ĩũlũ wa watho wa Ngai wa ũthayũũkyo? Kwa wʼo, e na wendi na ũtonyi wa kũwĩanĩsya?

5-6. Nĩkĩ tũte na nzika kana Yeova e na wendi wa kũthayũũkya ala makwie?

⁵ We Yeova e na wendi wa kũthayũũkya ala makwie? Vate nzika, e nawʼo. Nĩwaveveeie aandĩki kauta ma Mbivilia maandĩke ĩũlũ wa watho wa ũthayũũkyo. (Isa. 26:19; Osea 13:14; Ũvu. 20:11-13) Na yĩla Yeova wathana ũndũ, ndaleaa kũwĩanĩsya. (Yos. 23:14) Kwa wʼo, e na mea ma kũthayũũkya ala makwie. Nĩkĩ tũkwasya ũu?

⁶ Kwavindĩĩsya ũndũ mũna Yovu wawetie. Nĩweesĩ nesa vyũ kana o na akwʼa, Yeova aĩ na mea ma kũmũthayũũkya. (Yovu 14:14, 15) Yeova e na wendi o ta ũsu wa kũthayũũkya athũkũmi make onthe ala makwie. E na mea ma kũmathayũũkya me na ũima wa mwĩĩ na me atanu. Nao nata andũ milioni mbingĩ ala makwie matanakwata mwanya wa kwĩmanyĩsya ũwʼo ĩũlũ wa Yeova? Ngai witũ wĩ wendo nĩwendaa kũmathayũũkya o namo. (Meko 24:15) Nĩwendaa makwate mwanya wa kũtwʼĩka anyanyae na mayĩkala tene na tene ĩũlũ wa nthĩ. (Yoa. 3:16) Kwa wʼo, Yeova e na wendi wa kũthayũũkya ala makwie.

7-8. Nĩkĩ tũte na nzika kana Yeova e na vinya wa kũthayũũkya ala makwie?

⁷ We Yeova e na vinya wa kũthayũũkya ala makwie? Ĩĩ, vyũ! Nĩwe “Mwene Vinya Wʼonthe.” (Ũvu. 1:8) Kwoou e na vinya mwingĩ wa kũsinda mũmaitha o na wĩva, o na ethĩwa nĩ kĩkwʼũ. (1 Ako. 15:26) Kũmanya ũu nĩkũlũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo witũ na kũkatũkiakisya. Kwavindĩĩsya ngewa ya Mwĩĩtu-a-asa Emma Arnold. We na mũsyĩ wake nĩmakwatiwe nĩ maũndũ matatie mũĩkĩĩo woo mũno ĩvindanĩ ya Kaũ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe. Aikiakisya mwĩĩtu wake ĩtina wa kũkwʼĩĩwa nĩ endwa moo ala maĩ kambinĩ sya kũthĩnĩsya andũ sya Nazi, amwĩie: “Keka andũ makwʼa mayĩthĩawa matonya kwĩkala thayũ ĩngĩ, kĩkwʼũ kĩthĩwa kĩ vinya kwĩ Ngai witũ, kana ti wʼo?” Vate nzika, vai kĩndũ o na kĩmwe kĩ vinya kwĩ Yeova! Nĩ wʼo kana Ngai mwene vinya wʼonthe, ũla woombie thayũ, e na ũtonyi wa kũthayũũkya ala makwie.

⁸ Ũndũ ũngĩ ũtumaa tũmanya kana Ngai e na vinya wa kũthayũũkya ala makwie nĩ kana e na ũtonyi wa kĩlilikana maũndũ maingĩ vyũ. Etaa kĩla ndata na ĩsyĩtwa yayo. (Isa. 40:26) O na nũlilikanaa ala makwie. (Yovu 14:13; Luka 20:37, 38) No alilikane na mĩtũkĩ tũmaũndũ tũnini tũkonetye ala  ũkathayũũkya, ta ũndũ mailye, nguma syoo, maũndũ ala makomanie namo, o na kĩlilikano kyoo.

9. Nĩkĩ ũĩkĩĩe watho wa Yeova wa ũthayũũkyo?

⁹ Nĩ wʼo kana no tũĩkĩĩe watho wa Yeova wa ũthayũũkyo nũndũ nĩtwĩsĩ kana e na wendi na vinya wa kũwĩanĩsya. Kwoona kĩtumi kĩngĩ kya kũĩkĩĩa watho ũsu: Yeova nũminĩte kũthayũũkya amwe. Ĩvindanĩ ĩvĩtu, nĩwanengie aũme aĩkĩĩku ta Yesũ, ũtonyi wa kũthayũũkya. Ekai yu tũneenee ngewa ĩmwe ya ũthayũũkyo weekiwe nĩ Yesũ, ũwetetwe ĩvukunĩ ya Yoana kĩlungu kya 11.

