1. Elesya kĩla kyeekĩkie yĩla Yesũ weekie kyama kyake kya mbee.

 KWAKŨNA visa ũndũ maũndũ mailye mũthyanĩ wa mwaka wa 29 ĩtina wa Klĩsto, yĩla Yesũ wambĩĩisye ũtavanyʼa wake. We, inyia wake, na atũmwa amwe make nĩmathokiwʼe mbokanĩ ya mũtwaano ũtũinĩ wa Kena, ũla waĩ ngalĩko ya ĩũlũ ya taoni ya Nasaleti, vala Yesũ waumĩte. Meli aĩ mũnyanya wa mũsyĩ wa asu matwaanaa, na veonekana nĩ ũmwe wasũvĩaa aeni ala mathoketwʼe. Ĩndĩ mboka ĩsu ĩendeee, mbinyu nĩyathelile, na ũsu nĩ ũndũ waĩ ũtonya kwĩkĩĩthya nthoni mũno mũsyĩ ũsu vamwe na ala matwaanaa. b Nĩvatonyeka aeni makethĩwa maĩ aingangĩ kwĩ ũndũ meekwatĩtye. Meli nĩwaendie vala ve mwanae na mĩtũkĩ na amwĩa: “Mai na mbinyu.” (Yoa 2:1-3) We Yesũ eekie ata? Eekie ũndũ wa mwanya mũno. Aalyũlile kĩwʼũ kwa nzĩa ya kyama kyatwʼĩka ‘mbinyu nzeo.’—Yoa 2:9, 10.

2-3. (a) Yesũ atũmĩie ata vinya ũla waĩ nawʼo wa kwĩka syama? (b) Tũtonya kũtetheka ata twasũanĩa syama ila Yesũ weekie?

² Eka kyama kĩu, Yesũ nĩweekie syama ingĩ mbingĩ ũtavanyʼanĩ wake. c Atũmĩie vinya wake wa kwĩka syama kũtetheesya andũ ngili mbingĩ mũno. Kwa ngelekanyʼo, syamanĩ ilĩ weekie, nĩwaĩthisye aũme 5,000, na ĩtina wa ĩvinda aĩthya angĩ 4,000. Kwoou nĩvatonyeka akethĩwa aĩthisye andũ  mbee wa 27,000 twatala aka na syana. (Mt 14:15-21; 15:32-38) O na ĩngĩ, mavindanĩ asu elĩ, Yesũ nĩwavoisye andũ aingĩ ala maĩ awau. (Mt 14:14; 15:30, 31) Kwasũanĩa ũndũ ĩkomano yatanie mũno wĩana nũndũ wa kũvowʼa na kũĩthwʼa kwa nzĩa ya kyama!

³ Ũmũnthĩ, no twĩmanyĩsye maũndũ maingĩ twasũanĩa syama ila Yesũ weekie. Ĩsomonĩ yĩĩ, nĩtũkwona maũndũ amwe meũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ, ala syama isu itonya kũtũmanyĩsya. Na ĩndĩ nĩtũkwona ũndũ tũtonya kwĩthĩwa na nguma ta wĩnyivyo na ĩnee, ila Yesũ woonanisye yĩla weekaa syama.

4. Syama ila Yesũ weekie itũmanyĩasya maũndũ meũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ ĩũlũ waũ?

⁴ Syama ila Yesũ weekie nitũmanyĩasya maũndũ maingĩ ĩũlũ wake na Ĩthe wake, na maũndũ asu no malũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo witũ. Na ũu nĩwʼo nũndũ Yeova nĩwe wamũnengete vinya wa kwĩka syama isu. Ĩandĩko ya Meko ma Atũmwa 10:38 yĩtũtavĩtye ũũ: “Ngai [nĩwamwĩtĩkĩisye Yesũ] mauta kwĩsĩla veva mũtheu na amũnenga vinya, na [nĩwaendie] kĩla vandũ ayĩka maũndũ maseo na kũvosya onthe ala mavinyĩĩwe nĩ Ndevili, nũndũ Ngai aĩ vamwe nake.” O na ĩngĩ, lilikana kana Yesũ atĩĩaa ngelekanyʼo ya Ĩthe wake nesa vyũ maũndũnĩ onthe ala wawetaa na weekaa. Na nzĩa ĩmwe woonanisye ũu nĩ kwĩsĩla syama ila weekaa. (Yoa 14:9) Kwoona maũndũ atatũ tũtonya kwĩmanyĩsya syamanĩ ila weekie.

