1. Nĩkĩ tumasya maelesyo maũmbanonĩ?

 NĨKĨ tũendaa maũmbanonĩ ma kĩkundi? Ũndũ ũla wa vata vyũ ũtumaa tũthi nĩ kũmũtaĩa Yeova. (Sav. 26:12; 111:1) O na ĩngĩ, tũendaa maũmbanonĩ nĩ kana tũthangaanyʼe mavindanĩ aa momũ. (1 Ath. 5:11) Yĩla twookĩlya kwʼoko na twaumya maelesyo, twĩthĩawa tũianĩsya maũndũ asu elĩ.

2. Twĩthĩawa na myanya yĩva ya kumya maelesyo maũmbanonĩ maitũ?

² Kĩla kyumwa, nĩtwĩthĩawa na myanya ya kumya maelesyo maũmbanonĩ maitũ. Kwa ngelekanyʼo, mũthyanĩ wa kyumwa no tumye maelesyo Ĩsomonĩ ya Mũsyaĩĩsya ya kĩkundi. Navo maũmbanonĩ ma katĩkatĩ wa kyumwa no tumye maelesyo kĩlungunĩ kya Ũthwii wa Kĩ-veva, Ĩmanyĩsyonĩ ya Mbivilia ya Kĩkundi, na ilungunĩ ingĩ ila syĩthĩawa na makũlyo.

3. Nĩ mathĩna meva tũtonya kũkomana namo, na ĩandĩko ya Aevelania 10:24, 25 yĩtonya kũtũtethya ata?

³ Ithyonthe nĩtwendaa kũmũtaĩa Yeova na kũthangaasya athaithi ala angĩ. Ĩndĩ yĩla tũkumya maelesyo, ve mathĩna tũtonya kũkomana namo. No tũkĩe kumya maelesyo kana tũkethĩwa na wendi mwingĩ wa kũmaumya, ĩndĩ ũyĩthĩa tũiũkũlwʼa mavinda maingĩ ũndũ tũkwenda. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya? Valũa ũla mũtũmwa Vaulo waandĩkĩie Aevelania no ũtũtetheesye kũkwata ũsũngĩo. Yĩla waneeneaa vata wa kũmbana vamwe, aisye kana twaĩle ‘kũthangaanyʼa.’ (Soma Aevelania 10:24, 25.) Yĩla twamanya kana angĩ nĩmathangaawʼa nĩ maelesyo maitũ o na ethĩwa no  makuvĩ, tũikewʼaa wia wa kumya maelesyo. Na ethĩwa tũinakũlwʼa tumye maelesyo mavinda maingangĩ, tũkatanaa kũmanya kana angĩ nĩmakwata myanya ya kwĩka ũu.—1 Vet. 3:8.

4. Twĩneenea maũndũ meva atatũ ĩsomonĩ yĩĩ?

⁴ Ĩsomonĩ yĩĩ, twĩamba kũneenea ũndũ tũtonya kũthangaanyʼa twĩ kĩkundinĩ kĩnini, vala ala mekumya maelesyo methĩawa me o avũthũ. Ĩtina wa ũu, nĩtũkwona ũndũ tũtonya kũthangaanyʼa twĩ kĩkundinĩ kĩnene, vala aingĩ mokĩlasya moko maumye maelesyo. Mũthya, nĩtũũneenea ũndũ tũtonya kũĩkĩĩthya kana maũndũ ala tũũweta yĩla tũkumya maelesyo, kwa wʼo, nĩmeũthangaasya angĩ.

5. Tũtonya ata kũthangaanyʼa ethĩwa no andũ avũthũ me maũmbanonĩ?

⁵ Kĩkundinĩ kĩnini kana kakundinĩ, ũla ũtongoesye ndethĩawa na andũ aingĩ ũtonya kũnyuva maumye maelesyo. Mavinda amwe, ethĩawa aĩle kwamba kweteela nginya mũndũ eyumye. Vekala ũu, maũmbano no makue ĩvinda yĩasa, na ũsu ti ũndũ wa kũthangaasya o na vanini. Ũtonya kwĩka ata? Ĩthĩwa wĩyũmbanĩtye kũkĩlya kwʼoko mavinda maingangĩ. Weeka ũu, no ũthangaasye angĩ maumye maelesyo mavinda maingangĩ.

6-7. Tũtonya ata kũolanga wia wa kumya maelesyo?

⁶ Nata ethĩwa nũkĩaa kumya maelesyo? Aingĩ nĩmewʼaa ũu. Ĩndĩ nĩ kana ũthangaasye ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku, wĩona ata ũkamantha nzĩa sya kũolanga wia wa kumya maelesyo? Ũtonya kwĩka ũu ata?