10. Nĩ kyaũ kyeekĩkie Vethania Yesũ aendeee kũtavanyʼa mũingo wa Yolotani, na eekie ata? (Yoana 11:1-3)

¹⁰ Soma Yoana 11:1-3. Kwasũanĩa kĩla kyaendeee Vethania mũthyanĩ wa mwaka wa 32 ĩtina wa Klĩsto. Yesũ aĩ na anyanya ũtũinĩ ũsu, namo maĩ Lasalo, na eĩtu-a-inyia make elĩ, Meli na Matha. (Luka 10:38-42) Ĩndĩ Lasalo nĩwawaie, na eĩtu-a-inyia make makwatwa nĩ kĩũũyũ. Nĩmatũmanie vala ve Yesũ, ũla waĩ mũingo wa Yolotani, vandũ va savalĩ ya mĩthenya ĩlĩ kuma Vethania. (Yoa. 10:40) Ũndũ wa kũmakya nĩ kana Lasalo nĩwakwie ĩvindanĩ o yĩla ũla mũndũ watũmĩtwe wavikie vala ve Yesũ. O na kau Yesũ nĩweesĩ mũnyanyae aĩ anakwʼa, nĩwekalile kũu mĩthenya ĩngĩ ĩlĩ na ĩndĩ ambĩĩa savalĩ ya kũthi Vethania. Kwoou aikaavika, Lasalo aĩ aminĩte mĩthenya ĩna kuma akwʼa. Yesũ nĩwavangĩte kwĩka ũndũ ũũtuma anyanyae matetheka na ũituma Ngai ataĩwa.—Yoa. 11:4, 6, 11, 17.

11. Ngewa ĩno yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa ũnyanya?

¹¹ Ve ũndũ tũkwĩmanyĩsya ĩũlũ wa ũnyanya ngewanĩ ĩno. Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Yĩla Meli na Matha matũmanie kũla kwĩ Yesũ, mayaamũkũlya oke Vethania. Meekie o kũmwĩa kana mũnyanyae aĩ mũwau. (Yoa. 11:3) Na yĩla Lasalo wakwie, Yesũ aĩ o atonya kũmũthayũũkya e kũasa. Ĩndĩ oonie nĩ kavaa athi Vethania akethĩwe na anyanyae, Meli na Matha. We wĩ na mũnyanya ũtonya kũka kũũtetheesya o na ateĩtwe nĩeke ũu? Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, nĩwĩsĩ no ũmwĩkwatye yĩla ũkwenda ‘kũthĩnũkwʼa.’ (Nth. 17:17) Mwa ekai twĩthĩwe twĩ anyanya aseo, o ta Yesũ! Yu ekai tũsyoke ngewanĩ ĩsu na tũyona kĩla kyeekĩkie ĩtina wa vau.

12. Yesũ amwathie Matha kyaũ, na nĩkĩ waĩ atonya kũĩkĩĩa watho ũsu? (Yoana 11:23-26)

¹² Soma Yoana 11:23-26. Matha nĩwamanyie kana Yesũ aĩ vakuvĩ na Vethania. Aumaalile asembete akakomane nake na amwĩa: “Mwĩaĩi, ta kethĩwa ũnaĩ vaa, mwana-a-ia ndethĩwa anakwie.” (Yoa. 11:21) Kĩu wawetie kyaĩ kya wʼo nũndũ Yesũ ethĩwa amũvoisye Lasalo. Ĩndĩ Yesũ avangĩte kwĩka ũndũ wa mwanya mũnango. Amwathie ũũ: “Mwana-a-inyia waku nũkũthayũũka.” O na nĩwamũnengie Matha kĩtumi kĩngĩ kya kũĩkĩĩa watho wake. Amwĩie: “Nyie ninyie ũthayũũkyo na ninyie thayũ.” Ndeto isu nĩ sya wʼo nũndũ Ngai nũmũnengete vinya wa kũthayũũkya ala akwʼũ. Mbeenĩ, nĩwathayũũkĩtye  kelĩtu kamwe ĩvinda o ĩkuvĩ ĩtina wa kũkwʼa, o na akasyoka akathayũũkya mwanake ũtonya kwĩthĩwa akwʼĩte mũthenya ũsu wathayũũkiwʼe. (Luka 7:11-15; 8:49-55) Ĩndĩ we aĩ atonya kũthayũũkya mũndũ waminĩte mĩthenya ĩna kuma akwʼa na mwĩĩ wake ũkambĩĩa kwoa?