5. Nĩkĩ Yesũ weekaa syama? (Mathayo 20:30-34)

⁵ Mbee, Yesũ na Ĩthe wake nĩmatwendete mũno. Yĩla Yesũ waĩ ĩũlũ wa nthĩ, nĩwoonanisye ũndũ wendete andũ mũno wĩana kwa kũtũmĩa vinya wa kwĩka syama ũla waĩ nawʼo kũtetheesya ala mathĩnaa. Kwa ngelekanyʼo, ve ĩvinda yĩmwe aũme elĩ maĩ ilalinda mamwĩsũvie amatetheesye. (Soma Mathayo 20:30-34.) Wasisya nũkwona kana Yesũ ‘amewʼĩie tei mũno,’ na ĩndĩ amavosya. Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩtũmĩĩtwe vau na ĩalyũlĩtwe “amewʼĩa tei mũno” yonanasya kwĩwʼĩa mũndũ ĩnee yingĩ vyũ. Yesũ oonanasya nĩwendete andũ kwa kũmewʼĩa ĩnee, na kĩu nĩkyo kyatumie aĩthya ala maĩ na nzaa na avosya mũndũ wawaĩte mangũ. (Mt. 15:32; Mko. 1:41) No twĩkale tũte na nzika kana Yeova, ũla nĩ Ngai wĩ “ĩnee yingĩ,” na Mwana wake, nĩmatwendete mũno na nĩmaũmĩaa yĩla tũũthĩna. (Luka 1:78; 1 Vet. 5:7) Mwa methĩawa na mea maingĩ ta kĩ ma kũvetanga mathĩna onthe ala makwataa andũ!

6. Ngai anengete Yesũ vinya wa kwĩka ata?

⁶ Kelĩ, Yeova nũmũnengete Yesũ vinya wa kũvetanga mathĩna onthe ala makwataa andũ. Syama isu Yesũ weekie syoonanisye kana e na ũtonyi wa kũtũvetangĩa mathĩna onthe ala tũtesa kwĩvetangĩa. Kwa ngelekanyʼo, e na vinya wa kũvetanga kĩtina kya mathĩna ala makwataa andũ, nakyo nĩ naĩ na mathĩna ala mokanasya nayo, ta mowau na kĩkwʼũ. (Mt. 9:1-6; Alo. 5:12, 18, 19) Syama ila weekie itũĩkĩĩthasya kana no avosye “mĩthemba yonthe” ya ũwau na akathayũũkya akwʼũ. (Mt. 4:23; Yoa. 11:43, 44) O na ĩngĩ, e na vinya wa kũusya iuutani syĩ vinya na ũtonyi wa kũsinda maveva mavuku. (Mko. 4:37-39; Luka 8: 2) Nĩ ũndũ wa kũtanĩthya ta kĩ kwona Yeova amũnengete Mwana wake vinya wa kwĩka maũndũ asu!

7-8. (a) Syama ila Yesũ weekie itũĩkĩĩthasya kyaũ? (b) Nĩ kyama kĩva wĩ na mea ma kwona kĩyĩkĩka nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ?

⁷ Katatũ, no twĩkale tũte na nzika kana moathimo ma ĩvinda yũkite ala makaetwe nĩ  Ũsumbĩ wa Ngai maikalea kwĩanĩa. Syama ila Yesũ weekie e kũu ĩũlũ wa nthĩ itũmanyĩasya kana akeeka maũndũ maingangĩ e Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Kwoona maũndũ ala tũkatanĩa o mĩtũkĩ ungu wa Ũsumbĩ wa Klĩsto. Tũkatanĩa ũima wa mwĩĩ, nũndũ akavetanga mowau onthe na mawonzu ma mwĩĩ ala mathĩnasya andũ. (Isa. 33:24; 35:5, 6; Ũvu. 21:3, 4) Tũikaĩwa nĩ lĩu kana tũthĩne nũndũ wa mĩisyo ta ithingitho sya nthĩ. (Isa. 25:6; Mko. 4:41) Tũkakwata ũtanu mwingĩ tũithokya ĩngĩ endwa maitũ ala “me mbũanĩ.” (Yoa. 5:28, 29) Nĩ kyama kĩva wĩ na mea ma kwona kĩyĩkĩka nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ?

⁸ Yĩla Yesũ weekaa syama, nĩwoonanasya kana e na nguma ya wĩnyivyo na ĩnee. O naitũ nĩtwaĩlĩte kwĩthĩwa na nguma isu. Ekai twone ngelekanyʼo ilĩ, na twĩambĩĩa na ngewa ya ĩla mboka ya mũtwaano yaĩ Kena.