⁷ No ũtetheke wasoma maũndũ amwe mela kũkyavĩthwʼa ilungunĩ sya Mũsyaĩĩsya. b Kwa ngelekanyʼo, ĩyũmbanyʼe nesa. (Nth. 21:5) O ũndũ waelewa nesa kĩla kĩneenewe, nowʼo ũkewʼaa ve laisi kũkĩlya kwʼoko umye maelesyo. O na ĩngĩ, ĩkĩĩthya maelesyo maku nĩ makuvĩ. (Nth. 15:23; 17:27) Nĩvatonyeka ũkaema kwĩwʼa wia mwingĩ yĩla waumya maelesyo makuvĩ. Eka ũu, yĩla waumya maelesyo makuvĩ ma sendenzi ĩmwe kana ilĩ, ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku no mamaelewe nesanga kwĩ yĩla waumya maelesyo maasa me na maũndũ maingĩ. Yĩla waumya maelesyo makuvĩ ũtũmĩĩte ndeto syaku mwene, wonanasya kana nĩwĩyũmbanĩtye nesa na nũeleetwe nesa kĩla kĩũneenewa.

8. Yeova onaa ata kĩthito kĩla twĩkĩaa tumye maelesyo?

⁸ Nata ethĩwa ĩtina wa kũtata maũndũ amwe katĩ wa asu no ũkwĩwʼa wia wa kumya maelesyo mbee wa savalĩ ũmwe kana ilĩ? Ĩkala ũte na nzika kana Yeova akatanĩthawʼa nĩ kwona ũyĩkĩa kĩthito wĩke kyonthe kĩla ũtonya. (Luka 21:1-4) Ĩndĩ kwĩka kyonthe kĩla ũtonya kũyonanasya kwĩyaĩkya mũio ũtavikya. (Avi. 4:5) Kwoou manya nĩ kyaũ kĩngĩ ũtonya kwĩka, ĩyĩkĩĩe mũvango wa kũkĩka, na ũivoya nĩ kana ngoo yaku yĩthĩwe ĩuĩtye. Mbeenĩ, amwe maitũ nĩmatonya kwĩyĩkĩĩa mũvango wa kumya o maelesyo makuvĩ savalĩ ũmwe tu.

9. Nĩ thĩna wĩva ũtonya kumĩla kĩkundinĩ kĩnene?

⁹ Ethĩwa kĩkundi kyenyu kĩ atavanyʼa aingĩ, no ũkomane na thĩna wĩ kĩvathũkanyʼo. Nĩvatonyeka ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ vyũ makethĩwa meyumasya maumye maelesyo  nginya ũkethĩa kwʼoko kwaku kũikothaa kwoneka. Kwa ngelekanyʼo, mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Danielle nĩwĩthĩĩtwe aitanĩa kumya maelesyo maũmbanonĩ. c Onaa kĩu ne kĩlungu kya ũthaithi wake, nzĩa ya kũthangaasya angĩ, na ta mwanya wa kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo wake nthĩnĩ wa ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ. Ĩndĩ yĩla wathamĩĩie kĩkundinĩ kĩnenange, ndakothaa kũkũlwʼa aumye maelesyo mavinda maingĩ, na mavinda amwe ndakũlawʼa o na vanini ũmbano wʼonthe. Aisye: “Kĩu nĩkyandũlile ngoo. Neewʼaa ta ve ũndũ wa mwanya ngosete. Yĩla ũndũ ta ũsu weekĩka ĩngĩ na ĩngĩ, wambĩĩaa kwĩwʼa ta ũkwonewa.”