13. O tondũ ĩandĩko ya Yoana 11:32-35 yonanĩtye, Yesũ eekie ata yĩla woonie Meli na ala angĩ maiĩa? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹³ Soma Yoana 11:32-35. Kwakũna visa kĩla kyeekĩkie ĩtina wa vau. Mwĩĩtu-a-inyia ũla ũngĩ wa Lasalo weetawa Meli nĩwaumaalile akomane na Yesũ. Atũngĩlĩĩile ndeto ila mwĩĩtu-a-inyia wake wawetie: “Mwĩaĩi, ta kethĩwa ũnaĩ vaa, mwana-a-ia ndethĩwa anakwie.” We, vamwe na ala waĩ namo maĩ na kyeva kingĩ. Yesũ nĩwaũmĩie mũno oona maiĩa. Na nũndũ nĩwamewʼĩie ĩnee yingĩ, o nake nĩwaĩie. Nĩweesĩ ũndũ mũndũ ũũmĩaa mũno wĩana yĩla wakwʼĩĩwa nĩ mũndũ wendete. Na vate nzika, nĩwavangĩte kũmavetangĩa kĩla kyatumaa maĩa!

14. Kĩla Yesũ weekie yĩla woonie Meli aiĩa kĩtũmanyĩsya kyaĩ ĩũlũ wa Yeova?

¹⁴ Kĩla Yesũ weekie yĩla woonie Meli aiĩa kĩtũmanyĩsya kana Yeova nĩ Ngai wĩ ĩnee yingĩ. Nĩkĩ tũkwasya ũu? O tondũ ĩsomo ĩvĩtu yonanĩtye, Yesũ asũanĩaa na akewʼa ta Ĩthe wake. (Yoa. 12:45) Kwoou yĩla twasoma kana Yesũ nĩweewʼĩie ĩnee anyanyae ala maĩ na kyeva nginya aĩa, kĩu kĩtũmanyĩsya kana o nake Yeova nĩwũũmĩaa mũno yĩla woona tũiĩa nũndũ wa kyeva. (Sav. 56:8) Vate nzika, kĩu kĩtuma wenda kũmũthengeea mũnango Ngai witũ wĩ ĩnee, kana ti wʼo?

15. O tondũ vonanĩtwʼe nthĩnĩ wa Yoana 11:41-44, nĩ kyaũ kyeekĩkie mbũanĩ ya Lasalo? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁵ Soma Yoana 11:41-44. Yesũ nĩwavikie mbũanĩ ya Lasalo na akũlya andũ mavetange ĩvia yĩla yamĩkunĩkĩte. Matha ambie kũlea, ayasya kana kũvika yu no nginya mwĩĩ wĩthĩwe ũinyunga. Ĩndĩ Yesũ amũkũlilye ũũ: “Nyie ndinakwĩa kana ethĩwa nũkũĩkĩĩa nũkwona ũnene wa Ngai?” (Yoa. 11:39, 40) Na ĩndĩ angʼeleela ĩtunĩ na avoya na wasya. Yesũ endaa Yeova ataĩwe newe nũndũ wa  kĩla wakilye kwĩka. Na ĩndĩ eetana: “Lasalo, umaala!” Lasalo nĩwaumaalile nza wa mbũa! Andũ amwe mayonaa kĩu Yesũ weekie ta kĩtonyeka.—Sisya kĩlungu “Kwa nini ilimchukua Yesu siku nne ili kufika kwenye kaburi la Lazaro?” ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ya 01/01/2008.

16. Ngewa ĩla yĩ ĩandĩkonĩ ya Yoana kĩlungu kya 11 ĩlũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo witũ ata wĩkwatyonĩ wa ũthayũũkyo?

¹⁶ Ngewa ĩla yĩ ĩandĩkonĩ ya Yoana kĩlungu kya 11 nĩlũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo witũ wĩkwatyonĩ wa ũthayũũkyo. Ata? Lilikana watho ũũ Yesũ wanengie Matha: “Mwana-a-inyia waku nũkũthayũũka.” (Yoa. 11:23) O ta Ĩthe wake, Yesũ e na wendi na vinya wa kwĩanĩsya watho ũsu. Kũmanya nĩwaĩie kwĩonanyʼa kana e na wendi wa kũthayũũkya ala makwie na kũvetanga kyeva kyonthe kĩla kĩkwʼũ kĩeteae andũ. Na yĩla Lasalo waumaalile kuma mbũanĩ, Yesũ oonanisye e na vinya wa kũthayũũkya ala akwʼũ. O na ĩngĩ, kwavindĩĩsya ndeto ii Yesũ wamũtavisye Matha: “Nyie ndinakwĩa kana ethĩwa nũkũĩkĩĩa nũkwona ũnene wa Ngai?” (Yoa. 11:40) Twĩ na itumi nzeo sya kũĩkĩĩa kana watho wa Yeova wa kũthayũũkya akwʼũ ũkeanĩa. Ĩndĩ yo-ĩ, tũtonya kwĩka ata tũlũlũmĩlye mũĩkĩĩo witũ wĩkwatyonĩ ũsu?