9. Nĩkĩ Yesũ weekie kyama mbokanĩ ya mũtwaano ĩla yaĩ Kena? (Yoana 2:6-10)

⁹ Soma Yoana 2:6-10. Yĩla mbinyu yathelile ĩla mbokanĩ ya mũtwaano, yo yaĩ lasima Yesũ eke ũndũ? Aiee. Vai wathani wawetete kana Masia akaseũvya mbinyu kwa nzĩa ya kyama. Ĩndĩ kwasũanĩa ũndũ we mwene ũtonya kwĩwʼa ethĩwa syĩndũ sya kũnywʼa nĩsyathela alũsinĩ yaku. Nĩvatonyeka Yesũ akethĩwa eewʼĩie ĩnee mũsyĩ ũsu, na mũno mũno ala matwaanaa, na ndendaa mayĩĩkĩĩthwʼa nthoni. Kwoou o tondũ tũwetie mwambĩĩonĩ, nĩweekie kyama. Aalyũlile  vakuvĩ lita 390 sya kĩwʼũ syatwʼĩka mbinyu nzeo. Nĩvatonyeka akethĩwa aseũvisye mbinyu mbingĩ ũu nĩ kana ĩla ĩkũtiala yĩtũmĩwa ĩvinda yĩngĩ, kana ĩthoowʼe na mbesa isu iitetheesya asu maĩ manatwaana. Vai nzika kana asu matwaanaa nĩmatũngie mũvea mũno!

10. Ngewa ĩla yĩ ĩandĩkonĩ ya Yoana kĩlungu kya 2 ĩwetete maũndũ meva ma vata? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁰ Kwoona maũndũ amwe ma vata mawetetwe ĩandĩkonĩ ya Yoana kĩlungu kya 2. Nĩwoona kana ti Yesũ waausũsya mbisũ isu kĩwʼũ? Vandũ va ũu, eeie athũkũmi meke ũu nĩ kana andũ maikatũnge ilĩko vala ũĩ. (Mũsoa wa 6, 7) Na ĩtina wa kũalyũla kĩwʼũ kyatwʼĩka mbinyu, ti we waatwaĩa mũũngamĩi wa mboka mbinyu ĩsu. Eeie athũkũmi meke ũũ. ((Mũsoa wa 8) Yesũ ndaaosa kĩkombe kya mbinyu na akakyũkĩlya ĩũlũ mbee wa aeni na akasya ũũ na ngathĩĩo, ‘Kwasamai mbinyu ĩla naseũvya!’

11. Kyama kĩla Yesũ weekie kĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹¹ Nĩ kyaũ tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa kyama kĩla Yesũ weekie yĩla waalyũlile kĩwʼũ kyatwʼĩka mbinyu? Twĩĩmanyĩsya vata wa kwĩthĩwa na wĩnyivyo. Yesũ ndaaĩkũna kĩthũi nũndũ wa kyama kĩu, o na eka ũu, vai ĩvinda waaĩkathĩĩa nũndũ wa maũndũ ala weanĩĩtye. Kĩvathũkanyʼo na ũu, aĩ na wĩnyivyo na mavinda onthe nĩwaekaa Ĩthe wake ataĩwe newe. (Yoa. 5:19, 30; 8:28) Ethĩwa nĩtũkũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kwĩthĩwa na wĩnyivyo, tũĩkekathĩĩaa nũndũ wa maũndũ ala twĩanĩĩtye. O na ethĩwa twĩanĩĩtye maũndũ meva ũthũkũminĩ wa Yeova, ekai twĩkathĩĩe nthĩnĩ wa Ngai witũ mũseo ũla tũmũthũkũmaa, ĩndĩ ti ĩũlũ witũ ene. (Yel. 9:23, 24) Nĩtwaĩlĩte kũmũnenga ndaĩa ĩla ĩmwaĩle. Na twĩasya ũu nũndũ nĩ kyaũ kĩseo tũtonya kwĩanĩsya atatũtetheesye?—1 Ako. 1:26-31.

12. Nĩ kyaũ kĩngĩ tũtonya kwĩka tũkaatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ ya wĩnyivyo? Nengane ngelekanyʼo.