10. Tũtonya kwĩka ata twongelange myanya ya kumya maelesyo?

¹⁰ We waaĩsa kwĩwʼa ta Danielle? Ethĩwa waaĩwʼa ũu, nũtonya kũtatĩka wĩkye moko na ũyĩka o kwĩthukĩĩsya maũmbano. Ĩndĩ ndũkaeke kũtata kumya maelesyo. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya? No ũtetheke woombanyʼa maelesyo meana ũna kĩla ũmbano. Na ĩndĩ ethĩwa ndũnanyuvwa umye maelesyo mwambĩĩonĩ wa ĩmanyĩsyo, no wĩse kũkwata myanya ĩngĩ maũmbano maendeangĩe. Yĩla ũkwĩyũmbanyʼa kwondũ wa Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya, sũanĩa ũndũ kĩla kalungu kakwatĩanĩe na kyongo kya ĩsomo yĩu. Weeka ũu, nĩvatonyeka ũkethĩwa na maelesyo maseo ma kumya ĩsomonĩ yonthe. O na ĩngĩ, no wĩyũmbanyʼe kumya maelesyo tũlungunĩ tũla tũneeneete ũwʼo mũliku, ũla ũtonya kwĩthĩwa wĩ vinya mũnango kũelesya. (1 Ako. 2:10) Nĩkĩ? Nũndũ nĩvatonyeka andũ aninangi makokĩlya kwʼoko tũlungunĩ tũu. Nata ethĩwa ĩtina wa kũatĩĩa maũndũ asu maũmbano meana ũna nĩmavĩta ũtakwata mwanya wa kumya maelesyo? No ũneene na ũla ũkũtongoesya kĩlungu kĩna maũmbano matanambĩĩa, na ũimũtavya ĩkũlyo yĩla ũtonya kwenda kũyĩsũngĩa.

11. Ĩandĩko ya Avilivi 2:4 yĩtwĩkĩĩte vinya twĩke ata?

¹¹ Soma Avilivi 2:4. Mũtũmwa Vaulo nĩwaveveeiwe kũandĩkĩa Aklĩsto mamanthe kũuna ala angĩ. Tũtonya ata kũtũmĩa ũtao ũsu maũmbanonĩ? Nĩ kwa kũlilikanaa kana ala angĩ o namo nĩmendaa kumya maelesyo, o taitũ.

12. Nzĩa ĩmwe nzeo ya kũthangaasya angĩ maũmbanonĩ nĩ yĩva? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

 ¹² Kwasũanĩa ũndũ ũũ. Yĩla ũkũea ngewa na anyanyau, no ũneene mũno nginya ũkethĩa maiũkwata mwanya wa kũneena? Mwa ndwĩsa kwĩka ũu! Wĩthĩawa ũyenda o namo mawete o kaũndũ. O ta ũu, yĩla twĩ maũmbanonĩ, twĩenda kũnenga aingĩ ũndũ vatonyeka mwanya wa kumya maelesyo. Eka ũu, nzĩa ĩmwe nzeo vyũ ya kũthangaasya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ nĩ kũmanenga mwanya wa kũelesya mũĩkĩĩo woo. (1 Ako. 10:24) Ekai twone ũndũ tũtonya kwĩka ũu.

13. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũnenge aingĩ mwanya wa kumya maelesyo?

¹³ Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka nĩ kumya maelesyo makuvĩ, nĩ kana tũnenge angĩ myanya ya kumya maelesyo. Atumĩa na atavanyʼa ala angĩ me na ũtũĩka no maie ngelekanyʼo ũndũnĩ ũsu. O na yĩla ũkumya maelesyo makuvĩ, ĩsũvĩe ndũkaneenee maũndũ maingĩ mũno. Waneenea kĩla ũndũ kalungunĩ, ala angĩ maitiawa na kĩndũ kya kũweta. Kwa ngelekanyʼo, kalungu kaa kanengane maũndũ elĩ ma kwĩka. Mbee, umya maelesyo makuvĩ, na ũyĩsũvĩa ndũkaneenee maũndũ maingĩ mũno. Ethĩwa nue wakũlwʼa wa mbee umye maelesyo kalungunĩ kaa, wĩona ata ũkaneenea o ũndũ ũmwe katĩ wa asu?

14. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũtwʼe nĩ keana tũkũkĩlya kwʼoko? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁴ Tũmĩa ũĩ kũtwʼa nĩ keana ũkũkĩlya kwʼoko umye maelesyo. Ethĩwa twĩtindĩa kũkĩlya kwʼoko, no tũtume ũla ũtongoesye ona ta waĩlĩte kũtinda atũkũlĩtye, o na ethĩwa ve angĩ mokĩlĩtye moko matanesa kũkwata mwanya wa kumya maelesyo. Kĩu no kĩtũle angĩ ngoo makaema kũkĩlya kwʼoko.—Mũta. 3:7.

15. (a) Twaĩlĩte kwĩka ata ethĩwa tũinakũlwʼa tumye maelesyo? (b) Ala matongoesye ilungu matonya kwonanyʼa ata nĩmeũthĩnĩkĩa kĩla ũmwe? (Sisya ĩsandũkũ “ Ethĩwa Nue Ũtongoesye Kĩlungu Kĩna.”)