17. Nĩ ũndũ wĩva twaĩlĩte kũlilikanaa yĩla tũũsoma ngewa ila syĩ Mbivilianĩ ĩũlũ wa ũthayũũkyo?

¹⁷ Soma na ũivindĩĩsya ngewa sya ala mathayũũkiwʼe ĩvindanĩ ĩvĩtu. Mbivilia nĩeleetye ngewa sya andũ nyanya mathayũũkiwʼe vaa ĩũlũ wa nthĩ. c Wĩona ata ũkemanyĩsya kĩla ngewa nesa? Na ũyĩka ũu, ũililikana kana andũ ala mawetetwe vo maĩ ma wʼo, methĩwe nĩ aũme, aka, kana nĩ syana. Sisya wone maũndũ ala ũtonya kwĩmanyĩsya. Vindĩĩsya ũndũ kĩla ngewa yonanasya wendi na vinya ũla Ngai wĩthĩawa nawʼo wa kũthayũũkya ala makwie. Na ũndũ ũla mũnene vyũ, ĩkĩĩthya kana nĩwavindĩĩsya ũthayũũkyo wa Yesũ, ũla nĩwʼo  wa vata vyũ. Lilikana kana ũthayũũkyo wake nĩwaĩkĩĩthiwʼe nĩ ngũsĩ mbingĩ na nũtũnengae kĩtumi kĩseo kya kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ.—1 Ako. 15:3-6, 20-22.

18. Ũtonya ata kũtũmĩa nesa mbathi sitũ ila ineeneete wĩkwatyo wa ũthayũũkyo? (O na ĩngĩ, sisya maelesyo ma kwongeleela.)

¹⁸ Tũmĩa nesa “mbathi sya kĩ-veva” ila ineeneete wĩkwatyo wa ũthayũũkyo. d (Aev. 5:19) Mbathi isu nitũmaa tũmanya kana ũthayũũkyo nĩ wa wʼo na nilũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo witũ wĩkwatyonĩ ũsu wa mwanya. Kwoou syĩthukĩĩasye, ĩmanyĩsye kũsina, na ĩndĩ mũineenea ndeto sya mbathi isu ũthaithinĩ wenyu wa mũsyĩ. Syĩkĩe kĩlĩkonĩ na ũyiivindĩĩasya nĩ kana ilũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo waku na iikiita ngoo yaku. Na ĩndĩ yĩla wakomana na ũndũ ũtonya kũlikya thayũ waku mũisyonĩ kana wakwʼĩĩwa nĩ mwendwa waku, veva mũtheu wa Yeova ũkaũtetheeasya ũlilikane mbathi isu nĩ kana iũkiakisye na iikũnenga vinya.

19. Nĩ maũndũ meva tũtonya kũsũanĩa ĩũlũ wa ũthayũũkyo? (Sisya ĩsandũkũ “ Ũtonya Kũmakũlya Makũlyo Meva?”)

¹⁹ Tũmĩa ũtonyi waku wa kũsũanĩa nesa. Yeova nũtũnengete ũtonyi wa kũkũna visa twĩ nthĩ nzaũ. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe aĩtye: “Ndũmĩĩte ĩvinda yĩngĩ ndikũna visa nĩ nthĩ nzaũ nginya ũkethĩa no ta ngwĩwʼa mũuke wa malaa ma losi mailaũka valatiso.” Kwasũanĩa ũikomana na aũme na aka aĩkĩĩku ala mawetetwe Mbivilianĩ. Nũũ wĩ na mea na kũkomana nake? Ũkamũkũlya makũlyo meva? O na ĩngĩ, kwakũna visa ũikomana ĩngĩ na endwa maku ala makwie. Kwavindĩĩsya ndeto ila ũkamatavya sya mbee, ũndũ ũkamakumbatĩa mũno wĩana, na ũndũ ũkatana kũmona ĩngĩ.

20. Twaĩlĩte kũtwʼa kwĩka ata?

²⁰ Mwa tũmũtũngĩaa Yeova mũvea mũno nũndũ wa watho wa ũthayũũkyo! No twĩkale tũte na nzika kana watho ũsu ũkeanĩa nũndũ Yeova e na wendi na vinya wa kũwĩanĩsya. Ekai tũtwʼe kũendeea kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ wĩkwatyonĩ ũũ wa mwanya. Tweeka ũũ, tũkamũthengeea mũnango Ngai ũla ũtwathĩte ũũ: ‘Endwa maku makathayũũka!’