¹² Kwoona ũndũ ũngĩ tũtonya kwĩka tũkaatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ ya wĩnyivyo. Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Twasye mũtũmĩa ũmwe wa kĩkundi nĩwatũmĩa ĩvinda yingĩ aitetheesya mũtetheesya wa kĩkundi kwĩyũmbanĩsya ũvoo wake wa mbee wa andũ onthe. Nũndũ wa ũu, mwana-a-asa ũsu ayumya ũvoo mũseo, na onthe kĩkundinĩ maiũtanĩa. Ĩtina wa maũmbano, ũmwe kĩkundinĩ ayũka vala ve mũtũmĩa ũsu na aimwĩa: ‘Mwana-a-asa Nganyʼa ko nĩwaumya ũvoo mũseo, kana we weewʼa ata?’ We mũtũmĩa ũsu nĩwaĩle kwasya: ‘Ĩĩ nĩwʼo, ĩndĩ nĩtũmĩie ĩvinda yingĩ mũno ndimũtetheesya’? Kana aĩlĩte kwasya ũu e na wĩnyivyo: ‘Ĩĩ, nĩwaumya ũvoo mũseo. Andanĩthyʼa mũno’? Ethĩwa twĩ na wĩnyivyo, tũĩkekathĩĩaa nũndũ wa maũndũ maseo ala tweeka angĩ. Tũkeanĩawa nĩ kũmanya kana Yeova nĩwonaa kĩla twĩkaa na nũtũngaa mũvea. (Sianĩsya na Mathayo 6:2-4; Aevl. 13:16) Kwa wʼo, nĩtũmũtanĩthasya Yeova yĩla tweethĩwa na wĩnyivyo o ta Yesũ.—1 Vet. 5:6.

13. Yesũ oonie kyaũ vakuvĩ na ndũa ya Naini, na eekie ata? (Luka 7:11-15)

¹³ Soma Luka 7:11-15. Kwasũanĩa ũndũ weekĩkie ta myaka ĩlĩ ĩtina wa Yesũ kwambĩĩsya ũthũkũmi kũũ nthĩ. Nĩwaendie ndũanĩ yĩ Kalilii yĩtawa Naini, na ĩte vaasa na Sunemu, vala mwathani Elisa wathayũũkisye kamwana ka mũndũ mũka ũmwe. (2 Asu. 4:32-37) Yesũ athengeea mũvĩa wa ndũa ĩsu nĩwoonie andũ aingĩ maumaalĩte ndũanĩ ĩsu maatĩanĩe maendete mathikonĩ. Ũndũ ũsu waĩ wa kũmakya mũno nũndũ ũla wakwʼĩte aĩ mwana wa kĩveti ndiwa, na kĩyaĩ na mwana  ũngĩ. Ĩndĩ kĩveti kĩu kĩyametaa kĩ kyoka; ve ĩkomano ĩnene yaĩ vamwe nakyo. Yesũ nĩwamaũngamisye na eeka ũndũ wa mwanya mũno. Nĩwathayũũkisye mwana wa kĩveti kĩu! Ũsu nĩwʼo waĩ ũthayũũkyo wa mbee katĩ wa mothayũũkyo atatũ ala Yesũ weekie, na ala mawetetwe ũtheinĩ Mavukunĩ ma Ũvoo Mũseo.

14. Ngewa ĩla yĩ Luka kĩlungu kya 7 ĩwetete maũndũ meva ma vata? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁴ Kwoona maũndũ amwe ma vata mawetetwe nthĩnĩ wa Luka kĩlungu kya 7. Nĩwoona kana Yesũ ambie ‘kwonaʼ kĩveti kĩu kyametaa, na ĩndĩ ‘akĩwʼĩa tei mũnoʼ? (Mũsoa wa 13) Kwoou nĩvatonyeka Yesũ akethĩwa akyonie kĩyĩĩa kĩtembeete ũtee wa mwĩĩ wa mwana wakyo, na akĩwʼĩa ĩnee. Yesũ ndaaĩwʼĩa kĩveti kĩu tei tu, ĩndĩ nĩwakyonisye ĩnee. Vai nzika kana akĩtavisye ũũ na wasya mũuu: “Eka kũĩa.” Na ĩndĩ oosa ĩtambya akĩtetheesye. Nĩwathayũũkisye mwanake ũsu na “amũnengane kwa inyia wake.”—Mũsoa wa 14, 15.