¹⁵ Yĩla atavanyʼa aingĩ mookĩlya moko, no tũeme kũkwata myanya ya kumya  maelesyo mavinda maingangĩ ũndũ tũkwenda. Mavinda amwe, nĩvatonyeka ũla ũtongoesye akaema kwĩsa kũtũkũlya o na vanini. Ũndũ ũsu no ũtũtũle ngoo, ĩndĩ nĩtwaĩle kũtata tũikathate yĩla twaema kũkũlwʼa.—Mũta. 7:9.

16. Tũtonya ata kũthangaasya ala maumya maelesyo?

¹⁶ Ethĩwa ndũnavota kumya maelesyo mavinda maingangĩ ũndũ ũkwendaa, wĩona ata ũkethukĩĩsya nesa angĩ mayumya maelesyo moo, na ĩndĩ maũmbano mathela ũimakatha nũndũ wa maelesyo asu? Ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku no mathangaawʼe mũno nĩ maũndũ ala ũũmatavya ũimakatha, o ũndũ matonya kũthangaawʼa nĩ maelesyo ala wĩĩ ũtonya kumya. (Nth. 10:21) Kũkatha angĩ nĩ nzĩa ĩmwe ya kũthangaanyʼa.

17. (a) Asyai matonya ata kũtetheesya syana syoo syumye maelesyo kwosana na ũkũũ wasyo? (b) Kwosana na vitio, nĩ maũndũ meva ana tũtonya kwĩka yĩla tũkũmbanyʼa maelesyo? (O na ĩngĩ, sisya maelesyo ma kwongeleela.)

¹⁷ Nĩ kyaũ kĩngĩ tũtonya kwĩka tũkathangaanyʼa maũmbanonĩ maitũ? Ethĩwa wĩ mũsyai, tetheesya syana syaku syũmbanyʼe maelesyo kwĩanana na ũkũũ wasyo. (Mt. 21:16) Mavinda amwe, ĩsomo no yĩthĩwe yĩineenea maũndũ maito ta mathĩna ma  mũtwaano kana maũndũ makonetye mwĩkalĩle, ĩndĩ nĩvatonyeka vakethĩwa na kalungu kamwe kana twĩlĩ syana itonya kumya maelesyo. O na ĩngĩ, tetheesyai syana syenyu ielewe nĩkĩ ti mavinda onthe ikakũlawʼa syumye maelesyo yĩla syookĩlya kwʼoko. Kũelesya syana syaku ũndũ ũsu no kũisiĩĩe iikakwʼe ngoo yĩla angĩ manyuvwa maumye maelesyo vandũ vasyo.—1 Tim. 6:18. d

18. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũikatindĩe kwĩneenea yĩla tũkumya maelesyo? (Nthimo 27:2)

¹⁸ Ithyonthe no tũmbanyʼe maelesyo ma kwĩkĩa vinya matonya kũmũtaĩa Yeova na makathangaasya Aklĩsto ala angĩ. (Nth. 25:11) O na kau mavinda kwa mavinda no tumye maelesyo makonetye kaũndũ ithyĩ ene tũkomanĩte nako, nĩtwaĩlĩte kwĩsiĩĩa tũikatindĩe kwĩneenea. (Soma Nthimo 27:2; 2 Ako. 10:18) Vandũ va ũu, twaĩle kwĩkĩa kĩthito tũtũnge ilĩko sitũ kwa Yeova, Ndeto yake, na andũ make me kĩkundi. (Ũvu. 4:11) Ĩndĩ ethĩwa ĩkũlyo ya kalungu kana ĩtũthoketye tũelesye woni witũ, nũseo twĩke ũu. Ngelekanyʼo ya ĩkũlyo ta yĩu yĩ kalungunĩ kaa kaatĩĩe ĩsomonĩ yĩĩ.

19. (a) Vakaendaa ata yĩla twoonyʼa ala angĩ maũmbanonĩ kana nĩtũũmathĩnĩkĩa? (Alomi 1:11, 12) (b) Nĩ kyaũ we mwene ũtanĩaa kĩkonetye kumya maelesyo maũmbanonĩ?

¹⁹ O na kau vai mĩao twaĩlĩte kũatĩĩa yĩla tũkumya maelesyo, ithyonthe nĩtwaĩlĩte kũtata tũthangaasye ala angĩ. No twĩke ũu kwa kumya maelesyo mavinda maingangĩ. Kana tũkeanĩwa nĩ myanya ĩla twakwata ya kumya maelesyo, na tũitana kwona angĩ maikwata mwanya wa kwĩka ũu. Yĩla twamantha kũuna ala angĩ twĩ maũmbanonĩ ma kĩkundi, ithyonthe no tũtanĩe ‘kwĩkĩana vinya.’—Soma Alomi 1:11, 12.