15. Kyama kĩla Yesũ weekie kĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹⁵ Kyama kĩu Yesũ weekie kya kũthayũũkya ũla mwanake wa kĩveti ndiwa kĩtũmanyĩsya kyaũ? Kĩtũmanyĩsya vata wa kwĩwʼĩaa ĩnee ala makwʼĩĩwe. Nĩwʼo kana tũitonya kũthayũũkya ala akwʼũ, o tondũ Yesũ weekie. Ĩndĩ o take, no twĩwʼĩe ĩnee ala makwʼĩĩwe tweethĩwa twĩ metho. No twose ĩtambya ya mbee tũkeka kyonthe kĩla tũtonya tũmatetheesye kwa kũmonyʼa ĩnee kwĩsĩla ndeto sitũ na meko maitũ. d (Nth. 17:17; 2 Ako. 1:3, 4; 1 Vet. 3:8) O na kũmeka tũmaũndũ tũnini no kũmekĩe vinya na kũkamakiakisya mũno vyũ.

16. O tondũ vonanĩtwʼe visanĩ, ngewa ya mwĩĩtu-a-asa ũmwe waĩ anakwʼĩĩwa nĩ kelĩtu kake yĩũmanyĩsya kyaũ?

¹⁶ Kwasũanĩa ũndũ ũũ weekĩkie. Myaka ĩana ũna mĩvĩtu, mwĩĩtu-a-asa ũmwe e maũmbanonĩ nĩwoonie mwĩĩtu-a-asa ũngĩ waĩ vakuvĩ nake ayĩĩa maendeee kwina. Wathi ũla mainaa waneeneete wĩkwatyo wa ũthayũũkyo,  na mwĩĩtu-a-asa ũsu aĩ anakwʼĩĩwe nĩ kelĩtu kake. Na nũndũ mwĩĩtu-a-asa ũsu ũngĩ nĩweesĩ kĩu, nĩwaendie vala ũĩ na mĩtũkĩ aũngama ũtee wake, amwilĩĩla kwʼoko kĩtuonĩ, na maendeea kwina vamwe kĩlungu kĩla kyatialĩte kya wathi ũsu. Ĩtina, mwĩĩtu-a-asa ũsu esie kwasya: “Neewie nendetwe mũno nĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa.” Atũngie mũvea mũno nũndũ nĩwaendie maũmbanonĩ. Aĩtye: “Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ nĩ vo tũkwataa ũtethyo.” No twĩkale tũte na nzika kana Yeova nĩwonaa na akatanĩthwʼa mũno nĩ tũmaũndũ tũla twĩkaa twonyʼe ĩnee ala akwʼĩĩe na “mekwĩlila vevanĩ,” kana makwʼĩte ngoo.—Sav. 34:18.

17. Tweemanyĩsya kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

¹⁷ No twĩkĩwe vinya mũno tweemanyĩsya ngewa ila syĩ Mavukunĩ ma Ũvoo Mũseo ĩũlũ wa syama ila Yesũ weekie. Syama isu itũmanyĩasya kana Yeova na Yesũ nĩmatwendete mũno, Yesũ e na vinya wa kũvetangĩa andũ mathĩna onthe, na no tũĩkĩĩe vyũ kana moathimo ma ĩvinda yũkĩte, ala Ũsumbĩ wa Ngai ũkatũetee, makilyĩ kwĩanĩa. Yĩla tũendeee kũkunĩkĩla ngewa isu, no tũsũanĩe ũndũ tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kwĩthĩwa na nguma ta ila waĩ nasyo. Wĩona ata ũkavangĩĩa kwĩmanyĩsya syama ingĩ sya Yesũ ĩmanyĩsyonĩ yaku mwene kana Ũthaithinĩ wa Mũsyĩ? Sisya wone maũndũ ala ũtonya kwĩmanyĩsya, na ĩndĩ ũimaneenea na angĩ. Kwasũanĩa ũndũ mũtonya kwĩkĩana vinya yĩla mũkũea ngewa isu!—Alo. 1:11, 12.

18. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe?

¹⁸ Mũthyanĩ wa wĩa wa Yesũ wa kũtavanyʼa, nĩweekie kyama kyake kya katatũ na kya mũthya kya kũthayũũkya, kĩla kĩwetetwe Mbivilianĩ. Ĩndĩ kyama kĩu kyaĩ kĩvathũkanyʼo na ila ingĩ nũndũ athayũũkisye mũnyanyae, na eekie kĩndũ andũ moonaa kĩtatonyeka. Kyama kĩu kĩtũmanyĩsya maũndũ meva? Na tũtonya ata kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ nthĩnĩ wa wĩkwatyo wa ũthayũũkyo? Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe nĩyĩneeneete makũlyo asu.